The surprising decline in violence | Steven Pinker

Translator: Chi Hoang Reviewer: Anh Trúc Nguyễn Hoàng

Những hình ảnh sau đây, được chụp tại trại tập trung Auschwitz,

đã hằn sâu vào trong tâm thức của chúng ta trong suốt thế kỷ hai mươi

và đã cung cấp cho ta một góc nhìn mới về bản thân ta,

Images like this, from the Auschwitz concentration camp,

về nơi ta bắt đầu, và về thời đại mà ta đang sống.

have been seared into our consciousness during the 20th century

Vào thế kỷ hai mươi, ta đã được chứng kiến những hành động tàn ác

and have given us a new understanding of who we are,

của Stalin, Hitler, Mao, Pol Pot, Rwanda và các tội ác diệt chủng khác,

và dù rằng thế kỷ hai mươi mốt mới ở năm tuổi thứ bảy,

where we've come from and the times we live in.

ta cũng đã chứng kiến tội ác diệt chủng đang diễn ra ở Darfur

During the 20th century, we witnessed the atrocities

và cả những nỗi kinh hoàng đang được gieo rắc mỗi ngày ở I-rắc.

of Stalin, Hitler, Mao, Pol Pot, Rwanda and other genocides,

Điều này đã dẫn đến sự hiểu biết chung về tình cảnh của chúng ta,

and even though the 21st century is only seven years old,

ấy là tính hiện đại đã mang lại cho ta tình trạng bạo lực khủng khiếp, và có lẽ

we have already witnessed an ongoing genocide in Darfur

ta đã rời bỏ trạng thái hòa hợp mà người bản địa đã từng sống trong đó

and the daily horrors of Iraq.

để tự đi đến tình cảnh nguy hiểm hiện nay.

This has led to a common understanding of our situation,

Đây là một ví dụ được trích dẫn từ

một ý kiến công luận trên tờ Boston Globe phát hành vào lễ Tạ ơn vài năm về trước.

namely, that modernity has brought us terrible violence,

and perhaps that native peoples lived in a state of harmony

Tại đây, tác giả viết "Người Ấn Độ sống một cuộc sống khó khăn,

that we have departed from, to our peril.

nhưng ở đây không có các vấn đề lao động, tính gắn kết cộng đồng mạnh,

Here is an example from an op-ed on Thanksgiving,

không biết đến lạm dụng chất gây nghiện, tội phạm gần như không xuất hiện,

xung đột giữa các bộ lạc phần lớn là liên quan tới nghi lễ và hiếm khi dẫn đến

in the "Boston Globe" a couple of years ago,

where the writer wrote, "The Indian life was a difficult one,

thảm sát bừa bãi hay hàng loạt."

but there were no employment problems,

Giờ đây, các bạn đã quá quen với những lời đường mật này.

community harmony was strong, substance abuse unknown,

Ta dạy những điều này cho con cái ta. Ta đọc được chúng từ TV, qua sách vở.

crime nearly nonexistent.

What warfare there was between tribes was largely ritualistic

Tên gốc của buổi nói chuyện hôm nay là "Mọi Điều Bạn Biết Đều Không Chuẩn Xác".

and seldom resulted in indiscriminate or wholesale slaughter."

Now you're all familiar with this treacle.

và bây giờ tôi sẽ đưa ra các chứng cứ

để chứng minh ta chưa thực sự hiểu rõ về vấn đề này,

We teach it to our children.

We hear it on television and in storybooks.

và rằng, trên thực tế, tổ tiên ta còn tàn bạo hơn ta rất nhiều lần,

Now, the original title of this session was, "Everything You Know is Wrong,"

và rằng trong một khoảng thời gian dài, tình trạng bạo lực đã có sự sụt giảm,

and I'm going to present evidence

và ta đang sống ở thời kỳ yên bình nhất kể từ khi tổ tiên ta đặt chân lên mặt đất.

that this particular part of our common understanding is wrong,

Khi ta đang ở trong thập niên của thảm họa ở Darfur và I-rắc,

that, in fact, our ancestors were far more violent than we are,

lời phát biểu như trên có vẻ không thực và khó nghe.

that violence has been in decline for long stretches of time,

Nhưng tôi sẽ chứng minh cho bạn thấy rằng đây chính là bức tranh thực tế, chính xác.

and that today, we are probably living in the most peaceful time

in our species's existence.

Now in the decade of Darfur and Iraq,

Sự sụt giảm của tình trạng bạo lực là một hiện tượng kiểu mẫu lặp lại.

a statement like that might seem somewhere between hallucinatory and obscene,

Bạn có thể thấy được nó qua hàng thiên niên kỷ,

qua nhiều thế kỷ, qua các thập kỷ và qua nhiều năm,

but I'm going to try to convince you that that is the correct picture.

dù rằng dường như có một điểm bùng phát

xuất hiện vào đầu Thời đại Lý tính ở thế kỷ mười sáu.

The decline of violence is a fractal phenomenon.

Điều này có thể được nhìn thấy từ khắp mọi nơi, tuy không cùng một lúc.

You can see it over millennia, over centuries, over decades

Điều này cũng hiển hiện rõ ràng ở vùng phía Đông,

and over years,

bắt đầu với nước Anh và Hà Lan tại Thời kỳ Khai sáng.

although there seems to have been a tipping point

at the onset of the Age of Reason in the 16th century.

Hãy để tôi đưa bạn đi du hành ngược dòng thời gian theo cấp mũ 10 --

One sees it all over the world, although not homogeneously.

từ thước tỷ lệ tính theo thiên niên kỷ tới thước tỷ lệ theo năm --

It's especially evident in the West,

để thuyết phục bạn tin điều này.

beginning with England and Holland around the time of the Enlightenment.

Cho tới 10.000 năm trước, nhân loại sống chủ yếu nhờ săn bắt và hái lượm,

sống nay đây mai đó, không có chính quyền lãnh đạo.

Let me take you on a journey of several powers of 10 --

Và tình trạng này thường được nhìn nhận như một sự hòa hợp thời nguyên thủy.

from the millennium scale to the year scale --

to try to persuade you of this.

Nhưng khi nhà khảo cổ học Lawrence Keeley

Until 10,000 years ago, all humans lived as hunter-gatherers,

xem xét các tỷ lệ thương vong giữa những người săn bắt, hái lượm đương thời,

without permanent settlements or government.

And this is the state that's commonly thought to be one of primordial harmony.

nguồn chứng cứ tuyệt nhất của chúng ta về phương thức sống này,

But the archaeologist Lawrence Keeley,

thì lại cho thấy kết quả hoàn toàn khác.

Đây là biểu đồ mà ông ấy đã tổng hợp lại,

looking at casualty rates among contemporary hunter-gatherers,

biểu thị tỷ lệ phần trăm tử vong ở nam giới do các cuộc xung đột

which is our best source of evidence about this way of life,

diễn ra ở các cộng đồng tìm kiếm, hoặc săn bắt và hái lượm.

has shown a rather different conclusion.

Các thanh đỏ phản ánh khả năng tử vong của một người nam dưới tay một người nam khác,

Here is a graph that he put together,

showing the percentage of male deaths due to warfare

so với tử vong vì các nguyên do tự nhiên, trong các cộng đồng hái lượm

in a number of foraging or hunting and gathering societies.

The red bars correspond to the likelihood that a man will die

ở cao nguyên New Guinea và rừng rậm nhiệt đới Amazon.

Và tỷ lệ một nam nhân tử vong dưới tay một nam nhân khác lên xuống

at the hands of another man,

từ 60 phần trăm đến 15 phần trăm, đối với trường hợp người Gebusi.

as opposed to passing away of natural causes,

in a variety of foraging societies in the New Guinea highlands

Thanh nhỏ màu xanh ở góc dưới bên tay phải đánh dấu số liệu tương ứng

and the Amazon rain forest.

And they range from a rate of almost a 60 percent chance that a man will die

từ Hoa Kỳ và Châu Âu trong thế kỷ hai mươi,

at the hands of another man

bao gồm cả số người tử vong trong hai cuộc Thế chiến.

to, in the case of the Gebusi, only a 15 percent chance.

Nếu xung đột bộ tộc còn thịnh hành ở thế kỷ hai mươi,

The tiny little blue bar in the lower left-hand corner

plots the corresponding statistic from the United States and Europe

thì con số tử vong sẽ lên đến hai tỷ, thay vì dừng ở 100 triệu người,

in the 20th century,

and it includes all the deaths of both World Wars.

Đồng thời, ở thước đo thiên niên kỷ, ta có thể xem xét phương thức sống

If the death rate in tribal warfare had prevailed during the 20th century,

của các nền văn minh sơ khai, qua sự miêu tả trong Kinh thánh.

there would have been two billion deaths rather than 100 million.

Và trong chính nguồn tư liệu về các giá trị đạo đức này của chúng ta,

Also on the millennium scale,

ta có thể đọc được những miêu tả về những điều sẽ xảy ra ở cuộc xung đột,

we can look at the way of life of early civilizations,

như trích đoạn chương 31 của Dân-Số Ký sau đây:

such as the ones described in the Bible.

"Và họ giao chiến với người Midianites như Chúa đã phán dặn Moses,

And in this supposed source of our moral values,

và họ tàn sát tất cả nam giới. Và Moses nói với họ

one can read descriptions of what was expected in warfare,

"Các ngươi giữ lại mạng cho tất cả những người phụ nữ ư?

Vậy giờ hãy giết hết các bé trai và những người nữ đã thành đôi với một người nam,

such as the following, from Numbers 31:

"And they warred against the Midianites as the Lord commanded Moses,

chỉ giữ lại bên các ngươi những người nữ chưa thành đôi với người nam nào."

and they slew all the males.

And Moses said unto them, 'Have you saved all the women alive?

Nghĩa là, giết tất cả đàn ông và trẻ trai, giữ trinh nữ sống để có thể cưỡng bức họ.

Now, therefore, kill every male among the little ones

and kill every woman that hath known man by lying with him,

but all the women children that have not known a man by lying with him,

Bạn có thể tìm được bốn hoặc năm đoạn văn tương tự như thế này trong Kinh thánh.

keep alive for yourselves.'"

In other words: kill the men, kill the children.

Cũng từ Kinh thánh, tử hình là hình phạt được công nhận cho các tội phạm như

If you see any virgins, then you can keep them alive so that you can rape them.

đồng tính, ngoại tình, nói lời báng bổ, thờ lạy hình tượng, cãi lời mẹ cha, --

And you can find four or five passages in the Bible of this ilk.

(Cười) -- và tội lượm củi trong ngày lễ Sabbath.

Also in the Bible, one sees that the death penalty was the accepted punishment

Nào, hãy cùng chỉnh góc nhìn xuống một mức, và xem xét thước đo thế kỷ.

for crimes such as homosexuality,

adultery, blasphemy, idolatry, talking back to your parents --

Dù không có số liệu thống kê các cuộc chiến tranh, xung đột

(Laughter)

diễn ra từ suốt thời kỳ Trung cổ cho đến thời hiện đại,

and picking up sticks on the Sabbath.

ta hiểu được ngay từ lịch sử thường -- rằng chứng cứ chứng minh sự sụt giảm

Well, let's click the zoom lens down one order of magnitude

về các hình thức bạo lực được xã hội ủng hộ, chấp nhận

and look at the century scale.

Now, although we don't have statistics for warfare

đã xuất hiện rành rành ngay trước mắt ta.

Ví dụ, bất kỳ lịch sử xã hội nào cũng sẽ cho thấy việc cắt xẻo bộ phận cơ thể người

throughout the Middle Ages to modern times,

we know just from conventional history

và tra tấn từng là các hình thức trừng phạt tội phạm thông thường.

that the evidence was under our nose all along

Nếu như ngày nay, vi phạm luật pháp chỉ bị bắt đóng phạt thì ở thời xưa,

that there has been a reduction in socially sanctioned forms of violence.

bạn sẽ bị cắt lưỡi, cắt tai, làm mù mắt, chặt tay, v..v..

For example, any social history will reveal that mutilation and torture

were routine forms of criminal punishment.

Đã từng có rất nhiều các hình phạt tử hình mới lạ mà tàn bạo:

The kind of infraction today that would give you a fine,

in those days, would result in your tongue being cut out,

thiêu sống, mổ bụng moi nội tạng, bánh xe hành hình, tứ mã phanh thây,v..v..

your ears being cut off, you being blinded,

Án tử hình đã từng là hình phạt cho một loạt các tội phạm phi bạo lực

a hand being chopped off and so on.

There were numerous ingenious forms of sadistic capital punishment:

như phê phán nhà vua, trộm một ổ bánh mì.

burning at the stake, disemboweling, breaking on the wheel,

Chiếm hữu nô lệ hẳn nhiên là phương kế tiết kiệm nhân công được ưa chuộng,

being pulled apart by horses and so on.

và các hành vi bạo lực, tàn ác là thú vui tiêu khiển phổ biến thời xưa.

The death penalty was a sanction for a long list of nonviolent crimes:

Có lẽ ví dụ minh họa sống động nhất là việc thiêu sống mèo.

criticizing the king, stealing a loaf of bread.

Một con mèo sẽ được treo lên và hạ dây dần xuống biển lửa,

Slavery, of course, was the preferred labor-saving device,

còn người xem thì hả hê cười lớn khi nhìn con mèo kêu gào trong đau đớn tới chết.

and cruelty was a popular form of entertainment.

Perhaps the most vivid example was the practice of cat burning,

Vậy còn tội phạm giết người thì sao?

in which a cat was hoisted on a stage and lowered in a sling into a fire,

Có nhiều số liệu thống kê đáng tin về điều này,

bởi có nhiều chính phủ tự trị đã ghi chép lại được nguyên nhân tử vong.

and the spectators shrieked in laughter as the cat, howling in pain,

Nhà tội phạm học Manuel Eisner đã lùng khắp Châu Âu các ghi chép lịch sử về

was burned to death.

What about one-on-one murder?

Well, there, there are good statistics,

because many municipalities recorded the cause of death.

tỷ lệ giết người ở bất kỳ làng, thôn xóm, thị trấn, tỉnh nào mà ông có thể tìm được,

The criminologist Manuel Eisner

và còn bổ sung thêm các dữ liệu quốc gia từ số liệu thống kê lưu trữ của các nước.

scoured all of the historical records across Europe

Ông đã vẽ biểu đồ trên thước đo logarit,

for homicide rates in any village, hamlet, town, county that he could find,

bắt đầu từ tỷ lệ cứ 100.000 người thì có 100 vụ tử vong mỗi năm,

and then he supplemented them with national data

when nations started keeping statistics.

tỷ lệ này xấp xỉ với tỷ lệ giết người ở thời kỳ Trung cổ.

He plotted on a logarithmic scale,

Và ở bảy hoặc tám nước Châu Âu, con số này còn giảm mạnh xuống thấp hơn mức

going from 100 deaths per 100,000 people per year,

cứ 100.000 người thì có một vụ giết người mỗi năm.

which was approximately the rate of homicide in the Middle Ages,

Sau đó đã có một sự tăng nhẹ vào thập niên 1960.

and the figure plummets down

Những người cho rằng nhạc rock n' roll sẽ dẫn đến sự suy giảm các giá trị đạo đức

to less than one homicide per 100,000 people per year

thực ra lại có phần đúng.

Nhưng từ thời kỳ Trung cổ đến nay, tỷ lệ giết người đã có sự sụt giảm mạnh,

in seven or eight European countries.

Then, there is a slight uptick in the 1960s.

The people who said that rock and roll would lead to the decline of moral values

và trên biểu đồ xuất hiện đường uốn khúc vào đầu thế kỷ mười sáu.

actually had a grain of truth to that.

Giờ hãy cùng chuyển sang thước đo thời gian theo thập kỷ.

But there was a decline from at least two orders of magnitude in homicide

Theo số liệu thống kê được lưu trữ bởi các tổ chức phi chính phủ,

from the Middle Ages to the present,

kể từ năm 1945, ở Châu Âu và Châu Mỹ, đã có sự giảm mạnh về số lượng

and the elbow occurred in the early 16th century.

các cuộc chiến tranh liên tiểu bang, các cuộc bạo loạn và tàn sát sắc tộc,

Let's click down now to the decade scale.

According to nongovernmental organizations that keep such statistics,

và các cuộc đảo chính quân sự, ngay cả ở vùng Nam Mỹ.

since 1945, in Europe and the Americas,

Số lượng người tử vong trên thế giới do chiến tranh liên tiểu bang cũng giảm mạnh.

there has been a steep decline in interstate wars,

Các thanh vàng phản ánh số người chết mỗi năm trong các cuộc chiến

in deadly ethnic riots or pogroms

and in military coups, even in South America.

diễn ra từ năm 1950 đến thời điểm hiện tại.

Và như bạn thấy, tỷ lệ tử vong mỗi năm trong mỗi vụ xung đột

Worldwide, there's been a steep decline in deaths in interstate wars.

giảm từ 65.000 người trong thập niên 1950, xuống dưới 2000 người trong thập kỷ này.

The yellow bars here show the number of deaths per war per year

from 1950 to the present.

Sự sụt giảm khủng khiếp.

And, as you can see, the death rate goes down

Ngay ở thước đo năm, ta cũng có thể thấy sự sụt giảm của tình trạng bạo lực.

from 65,000 deaths per conflict per year in the 1950s

Sau thời kỳ Chiến tranh Lạnh, các cuộc nội chiến

và các vụ diệt chủng ngày càng ít xảy ra --

to less than 2,000 deaths per conflict per year in this decade,

thật vậy, nó đã giảm 90 phần trăm kể từ hậu Thế chiến thứ hai --

as horrific as it is.

và các vụ giết người và tội phạm bạo lực cũng có sự giảm nhẹ.

Even in the year scale, one can see a decline of violence.

Since the end of the Cold War, there have been fewer civil wars,

Đây là số liệu thống kê của FBI Uniform Crime Statistics.

fewer genocides -- indeed, a 90 percent reduction since post-World War II highs --

Bạn có thể thấy tỷ lệ bạo lực ở thập niên 50 và 60 là khá thấp,

and even a reversal of the 1960s uptick in homicide and violent crime.

sau đó tăng mạnh trong vài thập kỷ, và rồi bắt đầu tụt dốc từ thập niên 1990,

This is from the FBI uniform crime statistics.

rồi lại trở lại mức đã đạt được vào năm 1960.

You can see that there's a fairly low rate of violence in the '50s and the '60s,

Nếu Tổng thống Clinton có mặt ở đây, thì cho tôi được gửi lời cảm ơn tới ngài.

then it soared upward for several decades

(Cười)

and began a precipitous decline, starting in the 1990s,

Câu hỏi là: Tại sao một điều quan trọng như vậy lại không có mấy người hiểu đúng?

so that it went back to the level that was last enjoyed in 1960.

Tôi nghĩ là vì một số lý do sau.

Một trong số đó là vì ta giỏi tường thuật hơn.

President Clinton, if you're here: thank you.

Liên đoàn Báo chí giỏi ghi chép lại các cuộc chiến tranh xảy ra trên thế giới

(Laughter)

So the question is:

hơn bất cứ vị thầy tu nào sống ở thế kỷ mười sáu.

Why are so many people so wrong about something so important?

Có một sự ảo tưởng về nhận thức.

I think there are a number of reasons.

Chúng tôi, các nhà tâm lý học nhận thức, hiểu rằng

One of them is we have better reporting.

bạn càng dễ liên tưởng cụ thể về một điều gì đó bao nhiêu,

The Associated Press is a better chronicler of wars

over the surface of the earth

thì bạn càng tin vào sự chân thực của sự việc đó bấy nhiêu.

than 16th-century monks were.

(Laughter)

Những câu chữ đi kèm hình ảnh bạo lực, đẫm máu

There's a cognitive illusion.

We cognitive psychologists know

mà ta thường đọc trên sách báo dễ hằn sâu vào trong tâm trí ta

that the easier it is to recall specific instances of something,

hơn là những báo cáo về số lượng lớn các ca tử vong do tuổi cao sức yếu.

the higher the probability that you assign to it.

Động lực trong thị trường tư vấn và vận động chính sách cho rằng:

Things that we read about in the paper with gory footage

sẽ không thể nào thu hút được những người quan tâm, ủng hộ và quyên góp

burn into memory more than reports of a lot more people dying

chỉ bằng câu nói rằng mọi chuyện sẽ trở nên ngày một tốt đẹp hơn.

in their beds of old age.

(Cười)

There are dynamics in the opinion and advocacy markets;

Có mặc cảm tội lỗi về cách ta đối xử với dân bản địa ở đời sống tri thức hiện đại,

no one ever attracted advocates and donors

và sự không thừa nhận những điều tốt đẹp trong văn hóa phương Tây.

by saying, "Things just seem to be getting better and better."

Dĩ nhiên, sự thay đổi chuẩn mực có thể tiến triển nhanh hơn sự thay đổi hành vi.

(Laughter)

There's guilt about our treatment of native peoples

Một lý do khác cho sự sụt giảm bạo lực là mọi người đã quá chán ghét

in modern intellectual life,

and an unwillingness to acknowledge there could be anything good

các cuộc tàn sát và sự tàn bạo diễn ra ở thời đại của họ.

about Western culture.

Quá trình này có lẽ sẽ còn tiếp diễn,

And, of course, our change in standards can outpace the change in behavior.

nhưng nếu quá trình đó bỏ xa các hành vi theo chuẩn mực đương thời,

One of the reasons violence went down

mọi thứ sẽ trông man rợ hơn so với cách nhìn nhận theo các chuẩn mực cũ.

is that people got sick of the carnage and cruelty in their time.

Vậy nên hôm nay, ta sẽ luyện tập -- đúng vậy --

That's a process that seems to be continuing,

ví dụ có một số ít kẻ sát nhân bị xử tử bằng phương pháp tiêm thuốc độc

but if it outstrips behavior by the standards of the day,

things always look more barbaric than they would have been

tại Texas, sau khi trải qua quá trình kháng cáo dài 15 năm.

by historic standards.

Ta sẽ không xem xét xem nếu là vài trăm năm về trước,

So today, we get exercised -- and rightly so --

họ có thể bị đem lên giàn hỏa thiêu vì tội phê phán nhà vua

if a handful of murderers get executed by lethal injection in Texas

sau phiên tòa dài 10 phút, và quả thật, điều này sẽ diễn ra lặp đi lặp lại.

after a 15-year appeal process.

Giờ đây, ta nhìn nhận án tử hình như một bằng cớ cho thấy việc ta làm tệ đến đâu,

We don't consider that a couple of hundred years ago,

they may have been burned at the stake for criticizing the king after a trial

hơn là làm bằng cớ chứng minh chuẩn mực của ta đã được nâng cao ra sao.

that lasted 10 minutes,

Vậy tại sao tình trạng bạo lực giảm? Không ai thực sự biết câu trả lời,

and indeed, that that would have been repeated over and over again.

Today, we look at capital punishment

nhưng tôi đã đọc bốn bài phân tích, mà theo tôi, bài nào cũng có phần đúng.

as evidence of how low our behavior can sink,

rather than how high our standards have risen.

Ở bài phân tích đầu tiên, có lẽ lý giải của Thomas Hobbes là đúng.

Well, why has violence declined?

Ông là người cho rằng cuộc sống trong trạng thái tự nhiên, vô chính phủ

No one really knows, but I have read four explanations,

là một cuộc sống "cô độc, nghèo nàn, bẩn thỉu, tàn bạo và ngắn ngủi".

all of which, I think, have some grain of plausibility.

Ông chỉ rõ nguyên nhân không phải do con người có sự khát máu thời nguyên thủy,

The first is: maybe Thomas Hobbes got it right.

He was the one who said

hay bản năng hung hăng, hay nhu cầu khẳng định và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ,

that life in a state of nature was "solitary, poor, nasty,

mà là vì triết lý về sự vô chính phủ. Trong tình trạng vô chính phủ,

brutish and short."

(Laughter)

các quốc gia vì lo sợ mối nguy bị xâm lăng mà chọn cách tấn công phủ đầu lẫn nhau.

Not because, he argued,

humans have some primordial thirst for blood

Gần đây, Thomas Schelling có kể một câu chuyện tương tự

or aggressive instinct or territorial imperative,

về một người đàn ông nghe thấy tiếng động lạ ở tầng hầm nhà mình.

but because of the logic of anarchy.

Là công dân Mỹ, anh ta có một khẩu súng lục ở tủ đầu giường.

In a state of anarchy,

there's a constant temptation to invade your neighbors preemptively,

Người chủ nhà rút súng rồi đi xuống cầu thang.

Nhưng anh ta thấy tên trộm cũng mang theo súng.

before they invade you.

More recently, Thomas Schelling gives the analogy

Lúc này, cả hai đều nghĩ rằng:

"Mình không có ý định giết hắn, nhưng hắn sẽ giết mình.

of a homeowner who hears a rustling in the basement.

Being a good American, he has a pistol in the nightstand,

Có lẽ nếu mình nổ súng bắn hắn trước, nhất là vào lúc này,

pulls out his gun, walks down the stairs.

And what does he see but a burglar with a gun in his hand?

kể cả nếu hắn không định bóp cò, hắn hẳn đang lo sợ mình sẽ hạ hắn trước.", v..v..

Now, each one of them is thinking,

"I don't really want to kill that guy, but he's about to kill me.

Những người săn bắt - hái lượm thường xem xét luồng suy nghĩ này cẩn thận,

Maybe I had better shoot him before he shoots me,

và thường sẽ tấn công người kia trước do quá lo sợ việc bị tấn công trước.

especially since, even if he doesn't want to kill me,

he's probably worrying right now that I might kill him before he kills me."

Một trong những cách giải quyết vấn đề này là sử dụng biện pháp răn đe.

And so on.

Hunter-gatherer peoples explicitly go through this train of thought

Bạn sẽ không tấn công trước, nhưng bạn phải công khai tuyên bố

and will often raid their neighbors out of fear of being raided first.

rằng bạn sẽ chống trả quyết liệt nếu bạn bị tấn công.

Vấn đề là những lời này thường dễ bị bóc mẽ là những lời lừa bịp,

Now, one way of dealing with this problem is by deterrence.

You don't strike first, but you have a publicly announced policy

nên cách này chỉ có hiệu quả khi người kia tin vào chúng.

Để chúng trở nên đáng tin cậy, bạn phải tiến hành trả đũa lại

that you will retaliate savagely if you are invaded.

các lời nói và hành vi xúc phạm bạn, dẫn đến hận thù nối tiếp hận thù.

The only thing is that it's liable to having its bluff called,

Mỗi ngày trôi qua sẽ như một tập phim "Gia Đình Sopranos".

and therefore can only work if it's credible.

Phương án "Quái vật Leviathan" của Hobbes cho rằng

To make it credible, you must avenge all insults and settle all scores,

nếu trao quyền lực sử dụng bạo lực hợp pháp

which leads to the cycles of bloody vendetta.

cho một cơ quan dân chủ đơn lẻ -- ẩn dụ bởi hình ảnh Quái vật Leviathan --

Life becomes an episode of "The Sopranos."

thì đất nước ấy sẽ giảm thiểu được nguy cơ bị tấn công,

Hobbes's solution, "Leviathan,"

vì xâm lược dưới hình thức nào cũng sẽ chịu sự trừng phạt,

was that if authority for the legitimate use of violence

dẫn đến việc triệt tiêu mọi khả năng xảy ra của các cuộc tấn công.

was vested in a single democratic agency -- a leviathan --

Điều này giúp loại bỏ hoàn toàn nỗi lo sợ phải tấn công phủ đầu

để ngăn chặn các cuộc tấn công sắp sửa xảy ra của địch.

then such a state can reduce the temptation of attack,

Nhu cầu lắp hệ thống đáp trả nhạy bén để đảm bảo sự tin cậy của biện pháp răn đe

because any kind of aggression will be punished,

leaving its profitability zero.

cũng trở nên không còn cần thiết nữa. Và vì thế dẫn đến trạng thái hòa bình.

That would remove the temptation to invade preemptively

Eisner -- tác giả biểu đồ tỷ lệ giết người bạn không xem được ở slide trước --

out of fear of them attacking you first.

It removes the need for a hair trigger for retaliation

chỉ ra rằng sự sụt giảm của tỷ lệ giết người ở Châu Âu

to make your deterrent threat credible,

and therefore, it would lead to a state of peace.

diễn ra trùng với sự xuất hiện nhiều hơn các nhà nước tập quyền.

Eisner -- the man who plotted the homicide rates

Lập luận này là sự ủng hộ cho thuyết Leviathan.

that you failed to see in the earlier slide --

Có một thực tế ngày nay cũng ủng hộ cho thuyết này.

argued that the timing of the decline of homicide in Europe

Tình trạng bạo lực bùng nổ ở các khu vực vô chính phủ,

các quốc gia thất bại, các đế chế sụp đổ, các vùng biên giới,

coincided with the rise of centralized states.

các băng đảng xã hội đen, các băng đảng đường phố, v..v..

So that's a bit of a support for the leviathan theory.

Also supporting it is the fact that we today see eruptions of violence

Bài thứ hai dẫn giải rằng quan điểm cuộc sống là một điều rẻ rúng

in zones of anarchy, in failed states, collapsed empires,

là quan điểm phổ biến ở nhiều nơi, trong nhiều thời đại.

Vào thời xưa, khi mà nỗi đau khổ và chết sớm là những điều thường gặp

frontier regions, mafias, street gangs and so on.

trong đời người, người ta thường ít có cảm giác ăn năn khi tra tấn người khác.

The second explanation is that in many times and places,

there is a widespread sentiment that life is cheap.

Chỉ khi công nghệ và hiệu suất kinh tế

giúp kéo dài tuổi thọ và làm cuộc sống dễ chịu hơn,

In earlier times, when suffering and early death were common in one's own life,

người ta mới coi trọng hơn giá trị của cuộc sống.

Đây là nội dung bài tranh luận của nhà khoa học chính trị James Payne.

one has fewer compunctions about inflicting them on others.

Bài giải thích thứ ba viện dẫn lại ý tưởng chủ đạo của

And as technology and economic efficiency make life longer and more pleasant,

trò chơi tổng khác không (các bên cùng có lợi/bị thiệt)

và được trích từ cuốn "Nonzero" do nhà báo Robert Wright chắp bút viết.

one puts a higher value on life in general.

This was an argument from the political scientist James Payne.

Ông ấy chỉ ra rằng trong các tình huống nhất định,

sự hợp tác hay sự phi bạo lực có thể đem lại lợi ích cho cả hai bên

A third explanation invokes the concept of a nonzero-sum game,

khi tiến hành một cuộc giao dịch, chẳng hạn như lợi ích trong thương mại

and was worked out in the book "Nonzero" by the journalist Robert Wright.

khi hai bên trao đổi thặng dư và cùng thu được lợi nhuận,

Wright points out that, in certain circumstances,

hay khi hai bên ngừng chiến và tách lợi tức hòa bình có được nhờ ngừng chiến,

cooperation or nonviolence can benefit both parties in an interaction,

such as gains in trade when two parties trade their surpluses

Ông Wright cho rằng công nghệ làm gia tăng số lượng

trò chơi có tổng lợi ích dương (các bên cùng có lợi)

and both come out ahead,

or when two parties lay down their arms

mà con người thường có xu hướng bị lôi kéo vào tham gia,

and split the so-called peace dividend

bằng việc cho phép buôn bán hàng hóa, dịch vụ và ý tưởng

that results in them not having to fight the whole time.

ở khoảng cách xa và trong các nhóm có quy mô lớn hơn.

Wright argues that technology has increased the number

Sự sống của mỗi người vì thế mà trở nên có giá trị hơn,

of positive-sum games that humans tend to be embroiled in,

và tình trạng bạo lực sụt giảm vì các lý do ích kỷ.

by allowing the trade of goods, services and ideas

Như Wright nói thì: "Một trong những lý do tôi cho rằng ta không nên đánh bom Nhật

over longer distances and among larger groups of people.

The result is that other people become more valuable alive than dead,

là vì họ đã lắp ráp nên chiếc mini-van của tôi"

(Cười)

and violence declines for selfish reasons.

Lời giải thích thứ tư được ghi ngay trên tựa cuốn "The Expanding Circle"

As Wright put it,

"Among the many reasons that I think that we should not bomb the Japanese

của nhà triết học Peter Singer.

Ông cho rằng sự tiến hóa đã truyền lại cho con người sự thấu cảm,

is that they built my minivan."

(Laughter)

The fourth explanation is captured in the title of a book

tức khả năng quan tâm, chia sẻ với mối bận tâm của người khác.

như thể đó là mối bận tâm của chính ta.

called "The Expanding Circle," by the philosopher Peter Singer,

Không may là, ta thường chỉ áp dụng khả năng ấy với số ít bạn bè và người nhà.

who argues that evolution bequeathed humans with a sense of empathy,

Những người khác sẽ không được đối xử như một con người đúng nghĩa,

an ability to treat other people's interests as comparable to one's own.

và ta có thể bóc lột, lợi dụng họ mà không bị trừng phạt.

Nhưng, trải qua các giai đoạn lịch sử, vòng tròn tình bạn ngày một mở rộng.

Unfortunately, by default,

we apply it only to a very narrow circle of friends and family.

Qua các ghi chép lịch sử, vòng tròn ấy mở rộng từ phạm vi làng

tới thị tộc, rồi bộ lạc, tới quốc gia, giữa các chủng tộc, giữa các giới tính,

People outside that circle are treated as subhuman

and can be exploited with impunity.

But, over history, the circle has expanded.

và theo như lập luận của Singer thì nên mở rộng tới cả các loài động vật nhạy cảm.

One can see, in historical record,

Câu hỏi là, nếu điều đó thực sự xảy ra thì điều gì đã hỗ trợ sự mở rộng ấy?

it expanding from the village, to the clan, to the tribe, to the nation,

to other races, to both sexes and, in Singer's own arguments,

Có một số khả năng, ví như sự gia tăng của các mối quan hệ tương hỗ

something that we should extend to other sentient species.

theo như lập luận của Robert Wright.

So the question is:

Tính logic của nguyên tắc vàng -- bạn càng nghĩ và tương tác nhiều với người khác,

If this has happened, what has powered that expansion?

And there are a number of possibilities,

bạn càng nhận ra bạn không thể nâng quan điểm của mình lên trên người khác,

such as increasing circles of reciprocity

in the sense that Robert Wright argues for.

The logic of the Golden Rule --

it nhất là nếu bạn còn muốn họ lắng nghe bạn.

the more you think about and interact with other people,

Bạn không thể nói rằng các mối quan tâm của bạn đặc biệt hơn của người khác,

the more you realize that it is untenable to privilege your interests over theirs,

nó cũng như việc bạn nói nơi bạn đang đứng là độc nhất trong vũ trụ

vì nhờ có bạn đứng ngay tại chỗ đó vào thời điểm đó vậy.

at least not if you want them to listen to you.

You can't say that my interests are special compared to yours

Điều này có thể được ủng hộ bởi chủ nghĩa thế giới, bởi lịch sử,

any more than you can say

ngành báo chí, các cuốn tự truyện, tác phẩm hiện thực, du lịch, học vấn,

the particular spot that I'm standing on is a unique part of the universe

because I happen to be standing on it that very minute.

những điều cho phép bạn hiểu rõ hơn cuộc sống của người bạn từng ít coi trọng,

It may also be powered by cosmopolitanism, by histories

và giúp bạn hiểu rõ tình huống ngẫu nhiên bất ngờ xảy ra trong mỗi chặng cuộc đời,

and journalism and memoirs and realistic fiction and travel and literacy,

cái cảm giác "Nếu không nhờ có sự may mắn, cuộc đời tôi có lẽ đã rẽ sang hướng khác".

which allows you to project yourself into the lives of other people

Dù nguyên do là gì, tôi nghĩ, sự sụt giảm bạo lực có những hàm ý sâu xa.

that formerly you may have treated as subhuman,

and also to realize the accidental contingency of your own station in life,

Điều đó buộc ta không chỉ dừng ở việc hỏi "Tại sao lại có chiến tranh?",

mà còn phải hỏi thêm "Tại sao lại có hòa bình?".

the sense that "There but for fortune go I."

Không chỉ "Ta đang làm gì sai?" mà còn cả "Ta đã làm được điều gì đúng?".

Whatever its causes,

the decline of violence, I think, has profound implications.

Bởi đã có một điều mà ta làm đúng,

và tìm ra được điều đó là một việc đáng để làm.

It should force us to ask not just, "Why is there war?"

Cảm ơn các bạn.

but also, "Why is there peace?"

(Vỗ tay)

Not just, "What are we doing wrong?"

but also, "What have we been doing right?"

Because we have been doing something right,

and it sure would be good to find out what it is.

Chris Anderson: Tôi yêu bài phát biểu đó. Tôi nghĩ rất nhiều người ở đây sẽ nói rằng

Thank you very much.

(Applause)

sự mở rộng của vòng tròn -- điều mà bạn và Peter Singer nhắc đến --

còn nhận được sự hỗ trợ từ công nghệ, tầm nhìn được mở rộng,

Chris Anderson: I loved that talk.

cảm giác thế giới cũng vì thế mà nhỏ lại. Liệu điều này có đúng chút nào không?

I think a lot of people here in the room would say

that that expansion you were talking about,

Steven Pinker: Có chứ. Điều này cũng đúng với lý thuyết của Wright,

that Peter Singer talks about,

rằng nó giúp ta tận hưởng các lợi ích của sự hợp tác các vòng tròn rộng lớn hơn,

is also driven just by technology, by greater visibility of the other

and the sense that the world is therefore getting smaller.

Nhưng tôi nghĩ điều đó cũng giúp ta đặt mình vào vị trí của người khác.

I mean, is that also a grain of truth?

Steven Pinker: Very much.

It would fit both in Wright's theory,

Tôi nghĩ khi đọc về các cách thức tra tấn dã man hay được sử dụng ở thời Trung Cổ,

that it allows us to enjoy the benefits of cooperation

bạn sẽ nghĩ làm sao mà họ lại có thể làm điều đó,

over larger and larger circles.

làm sao mà họ lại có thể vô cảm đến vậy trước người mà họ đang cắt xẻo cơ thể?

But also, I think it helps us imagine what it's like to be someone else.

Nhưng rõ ràng đối với họ, người kia chỉ là kẻ xa lạ không cùng chung cảm xúc với họ.

I think when you read of these horrific tortures

that were common in the Middle Ages,

you think, "How could they possibly have done it,

Tôi nghĩ, bất kỳ điều gì giúp ta dễ đặt mình vào vị trí của người khác hơn

how could they not have empathized with the person

đều sẽ làm tăng sự cân nhắc của bạn trên phương diện đạo đức

that they're disemboweling?"

But clearly, as far as they're concerned, this is just an alien being

khi đối xử với người khác.

CA: Steve, tôi hy vọng các cơ quan chủ quản các phương tiện truyền thông

sẽ lắng nghe bài nói chuyện này. Tôi nghĩ điều này rất quan trọng.

that does not have feelings akin to their own.

Anything, I think, that makes it easier

Cảm ơn anh. SP: Hân hạnh.

to imagine trading places with someone else

means that it increases your moral consideration

to that other person.

CA: I'd love every news media owner to hear that talk

at some point, it's so important.

CA: Thank you. SP: My pleasure.