The surprising decline in violence | Steven Pinker

Tłumaczenie: Pawel Banas Korekta: Micha Parzuchowski

Images like this, from the Auschwitz concentration camp,

Zdjęcia takie jak to, z niemieckiego obozu zagłady w Oświęcimiu,

have been seared into our consciousness during the 20th century

wpisały się w naszą świadomość w XX wieku

and have given us a new understanding of who we are,

dzięki nim w nowy sposób pojmujemy to kim jesteśmy,

where we've come from and the times we live in.

skąd pochodzimy i inaczej rozumiemy też czasy w których żyjemy.

During the 20th century, we witnessed the atrocities

W XX wieku byliśmy świadkami okrucieństw

of Stalin, Hitler, Mao, Pol Pot, Rwanda and other genocides,

Stalina, Hitlera, Mao, Pol Pota, Ruandy i innych ludobójstw,

and even though the 21st century is only seven years old,

I pomimo tego, że XXI wiek ma zaledwie 7 lat

we have already witnessed an ongoing genocide in Darfur

jesteśmy świadkami trwającego ludobójstwa w Darfurze

and the daily horrors of Iraq.

i codziennego horroru w Iraku.

This has led to a common understanding of our situation,

To prowadzi do często podzielanej oceny naszej sytuacji,

namely, that modernity has brought us terrible violence,

mianowicie: że to nowoczesność sprowadziła na nas tę potworną przemoc i być może

and perhaps that native peoples lived in a state of harmony

nasi tubylczy przodkowie żyli w stanie harmonii,

that we have departed from, to our peril.

od której, na nasze nieszczęście, najwyraźniej się odcięliśmy. Oto przykład

Here is an example from an op-ed on Thanksgiving,

ze wstępu redakcyjnego w Święto Dziękczynienia w Boston Globe

in the "Boston Globe" a couple of years ago,

kilka lat temu, autor napisał, "Życie Indian

where the writer wrote, "The Indian life was a difficult one,

było ciężkie, ale nie mieli problemów z rynkiem pracy,

but there were no employment problems,

community harmony was strong, substance abuse unknown,

istniała silna społeczna harmonia, problem narkomani był nieznany,

crime nearly nonexistent.

przestępczości prawie nie było, wojny pomiędzy plemionami

What warfare there was between tribes was largely ritualistic

miały w zdecydowanej większości charakter rytualny i rzadko kończyły się bezładnymi

and seldom resulted in indiscriminate or wholesale slaughter."

lub masowymi rzeziami." Macie już obraz dalszego ciągu tej laurki.

Now you're all familiar with this treacle.

We teach it to our children.

Uczymy tego nasze dzieci, słyszymy o tym w telewizji

We hear it on television and in storybooks.

i książkach dla dzieci. Oryginalny tytuł tego wystąpienia

Now, the original title of this session was, "Everything You Know is Wrong,"

brzmiał "Wszystko co wiesz jest nieprawdą" i zamierzam przedstawić na to dowód

and I'm going to present evidence

that this particular part of our common understanding is wrong,

że ta konkretna część naszego pojmowania rzeczywistości jest fałszywa.

that, in fact, our ancestors were far more violent than we are,

W rzeczywistości, nasi przodkowie byli zdecydowanie bardziej brutalni niż my teraz,

that violence has been in decline for long stretches of time,

a przemoc, jeśli uwzględnić daleki horyzont czasowy, wciąż maleje,

and that today, we are probably living in the most peaceful time

i to dzisiaj prawdopodobnie żyjemy w najbardziej spokojnych czasach istnienia naszego gatunku.

in our species's existence.

W dobie Darfuru i Iraku,

Now in the decade of Darfur and Iraq,

a statement like that might seem somewhere between hallucinatory and obscene,

taka deklaracja może być odebrana jako coś pomiędzy halucynacją

i nieprzyzwoitością. Lecz zamierzam spróbować przekonać Państwa,

but I'm going to try to convince you that that is the correct picture.

że to jednak prawda. Spadek przemocy

The decline of violence is a fractal phenomenon.

jest zjawiskiem fraktalnym. Można go śledzić przez tysiąclecia,

You can see it over millennia, over centuries, over decades

wieki, dekady i lata,

and over years,

although there seems to have been a tipping point

chociaż punkt przełomowy ma początek

at the onset of the Age of Reason in the 16th century.

w okresie Renesansu w XVI wieku.

One sees it all over the world, although not homogeneously.

Zauważalny na całym świecie, chociaż niejednolity,

It's especially evident in the West,

Szczególnie widoczny na Zachodzie, rozpoczęty w Anglii

beginning with England and Holland around the time of the Enlightenment.

i Holandii, w okolicy epoki Oświecenia.

Let me take you on a journey of several powers of 10 --

Pozwólcie, że zabiorę was w podróż, od wielkości rzędu

from the millennium scale to the year scale --

tysięcy lat, aż do skali rocznej,

to try to persuade you of this.

aby Państwa do tego przekonać. Aż do 10 tys. lat temu, wszyscy ludzie

Until 10,000 years ago, all humans lived as hunter-gatherers,

żyli w plemionach zbieracko-myśliwskich, bez stałych miejsc zamieszkania

without permanent settlements or government.

lub władzy centralnej. Co jest powszechnie uznawane

And this is the state that's commonly thought to be one of primordial harmony.

za stan tzw. pierwotnej harmonii. Okazuje się jednak, że archeolog

But the archaeologist Lawrence Keeley,

Lawrence Keeley, badając liczbę ofiar

looking at casualty rates among contemporary hunter-gatherers,

wśród ówczesnych plemion zbieracko-myśliwskich -- co jest źródłem naszej najlepszej

which is our best source of evidence about this way of life,

wiedzy na ten temat -- doszedł do nieco innych wniosków.

has shown a rather different conclusion.

Here is a graph that he put together,

Oto wykres wyników jego badań

showing the percentage of male deaths due to warfare

przedstawiający procent śmiertelności mężczyzn wskutek działań wojennych

in a number of foraging or hunting and gathering societies.

w stosunku do danej liczby społeczności zbieracko-myśliwskiej.

The red bars correspond to the likelihood that a man will die

Czerwony słupek odpowiada prawdopodobieństwu śmierci

at the hands of another man,

mężczyzny z ręki innego mężczyzny, w porównaniu do śmierci

as opposed to passing away of natural causes,

z przyczyn naturalnych w rożnych społecznościach zbieraczy

in a variety of foraging societies in the New Guinea highlands

w górach Nowej Gwinei i tropikalnych lasach Amazonii.

and the Amazon rain forest.

And they range from a rate of almost a 60 percent chance that a man will die

Waha się on od niemal 60% szans na to, że mężczyzna zginie

at the hands of another man

z ręki innego mężczyzny, a w przypadku Gebusi.

to, in the case of the Gebusi, only a 15 percent chance.

tylko 15%. Malutki niebieski słupek w lewym dolnym rogu

The tiny little blue bar in the lower left-hand corner

przedstawia odpowiednie dane statystyczne z USA

plots the corresponding statistic from the United States and Europe

in the 20th century,

i Europy w XX wieku włączając w to wszystkie ofiary

and it includes all the deaths of both World Wars.

dwóch wojen światowych. Jeśli skala ofiar wojen plemiennych, byłaby zachowana

If the death rate in tribal warfare had prevailed during the 20th century,

również w XX wieku, byłoby wtedy 2 miliardy ofiar śmiertelnych, zamiast 100 milionów.

there would have been two billion deaths rather than 100 million.

Also on the millennium scale,

Również w skali tysięcy lat, możemy zobaczyć

we can look at the way of life of early civilizations,

sposób życia wczesnych cywilizacji np. takich jak te opisane

such as the ones described in the Bible.

w Biblii. W tym rzekomym źródle naszych wartości moralnych,

And in this supposed source of our moral values,

one can read descriptions of what was expected in warfare,

każdy może przeczytać opis tego czego można się było spodziewać w czasie wojny,

such as the following, from Numbers 31:

tak jak na przykład wers 31 w Księdze Liczb: "Według rozkazu,

"And they warred against the Midianites as the Lord commanded Moses,

jaki otrzymał Mojżesz od Pana, wyruszyli przeciw Madianitom

and they slew all the males.

pozabijali wszystkich mężczyzn. I Mojżesz rzekł do nich:

And Moses said unto them, 'Have you saved all the women alive?

Jakże mogliście zostawić przy życiu wszystkie kobiety?

Now, therefore, kill every male among the little ones

Zabijcie więc spośród dzieci wszystkich chłopców, a spośród kobiet te,

and kill every woman that hath known man by lying with him,

które już obcowały z mężczyzną. Jedynie wszystkie dziewczęta,

but all the women children that have not known a man by lying with him,

które jeszcze nie obcowały z mężczyzną, zostawcie dla siebie przy życiu."

keep alive for yourselves.'"

In other words: kill the men, kill the children.

Innymi słowy, zabij mężczyzn, zabij dzieci, a jeśli zobaczysz jakąś dziewice

If you see any virgins, then you can keep them alive so that you can rape them.

zachowaj ją przy życiu aby ja później zgwałcić.

And you can find four or five passages in the Bible of this ilk.

Można odnaleźć 4 lub 5 akapitów w Biblii, które niosą podobne przesłanie.

Also in the Bible, one sees that the death penalty was the accepted punishment

Z Biblii można się również dowiedzieć, że kara śmierci

była przyjętą formą karania takich zbroni jak np: homoseksualizm,

for crimes such as homosexuality,

adultery, blasphemy, idolatry, talking back to your parents --

cudzołóstwo, bluźnierstwo, bałwochwalstwo, pyskowanie rodzicom --

(Laughter)

(Śmiechy) -- i zbieranie chrustu w Szabas.

and picking up sticks on the Sabbath.

Well, let's click the zoom lens down one order of magnitude

Ustawmy teraz przybliżenie naszego obiektywu

o jedną wielkość niżej i przyjrzyjmy się temu w skali stuleci.

and look at the century scale.

Now, although we don't have statistics for warfare

Chociaż nie posiadamy statystyk wojennych

throughout the Middle Ages to modern times,

od początku Średniowiecza, aż do czasów współczesnych,

we know just from conventional history

wiemy jednak z historii powszechnej -- dowody

that the evidence was under our nose all along

mieliśmy przez cały czas pod nosem, że nastąpiło obniżenie

that there has been a reduction in socially sanctioned forms of violence.

społecznej aprobaty dla rożnych form przemocy.

For example, any social history will reveal that mutilation and torture

Na przykład, historia społeczna ujawnia, że okaleczanie i tortury

were routine forms of criminal punishment.

były rutynową formą karania przestępstw.

The kind of infraction today that would give you a fine,

Coś co dzisiaj skończyłoby się co najwyżej grzywną, w tamtych czasach mogło skutkować

in those days, would result in your tongue being cut out,

obcięciem języka lub uszu, oślepieniem,

your ears being cut off, you being blinded,

a hand being chopped off and so on.

odrąbaniem ręki itp.

There were numerous ingenious forms of sadistic capital punishment:

Istniały rozliczne bardzo błyskotliwe metody sadystycznego wymierzania kary:

burning at the stake, disemboweling, breaking on the wheel,

palenie na stosie, patroszenie, łamanie kołem,

being pulled apart by horses and so on.

rozrywanie ciała końmi itp.

The death penalty was a sanction for a long list of nonviolent crimes:

Karę śmierci wymierzano za długą listę pozbawionych przemocy przestępstw:

criticizing the king, stealing a loaf of bread.

krytykowanie króla, kradzież kromki chleba. W tym samym czasie niewolnictwo

Slavery, of course, was the preferred labor-saving device,

było preferowaną metodą usprawniającą pracę, a okrucieństwo było

and cruelty was a popular form of entertainment.

popularną formą rozrywki. Być może najbardziej jaskrawym przykładem

Perhaps the most vivid example was the practice of cat burning,

był zwyczaj palenia kotów, w którym to kot był wciągany

in which a cat was hoisted on a stage and lowered in a sling into a fire,

na scenę i powoli spuszczany na rzemieniu w ogień,

and the spectators shrieked in laughter as the cat, howling in pain,

a widzowie wyli ze śmiechu, gdy kot, wyjąc z bólu,

was burned to death.

palił się na popiół.

What about one-on-one murder?

Co wiemy na temat morderstw? Na ten temat posiadamy dobre statystyki,

Well, there, there are good statistics,

because many municipalities recorded the cause of death.

ponieważ wiele gmin rejestrowało przyczyny śmierci.

The criminologist Manuel Eisner

Kryminolog Manuel Eisner

scoured all of the historical records across Europe

przeszukał wszystkie historyczne rejestry w Europie

for homicide rates in any village, hamlet, town, county that he could find,

na temat ilości morderstw w każdej wiosce, osadzie, mieście i hrabstwie

wszystkie jakie mógł odnaleźć, a następnie uzupełnił je

and then he supplemented them with national data

o statystyki z całego kraju, gdy narody zaczęły gromadzić dane statystyczne.

when nations started keeping statistics.

He plotted on a logarithmic scale,

Nakreślił logarytm w skali od setek, licząc od stu zgonów

going from 100 deaths per 100,000 people per year,

na 100 000 ludzi rocznie, która była średnią liczbą

which was approximately the rate of homicide in the Middle Ages,

morderstw w Średniowieczu. I liczba ta spada

and the figure plummets down

to less than one homicide per 100,000 people per year

do mniej niż jednego morderstwa na 100 000 ludzi rocznie

in seven or eight European countries.

w 7 lub 8 europejskich krajach. Następnie jest lekki wzrost

Then, there is a slight uptick in the 1960s.

w latach 60-tych XX wieku. Ludzie, którzy twierdzili, że rock'n'roll prowadzi

The people who said that rock and roll would lead to the decline of moral values

do upadku wartości moralnych, właściwie mieli trochę racji.

actually had a grain of truth to that.

But there was a decline from at least two orders of magnitude in homicide

Jednak nastąpił spadek przynajmniej dwóch rzędów wielkości

from the Middle Ages to the present,

liczby morderstw od Średniowiecza do czasów współczesnych,

and the elbow occurred in the early 16th century.

a punkt zwrotny pojawił się we wczesnych latach XVI wieku.

Let's click down now to the decade scale.

Przejdźmy teraz do badań w skali dekad.

According to nongovernmental organizations that keep such statistics,

Zgodnie z pozarządowymi organizacjami,

które gromadzą takie dane statystyczne, od 1945 w Europie i w obu Amerykach,

since 1945, in Europe and the Americas,

there has been a steep decline in interstate wars,

nastąpił gwałtowny spadek liczby wojen międzypaństwowych,

in deadly ethnic riots or pogroms

krwawych zamieszek i pogromów na tle etnicznym i zamachów stanu,

and in military coups, even in South America.

nawet w Ameryce Południowej. Na całym świecie nastąpił gwałtowny spadek

Worldwide, there's been a steep decline in deaths in interstate wars.

przypadków śmiertelnych w wojnach międzypaństwowych. Żółty słupek pokazuje liczbę

The yellow bars here show the number of deaths per war per year

ofiar w ciągu wojny w stosunku rocznym od 1950 aż do dzisiaj.

from 1950 to the present.

And, as you can see, the death rate goes down

Jak widzicie, liczba ofiar spadła z 65 000 ofiar

from 65,000 deaths per conflict per year in the 1950s

na konflikt rocznie w 1950 roku, aż do mniej niż 2000 ofiar

to less than 2,000 deaths per conflict per year in this decade,

na konflikt w roku w tej dekadzie. Szokujące.

as horrific as it is.

Even in the year scale, one can see a decline of violence.

Nawet w skali rocznej można zauważyć spadek przemocy.

Since the end of the Cold War, there have been fewer civil wars,

Od czasów Zimnej Wojny nastąpił spadek liczby wojen domowych,

fewer genocides -- indeed, a 90 percent reduction since post-World War II highs --

ludobójstw -- to 90% spadek w porównaniu ze szczytem po II Wojnie Światowej --

and even a reversal of the 1960s uptick in homicide and violent crime.

a nawet odwrócenie trendu wzrostowego z lat 60-tych w liczbie morderstw i brutalnych przestępstw.

This is from the FBI uniform crime statistics.

To jest statystyka przestępstw według FBI: jak widać

You can see that there's a fairly low rate of violence in the '50s and the '60s,

odnotowano dość niski poziom przemocy w latach 50-tych i 60-tych,

then it soared upward for several decades

następnie szybuje on w gorę na kilka dekad i nagle zaczyna

and began a precipitous decline, starting in the 1990s,

opadać na początku lat 90-tych, tak wiec wróciliśmy

so that it went back to the level that was last enjoyed in 1960.

do poziomu, którym ostatnio mieliśmy okazję się cieszyć w latach 60-tych.

President Clinton, if you're here: thank you.

Jeśli jest z nami Pan Prezydent Clinton: dziękuję.

(Laughter)

(Śmiechy)

So the question is:

W związku z tym, dlaczego tak wielu ludzi myli się

Why are so many people so wrong about something so important?

w tak ważnej sprawie? Myślę, że jest wiele powodów.

I think there are a number of reasons.

One of them is we have better reporting.

Jednym z nich jest lepszy dostęp do informacji. "Agencje prasowe

The Associated Press is a better chronicler of wars

są lepszymi kronikarzami wojen na ziemi

over the surface of the earth

than 16th-century monks were.

niż XVI wieczni mnisi."

(Laughter)

There's a cognitive illusion.

We cognitive psychologists know

Jest to też rodzaj poznawczego złudzenia: my psycholodzy poznawczy wiemy, że im więcej lub łatwiej

that the easier it is to recall specific instances of something,

przywołać konkretny przykład czegokolwiek,

the higher the probability that you assign to it.

tym większa jest szansa na to, że będziemy się z tym utożsamiali.

Things that we read about in the paper with gory footage

Okrutne i krwawe zdarzenia, o których czytamy w gazetach,

burn into memory more than reports of a lot more people dying

zapisują się w naszej pamięci lepiej niż relacje o ludziach, którzy umierają

in their beds of old age.

ze starości we własnym łóżku. Istnieje pewna dynamika w opinii

There are dynamics in the opinion and advocacy markets;

i ocenie rynków: nikt nigdy nie wzbudzi zainteresowania obserwatorów, zwolenników

no one ever attracted advocates and donors

i ofiarodawców, mówiąc że

by saying, "Things just seem to be getting better and better."

"rzeczy mają się coraz, coraz lepiej".

(Laughter)

(Śmiech)

There's guilt about our treatment of native peoples

Istnieje poczucie winy wobec traktowania ludzkości rdzennej

in modern intellectual life,

we współczesnych dyskusjach intelektualnych oraz niechęć do przyznania się

and an unwillingness to acknowledge there could be anything good

że może być cokolwiek dobrego w Zachodniej kulturze.

about Western culture.

And, of course, our change in standards can outpace the change in behavior.

Oczywiście, zmiana naszych postaw może wyprzedzać zmianę

One of the reasons violence went down

naszych zachowań. Jednym z powodów dlaczego poziom przemocy się obniżył,

is that people got sick of the carnage and cruelty in their time.

jest to, że ludzie mieli dość masakr i okrucieństw w swoich czasach.

That's a process that seems to be continuing,

Ten proces wydaje się trwać nadal,

but if it outstrips behavior by the standards of the day,

lecz nawet jeśli zmiana postaw jest większa niż zachowania, według standardów dnia dzisiejszego,

things always look more barbaric than they would have been

rzeczy zawsze będą wyglądać bardziej barbarzyńsko niż z

by historic standards.

historycznego punktu widzenia. Tak wiec dzisiaj jesteśmy podnieceni i oburzeni,

So today, we get exercised -- and rightly so --

if a handful of murderers get executed by lethal injection in Texas

jeśli garstka morderców zostanie uśmiercona dzięki zastrzykowi z trucizną

w Teksasie po 15 latach apelacji w sądzie. Nie zdajemy sobie sprawę z tego,

after a 15-year appeal process.

We don't consider that a couple of hundred years ago,

że kilkaset lat temu, zostaliby oni spaleni

they may have been burned at the stake for criticizing the king after a trial

na stosie za krytykowanie króla

that lasted 10 minutes,

po 10 minutowym procesie -- i oczywiście powtarzałoby się

and indeed, that that would have been repeated over and over again.

to wielokrotnie. Dzisiaj patrzymy na karę śmierci

Today, we look at capital punishment

as evidence of how low our behavior can sink,

jako dowód na to jak nisko może upaść nasze zachowanie,

rather than how high our standards have risen.

niż jak wysoko podniosły się nasze standardy.

Well, why has violence declined?

Dlaczego więc przemoc zmalała? Nikt tak naprawdę tego nie wie,

No one really knows, but I have read four explanations,

ale dotarłem do 4 wyjaśnień, które wszystkie, jak sądzę,

all of which, I think, have some grain of plausibility.

zawierają w sobie ziarnko prawdy. Po pierwsze, być może

The first is: maybe Thomas Hobbes got it right.

Thomas Hobbes miał rację. To on powiedział

He was the one who said

that life in a state of nature was "solitary, poor, nasty,

że życie w naturalnym otoczeniu jest "samotne, nędzne, nieznośne, brutalne

brutish and short."

i krótkie". Nie dlatego, dowodził,

(Laughter)

Not because, he argued,

humans have some primordial thirst for blood

że ludzie mają jakiś pierwotny głód krwi,

or aggressive instinct or territorial imperative,

wojowniczy instynkt czy chęć ekspansji terytorialnej,

but because of the logic of anarchy.

ale w wyniku logiki anarchii. W stanie anarchii,

In a state of anarchy,

there's a constant temptation to invade your neighbors preemptively,

istnieje ciągła pokusa aby atakować swojego sąsiada,

before they invade you.

zanim on zaatakuje ciebie. Bliżej naszych czasów Thomas Schelling

More recently, Thomas Schelling gives the analogy

przedstawił analogię właściciela domu, który słyszy szelest

of a homeowner who hears a rustling in the basement.

Being a good American, he has a pistol in the nightstand,

w piwnicy. Będąc dobrym Amerykaninem, trzyma pistolet

na stoliku przy łóżku, wyjmuje swoją broń, schodzi na dół po schodach.

pulls out his gun, walks down the stairs.

And what does he see but a burglar with a gun in his hand?

I widzi włamywacza z bronią w reku.

Now, each one of them is thinking,

Każdy z nich myśli,

"I don't really want to kill that guy, but he's about to kill me.

Wcale nie mam zamiaru go zabić, ale on zapewne zamierza zabić mnie.

Maybe I had better shoot him before he shoots me,

Może powinienem zastrzelić go pierwszy, zanim on zastrzeli mnie,

especially since, even if he doesn't want to kill me,

dlatego, że nawet jeśli on nie chce mnie zabić,

he's probably worrying right now that I might kill him before he kills me."

prawdopodobnie właśnie się obawia, że ja mogę zabić jego

zanim on zabije mnie." I tak dalej.

And so on.

Hunter-gatherer peoples explicitly go through this train of thought

Plemiona myśliwsko-zbierackie musiały mieć ten sam ciąg myśli

and will often raid their neighbors out of fear of being raided first.

i często najeżdżały swoich sąsiadów z powodu strachu przed najazdem.

Now, one way of dealing with this problem is by deterrence.

Jednym ze sposobów radzenia sobie z tym problemem jest odstraszanie:

You don't strike first, but you have a publicly announced policy

Nie atakujesz pierwszy ale publicznie głosisz politykę

that you will retaliate savagely if you are invaded.

brutalnego odwetu jeśli zostaniesz zaatakowany.

The only thing is that it's liable to having its bluff called,

Lecz zawsze istnieje możliwość

oskarżenia o blefowanie, dlatego odstraszanie działa tylko w sytuacji

and therefore can only work if it's credible.

gdy jest wiarygodne. Aby uczynić to wiarygodnym, musisz pomścić wszystkie zniewagi

To make it credible, you must avenge all insults and settle all scores,

i wyrównać stare rachunki, co prowadzi do cyklów krwawej wendetty.

which leads to the cycles of bloody vendetta.

Life becomes an episode of "The Sopranos."

Zycie staje się epizodem serialu "Rodzina Soprano". Rozwiązaniem Hobbesa był

Hobbes's solution, "Leviathan,"

"Lewiatan". Jeśli uzasadnienie użycia siły przez władzę

was that if authority for the legitimate use of violence

należy do pojedynczego demokratycznego czynnika -- lewiatana --

was vested in a single democratic agency -- a leviathan --

then such a state can reduce the temptation of attack,

takie państwo może zredukować chęć ataku,

because any kind of aggression will be punished,

ponieważ każdy rodzaj agresji będzie ukarany,

leaving its profitability zero.

zmniejszając jego opłacalność do zera. To wykluczyłoby chęć ataku

That would remove the temptation to invade preemptively

prewencyjnego w wyniku strachu przed tym, że inni zaatakują pierwsi,

out of fear of them attacking you first.

It removes the need for a hair trigger for retaliation

wyklucza potrzebę odwetu

to make your deterrent threat credible,

i czyni daną politykę odstraszania wiarygodną. A w konsekwencji prowadziłoby to

and therefore, it would lead to a state of peace.

do rządów pokoju. Eisner -- człowiek, który nakreślił poziom morderstw,

Eisner -- the man who plotted the homicide rates

that you failed to see in the earlier slide --

którego nie zdążyliście zobaczyć na wcześniejszych slajdach --

argued that the timing of the decline of homicide in Europe

dowodził, że spadek morderstw w długim okresie czasu w Europie

coincided with the rise of centralized states.

zbiega się z powstawaniem scentralizowanych rządów.

So that's a bit of a support for the leviathan theory.

Więc jest to wsparcie dla teorii lewiatana,

Also supporting it is the fact that we today see eruptions of violence

również na poparcie tego, że dzisiaj widzimy eksplozje przemocy

in zones of anarchy, in failed states, collapsed empires,

w obszarach gdzie istnieje anarchia: nieudolne rządy, upadłe mocarstwa,

frontier regions, mafias, street gangs and so on.

tereny przygraniczne, mafie, gangi uliczne itd.

The second explanation is that in many times and places,

Drugie wyjaśnienie to występujący w rożnych czasach i miejscach

there is a widespread sentiment that life is cheap.

powszechny sentyment mówiący, że "życie ludzkie jest tanie".

In earlier times, when suffering and early death were common in one's own life,

Dawniej, gdy cierpienie i wczesna śmierć były powszechne

w naszym życiu, mieliśmy mało skrupułów aby zadawać cierpienie

one has fewer compunctions about inflicting them on others.

innym. Gdy technologia i wydajność ekonomiczna uczyniła nasze życie

And as technology and economic efficiency make life longer and more pleasant,

dłuższym i bardziej przyjemnym, ludzkie życie zaczęło być bardziej wartościowe.

one puts a higher value on life in general.

This was an argument from the political scientist James Payne.

To była idea politologa Jamesa Payne'a.

A third explanation invokes the concept of a nonzero-sum game,

Trzecie wyjaśnienie odwołuje się do koncepcji "gry o sumie niezerowej",

and was worked out in the book "Nonzero" by the journalist Robert Wright.

i zostało przedstawione w książce "Non-Zero" przez dziennikarza

Roberta Wrighta. Wright wskazał, że w pewnych okolicznościach,

Wright points out that, in certain circumstances,

cooperation or nonviolence can benefit both parties in an interaction,

współpraca lub brak przemocy może przynosić korzyść obu stronom

takie jak wzrost zysków z handlu, kiedy dwie strony sprzedają

such as gains in trade when two parties trade their surpluses

nadwyżki i obie na tym zarabiają, albo gdy obie strony

and both come out ahead,

or when two parties lay down their arms

złożą broń i rozdzielą pieniądze z wojny na inne cele

and split the so-called peace dividend

that results in them not having to fight the whole time.

co spowoduje, że nie będą walczyć miedzy sobą przez cały czas.

Wright argues that technology has increased the number

Wright dowodzi, że technologia zwiększyła liczbę

of positive-sum games that humans tend to be embroiled in,

dodatniej sumy niezerowych zdarzeń, w które człowiek się wikła,

by allowing the trade of goods, services and ideas

pozwalając na wymianę towarów, usług i poglądów

over longer distances and among larger groups of people.

na większe odległości i wśród większych skupisk ludzkich.

The result is that other people become more valuable alive than dead,

Wniosek jest taki, że ludzie stali się cenniejsi żywi niż martwi

and violence declines for selfish reasons.

a spadek przemocy jest wynikiem egoizmu. Jak powiedział Wright,

As Wright put it,

"Among the many reasons that I think that we should not bomb the Japanese

"Wśród wielu powodów o których myślę, dlaczego nie powinniśmy zbombardować

Japończyków, jest taki że to oni stworzyli mojego minivana."

is that they built my minivan."

(Laughter)

(Śmiech)

The fourth explanation is captured in the title of a book

Czwarte wyjaśnienie jest zawarte w tytule książki

called "The Expanding Circle," by the philosopher Peter Singer,

"The Expanding Circle", filozofa Petera Singera,

who argues that evolution bequeathed humans with a sense of empathy,

który dowodzi, że ewolucja przekazała ludzkości

zmysł empatii: umiejętność traktowania spraw innych ludzi

an ability to treat other people's interests as comparable to one's own.

podobnie jak swoich własnych. Niestety, opcją domyślną jest fakt,

Unfortunately, by default,

we apply it only to a very narrow circle of friends and family.

że stosujemy się do tej reguły tylko w ścisłym kręgu naszych przyjaciół i rodziny.

People outside that circle are treated as subhuman

Ludzie spoza tego kręgu są traktowani jak podludzie

and can be exploited with impunity.

i mogą być bezkarnie wykorzystywani. Lecz wraz z biegiem historii,

But, over history, the circle has expanded.

ten krąg ludzi się rozszerzał. Można to zobaczyć dzięki historycznym dokumentom,

One can see, in historical record,

it expanding from the village, to the clan, to the tribe, to the nation,

że rozszerzał się on od wioski, klanu, plemienia,

to other races, to both sexes and, in Singer's own arguments,

narodu, do innych ras, obu płci

i zdaniem Singera, powinien rozszerzyć się

something that we should extend to other sentient species.

na inne czujące gatunki. Pytaniem więc jest,

So the question is:

If this has happened, what has powered that expansion?

skoro to się dzieje, co napędza ten rozwój?

And there are a number of possibilities,

i istnieje tutaj szereg możliwości, takich jak zwiększenie kręgów

such as increasing circles of reciprocity

wzajemności, w rozumieniu Roberta Wrighta.

in the sense that Robert Wright argues for.

The logic of the Golden Rule --

Logika złotej reguły: im więcej myślisz o innych ludziach i im więcej

the more you think about and interact with other people,

masz z nimi kontaktów, tym bardziej zdajesz sobie sprawę z tego,

the more you realize that it is untenable to privilege your interests over theirs,

że twoje sprawy wcale nie są ważniejsze od ich spraw,

at least not if you want them to listen to you.

a przynajmniej jeśli chcesz, by ciebie wysłuchali. Nie możesz powiedzieć,

You can't say that my interests are special compared to yours

że moje sprawy są ważniejsze od twoich,

any more than you can say

tak samo jak nie możesz powiedzieć, że tylko to miejsce

the particular spot that I'm standing on is a unique part of the universe

w którym teraz stoję jest wyjątkową częścią Wszechświata

because I happen to be standing on it that very minute.

tylko dlatego, że zdarzyło mi się w nim znajdować w tej właśnie minucie.

It may also be powered by cosmopolitanism, by histories

Może być też napędzana poprzez kosmopolityzm: przez historie,

and journalism and memoirs and realistic fiction and travel and literacy,

dziennikarstwo, wspomnienia, opowieści, podróże i

literaturę; które to pozwalają nam wejść w życie

which allows you to project yourself into the lives of other people

innych ludzi, których wcześniej traktowaliśmy jak podludzi

that formerly you may have treated as subhuman,

and also to realize the accidental contingency of your own station in life,

także zdać sobie sprawę z przypadkowości naszej własnej pozycji

i miejsca w życiu, w tym sensie, że gdyby nie sprzyjający los, byłbym kim innym.

the sense that "There but for fortune go I."

Whatever its causes,

Niezależnie od tego jakie były powody spadku przemocy,

the decline of violence, I think, has profound implications.

niosły za sobą głębokie konsekwencje. Powinno to zmusić nas do zadania sobie pytań, nie tylko

It should force us to ask not just, "Why is there war?"

"Dlaczego istnieją wojny?", lecz także "Dlaczego istnieje pokój"?

but also, "Why is there peace?"

Not just, "What are we doing wrong?"

Nie tylko "Co robimy źle", lecz również "Co zrobiliśmy dobrze"?

but also, "What have we been doing right?"

Because we have been doing something right,

Ponieważ coś robiliśmy dobrze

and it sure would be good to find out what it is.

i z pewnością byłoby wspaniale dowiedzieć się co to jest.

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Aplauz)

Chris Anderson: I loved that talk.

Chris Anderson: Wspaniały wykład. Myślę, że wiele osób na tej sali chciałoby powiedzieć,

I think a lot of people here in the room would say

that that expansion you were talking about,

że rozwój -- tego o czym mówiłeś,

that Peter Singer talks about,

o czym mówił Peter Singer, jest również napędzany przez technologię,

is also driven just by technology, by greater visibility of the other

przez szersze horyzonty myślowe i świadomość tego, że Świat

and the sense that the world is therefore getting smaller.

staje się coraz mniejszy. Czy w tym także tkwi ziarno prawdy?

I mean, is that also a grain of truth?

Steven Pinker: Very much.

Steven Pinker: W dużym stopniu, to pasuje zarówno do teorii Wrighta,

It would fit both in Wright's theory,

that it allows us to enjoy the benefits of cooperation

która pozwala nam cieszyć się z pożytków współpracy,

over larger and larger circles.

w coraz większych i większych kręgach. Lecz również jak sądzę

But also, I think it helps us imagine what it's like to be someone else.

pomaga nam wyobrazić sobie jak to jest być kimś innym. Myślę, że jeśli czytasz

I think when you read of these horrific tortures

o tych straszliwych torturach, które były powszechne w Średniowieczu, myślisz,

that were common in the Middle Ages,

you think, "How could they possibly have done it,

jak on mogli tak postępować,

how could they not have empathized with the person

jak oni mogli nie czuć żadnej empatii wobec osoby,

that they're disemboweling?"

którą żywcem patroszono? Najwyraźniej,

But clearly, as far as they're concerned, this is just an alien being

w ich mniemaniu, było to obce stworzenie,

that does not have feelings akin to their own.

które nie posiadało uczuć podobnych do ich własnych. Myślę, że wszystko

Anything, I think, that makes it easier

co powoduje, że łatwiej jest nam wyobrazić sobie

to imagine trading places with someone else

means that it increases your moral consideration

siebie w pozycji innego człowieka oznacza wzrost naszego moralnego namysłu

to that other person.

nad inną osobą.

CA: I'd love every news media owner to hear that talk

CA: Chciałbym aby wszyscy ludzie mediów zapoznali się z tym wykładem

at some point, it's so important.

w przyszłym roku. Myślę, że jest to bardzo ważne. Bardzo dziekuję.

CA: Thank you. SP: My pleasure.

Cała przyjemność po mojej stronie.