Michael Sandel: Why we shouldn't trust markets with our civic life

608,689 views ・ 2013-10-07

TED


გთხოვთ, ორჯერ დააწკაპუნოთ ქვემოთ მოცემულ ინგლისურ სუბტიტრებზე ვიდეოს დასაკრავად.

Translator: Mate Kobalia Reviewer: Levan Lashauri
00:13
Here's a question we need to rethink together:
0
13459
4227
აი საკითხი, რომელიც ხელმეორედ უნდა გავიაზროთ:
00:17
What should be the role of money
1
17686
2441
რა უნდა იყოს ფულის და ბაზრების როლი
00:20
and markets in our societies?
2
20127
3486
ჩვენს საზოგადოებებში?
00:23
Today, there are very few things
3
23613
2494
დღეს ძალიან ცოტა რამ არსებობს,
00:26
that money can't buy.
4
26107
2688
რისი ყიდვაც ფულით არ შეიძლება.
00:28
If you're sentenced to a jail term
5
28795
1657
თუ თქვენ პატიმრობა მოგისაჯეს
00:30
in Santa Barbara, California,
6
30452
2451
სანტა ბარბარაში, კალიფორნიაში,
00:32
you should know
7
32903
1352
უნდა იცოდეთ,
00:34
that if you don't like the standard accommodations,
8
34255
2715
რომ თუ არ მოგწონთ სტანდარტული კამერა,
00:36
you can buy a prison cell upgrade.
9
36970
4343
შეგიძლიათ შეიძინოთ გაუმჯობესებული პირობები
00:41
It's true. For how much, do you think?
10
41313
2846
ეს მართალია. თქვენი აზრით, რამდენად?
00:44
What would you guess?
11
44159
1941
როგორ ფიქრობთ?
00:46
Five hundred dollars?
12
46100
1705
ხუთასი დოლარი?
00:47
It's not the Ritz-Carlton. It's a jail!
13
47805
3335
ეს რიც-კარლტონი არაა. ეს ციხეა!
00:51
Eighty-two dollars a night.
14
51140
2024
82 დოლარი ღამეში.
00:53
Eighty-two dollars a night.
15
53164
2372
82 დოლარი ღამეში.
00:55
If you go to an amusement park
16
55536
2200
თუ წახვალთ გასართობ პარკში
00:57
and don't want to stand in the long lines
17
57736
2692
და არ გსურთ გრძელ რიგში დგომა
01:00
for the popular rides,
18
60428
1456
პოპულარული ატრაქციონებისთვის,
01:01
there is now a solution.
19
61884
2887
ამჟამად არსებობს გამოსავალი.
01:04
In many theme parks, you can pay extra
20
64771
4264
ბევრ პარკში შეგიძლიათ გადაიხადოთ დამატებით,
01:09
to jump to the head of the line.
21
69035
1614
რომ რიგის თავში მოექცეთ.
01:10
They call them Fast Track or VIP tickets.
22
70649
4515
ისინი ამას სწრაფ გზას ან VIP ბილეთებს უწოდებენ.
01:15
And this isn't only happening in amusement parks.
23
75164
3589
და ეს მხოლოდ გასართობ პარკებში არ ხდება.
01:18
In Washington, D.C., long lines,
24
78753
3216
ვაშინგტონში
01:21
queues sometimes form
25
81969
1940
ხანდახან გრძელი რიგებია
01:23
for important Congressional hearings.
26
83909
3869
კონგრესის განხილვების დროს.
01:27
Now some people don't like to wait in long queues,
27
87778
3505
ამჟამად ზოგიერთს არ მოსწონს გრძელ რიგში დგომა,
01:31
maybe overnight, even in the rain.
28
91283
2505
შესაძლებელია მთელი ღამე, წვიმაში.
01:33
So now, for lobbyists and others
29
93788
1997
ამიტომ ახლა ლობისტებისთვის, სხვებისთვის,
01:35
who are very keen to attend these hearings
30
95785
1806
ვისაც უნდა ამ განხილვებზე დასწრება,
01:37
but don't like to wait, there are companies,
31
97591
2719
მაგრამ არ სურთ ლოდინი, არსებობს კომპანიები,
01:40
line-standing companies,
32
100310
2043
რიგში დგომის კომპანიები,
01:42
and you can go to them.
33
102353
1863
რომელთაც შეგიძლიათ მიმართოთ.
01:44
You can pay them a certain amount of money,
34
104216
1889
შეგიძლიათ გადაუხადოთ გარკვეული თანხა,
01:46
they hire homeless people and others who need a job
35
106105
3265
ისინი კი ქირაობენ უსახლკაროებს და მათ,
01:49
to stand waiting in the line for as long as it takes,
36
109370
3283
ვისაც სამსახური სჭირდება,
01:52
and the lobbyist, just before the hearing begins,
37
112653
2868
რათა ისინი დადგნენ რიგში იმდენ ხანს, რამდენიც საჭიროა,
01:55
can take his or her place at the head of the line
38
115521
2879
ლობისტი კი სწორედ განხილვამდე დაიკავებს
01:58
and a seat in the front of the room.
39
118400
2745
რიგის თავში საკუთარ ადგილს.
02:01
Paid line standing.
40
121145
3079
ანაზღაურებადი რიგში დგომა.
02:04
It's happening, the recourse to market mechanisms
41
124224
3582
საბაზრო მექანიზმების,
02:07
and market thinking and market solutions,
42
127806
2674
საბაზრო აზროვნების, საბაზრო გადაწყვეტების გამოყენება,
02:10
in bigger arenas.
43
130480
2632
უფრო დიდ მასშტაბშიც ხდება.
02:13
Take the way we fight our wars.
44
133112
2671
დააკვირდით ჩვენს ომებს.
02:15
Did you know that, in Iraq and Afghanistan,
45
135783
3067
იცოდით, რომ ერაყში და ავღანეთში
02:18
there were more private military contractors on the ground
46
138850
4045
უფრო მეტი კერძო სამხედრო კონტრაქტორია,
02:22
than there were U.S. military troops?
47
142895
3820
ვიდრე ამერიკის სამხედრო?
02:26
Now this isn't because we had a public debate
48
146715
3119
ეს არ ხდება იმიტომ, რომ ჩვენ გვქონდა საჯარო განხილვები იმაზე,
02:29
about whether we wanted to outsource war
49
149834
2977
ნამდვილად გვინდა თუ არა მოვახდინოთ ომის აუთსორსინგი
02:32
to private companies,
50
152811
2171
კერძო კომპანიებზე,
02:34
but this is what has happened.
51
154982
2707
არამედ ეს არის ის რეალობა, რაც მოხდა.
02:37
Over the past three decades,
52
157689
2428
30 წლის განმავლობაში
02:40
we have lived through a quiet revolution.
53
160117
4098
ჩვენ ვიცხოვრეთ მშვიდ რევოლუციაში.
02:44
We've drifted almost without realizing it
54
164215
4967
ჩვენ თითქმის შეუმჩნევლად გადავედით
02:49
from having a market economy
55
169182
3248
საბაზრო ეკონომიკიდან
02:52
to becoming market societies.
56
172430
3967
საბაზრო საზოგადოებაზე.
02:56
The difference is this: A market economy is a tool,
57
176397
3585
აი განსხვავება: საბაზრო ეკონომიკა საშუალებაა,
02:59
a valuable and effective tool,
58
179982
1662
ძვირფასი და ეფექტური საშუალება,
03:01
for organizing productive activity,
59
181644
3058
პროდუქტიული აქტივობების ორგანიზებისთვის;
03:04
but a market society is a place where
60
184702
3058
მაშინ როცა საბაზრო საზოგადოება არის ადგილი,
03:07
almost everything is up for sale.
61
187760
2848
სადაც თითქმის ყველაფერი იყიდება.
03:10
It's a way of life, in which market thinking
62
190608
3452
ეს ცხოვრების წესია, სადაც საბაზრო აზროვნება
03:14
and market values begin to dominate
63
194060
2721
და საბაზრო ღირებულებები იწყებს დომინირებას
03:16
every aspect of life:
64
196781
3524
ცხოვრების ყველა ასპექტზე:
03:20
personal relations, family life, health, education,
65
200305
4735
პირადი ურთიერთობები, ოჯახი, ჯანმრთელობა, განათლება,
03:25
politics, law, civic life.
66
205040
3299
პოლიტიკა, კანონი, სამოქალაქო ცხოვრება.
03:28
Now, why worry? Why worry about our becoming
67
208339
5491
რატომ ვიდარდოთ იმაზე,
03:33
market societies?
68
213830
2546
რომ საბაზრო საზოგადოება ვხდებით?
03:36
For two reasons, I think.
69
216376
3104
ვფიქრობ, ორი მიზეზის გამო.
03:39
One of them has to do with inequality.
70
219480
4681
პირველი, უთანასწორობაა.
03:44
The more things money can buy,
71
224161
3333
რაც უფრო მეტი რაღაცის ყიდვა შეუძლია ფულს,
03:47
the more affluence, or the lack of it, matters.
72
227494
4294
მით მეტად კრიტიკული ხდება, მისი ქონა არ ქონის საკითხი.
03:51
If the only thing that money determined
73
231788
2857
ფულს რომ მხოლოდ იმის განსაზღვრა შეეძლოს,
03:54
was access to yachts or fancy vacations or BMWs,
74
234645
5689
თუ ვის ექნება წვდომა იახტებზე, მოდურ დასვენებებზე, BMW-ებზე,
04:00
then inequality wouldn't matter very much.
75
240334
4352
მაშინ უთანასწორობას დიდი მნიშვნელობა არ ექნებოდა.
04:04
But when money comes increasingly to govern
76
244686
3427
მაგრამ, როცა ფული გადამწყვეტი ფაქტორი ხდება იმისა,
04:08
access to the essentials of the good life --
77
248113
4837
თუ ვის ექნება წვდომა კარგი ცხოვრებისთვის აუცილებელ საჭიროებებზე:
04:12
decent health care, access to the best education,
78
252950
3926
რიგიანი ჯანდაცვა, წვდომა საუკეთესო განათლებაზე,
04:16
political voice and influence in campaigns --
79
256876
4870
პოლიტიკური ხმა და ზეგავლენა კამპანიაზე...
04:21
when money comes to govern all of those things,
80
261746
3580
როცა ფული განკარგავს ამ ყველაფერს,
04:25
inequality matters a great deal.
81
265326
2550
უთანასწორობა მწვავეა.
04:27
And so the marketization of everything
82
267876
2255
ამიტომ ყველაფრის მარკეტიზაცია,
04:30
sharpens the sting of inequality
83
270131
3570
წაწვეტებულს ხდის უთანასწორობის ნესტარს
04:33
and its social and civic consequence.
84
273701
2184
და მის სოციალურ, სამოქალაქო შედეგს.
04:35
That's one reason to worry.
85
275885
2986
ეს შფოთვის ერთი მიზეზია.
04:38
There's a second reason
86
278871
2237
გარდა უთანასწორობაზე დარდისა,
04:41
apart from the worry about inequality,
87
281108
3899
არსებობს მეორე მიზეზი
04:45
and it's this:
88
285007
2319
და აი ისიც:
04:47
with some social goods and practices,
89
287326
3924
ზოგიერთ სოციალურ საქონელთან და წეს–ჩვეულებასთან მიმართებაში,
04:51
when market thinking and market values enter,
90
291250
5466
როცა საბაზრო აზროვნება და საბაზრო ღირებულებები შემოდის საქმეში,
04:56
they may change the meaning of those practices
91
296716
2772
ამან შეიძლება გამოიწვიოს მათი ცვლილება
04:59
and crowd out attitudes and norms
92
299488
3349
და განდევნოს ის დამოკიდებულებები, ნორმები,
05:02
worth caring about.
93
302837
1949
რომლეთა გაფრთხილებაც ნამდვილად ღირს.
05:04
I'd like to take an example
94
304786
2624
მსურს მოვიყვანო საკამათო მაგალითი
05:07
of a controversial use of a market mechanism,
95
307410
3726
საბაზრო მექანიზმის გამოყენებისა:
05:11
a cash incentive, and see what you think about it.
96
311136
4745
ესაა ფულადი სტიმული და მოდი ვნახოთ, თქვენ რას ფიქრობთ ამასთან დაკავშირებით.
05:15
Many schools struggle with the challenge
97
315881
3165
ბევრი სკოლა განიცდის სირთულეს,
05:19
of motivating kids, especially kids
98
319046
2539
რომ მოტივაცია მისცენ ბავშვებს, განსაკუთრებით პატარებს
05:21
from disadvantaged backgrounds, to study hard,
99
321585
3955
ღარიბი ოჯახებიდან, რომ მათ კარგად ისწავლონ
05:25
to do well in school, to apply themselves.
100
325540
3039
და წარმატებულები იყვნენ სკოლაში.
05:28
Some economists have proposed a market solution:
101
328579
3488
ზოგიერთმა ეკონომისტმა შემოგვთავაზა ამ საკითხის საბაზრო გადაწყვეტა:
05:32
Offer cash incentives to kids for getting good grades
102
332067
4059
ფულადი სტიმული ბავშვებს, კარგი ნიშნების მისაღებად,
05:36
or high test scores
103
336126
2374
ან მაღალი ქულებისთვის ტესტში,
05:38
or for reading books.
104
338500
1951
ან წიგნების წაკითხვისთვის.
05:40
They've tried this, actually.
105
340451
1782
ეს მიდგომა გამოცადეს კიდევაც.
05:42
They've done some experiments
106
342233
1285
ჩატარდა ექსპერიმენტები
05:43
in some major American cities.
107
343518
3431
ამერიკის რამოდენიმე მთავარ ქალაქში.
05:46
In New York, in Chicago, in Washington, D.C.,
108
346949
3647
ნიუ იორკში, ჩიკაგოში, ვაშინგტონში.
05:50
they've tried this, offering 50 dollars for an A,
109
350596
3711
მათ შესთავაზეს ბავშვებს 50$ A ქულის მიღების შემთხვევაში,
05:54
35 dollars for a B.
110
354307
2192
35$ B–სთვის.
05:56
In Dallas, Texas, they have a program that offers
111
356499
3174
დალასში, ტეხასში, პროგრამა სთავაზობს
05:59
eight-year-olds two dollars for each book they read.
112
359673
4420
8 წლის ბავშვებს 2$–ს თითო წაკითხულ წიგნში.
06:04
So let's see what -- Some people are in favor,
113
364093
2919
შედეგად – ზოგი ამის მომხრეა,
06:07
some people are opposed to this cash incentive
114
367012
3390
ზოგი კიდევ ეწინააღმდეგება ამ მიდგომას
06:10
to motivate achievement.
115
370402
1698
მიღწევის მოტივირებისთვის.
06:12
Let's see what people here think about it.
116
372100
2637
მოდით ვნახოთ რას ფიქრობთ აქ მყოფი ხალხი.
06:14
Imagine that you are the head of a major school system,
117
374737
4508
წარმოიდგინეთ, რომ ხართ მთავარი სასკოლო სისტემის ხელმძღვანელი
06:19
and someone comes to you with this proposal.
118
379245
2985
და ვიღაც მოდის თქვენთან ამ შემოთავაზებით.
06:22
And let's say it's a foundation. They will provide the funds.
119
382230
2637
დავუშვათ ეს არის ფონდი, რომელიც ჩადებს თანხებს პროექტში.
06:24
You don't have to take it out of your budget.
120
384867
1866
ანუ თქვენ არ მოგიწევთ ბიუჯეტის ხარჯვა.
06:26
How many would be in favor
121
386733
1282
რამდენი დასთანხმდებოდით
06:28
and how many would be opposed to giving it a try?
122
388015
3594
და რამდენი არ დაინტერესდებოდით შემოთავაზებით?
06:31
Let's see by a show of hands.
123
391609
1596
აბა დამანახეთ ხელები.
06:33
First, how many think it might at least be worth a try
124
393205
3594
პირველი, რამდენი თქვენგანი ფიქრობთ რომ შეიძლება ამის ცდა,
06:36
to see if it would work? Raise your hand.
125
396799
3896
რათა ვნახოთ გაამართლებს თუ არა? აიწიეთ ხელი.
06:40
And how many would be opposed? How many would --
126
400695
2731
და რამდენი იქნებით წინააღმდეგი?
06:43
So the majority here are opposed,
127
403426
2814
მოკლედ, უმრავლესობა აქ მყოფი წინააღმდეგია,
06:46
but a sizable minority are in favor.
128
406240
2982
მაგრამ მნიშვნელოვანი უმცირესობა მომხრეა.
06:49
Let's have a discussion.
129
409222
1569
მოდი გავმართოთ დისკუსია.
06:50
Let's start with those of you who object,
130
410791
3043
დავიწყოთ იდეის მოწინააღმდეგეებით,
06:53
who would rule it out even before trying.
131
413834
2881
რომლებიც საცდელადაც კი არ ჩაატარებდნენ.
06:56
What would be your reason?
132
416715
1621
რა არის თქვენი არგუმენტი?
06:58
Who will get our discussion started? Yes?
133
418336
3872
ვინ დაიწყებს დისკუსიას? დიახ?
07:02
Heike Moses: Hello everyone, I'm Heike,
134
422208
1898
ჰმ: გამარჯობა ყველას, მე ვარ ჰაიკა
07:04
and I think it just kills the intrinsic motivation,
135
424106
2767
და მე ვფიქრობ, რომ ეს კლავს შინაგან მოტივაციას;
07:06
so in the respect that children, if they would like to read,
136
426873
5148
ბავშვებთან მიმართებაში, თუ მათ უყვართ კითხვა,
07:12
you just take this incentive away
137
432021
2117
თქვენ ართმევთ ამ სტიმულს
07:14
in just paying them, so it just changes behavior.
138
434138
3452
ფულის გადახდით, შესაბამისად ეს ცვლის ქცევას.
07:17
Michael Sandel: Takes the intrinsic incentive away.
139
437590
3418
მს: ართმევს შინაგან მოტივაციას.
07:21
What is, or should be, the intrinsic motivation?
140
441008
4235
რა არის, ან რა უნდა იყოს შინაგანი მოტივაცია?
07:25
HM: Well, the intrinsic motivation
141
445243
1690
ჰმ: შინაგანი მოტივაცია
07:26
should be to learn.
142
446933
1677
უნდა იყოს სწავლა.
07:28
MS: To learn. HM: To get to know the world.
143
448610
3143
მს: სწავლა. ჰმ: რომ გაიცნო სამყარო.
07:31
And then, if you stop paying them, what happens then?
144
451753
2894
და თუ შეწყვეტთ გადახდას, რა მოხდება შემდეგ?
07:34
Then they stop reading?
145
454647
1747
შემდეგ ისინი შეწყვეტენ კითხვას?
07:36
MS: Now, let's see if there's someone who favors,
146
456394
3000
მს: მოდი ვნახოთ მომხრეების აზრი,
07:39
who thinks it's worth trying this.
147
459394
2348
რომელი ფიქრობთ, რომ ცდა კარგი იდეაა?
07:41
Elizabeth Loftus: I'm Elizabeth Loftus,
148
461742
1972
ელ: მე ვარ ელიზაბეთ ლოფთუსი
07:43
and you said worth a try, so why not try it
149
463714
4130
თქვენ თქვით რომ ცდა ღირს, მაშ რატომ არ ვცადოთ
07:47
and do the experiment and measure things?
150
467844
4123
და ჩავატაროთ ექსპერიმენტი და გავზომოთ რაღაცეები?
07:51
MS: And measure. And what would you measure?
151
471967
2173
მს: და გავზომოთ... და რას გაზომავდით?
07:54
You'd measure how many --
152
474140
1721
თქვენ გაზომავდით რამდენი...
07:55
EL: How many books they read
153
475861
1844
ელ: რამდენი წიგნი წაიკითხეს მათ
07:57
and how many books they continued to read
154
477705
2690
და რამდენის კითხვა განაგრძეს,
08:00
after you stopped paying them.
155
480395
1715
მას შემდეგ რაც აღარ გადაუხადეთ.
08:02
MS: Oh, after you stopped paying.
156
482110
2357
მს: ოჰ, მას შემდეგ რაც აღარ გადაუხადეთ.
08:04
All right, what about that?
157
484467
1354
კარგით, რას იტყვით?
08:05
HM: To be frank, I just think
158
485821
1977
ჰმ: გულახდილად, არავის ეწყინოს,
08:07
this is, not to offend anyone, a very American way.
159
487798
4633
მაგრამ ვფიქრობ ეს არის ამერიკული აზროვნება.
08:12
(Laughter) (Applause)
160
492431
6472
(სიცილი)(აპლოდისმენტები)
08:18
MS: All right. What's emerged from this discussion
161
498903
2203
მს: კარგით; რაც გამოჩნდა ამ დისკუსიიდან
08:21
is the following question:
162
501106
2120
არის შემდეგი კითხვა:
08:23
Will the cash incentive drive out or corrupt
163
503226
4251
ფულადი სტიმული გააქრობს, გარყვნის,
08:27
or crowd out the higher motivation,
164
507477
3189
განდევნის უმაღლეს მოტივაციას,
08:30
the intrinsic lesson that we hope to convey,
165
510666
4794
შინაგან გაკვეთილს, რომლის მიწოდებაც გვსურს
08:35
which is to learn to love to learn and to read
166
515460
4087
როც არის ის, რომ ისწავლო სწავლის სიყვარული და რომ იკითხო
08:39
for their own sakes?
167
519547
2003
საკუთარი თავისთვის?
08:41
And people disagree about what the effect will be,
168
521550
4097
და ადამიანები ვერ თანხმდებიან თუ რა ეფექტი ექნება ამ ყველაფერს,
08:45
but that seems to be the question,
169
525647
2657
მაგრამ ეჭვის საფუძველს ქმნის ის,
08:48
that somehow a market mechanism
170
528304
2036
რომ რაღაცნაირად საბაზრო მექანიზმი,
08:50
or a cash incentive teaches the wrong lesson,
171
530340
4861
ან ფულადი სტიმული იძლევა ცუდ გაკვეთილს;
08:55
and if it does, what will become of these children later?
172
535201
3607
და თუ ეს მართლა ასეა, რა ბედი ეწევათ ამ ბავშვებს მოგვიანებით?
08:58
I should tell you what's happened with these experiments.
173
538808
3373
მე უნდა გითხრათ რა მოხდა მსგავს ექსპერიმენტებში.
09:02
The cash for good grades has had very mixed results,
174
542181
4518
ფულს მაღალი ქულებისთვის ჰქონდა შერეული შედეგები,
09:06
for the most part has not resulted in higher grades.
175
546699
3147
უმეტესმა ნაწილმა არ გამოიწვია ქულების ამაღლება.
09:09
The two dollars for each book
176
549846
2371
ორმა დოლარმა თითო წაკითხულ წიგნზე,
09:12
did lead those kids to read more books.
177
552217
3301
ნამდვილად უბიძგა პატარებს წაეკითხათ მეტი წიგნი
09:15
It also led them to read shorter books.
178
555518
2644
და ასევე წაეკითხათ მცირე მოცულობის წიგნები.
09:18
(Laughter)
179
558162
4178
(სიცილი)
09:22
But the real question is,
180
562340
1650
მაგრამ რეალური შეკითხვა არის,
09:23
what will become of these kids later?
181
563990
2572
თუ როგორები იქნებიან ეს ბავშვები მოგვიანებით?
09:26
Will they have learned that reading is a chore,
182
566562
2114
ისწავლეს მათ, რომ კითხვა რუტინაა
09:28
a form of piecework to be done for pay, that's the worry,
183
568676
2972
სამუშაოს ნაწილი, რომელიც უნდა შეასრულო ანაზღაურებისთვის,
09:31
or may it lead them to read maybe for the wrong reason initially
184
571648
4617
ან იქნებ ამან უბიძგოს მათ წაიკითხონ დასაწყისში არასწორი მიზეზით,
09:36
but then lead them to fall in love with reading for its own sake?
185
576265
4746
მაგრამ მოგვიანებით შეუყვარდეთ კითხვა?
09:41
Now, what this, even this brief debate, brings out
186
581011
4821
ეს მოკლე დებატებიც კი წამოჭრის იმ საკითხს,
09:45
is something that many economists overlook.
187
585832
3818
რასაც ბევრი ეკონომისტი უგულებელყოფს.
09:49
Economists often assume
188
589650
2096
ეკონომისტებს ხშირად მიაჩნიათ,
09:51
that markets are inert,
189
591746
2624
რომ ბაზრები ინერტულია.
09:54
that they do not touch or taint the goods they exchange.
190
594370
4366
რომ ისინი არ ეხებიან/აფუჭებენ საქონელს, რომელსაც ისინი ცვლიან.
09:58
Market exchange, they assume,
191
598736
3104
მათი აზრით საბაზრო გაცვლა–გამოცვლა,
10:01
doesn't change the meaning or value
192
601840
2460
არ ცვლის გადაცვლილი საქონლის
10:04
of the goods being exchanged.
193
604300
1283
მნიშვნელობას და ღირებულებას.
10:05
This may be true enough
194
605583
1576
შეიძლება ეს მართალი იყოს,
10:07
if we're talking about material goods.
195
607159
2417
თუ ჩვენ ვსაუბრობთ მატერიალურ საქონელზე.
10:09
If you sell me a flat screen television
196
609576
2506
თუ მომყიდით ბრტყელეკრანიან ტელევიზორს,
10:12
or give me one as a gift,
197
612082
2178
ან მაჩუქებთ მას, ეს იქნება
10:14
it will be the same good.
198
614260
1360
ერთი და იგივე საქონელი.
10:15
It will work the same either way.
199
615620
2486
ის ორივე შემთხვევაში ერთანირად იმუშავებს.
10:18
But the same may not be true
200
618106
2776
მაგრამ ეს შეიძლება არ იყოს ასე,
10:20
if we're talking about nonmaterial goods
201
620882
2332
თუ ვსაუბრობთ არამატერიალურ საქონელზე
10:23
and social practices such as teaching and learning
202
623214
3950
და სოციალურ წესებზე, როგორებიცაა სწავლება და სწავლა;
10:27
or engaging together in civic life.
203
627164
3732
ან სამოქალაქო ცხოვრებაში ერთიან ჩაბმაზე.
10:30
In those domains, bringing market mechanisms
204
630896
3421
ამ სფეროებში საბაზრო მექანიზმმა
10:34
and cash incentives may undermine
205
634317
3918
და ფულადმა სტიმულმა შეიძლება დააქვეითოს,
10:38
or crowd out nonmarket values and attitudes
206
638235
4320
ან გააძევოს ის არასაბაზრო ღირებულებები და დამოკიდებულებები,
10:42
worth caring about.
207
642555
2359
რომელთა გაფრთხილება მნიშვნელოვანია.
10:44
Once we see
208
644914
2224
როცა ვხედავთ,
10:47
that markets and commerce,
209
647138
3711
რომ ბაზრების და კომერციის
10:50
when extended beyond the material domain,
210
650849
3661
მატერიალური სფეროს მიღმა გავრცელებამ,
10:54
can change the character of the goods themselves,
211
654510
5450
შეიძლება შეცვალოს საქონლის ნიშან–თვისებები,
10:59
can change the meaning of the social practices,
212
659960
2561
შეიძლება შეცვალოს სოციალური ჩვევების მნიშვნელობა,
11:02
as in the example of teaching and learning,
213
662521
3464
როგორც სწავლება სწავლის მაგალითში ვახსენეთ,
11:05
we have to ask where markets belong
214
665985
4646
ჩვენ უნდა დავსვათ კითხვა, თუ სად არის ბაზრების ადგილი
11:10
and where they don't,
215
670631
1931
და სად არა.
11:12
where they may actually undermine
216
672562
2373
სად შეიძლება მათ შეასუსტონ
11:14
values and attitudes worth caring about.
217
674935
3003
ღირებულებები, დამოკიდებულებები, რომელთა გაფრთხილებაც საჭიროა.
11:17
But to have this debate,
218
677938
3262
მაგრამ რომ გავმართოთ დისკუსია,
11:21
we have to do something we're not very good at,
219
681200
3498
ჩვენ უნდა გავაკეთოთ ისეთი რამ, რაშიც მოვიკოჭლებთ,
11:24
and that is to reason together in public
220
684698
3482
და ესაა ერთიანი საჯარო მსჯელობა
11:28
about the value and the meaning
221
688180
3240
ღირებულებაზე და სოციალური წესების
11:31
of the social practices we prize,
222
691420
4004
მნიშვნელობაზე, რომელთაც დიდად ვაფასებთ.
11:35
from our bodies to family life
223
695424
2505
დაწყებული ჩვენი სხეულებიდან, საოჯახო ცხოვრებამდე,
11:37
to personal relations to health
224
697929
1953
პირად ურთიერთობებამდე, ჯანმრთელობამდე
11:39
to teaching and learning to civic life.
225
699882
3713
სწავლებამდე და სწავლამდე, სამოქალაქო ცხოვრებამდე.
11:43
Now these are controversial questions,
226
703595
2984
ამჟამად ეს გახლავთ საკამათო საკითხები
11:46
and so we tend to shrink from them.
227
706579
2760
და ჩვენ ვცდილობთ მათთვის თავის არიდებას.
11:49
In fact, during the past three decades,
228
709339
2920
მართლაც, სამი ათწლეულის განმავლობაში,
11:52
when market reasoning and market thinking
229
712259
2497
როცა საბაზრო ლოგიკამ და აზროვნებამ
11:54
have gathered force and gained prestige,
230
714756
3488
გააერთიანა ძალები და მოიპოვა პრესტიჟი,
11:58
our public discourse during this time
231
718244
3482
ჩვენი საზოგადოებრივი მსჯელობა ამ დროის განმავლობაში
12:01
has become hollowed out,
232
721726
2235
დაცარიელდა,
12:03
empty of larger moral meaning.
233
723961
3706
მას გამოეცალა მორალური მნიშვნელობა.
12:07
For fear of disagreement, we shrink from these questions.
234
727667
3212
აზრთა სხვადასხვაობის შიშის გამო, ჩვენ გავურბივართ ამ საკითხებს.
12:10
But once we see that markets
235
730879
3527
მაგრამ როცა ვხედავთ,
12:14
change the character of goods,
236
734406
2173
რომ ბაზრებმა შეცვალეს საქონლის თვისება,
12:16
we have to debate among ourselves
237
736579
4567
ჩვენ უნდა განვიხილოთ ერთმანეთში
12:21
these bigger questions
238
741146
2337
ეს სერიოზული საკითხები,
12:23
about how to value goods.
239
743483
1960
თუ როგორ შევაფასოთ საქონელი.
12:25
One of the most corrosive effects
240
745443
2995
ერთ–ერთი მწვავე ეფექტი,
12:28
of putting a price on everything
241
748438
2787
ყველაფერზე ფასის დადებისა
12:31
is on commonality,
242
751225
2369
არის ერთიანობის დაფასება,
12:33
the sense that we are all in it together.
243
753594
3178
განცდა, რომ ჩვენ ყველანი ერთად ვართ ამ ამბავში.
12:36
Against the background of rising inequality,
244
756772
4723
მზარდი უთანასწორობის ფონზე,
12:41
marketizing every aspect of life
245
761495
3867
ცხოვრების ყველა ასპექტის საბაზრო კანონებზე მორგება,
12:45
leads to a condition where those who are affluent
246
765362
5551
ხელს უწყობს გარემოებას,
12:50
and those who are of modest means
247
770913
1850
სადაც მდიდრები და ღარიბები
12:52
increasingly live separate lives.
248
772763
4382
უფრო და უფრო განსხვავებული ცხოვრებით ცხოვრობენ.
12:57
We live and work and shop and play
249
777145
3219
ჩვენ განსხვავებულ ადგილებში ვცხოვრობთ, ვმუშაობთ,
13:00
in different places.
250
780364
1731
ვყიდულობთ, ვთამაშობთ.
13:02
Our children go to different schools.
251
782095
3116
ჩვენი ბავშვები სხვადასხვა სკოლებში დადიან.
13:05
This isn't good for democracy,
252
785211
2549
ეს არ არის კარგი დემოკრატიისთვის
13:07
nor is it a satisfying way to live,
253
787760
2923
და ასევე არ წარმოადგენს დამაკმაყოფილებელ ცხოვრების სტილს,
13:10
even for those of us who can afford
254
790683
3280
იმათთვისაც კი, ვისაც შესაძლებლობა აქვს
13:13
to buy our way to the head of the line.
255
793963
2755
იყიდოს საკუთარი ბილეთი რიგის დასაწყისში.
13:16
Here's why.
256
796718
1773
აი რატომაც,
13:18
Democracy does not require perfect equality,
257
798491
4929
დემოკრატია არ ითხოვს იდეალურ თანასწორობას,
13:23
but what it does require
258
803420
1763
არამედ ის ითხოვს
13:25
is that citizens share in a common life.
259
805183
3628
მოქალაქეების მიერ გაზიარებულ თანაცხოვრებას.
13:28
What matters is that people
260
808811
2629
მნიშვნელოვანია,
რომ სხვადასხვა სოციალური წარმომავლობის
13:31
of different social backgrounds
261
811440
1769
13:33
and different walks of life
262
813209
1724
და ფენის ადამიანები
13:34
encounter one another,
263
814933
2284
ერთმანეთს ხვდებიან,
13:37
bump up against one another
264
817217
2023
ერთმანეთის პირისპირ აღმოჩნდებიან
13:39
in the ordinary course of life,
265
819240
3490
ჩვეულებრივი ცხოვრების გზაზე;
13:42
because this is what teaches us
266
822730
2724
რადგან ეს არის ის, რაც გვასწავლის
13:45
to negotiate and to abide our differences.
267
825454
3672
შეთანხმებას და განსხვავებების მიღებას.
13:49
And this is how we come to care for the common good.
268
829126
4214
ეს არის ის, რატომაც ვიწყებთ საერთო კეთილდღეობაზე ზრუნვას.
13:53
And so, in the end, the question of markets
269
833340
3350
და ბოლოს, ბაზრების საკითხი
13:56
is not mainly an economic question.
270
836690
4140
არ წარმოადგენს ძირითადად ეკონომიკურ საკითხს.
14:00
It's really a question of how we want to live together.
271
840830
4088
ეს არის საკითხი იმაზე, თუ როგორ გვსურს ერთად ცხოვრება.
14:04
Do we want a society where everything is up for sale,
272
844918
4540
გვინდა საზოგადოება, სადაც ყველაფერი იყიდება,
14:09
or are there certain moral and civic goods
273
849458
3512
თუ არსებობს გარკვეული მორალური და სამოქალაქო საქონელი,
14:12
that markets do not honor
274
852970
1929
რომელსაც ბაზრები არ ითვალისწინებენ
14:14
and money cannot buy?
275
854899
2794
და რომლის ყიდვაც ფულს არ შეუძლია?
14:17
Thank you very much.
276
857693
1462
დიდი მადლობა.
14:19
(Applause)
277
859155
5185
(აპლოდისმენტები)
ამ საიტის შესახებ

ეს საიტი გაგაცნობთ YouTube-ის ვიდეოებს, რომლებიც სასარგებლოა ინგლისური ენის შესასწავლად. თქვენ ნახავთ ინგლისური ენის გაკვეთილებს, რომლებსაც ასწავლიან საუკეთესო მასწავლებლები მთელი მსოფლიოდან. ორჯერ დააწკაპუნეთ ინგლისურ სუბტიტრებზე, რომლებიც ნაჩვენებია თითოეულ ვიდეო გვერდზე, რომ იქიდან დაკვრა ვიდეო. სუბტიტრების გადახვევა სინქრონიზებულია ვიდეოს დაკვრასთან. თუ თქვენ გაქვთ რაიმე კომენტარი ან მოთხოვნა, გთხოვთ დაგვიკავშირდეთ ამ საკონტაქტო ფორმის გამოყენებით.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7