Edith Widder: The weird and wonderful world of bioluminescence

Translator: ababinili ababinili Reviewer: Mikheil Tkavadze

So I want to take you on a trip

ე.ი. მე მსურს გამოგაზაუროთ

to an alien world.

უცხოპლანეტელთა სამყაროში.

And it's not a trip

და ეს მარშრუტი არ

that requires light-years of travel,

გაგრძელდება სინათლის წლების

but it's to a place

განმავლობაში, რადგან თვით

where it's defined by light.

ის არის სინათლით გამორჩეული.

So it's a little-appreciated fact

მცირედ გააზრებული ფაქტია,

that most of the animals in our ocean

რომ ოკეანის უმრავლესი ცხოველებისა

make light.

წარმოქმნის ნათებას.

I've spent most of my career

მე ჩემი კარიერის დიდი ნაწილი

studying this phenomenon called bioluminescence.

ბიოლუმინესცენციის ფენომენის შესწავლას მოვანდომე.

I study it because I think understanding it

მე ვიკვლევ მას იმიტომ, რომ მისი

is critical to understanding life in the ocean

გააზრება აუცილებელია ოკეანეში სიცოცხლის შესასწავლად,

where most bioluminescence occurs.

სადაც ბიოლუმინესცენციის უმრავლესი შემთხვევები გვხვდება.

I also use it as a tool

მე ასევე ვიყენებ

for visualizing and tracking pollution.

მათ დაბინძურების აღმოსაჩენად,

But mostly I'm entranced by it.

მაგრამ,ძირითადად , მე მათით ვარ მოხიბლული.

Since my my first dive in a deep-diving submersible,

ჩემი პირველი ჩაყვინთვიდან ღრმად წყალში,

when I went down and turned out the lights

როდესაც უკვე შუქი გავთიშე

and saw the fireworks displays,

და დავინახე ფეიერვერკების,

I've been a bioluminescence junky.

გავხდი შეპყრობილი ბიოლუმინესცენციით.

But I would come back from those dives

მე შემეძლო გასეირნებიდან დაბრუნებულმა

and try to share the experience with words,

გადმომეცა თქვენთვის ჩემი გამოცდილება სიტყვებით,

and they were totally inadequate to the task.

მაგრამ ეს სრულებით არაადეკვატური საქციელი იქნებოდა.

I needed some way to share the experience directly.

მე მსურდა გამოცდილება უშუალოდ გამეზიარებინა.

And the first time I figured out that way

როდესაც ეს იდეა პირველად მომაფიქრდა,

was in this little single-person submersible

ვიყავი მცირე წყალქვეშა ტრანსპორტზე,

called Deep Rover.

სახელად Deep Rover.

This next video clip,

ვიდეო კლიპი,

you're going to see how we stimulated the bioluminescence.

რომელსაც ნახავთ, სწორედ ბიოლუმინესცენციაზეა.

And the first thing you're going to see

და პირველი რასაც შეამჩნევთ იქნება

is a transect screen

ფართო ეკრანი

that is about a meter across.

დაახლოებით მეტრის სიგრძის.

(Video) Narrator: In front of the sub,

(ვიდეო) მთხრობელი: ნავის წინ,

a mess screen will come into contact

ეკრანთან, უამრავი ფაქიზი ცხოველი

with the soft-bodied creatures of the deep sea.

გამოჩნდება წყალქვეშა სამყაროდან.

With the sub's lights switched off,

ხელოვნური ნათების გათიშვისას

it is possible to see their bioluminescence --

შესაძლებელი ხდება ბიოლუმინესცენციის დანახვა:

the light produced when they collide with the mesh.

სინათლე წარმოიქმნება ბადესთან ურთიერთქმედებისას.

This is the first time

ამ მოვლენის აღბეჭდვა

it has ever been recorded.

ფილმად პირველად ხდება.

Edith Widder: So I recorded that with an intensified video camera

ედით ვიდერი: მე ეს გადავიღე გაძლიერებული კამერით,

that has about the sensitivity

რომლის მგრძნობელობა

of the fully dark-adapted human eye.

სიბნელეში ადაპტირებული ადამიანის მხედველობის მსგავსია.

Which means that really is what you would see

ანუ ეს იგივეა, რასაც თქვენ დაინახავდით

if you took a dive in a submersible.

საკუთარი წყალქვეშა ნავიდან.

But just to try to prove that fact to you,

მაგრამ ფაქტისთვის თან

I've brought along some bioluminescent plankton

წამოვიყვანე ბიოლუმინესცენციური პლანქტონი,

in what is undoubtedly a foolhardy attempt

რისი დემონსტრაციაც, უეჭველად,

at a live demonstration.

თავზეხელაღებული საქციელია

(Laughter)

(სიცილი)

So, if we could have the lights down

თუ შეიძლება რომ ოდნავ

and have it as dark in here as possible,

დავაბნელოთ აუდიტორიაში.

I have a flask

მე კოლბაში მყავს

that has bioluminescent plankton in it.

ბიოლუმინესცენციური პლანქტონი.

And you'll note there's no light coming from them right now,

და შენიშნავთ რომ ჯერჯერობით არავითარ სინათლეს გამოსცემს,

either because they're dead --

იმიტომ რომ ან მკვდარია ––

(Laughter)

(სიცილი)

or because I need to stir them up in some way

ან კიდევ შენჯღრევა სჭირდება

for you to see what bioluminescence really looks like.

რომ დაინახოთ თუ რას ნიშნავს ბიოლუმინესცენცია.

(Gasps)

(შეცბუნება)

Oops. Sorry.

უპს...უკაცრავად.

(Laughter)

(სიცილი)

I spend most of my time working in the dark; I'm used to that.

ძირითად დროს სიბნელეში ვმუშაობ: შევეჩვიე.

Okay.

კარგით.

So that light

ეს სინათლე

was made by a bioluminescent dinoflagellate,

წარმოქმნილი იყო ბიოლუმინესცენციური დინოფლაგელატის,

a single-celled alga.

ერთუჯრედიანი ალგას მიერ.

So why would a single-celled alga

მაშ რაში სჭირდება ალგას

need to be able to produce light?

სინათლის წარმოქმნა?

Well, it uses it to defend itself from its predators.

ის მას იყენებს თავდასაცავად.

The flash is like a scream for help.

ნათება იგივეა რაც SOS სიშანი.

It's what's known as a bioluminescent burglar alarm,

მას ბიოლუმინესცენციურ განგაშს უწოდებენ.

and just like the alarm on your car or your house,

და როგორც მანქანის საყვირი,

it's meant to cast unwanted attention onto the intruder,

ისიც საჭიროა არასასურველი ყურადღების მისაპყრობად,

thereby either leading to his capture

ძირითადად იმისთვის, რომ

or scaring him away.

შეაშინოს მტაცებელი.

There's a lot of animals that use this trick,

და ამ ხრიკს უამრავი ცხოველი მიმართავს,

for example this black dragonfish.

მაგალითად ეს შავი თევზი

It's got a light organ under its eye.

მას მნათი ორგანოები აქვს თვალის ქვემოთ,

It's got a chin barbel.

ყბასთან,

It's got a lot of other light organs you can't see, but you'll see in here in a minute.

მას ასევე უამრავი მსგავსი ორგანო აქვს, რომლებსაც ჯერჯერობით ვერ ხედავთ.

So we had to chase this in the submersible for quite sometime,

ჩვენ მოგვიწია ამ თევზისთვის საკმაოდ დიდხანს დევნა,

because the top speed of this fish is one knot,

რანგან მისი და ჩვენი ნავის მაქსიმალური

which was the top speed of the submersible.

სისწრაფე ერთი და იგივე იყო.

But it was worth it,

მაგრამ ამად ღირდა,

because we caught it in a special capture device,

იმიტომ რომ ჩვენ მოვახერხეთ

brought it up into the lab on the ship,

მისი დაჭერა, მოვათავსეთ ლაბორატორიაში

and then everything on this fish lights up.

და –– ამ თევზის თითქმის მთელმა სხეულმა დაიწყო ნათება.

It's unbelievable.

დაუჯერებელი იყო.

The light organs under the eyes are flashing.

მნათი ორგანოები თვალებზე,

That chin barbel is flashing.

ყბაზე,

It's got light organs on its belly that are flashing,

მუცლის ქვეშ,

fin lights.

ფარფლებიც კი ანათებდა.

It's a scream for help; it's meant to attract attention.

ეს ნიშანია დახმარების სათხოვნელად,

It's phenomenal.

ფენომენალურია.

And you normally don't get to see this

და თქვენ, ჩვეულებრივ, ვერ ნახავთ ამ მოვლენას,

because we've exhausted the luminescence when we bring them up in nets.

იმიტომ, რომ ჩვენ გამოვფიტეთ მათი ლუმინესცენციური შესაძლებლობები.

There's other ways you can defend yourself with light.

სხვა გზაც არსებობს სინათლით თავდაცვისას.

For example, this shrimp

მაგალითად, კრევეტი

releases its bioluminescent chemicals into the water

წყალში უშვებს ბიოლუმინესცენციურ ნივთიერებას

just the way a squid or an octopus would release an ink cloud.

ისევე, როგორც რვაფეხა ქმნის მელნის ღრუბელს.

This blinds or distracts the predator.

ეს აბრმავებს თავდამსხმელს.

This little squid is called the fire shooter

ამ პატარა კალმარს ცეცხლის მსროლელს ეძახიან

because of its ability to do this.

მისი შესაძლებლობის გამო.

Now it may look like a tasty morsel,

ის შეიძლება რაგაც ნაჭერს

or a pig's head with wings --

ან ფრთიან ღორს უფრო ჰგავდეს ––

(Laughter)

(სიცილი)

but if it's attacked,

მაგრამ საფრთხის შემთხვევაში

it puts out a barrage of light --

ის სინათლის ტალღებს ათავისუფლებს ––

in fact, a barrage of photon torpedoes.

ფაქტიურად, ფოტონების ტორპედოებს ამოქმედებს.

I just barely got the lights out in time

დროულად გავთიშეთ სინათლე

for you to be able to see those gobs of light

რათა დაგენახათ მისი ნათება

hitting the transect screen

რომელიც ეკრანს ხვდება და

and then just glowing.

შემდეგ უბრალოდ ბრწყინავს.

It's phenomenal.

ფენომენალურია.

So there's a lot of animals in the open ocean --

უამრავი ცხოველია ოკეანეში

most of them that make light.

რომლებიც სინათლეს წარმოქმნიან.

And we have a pretty good idea, for most of them, why.

და ჩვენც ვიცით თუ რატომ.

They use it for finding food, for attracting mates,

მაგ: საკვების, მეწყვილის საპოვნელად

for defending against predators.

ან თავდასაცავად.

But when you get down to the bottom of the ocean,

მაგრამ სიღრმის მატებასთან ერთად

that's where things get really strange.

ყველაფერი უფრო უცნაური ხდება.

And some of these animals

და ზოგიერთი მათგანი

are probably inspiration for the things you saw in "Avatar,"

ალბათ "ავატარის" შთაგონების წყაროდაც იქცა.

but you don't have to travel to Pandora to see them.

მაგრამ მათ სანახავად პანდორაზე გამგზავრება არაა საჭირო.

They're things like this.

ისინი სულ ახლოს არიან.

This is a golden coral, a bush.

ეს ოქროსფერი მარჯანია,

It grows very slowly.

ძალიან ნელა იზრდება.

In fact, it's thought that some of these

ვარაუდია რომ ზოგიერთი

are as much as 3,000 years old,

დაახლოებით 3 000 წლის არის.

which is one reason that bottom trawling should not be allowed.

სწორედ ამიტომაა დაუშვებელი ბადის ფსკერზე თრევა.

The other reason is this amazing bush glows.

სხვა განსაკუთრებული ისაა რომ ისინი ანათებენ.

So if you brush up against it,

თუ ერთმანეთზე გაუხახუნებთ,

any place you brushed against it,

მაშინ სწორედ ის ადგილი

you get this twinkling blue-green light

დაიწყებს მოცისფრო–მომწვანო ნათებას.

that's just breathtaking.

უბრალოდ სულისშემკვრელია.

And you see things like this.

და თქვენც ასეთ რამეს ხედავთ.

This looks like something out of a Dr. Seuss book --

ეს დაახლოებით დოქტორ სეუსისს წიგნს ჰგავს ––

just all manner of creatures all over this thing.

ყველა ზღვის ცხოველის ქცევის შესახებ.

And these are flytrap anemones.

ეს კიდე ზღვის ანემონია.

Now if you poke it, it pulls in its tentacles.

თუ თითს წაკრავთ, საცეცებს გამოწევს,

But if you keep poking it,

თუ განაგრძობთ გაღიზიანებას,

it starts to produce light.

ის დაიწყებს ნათებას,

And it actually ends up looking like a galaxy.

რომელსაც გალაქტიკის ფორმა აქვს.

It produces these strings of light,

ის,სავარაუდოდ, ქმნის სინათლის

presumably as some form of defense.

სიმებს თავდასაცავად.

There are starfish that can make light.

არსებობს მნათი ზღვის ვარსკვლავიც.

And there are brittle stars that produce bands of light

და არსებობს ვარსკვლავები, რომლებიც საკუთარი

that dance along their arms.

მხრების გასწვრივ წარმოქმნიან სინათლეს.

This looks like a plant,

ეს მცენარეს უფრო ჰგავს,

but it's actually an animal.

მაგრამ, სინამდვილეში, ცხოველია.

And it anchors itself in the sand

და ის იმაგრებს თავს სილაში

by blowing up a balloon on the end of its stock.

საყრდენის ბოლოს ბუშტების აფეთქებით.

So it can actually hold itself in very strong currents,

ანუ მას შეუძლია თავი შეიმაგროს ძლიერი დინებისასაც,

as you see here.

როგორც აქ ხედავთ.

But if we collect it very gently, and we bring it up into the lab

თუ ჩვენ ფრთხილად ამოვიღებთ მას და

and just squeeze it at the base of the stock,

ძირზე თითებს დავაჭერთ,

it produces this light

ის ნათებას დაიწყებს,

that propagates from stem to the plume,

რომელიც ვრცელდება ღეროდან ფრთამდე

changing color as it goes,

ფერის ცვლილებით

from green to blue.

მწვანიდან ლურჯამდე.

Colorization and sound effects

ხმოვანი და ვიზუალი ეფექტები

added for you viewing pleasure.

მეტი სანახაობრიობის გამო დავადეთ.

(Laughter)

(სიცილი)

But we have no idea why it does that.

მაგრამ ჩვენ წარმოდგენაც არ გვაქვს თუ ამას რატომ აკეთებს.

Here's another one. This is also a sea pen.

აი კიდევ ერთი. ესეც ზღვის კალამია.

It's got a brittle star hitching a ride.

ის და ვარსკვლავი ერთად გადაადგილდებიან.

It's a green saber of light.

დამახასიათებელია მწვანე ნათება.

And like the one you just saw,

და როგორც უკვე ნახეთ,

it can produce these as bands of light.

სინათლის კონებს ქმნის.

So if I squeeze the base,

თუ მას ფუძეზე შევეხები,

the bands go from base to tip.

სინათლე წვეროსკენ გადაინაცვლებს,

If I squeeze the tip, they go from tip to base.

ხოლო თუ წვერს გავაღიზიანებ, პირიქით .

So what do you think happens if you squeeze it in the middle?

და რა მოხდება თუ შუა ნაწილს დავაწვებით...

(Gasps)

ამაზე თქვენ იფიქრეთ.

I'd be very interested in your theories about what that's about.

ძალიან მაინტერესებს თქვენი თეორიები.

(Laughter)

(სიცილი)

So there's a language of light in the deep ocean,

ანუ სინათლე კომუნიკაციის საშუალებაა ოკეანეში,

and we're just beginning to understand it,

და ჩვენც ვიწყებთ მის გააზრებას.

and one way we're going about that

და ერთერთი გზა არის

is we're imitating a lot of these displays.

იმიტაცია.

This is an optical lure that I've used.

ეს არის ოპტიკური სატყუარა, რომელსაც ვიყენებ.

We call it the electronic jellyfish.

ჩვენ მას ელექტრონულ მედუზას ვეძახით.

It's just 16 blue LEDs

ამ დიოდს შეუძლია სხვადასხვა

that we can program to do different types of displays.

პროგრამული ნათების იმიტირება.

And we view it with a camera system I developed called Eye-in-the-Sea

და ჩვენ მას ვაკვირდებით სპეციალური კამერით,

that uses far red light that's invisible to most animals,

რომელიც იყენებს გრძელტალღოვან წითელს,

so it's unobtrusive.

რასაც ვერ აღიქვამს ცხოველების უმრავლესობა.

So I just want to show you

ეხლა მინდა გაჩვენოთ

some of the responses we've elicited

ის პასუხი, რაც ოკეანის ბინადრებმა

from animals in the deep sea.

ჩვენს ნიშანზე გამოავლინეს.

So the camera's black and white.

კადრი შავი და თეთრია.

It's not high-resolution.

არ არის მაღალ განზომილებაში გადაღებული.

And what you're seeing here is a bait box

და რასაც ხედავთ არის ოკეანის

with a bunch of -- like the cockroaches of the ocean --

ტარაკნების მსგავსი ცხოველებით, იზოპოდებით,

there are isopods all over it.

გარშემორტყმული სატყუარა.

And right in the front

და ზუსტად მათ წინ არის

is the electronic jellyfish.

ელექტრონული მედუზა.

And when it starts flashing,

და როდესაც ნათებას დაიწყებს,

it's just going to be one of the LEDs that's flashing very fast.

ანუ ერთერთი დიოდის სწრაფი გამოსხივებისას ––

But as soon as it starts to flash --

განათებასთან ერთად

and it's going to look big, because it blooms on the camera --

კამერაში ცოტა დიდი გამოჩნდება ––

I want you to look right here.

მინდა აქ დააკვირდეთ.

There's something small there that responds.

არის რაღაც რაც პასუხს ცემს.

We're talking to something.

ანუ რაღაცას ვესაუბრებით.

It looks like a little of string pearls basically --

დაახლოვებით მარგალიტის მარცვლებს ჰგავს,

in fact, three strings of pearls.

უფრო სწორად კი – სამ მარცვალს.

And this was very consistent.

და ეს ყველაფერი თანმიმდევრულად გრძელდებოდა.

This was in the Bahamas at about 2,000 feet.

ეს ხდებოდა ბაჰამაში 2 000 ფუტის სიღრმეზე,

We basically have a chat room going on here,

სადაც ჭორაობა იყო გამართული იმიტომ,

because once it gets started, everybody's talking.

რომ თუ ერთი იწყებს, ყველა ყვება.

And I think this is actually a shrimp

ვფიქრობ რომ ეს კრევეტია,

that's releasing its bioluminescent chemicals into the water.

რომლიც ბიოლუმინესცენციურ ნივთიერებას უშვებს.

But the cool thing is, we're talking to it.

მაგარი ის არის, რომ ჩვენ ვესაუბრებით მათ,

We don't know what we're saying.

მაგრამ არ ვიცით რას ვეუბნებით.

Personally, I think it's something sexy.

პირადად მე ვფიქრობ რომ რამე სექსუალურზე ვესაუბრებით.

(Laughter)

(სიცილი)

And then finally,

და ბოლოს მინდა გაჩვენოთ ის

I want to show you some responses that we recorded

ჩანაწერი, რომელიც გავაკეთეთ მსოფლიოში

with the world's first deep-sea webcam,

პირველი საზღვაო ვებ კამერით, რომელიც

which we had installed in Monterey Canyon last year.

შარშან Monterey Canyon_ზე დავამონტაჟეთ.

We've only just begun to analyze all of this data.

ჩვენ მხოლოდ ეხლა ვაანალიზებთ ამ ინფორმაციას.

This is going to be a glowing source first,

პირველად გამოჩნდება მოელვარე წყარო,

which is like bioluminescent bacteria.

რომელიღაც ბიოლუმინესცენციური ბაქტერია.

And it is an optical cue

ეს ოპტიკური მახეა, თითქოს

that there's carrion on the bottom of the ocean.

და საკვები აგდია ოკენის ფსკერზე.

So this scavenger comes in,

აი "მწმენდავიც" მოდის,

which is a giant sixgill shark.

ამჯერად უზარმაზარი ზვიგენი.

And I can't claim for sure

ზუსტად ვერ გეტყვით

that the optical source brought it in, because there's bait right there.

ოპტიკურმა წყარომ მოიყვანა თუ სხვა რამემ,

But if it had been following the odor plume,

მაგრამ თუ ეს სხვა რამ იყო,

it would have come in from the other direction.

მაშინ განსხვავებული მიმართულეიდან უნდა მოსულიყო.

And it does actually seem to be trying

და ის ცდილობს შეჭამოს

to eat the electronic jellyfish.

ელექტრონული მედუზა.

That's a 12-foot-long giant sixgill shark.

ეს 12 ფუტი სიგრძის ზვიგენია.

Okay, so this next one is from the webcam,

ეს კიდევ ვებკამერით არის გადაღებული და

and it's going to be this pinwheel display.

მასზე პროპელერია გამოსახული.

And this is a burglar alarm.

და ამ შემთხვევაში განგაშის ნიშანია.

And that was a Humboldt squid,

აი კიდევ კალმარი,

a juvenile Humboldt squid, about three feet long.

დაახლოვებით 1 მეტრის სიგრძის.

This is at 3,000 feet in Monterey Canyon.

ეს არის Monterey Canyon 3 000 ფუტი სიღრმეზე,

But if it's a burglar alarm, you wouldn't expect it to attack the jellyfish directly.

თუ უბრალო საგანგაშო სიგნალია, პირდაპირ არ ესხმოდეს თავს მედუზას.

It's supposed to be attacking what's attacking the jellyfish.

მან უნდა შეუტიოს იმას, რაც მედუზას უტევს,

But we did see a bunch of responses like this.

მაგრამ ჩვენ ასეთ პასუხებს ვიღებთ.

This guy is a little more contemplative.

ეს ცხოველი ცოტა უფრო შორსმჭვრეტელია.

"Hey, wait a minute.

"მოიცა,

There's supposed to be something else there."

აქ კიდევ რაღაც უნდა იყოს."

He's thinking about it.

ის ამაზე ფიქრობს,

But he's persistent.

მაგრამ უკან არ იხევს,

He keeps coming back.

განაგრძობს მოძრაობას.

And then he goes away for a few seconds

და შემდეგ ცოტა ხნით, მოშორებით

to think about it some more,

გადის დასაფიქრებლად,

and thinks,

და ფიქრობს:

"Maybe if I come in from a different angle."

"თუ სხვა კუთხიდან მივალ..."

(Laughter)

(სიცილი)

Nope.

არა.

So we are starting to get a handle on this,

ნელნელა ჩვენც ვიწყებთ სიტუაციის კონტროლს,

but only just the beginnings.

მაგრამ მხოლოდ დასაწყისში.

We need more eyes on the process.

ამისათვის უკეთესად დაკვირვებაა საჭირო.

So if any of you ever get a chance to take a dive in a submersible,

თუ რომელიმეს გექნებათ საშუალება ნავით მოგზაურობისა,

by all means, climb in and take the plunge.

ეჭვგარეშე, აუცილებლად უნდა ჩაყვინთოთ.

This is something that should be on everybody's bucket list,

ეს ისეთი რაღაცაა, რომელიც ყველას განრიგში უნდა იყოს.

because we live on an ocean planet.

იმიტომ, რომ ჩვენ ოკენის პლანეტაზე ვცხოვრობთ.

More than 90 percent, 99 percent,

90–99% საცხოვრებელი

of the living space on our planet

სივრცე პლანეტაზე

is ocean.

ოკეანეშია.

It's a magical place

მაგიური ადგილია,

filled with breathtaking light shows

სულისშემკვრელი ნათებებით და

and bizarre and wondrous creatures,

უმშვენიერესი ქმნილებებით

alien life forms

დასახლებული,

that you don't have to travel to another planet to see.

რომელთა სანახავათ არ მოგიწევთ სხვა პლანეტაზე გამგზავრება.

But if you do take the plunge,

როდესაც გადაწყვეტთ ჩაყვინთვას,

please remember to turn out the lights.

არ დაგავიწყდეთ სინათლის გამორთვა,

But I warn you,

მაგრამ გაფრთხილებთ,

it's addictive.

შეჩვევა იცის.

Thank you.

დიდი მადლობა.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)