Edith Widder: The weird and wonderful world of bioluminescence

Thế giới huyền bí và kỳ diệu của những động vật phát sáng

Translator: Phuong Nguyen Reviewer: Thach Thao Nguyen Phuc

So I want to take you on a trip

Tôi muốn dẫn các bạn vào một cuộc hành trình

to an alien world.

đến thế giới xa lạ.

And it's not a trip

Và đó không phải là cuộc hành trình

that requires light-years of travel,

cần một chuyến đi nhiều năm ánh sáng,

but it's to a place

mà nó đi đến một nơi

where it's defined by light.

được định nghĩa bởi ánh sáng.

So it's a little-appreciated fact

Một sự thật ít được đánh giá

that most of the animals in our ocean

là hầu hết động vật trong đại dương

make light.

tạo ra ánh sáng.

I've spent most of my career

Tôi đã dành phần lớn sự nghiệp của mình

studying this phenomenon called bioluminescence.

nghiên cứu về hiện tượng được gọi là Phát quang sinh học (bioluminescence).

I study it because I think understanding it

Tôi nghiên cứu nó vì tôi nghĩ rằng hiểu biết nó

is critical to understanding life in the ocean

là rất quan trọng để hiểu biết cuộc sống trong đại dương

where most bioluminescence occurs.

nơi mà phần lớn sự phát quang sinh học xảy ra.

I also use it as a tool

Tôi cũng sử dụng nó như một công cụ

for visualizing and tracking pollution.

để hình dung và theo dõi sự ô nhiễm.

But mostly I'm entranced by it.

Nhưng chủ yếu là tôi bị cuốn hút bởi nó.

Since my my first dive in a deep-diving submersible,

Kể từ lần lặn đầu tiên trong tàu lặn sâu,

when I went down and turned out the lights

khi tôi di chuyển xuống và tắt hết ánh sáng

and saw the fireworks displays,

và nhìn thấy những màn trình diễn pháo hoa,

I've been a bioluminescence junky.

tôi đã là người nghiện sự phát quang sinh học.

But I would come back from those dives

Nhưng tôi quay trở lại từ những chuyến đi lặn đó

and try to share the experience with words,

và cố gắng chia sẻ trải nghiệm này bằng những từ ngữ,

and they were totally inadequate to the task.

nhưng chúng thực sự không xứng với nhiệm vụ này.

I needed some way to share the experience directly.

Tôi cần một vài cách để chia sẻ trải nghiệm này trực tiếp hơn.

And the first time I figured out that way

Và lần đầu tiên tôi nghiệm ra cách đó

was in this little single-person submersible

là trong tàu lặn một người nhỏ

called Deep Rover.

được gọi là Deep Rover.

This next video clip,

Đoạn phim tiếp theo,

you're going to see how we stimulated the bioluminescence.

bạn sẽ thấy chúng tôi đã kich thích sự phát quang sinh học như thế nào.

And the first thing you're going to see

Và điều đầu tiên bạn sẽ thấy

is a transect screen

là một màn hình cắt ngang

that is about a meter across.

rộng khoảng một mét.

(Video) Narrator: In front of the sub,

(Phim) Người tường thuật: Phía trước tàu ngầm

a mess screen will come into contact

một màn hình hỗn độn sẽ tiếp xúc

with the soft-bodied creatures of the deep sea.

với những sinh vật thân mềm của biển sâu.

With the sub's lights switched off,

Khi ánh sáng của tàu ngầm tắt đi,

it is possible to see their bioluminescence --

thì có thể thấy được sự phát quang sinh học --

the light produced when they collide with the mesh.

ánh sáng được tạo ra khi chúng va chạm với cái bẫy.

This is the first time

Đây là lần đầu tiên

it has ever been recorded.

hiện tượng này được ghi hình lại.

Edith Widder: So I recorded that with an intensified video camera

Edith Widder: Tôi ghi hình hiện tượng đó với một máy quay tăng cường

that has about the sensitivity

có độ nhạy cảm

of the fully dark-adapted human eye.

của mắt người khi thích nghi với bóng tối.

Which means that really is what you would see

Có nghĩa là đó thực sự là những gì bạn nhìn thấy

if you took a dive in a submersible.

nếu bạn lặn xuống trong một chiếc tàu ngầm.

But just to try to prove that fact to you,

Nhưng để thử chứng mình sự thật đó với bạn,

I've brought along some bioluminescent plankton

tôi đã mang theo một vài phiêu sinh vật phát quang sinh học

in what is undoubtedly a foolhardy attempt

trong tình thế chắc chắn là một nỗ lực điên rồ

at a live demonstration.

trình diễn cuộc sống.

(Laughter)

(Cười)

So, if we could have the lights down

Vì vậy, nếu chúng ta tắt hết ánh sáng

and have it as dark in here as possible,

và để nó trong bóng tối như ở đây chẳng hạn,

I have a flask

tôi có một bình thủy tinh

that has bioluminescent plankton in it.

chứa những phiêu sinh vật phát quang sinh học.

And you'll note there's no light coming from them right now,

Và bạn sẽ chú ý rằng ngay bây giờ không có ánh sáng phát ra từ chúng,

either because they're dead --

hoặc là chúng đã chết --

(Laughter)

(Cười)

or because I need to stir them up in some way

hoặc là tôi cần kích động chúng theo một vài cách

for you to see what bioluminescence really looks like.

để bạn thấy phát quang sinh học thực sự trông như thế nào.

(Gasps)

(Há hốc miệng vì kinh ngạc)

Oops. Sorry.

Tiếc quá. Thật xin lỗi.

(Laughter)

(Cười)

I spend most of my time working in the dark; I'm used to that.

Tôi dành hầu hết thời gian làm việc trong bóng tối; Tôi quen với điều đó rồi.

Okay.

Vâng.

So that light

Ánh sáng đó

was made by a bioluminescent dinoflagellate,

được tạo ra bởi song chiên tảo (tảo đơn bào hai roi) phát quang sinh học

a single-celled alga.

một loại tảo đơn bào.

So why would a single-celled alga

Tại sao tảo đơn bào

need to be able to produce light?

cần có khả năng tạo ra ánh sáng?

Well, it uses it to defend itself from its predators.

Vâng, nó sử dùng ánh sáng để tự bảo vệ bản thân khỏi kẻ săn mồi.

The flash is like a scream for help.

Chớp sáng giống như tiếng kêu cứu.

It's what's known as a bioluminescent burglar alarm,

Nó được biết đến như là chuông báo động phát quang sinh học.

and just like the alarm on your car or your house,

Và giống như một cái chuông trong xe hay nhà của bạn,

it's meant to cast unwanted attention onto the intruder,

có nghĩa là phát ra ánh sáng cảnh báo sự không mong muốn đối với kẻ xâm phạm,

thereby either leading to his capture

bằng cách đó để bắt kẻ săn mồi

or scaring him away.

hoặc làm hắn sợ tránh xa ra.

There's a lot of animals that use this trick,

Có rất nhiều động vật sử dụng mẹo này,

for example this black dragonfish.

ví dụ cá rồng đen (black dragonfish).

It's got a light organ under its eye.

Nó có một cơ quan ánh sáng dưới mắt,

It's got a chin barbel.

một râu cằm.

It's got a lot of other light organs you can't see, but you'll see in here in a minute.

Nó còn có rất nhiều cơ quan ánh sáng khác bạn không thể thấy, nhưng bạn sẽ thấy ở đây trong một phút nữa.

So we had to chase this in the submersible for quite sometime,

Đôi khi, chúng tôi phải theo đuổi nó trong tàu ngầm

because the top speed of this fish is one knot,

bởi vì vận tốc cực đại của nó là 1 knot (1.85km/h),

which was the top speed of the submersible.

đó là vận tốc cực đại của tàu ngầm.

But it was worth it,

Nhưng điều đó thật đáng giá,

because we caught it in a special capture device,

bởi vì chúng tôi đã bắt được nó trong một thiết bị bắt giữ đặc biệt,

brought it up into the lab on the ship,

nuôi nó trong phòng thí nghiệm trên tàu,

and then everything on this fish lights up.

và sau đây mọi thứ trên con cá này sẽ phát sáng.

It's unbelievable.

Điều này thật khó tin.

The light organs under the eyes are flashing.

Các cơ quan sáng dưới mắt đang chớp sáng.

That chin barbel is flashing.

Cái râu cằm đang phát sáng.

It's got light organs on its belly that are flashing,

Các cơ quan sáng trên bụng phát sáng,

fin lights.

vây phát sáng.

It's a scream for help; it's meant to attract attention.

Đó là tiếng kêu cứu; nghĩa là nó thu hút sự chú ý.

It's phenomenal.

Đúng là hiện tượng.

And you normally don't get to see this

Và thông thường bạn không nhìn thấy hiện tượng này,

because we've exhausted the luminescence when we bring them up in nets.

bởi vì chúng ta đã làm cạn kiệt sự phát quang ánh sáng khi nuôi dưỡng chúng trong những cái lưới.

There's other ways you can defend yourself with light.

Có những cách khác bạn có thể tự bảo vệ với ánh sáng.

For example, this shrimp

Ví dụ, con tôm này

releases its bioluminescent chemicals into the water

giải phóng chất hóa học phát quang sinh học vào nước

just the way a squid or an octopus would release an ink cloud.

giống cách một con mực hay một con bạch tuộc giải phóng đám mây mực

This blinds or distracts the predator.

Nó làm mù hoặc làm rối trí kẻ săn mồi..

This little squid is called the fire shooter

Con mực nhỏ này được gọi là súng bắn lửa

because of its ability to do this.

bởi vì nó có thể làm như vậy.

Now it may look like a tasty morsel,

Bây giờ nó trông như một miếng thức ăn ngon lành,

or a pig's head with wings --

hay một cái đầu heo có cánh --

(Laughter)

(Cười)

but if it's attacked,

nhưng nếu nó tấn công,

it puts out a barrage of light --

nó đẩy ra ngoài một cơn mưa ánh sáng --

in fact, a barrage of photon torpedoes.

thật sự, một cơn mưa thủy lôi photon.

I just barely got the lights out in time

Tôi hầu như không để ánh sáng trong khoảng thời gian này

for you to be able to see those gobs of light

để bạn có thể thấy lượng ánh sáng đó

hitting the transect screen

va chạm vào màn hình cắt ngang

and then just glowing.

và sau đó là bừng sáng lên.

It's phenomenal.

Đúng là một hiện tượng.

So there's a lot of animals in the open ocean --

Có rất nhiều động vật trong đại dương rộng lớn --

most of them that make light.

phần lớn chúng tạo ra ánh sáng.

And we have a pretty good idea, for most of them, why.

Và chúng tôi có một ý nghĩ khá tốt, đối với hầu hết chúng, tại sao.

They use it for finding food, for attracting mates,

Chúng sử dụng hiện tượng này để tìm thức ăn, thu hút bạn tình,

for defending against predators.

tự bảo vệ khỏi kẻ săn mồi.

But when you get down to the bottom of the ocean,

Nhưng khi bạn đi xuống đáy đại dương,

that's where things get really strange.

mọi thứ thực sự lạ lẫm.

And some of these animals

Và một vài loài động vật này

are probably inspiration for the things you saw in "Avatar,"

có thể là nguồn cảm hứng cho những gì bạn thấy trong phim "Avatar (hiện thân)"

but you don't have to travel to Pandora to see them.

nhưng bạn không cần phải đi đến tận Pandora để thấy chúng.

They're things like this.

Chúng là những thứ giống như thế này.

This is a golden coral, a bush.

Đó là san hô vàng, một bụi.

It grows very slowly.

Nó mọc rất chậm.

In fact, it's thought that some of these

Thực sự, người ta cho rằng một vài trong chúng

are as much as 3,000 years old,

tương đương 3000 tuổi,

which is one reason that bottom trawling should not be allowed.

đó là một lý do mà đánh cá dưới đáy biển không được cho phép.

The other reason is this amazing bush glows.

Một lý do khác là bụi san hô đáng kinh ngạc này bừng sáng.

So if you brush up against it,

Vì vậy nếu bạn cọ vào nó,

any place you brushed against it,

bất cứ nơi nào trên người bạn đã cọ vào

you get this twinkling blue-green light

sẽ có ánh sáng lam-lục nhấp nháy

that's just breathtaking.

điều đó thật đáng kinh ngạc.

And you see things like this.

Và bạn nhìn thấy những thứ như thế này.

This looks like something out of a Dr. Seuss book --

Nó trông giống vài thứ từ cuốn sách của tác giả Dr Seuss --

just all manner of creatures all over this thing.

chính xác là tất cả những cách thức của những sinh vật bao trùm điều này.

And these are flytrap anemones.

Chúng là cỏ chân ngỗng bẫy ruồi.

Now if you poke it, it pulls in its tentacles.

Bây giờ nếu bạn chọc vào nó, nó kéo những xúc tu vào trong.

But if you keep poking it,

Nhưng nếu bạn tiếp tục chọc nó,

it starts to produce light.

nó bắt đầu tạo ra ánh sáng.

And it actually ends up looking like a galaxy.

Và cuối cùng nó trông giống một dải ngân hà.

It produces these strings of light,

Nó tạo ra một loạt ánh sáng,

presumably as some form of defense.

có lẽ vì một số dạng là để tự bảo vệ.

There are starfish that can make light.

Có nhiều sao biển có thể tạo ra ánh sáng.

And there are brittle stars that produce bands of light

Và có những sao biển giòn (brittle star) tạo ra những dải ánh sáng

that dance along their arms.

nhảy múa cùng với những cánh tay của chúng.

This looks like a plant,

Cái này trông như một cái cây,

but it's actually an animal.

nhưng nó thực sự là một động vật.

And it anchors itself in the sand

Và nó neo mình trong cát

by blowing up a balloon on the end of its stock.

bằng cách thổi căng một bong bóng ở cuối thân.

So it can actually hold itself in very strong currents,

Vì vậy cuối cùng nó có thể giữ thân mình trong dòng chảy rất mạnh,

as you see here.

như bạn thấy ở đây.

But if we collect it very gently, and we bring it up into the lab

Nhưng nếu chúng ta thu thập nó một cách rất hiền hòa, và nuôi chúng trong phòng thí nghiệm

and just squeeze it at the base of the stock,

và chỉ ép chặt nó xuống đáy thân,

it produces this light

nó tạo ra ánh sáng

that propagates from stem to the plume,

phát ra từ gốc thành một chùm sáng,

changing color as it goes,

thay đổi màu sắc khi nó di chuyển,

from green to blue.

từ lục sang lam.

Colorization and sound effects

Sự đổi màu và hiệu ứng âm thanh

added for you viewing pleasure.

được thêm vào để bạn quan sát thoải mái nhất.

(Laughter)

(Cười)

But we have no idea why it does that.

Nhưng chúng tôi không biết tại sao nó làm như vậy.

Here's another one. This is also a sea pen.

Đây là một con khác. Nó cũng là một con bút biển (sea pen).

It's got a brittle star hitching a ride.

Nó là một sao biển giòn chuyên đi quá giang.

It's a green saber of light.

Nó có ánh sáng xanh hình kiếm

And like the one you just saw,

Và giống như một con bạn đã thấy

it can produce these as bands of light.

nó có thể tao ra những dải ánh sáng.

So if I squeeze the base,

Vì vậy nếu tôi ép chặt gốc,

the bands go from base to tip.

dải ánh sáng phát ra từ gốc đến đỉnh.

If I squeeze the tip, they go from tip to base.

Nếu tôi ép chặt đỉnh, chúng phát ra từ đỉnh đến gốc.

So what do you think happens if you squeeze it in the middle?

Vì vậy bạn nghĩ sao nếu tôi ép chặt nó ở giữa?

(Gasps)

(Há hốc miệng kinh ngạc)

I'd be very interested in your theories about what that's about.

Tôi thực sự thích thú ý kiến của các bạn về điều đó.

(Laughter)

(Cười)

So there's a language of light in the deep ocean,

Vì vậy có một ngôn ngữ của ánh sáng trong đại dương sâu thẳm,

and we're just beginning to understand it,

và chúng tôi chỉ đang bắt đầu hiểu biết nó.

and one way we're going about that

Và một cách mà chúng tôi tiếp tục điều đó

is we're imitating a lot of these displays.

là việc bắt chước những kiểu trình diễn này.

This is an optical lure that I've used.

Đây là một cái bẫy quang học mà chúng tôi đã sử dụng.

We call it the electronic jellyfish.

Chúng tôi gọi nó là sứa điện.

It's just 16 blue LEDs

Nó chính xác là 16 đèn LED màu xanh lam

that we can program to do different types of displays.

mà chúng tôi lên chương trình để tạo ra những kiểu trình diễn khác nhau.

And we view it with a camera system I developed called Eye-in-the-Sea

Và chúng tôi quan sát chúng với một hệ thống máy quay mà tôi phát triển được gọi là Mắt dưới biển

that uses far red light that's invisible to most animals,

nó sử dụng ánh sáng đỏ xa mà hầu hết động vật không nhìn thấy được.

so it's unobtrusive.

vì vậy nó không gây chú ý.

So I just want to show you

Vì vậy tôi chỉ muốn cho bạn thấy

some of the responses we've elicited

một vài phản ứng mà chúng tôi đã thu nhận được

from animals in the deep sea.

từ các động vật ở biển sâu.

So the camera's black and white.

Đây là màu trắng và đen của máy quay.

It's not high-resolution.

Nó không có độ phân giải cao.

And what you're seeing here is a bait box

Và những gì bạn đang nhìn thấy ở đây là hộp mồi

with a bunch of -- like the cockroaches of the ocean --

với một bầy -- giống như là gián đại dương --

there are isopods all over it.

có đầy động vật đẳng túc trong hộp.

And right in the front

Và ngay trước mặt

is the electronic jellyfish.

là một con sứa điện.

And when it starts flashing,

Và khi nó bắt đầu chớp sáng,

it's just going to be one of the LEDs that's flashing very fast.

chính xác nó là một trong những cái đèn LED nhấp nháy rất nhanh.

But as soon as it starts to flash --

Ngay khi nó bắt đầu chớp sáng --

and it's going to look big, because it blooms on the camera --

trông nó sẽ to ra, bởi vì nó nở hoa trên cái máy quay --

I want you to look right here.

Tôi muốn bạn nhìn vào ngay đây.

There's something small there that responds.

Có một số thứ nhỏ nhắn ở đó đang phản ứng lại.

We're talking to something.

Chúng tôi đang nói chuyện với một vài thứ.

It looks like a little of string pearls basically --

Về cơ bản, nó trông giống một chuỗi ngọc trai nhỏ.

in fact, three strings of pearls.

thực chất, có tới 3 chuỗi ngọc trai.

And this was very consistent.

Và nó đã rất kiên cố.

This was in the Bahamas at about 2,000 feet.

Nó đã ở Bahamas khoảng 2000 feet

We basically have a chat room going on here,

Về căn bản chúng tôi có một phòng chat đang diễn ra ngay đây,

because once it gets started, everybody's talking.

bởi vì một khi nó bắt đầu, mọi người sẽ nói chuyện.

And I think this is actually a shrimp

Và tôi nghĩ cuối cùng đây là một con tôm

that's releasing its bioluminescent chemicals into the water.

giải phóng chất hóa học phát quang sinh học vào nước.

But the cool thing is, we're talking to it.

Nhưng một điều tuyệt vời là, chúng ta đang nói chuyện với nó.

We don't know what we're saying.

Chúng tôi không biết chúng tôi đang nói gì.

Personally, I think it's something sexy.

Một cách cá nhân, tôi nghĩ nó là thứ gì đó quyến rũ.

(Laughter)

(Cười)

And then finally,

Và cuối cùng,

I want to show you some responses that we recorded

tôi muốn cho bạn thấy một vài phản ứng mà chúng tôi đã ghi hình được

with the world's first deep-sea webcam,

với một webcam ở dưới biển sâu đầu tiên trên thế giới,

which we had installed in Monterey Canyon last year.

chúng tôi đã lắp đặt nó ở Monterey Canyon năm ngoái.

We've only just begun to analyze all of this data.

Chúng tôi là những người duy nhất bắt đầu phân tích tất cả những dữ liệu này.

This is going to be a glowing source first,

Đây là một nguồn sáng đầu tiên,

which is like bioluminescent bacteria.

nó giống như những vi khuẩn phát quang sinh học.

And it is an optical cue

Và nó giống một cái que quang học

that there's carrion on the bottom of the ocean.

chỉ ra các xác thối rữa ở đáy của đại dương.

So this scavenger comes in,

Vì vậy những công nhân quét đường đến,

which is a giant sixgill shark.

nó là cá mập sáu mang khổng lồ.

And I can't claim for sure

Và tôi không thể nói chắc chắn

that the optical source brought it in, because there's bait right there.

rằng nguồn sáng thu hút nó , bởi vì có một cái mồi ngay đó.

But if it had been following the odor plume,

Nhưng nếu nó bị theo sau bởi một dải mùi,

it would have come in from the other direction.

nó có lẽ đến từ một hướng khác.

And it does actually seem to be trying

Và nó dường như đang cố gắng

to eat the electronic jellyfish.

ăn con sứa điện.

That's a 12-foot-long giant sixgill shark.

Đó là một con cá mập sáu mang khổng lồ dài 12 feet.

Okay, so this next one is from the webcam,

Vâng, cái tiếp theo đến từ cái webcam.

and it's going to be this pinwheel display.

và đây sẽ là một màn trình diễn chong chóng.

And this is a burglar alarm.

Đây là một hồi chuông cảnh báo.

And that was a Humboldt squid,

Và đó là một con mực Humboldt,

a juvenile Humboldt squid, about three feet long.

một con mực Humboldt vị thành niên.

This is at 3,000 feet in Monterey Canyon.

Đây là vị trí 3000 feet ở Monterey Canyon.

But if it's a burglar alarm, you wouldn't expect it to attack the jellyfish directly.

Nhưng nếu nó là một chuông báo động, bạn không thể mong đợi nó tấn công con sứa một cách trực tiếp.

It's supposed to be attacking what's attacking the jellyfish.

Nó được cho rằng sẽ tấn công những gì đang tấn công con sứa.

But we did see a bunch of responses like this.

Nhưng chúng tôi nhìn thấy một chùm phản ứng giống thế này.

This guy is a little more contemplative.

Gã này là một trầm lặng hơn một chút.

"Hey, wait a minute.

"Này, chờ một phút.

There's supposed to be something else there."

Có vài thứ khác ở kia."

He's thinking about it.

Hắn ta đang nghĩ về nó.

But he's persistent.

Nhưng hắn ta kiên định.

He keeps coming back.

Hắn ta tiếp tục quay lại.

And then he goes away for a few seconds

Và khi hắn ta đi xa trong khoảng vài giây

to think about it some more,

để nghĩ về nó nhiều hơn,

and thinks,

và nghĩ,

"Maybe if I come in from a different angle."

"Có thể nếu mình đến từ một góc khác."

(Laughter)

(Cười)

Nope.

Không.

So we are starting to get a handle on this,

Vì vậy chúng tôi bắt đầu hiểu nó,

but only just the beginnings.

nhưng mới chỉ là sự bắt đầu.

We need more eyes on the process.

Chúng tôi cần thêm nhiều cặp mắt quan sát trong quy trình này.

So if any of you ever get a chance to take a dive in a submersible,

Vì vậy nếu bất kì ai trong bạn có cơ hội lặn xuống trong một tàu ngầm,

by all means, climb in and take the plunge.

bằng mọi phương tiện, hãy leo vào và đâm đầu theo nó.

This is something that should be on everybody's bucket list,

Đây là thứ gì đó nên nằm trong danh sách cái xô của mọi người,

because we live on an ocean planet.

bởi vì chúng ta sống trên một hành tinh đại dương.

More than 90 percent, 99 percent,

Hơn 90%, 99%,

of the living space on our planet

không gian sống trên hành tinh của chúng ta

is ocean.

là đại dương.

It's a magical place

Đây là một nơi kỳ diệu

filled with breathtaking light shows

đầy rẫy những màn trình diễn ánh sáng đáng kinh ngạc

and bizarre and wondrous creatures,

và những sinh vật kì lạ và tuyệt diệu,

alien life forms

dạng sống ngoài hành tinh

that you don't have to travel to another planet to see.

mà bạn không cần phải du lịch đến một hành tinh khác để nhìn thấy.

But if you do take the plunge,

Nhưng nếu bạn đâm đầu theo nó,

please remember to turn out the lights.

hãy nhớ tắt hết đèn.

But I warn you,

Nhưng tôi cảnh báo bạn rằng,

it's addictive.

nó gây nghiện đấy.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)