Shirin Neshat: Art in exile

Translator: Stéphane Brault Reviewer: Karine Breault

The story I wanted to share with you today

Mi surscenejas hodiaŭ por elvoki

is my challenge as an Iranian artist,

mian malfacilan situacion kiel irana virino,

as an Iranian woman artist,

irana artistino

as an Iranian woman artist

kaj irana artistino ekzilita.

living in exile.

Verdire, situacio tia

Well, it has its pluses and minuses.

enhavas avantaĝojn kaj malavantaĝojn.

On the dark side,

Je la malluma flanko,

politics doesn't seem to escape people like me.

por homoj kiel mi, ŝajne maleblas eviti prirajtan luktadon.

Every Iranian artist, in one form or another,

Iel, ĉiu irana artisto

is political.

estas submetita al ĝi.

Politics have defined our lives.

Tiu luktado difinas niajn vivojn.

If you're living in Iran,

Tiuj kiuj vivas en Irano

you're facing censorship, harassment,

riskas cenzuradon, turmentadon,

arrest, torture --

enprizonigon, torturon

at times, execution.

– foje ekzekuton.

If you're living outside like me,

Tiuj kiuj vivas eksterlande, kiel mi,

you're faced with life in exile --

devas vivi en ekzilo

the pain of the longing

kaj suferi pro la sopiro,

and the separation from your loved ones

la apartigo de la amikoj

and your family.

kaj familianoj.

Therefore, we don't find

Tial, ni ne trovas

the moral, emotional,

la spacon moralan,

psychological and political space

psikologan kaj politikan

to distance ourselves from the reality

por distanciĝi de la pezo

of social responsibility.

de socia respondeco.

Oddly enough,

Sufiĉe strange,

an artist such as myself

artistino kiel mi

finds herself also in the position of being the voice,

estas konsiderata kiel voĉo,

the speaker of my people,

proparolanto de ŝia popolo,

even if I have, indeed,

eĉ se mi havas, fakte,

no access to my own country.

nenian alireblon al mia lando.

Also, people like myself,

Aldone, homoj kiel mi

we're fighting two battles on different grounds.

devas lukti sur du batalkampoj samtempe.

We're being critical of the West,

Ni kritikas Okcidenton,

the perception of the West

la opinion de Okcidento

about our identity --

pri nia identeco,

about the image that is constructed about us,

la bildon konstruitan pri ni,

about our women, about our politics,

niaj virinoj, nia politiko,

about our religion.

nia religio.

We are there to take pride

Ni rajtas esti fieraj pri ni,

and insist on respect.

kaj insiste peti respekton.

And at the same time,

Samtempe,

we're fighting another battle.

alia batalo vokas nin.

That is our regime,

Nia reĝimo,

our government --

nia registaro

our atrocious government,

nia aĉa registaro

[that] has done every crime

ĉiel krimis

in order to stay in power.

por preventi sia disfalo.

Our artists are at risk.

Niaj geartistoj vivas minacataj

We are in a position of danger.

de pugno en la poŝo.

We pose a threat

Ni prezentas danĝeron

to the order of the government.

al la stabileco de la registaro.

But ironically,

Ironie, tamen,

this situation

tiu kondiĉo

has empowered all of us,

povumigis nin,

because we are considered, as artists,

ĉar ni estas konsiderataj, kiel geartistoj,

central to the cultural, political,

gravaj por la kultura, politika

social discourse in Iran.

kaj socia pensado iranaj.

We are there to inspire, to provoke,

Ni pretas inspiri, provoki,

to mobilize,

mobilizi,

to bring hope to our people.

alporti esperon al nia popolo.

We are the reporters of our people,

Ni agas kiel atestantoj de nia popolo,

and are communicators

pri kiu ni parolas

to the outside world.

al la cetero de la mondo.

Art is our weapon.

Arto estas nia armilo.

Culture is a form of resistance.

Kulturo estas formo de rezistado.

I envy sometimes the artists of the West

Mi foje envias la okcidentajn geartistojn

for their freedom of expression.

pro ilia parollibereco,

For the fact that they can distance themselves

pro la fakto, ke ili ja povas distanciĝi

from the question of politics.

de la problemo de la prirajta luktado,

From the fact that they are only serving one audience,

ke ili alparolas nur unu publikon,

mainly the Western culture.

antaŭ ĉio, la okcidenta kulturo.

But also, I worry about the West,

Sed ankaŭ zorgigas min la fakto,

because often in this country,

ke en tiu ĉi lando,

in this Western world that we have,

en la Okcidenta mondo,

culture risks being a form of entertainment.

la kulturo riskas fariĝi simpla amuzilo.

Our people depend on our artists,

Nia popolo dependas de siaj geartistoj,

and culture is beyond communication.

kaj kulturo situas preter komunikado.

My journey as an artist

Mi eksekvis la vojon de arto

started from a very, very personal place.

pro tre personaj kialoj.

I did not start

Mi ne dekomence

to make social commentary

faris sociajn komentojn

about my country.

pri mia lando.

The first one that you see in front of you

Tion, kion vi nun spektas

is actually when I first returned to Iran

mi faris revene en Irano

after being separated for a good 12 years.

post 12-jara foriro,

It was after the Islamic Revolution

post la islamisma revolucio

of 1979.

de 1979.

While I was absent from Iran,

Dum mia foresto,

the Islamic Revolution had descended on Iran

islamismo forrabis Iranon,

and had entirely transformed the country

kaj trudpasigis la landon

from Persian to the Islamic culture.

de persa al islama kulturo.

I came mainly to be reunited with my family

Mi reiris Iranon por revidi mian familion

and to reconnect in a way

kaj repreni mian lokon

that I found my place in the society.

ene de la socio.

But instead, I found a country

Anstataŭ, mi trovis landon

that was totally ideological

tute mergigita en ideologion,

and that I didn't recognize anymore.

landon, kiun mi ne plu rekonis.

More so, I became very interested,

Tiel devigita

as I was facing

alfronti miajn proprajn

my own personal dilemmas and questions,

dilemojn kaj demandojn,

I became immersed in the study

mi interesiĝis pri la studado

of the Islamic Revolution --

de la islamisma revolucio,

how, indeed,

pri kiel

it had incredibly transformed

ĝi nekredeble aliformigis

the lives of Iranian women.

la vivon de la iranaj virinoj.

I found the subject of Iranian women

La temo de la virinoj en Irano

immensely interesting,

ŝajnis ege atentokapta,

in the way the women of Iran, historically,

ĉar tra la irana historio,

seemed to embody the political transformation.

virinoj kvazaŭ enkorpigis politikan ŝanĝon.

So in a way, by studying a woman,

Iel, studante virinojn,

you can read the structure and the ideology of the country.

oni povas lerni pri la strukturo kaj ideologio de la lando.

So I made a group of work

Mi do kreis verkaron,

that at once faced my own personal questions in life,

kiu rekte temis pri miaj propraj privivaj demandoj,

and yet it brought my work into a larger discourse --

sed tio tamen pelis mian laboron al pli ĝenerala temaro,

the subject of martyrdom,

enhavanta la bildon de la martireco,

the question of those who willingly stand in that intersection

de tiuj, kiuj situacias laŭvole ĉe la komunejo

of love of God, faith,

de amo al Dio kaj fido,

but violence and crime and cruelty.

sed ankaŭ de perforto, krimo kaj krueleco.

For me, this became incredibly important.

Je mia vido, tio fariĝis nekredeble grava,

And yet, I had an unusual position toward this.

tamen mia sinteno pri ĝi estis aparta.

I was an outsider

Mi estis eksterlandanino,

who had come back to Iran to find my place,

kiu revenis al Irano por trovi sian propran lokon,

but I was not in a position

sed mia situacio

to be critical of the government

ne permesis min kritiki la registaron

or the ideology of the Islamic Revolution.

aŭ la islamisman revolucian ideologion.

This changed slowly

Tiu stato iom post iom ŝanĝis

as I found my voice

post kiam mi akiris voĉon propran

and I discovered things

kaj malkovris aĵojn

that I didn't know I would discover.

tute neatenditajn de mi.

So my art became slightly more critical.

Sekve, mia arto fariĝis iomete pli kritika,

My knife became a little sharper.

mia glavo iom akriĝis.

And I fell into a life in exile.

Poste, mi fariĝis ekzilitino.

I am a nomadic artist.

Mi estas nun nomada artistino.

I work in Morocco, in Turkey, in Mexico.

Mi laboras en Maroko, Turkio, Meksiko,

I go everywhere to make believe it's Iran.

kaj «iranigas» ĉiujn tiun landojn.

Now I am making films.

Nun, mi faras kinaĵojn.

Last year, I finished a film

Pasintjare, mi finis kinaĵon

called "Women Without Men."

titolitan «Senhomaj virinoj»,

"Women Without Men" returns to history,

kiu temas pri alia flanko

but another part of our Iranian history.

de la historio de Irano.

It goes to 1953

Ĝi temas pri la 1953-a ŝtatrenversigo,

when American CIA exercised a coup

fare de la usona CIA,

and removed a democratically elected leader,

kontraŭ demokrate elektita ŝtatestro,

Dr. Mossadegh.

D-ro Mossadegh.

The book is written by an Iranian woman,

La libron prian verkis irana virino,

Shahrnush Parsipur.

Shahrnush Parsipur.

It's a magical realist novel.

Ĝi estas magika realisma romano,

This book is banned,

malpermesita en Irano,

and she spent five years in prison.

kies verkistino restis kvin jarojn enkarcerigita.

My obsession with this book,

Mia obsedo pri ĝi,

and the reason I made this into a film,

kaj mia motivo kinaĵigi ĝin,

is because it at once was addressing

fontas el la fakto, ke ĝi parolas

the question of being a female --

pri tio, kio estas la virina kondiĉo

traditionally, historically in Iran --

– tradicie, historie – en Irano,

and the question of four women

kaj pri la vivo de kvar virinoj,

who are all looking for an idea

kiuj soifas pri ŝanĝo,

of change, freedom and democracy --

libereco kaj demokratio,

while the country of Iran, equally, as if another character,

dum Irano, kvazaŭ persono mem,

also struggled for an idea

ankaŭ strebas atingi

of freedom and democracy

sian ideon pri libereco, demokratio

and independence from the foreign interventions.

kaj sendependeco de fremda interveno.

I made this film

Mi faris tiun kinaĵon,

because I felt it's important

ĉar gravis por mi

for it to speak to the Westerners

paroli al Okcidentuloj

about our history as a country.

pri nia nacia historio.

That all of you seem to remember Iran

Pri la fakto, ke vi ĉiuj ŝajnas memori nur

after the Islamic Revolution.

la postrevolucian islamisman Iranon.

That Iran was once a secular society,

La fakto, ke Irano antaŭe estis sekulara societo,

and we had democracy,

demokrata lando,

and this democracy was stolen from us

kies demokratio estis subpremita

by the American government,

de la usona registaro,

by the British government.

de la brita registaro.

This film also speaks to the Iranian people

Per ĝi, mi ankaŭ alparolas la iranan popolon,

in asking them to return to their history

kaj admonas ĝin reveni al ĝia historio,

and look at themselves before they were so Islamicized --

revidi kiel ĝi estis antaŭ la trudislamismigo

in the way we looked, in the way we played music,

– kia ĝi aspektis, kian muzikon ĝi ludis,

in the way we had intellectual life.

kian intelektan vivon ĝi ĝuis.

And most of all,

Kaj specife,

in the way that we fought for democracy.

kiel ĝi batalis por demokratio.

These are some of the shots actually from my film.

Jen kelkaj planoj el mia kinaĵo.

These are some of the images of the coup.

Kaj kelkaj bildoj pri la ŝtatrenversigo.

And we made this film in Casablanca,

Ni filmis tion en Kazablanko,

recreating all the shots.

kie ni rekreis ĉiujn eventojn.

This film tried to find a balance

En tiu verko, mi provis paroli

between telling a political story,

pri politikaj eventoj,

but also a feminine story.

sed samtempe doni inan vidpunkton.

Being a visual artist, indeed,

Kiel artistino,

I am foremost interested to make art --

mi deziras antaŭ ĉio

to make art that transcends

krei artaĵojn, kiuj preteriros

politics, religion,

politikon, religion,

the question of feminism,

feminismon,

and become an important, timeless,

por ekhavi gravajn, ekstertempajn

universal work of art.

universajn verkojn.

The challenge I have

Kiel tion fari?

is how to do that.

jen la problemo...

How to tell a political story but an allegorical story.

Kiel fari politikan rakonton, sed ankaŭ alegorion?

How to move you with your emotions,

Kiel emociegi la spektantaron,

but also make your mind work.

sed ankaŭ pensigi ĝin?

These are some of the images

Jen kelkaj bildoj

and the characters of the film.

kaj roluloj el la kinaĵo.

Now comes the green movement --

Kaj nun vi vidas la Verdan Movadon,

the summer of 2009,

kiu estiĝis en la somero de 2009.

as my film is released --

Ĝuste kiam aperis la kinaĵo,

the uprising begins in the streets of Tehran.

ekis popolleviĝo sur la stratoj de Teherano.

What is unbelievably ironic

Nekredeble ironie,

is the period that we tried to depict in the film,

la periodo, kiun ni provis montri en la kinaĵo,

the cry for democracy

la protestego favore al demokratio

and social justice,

kaj socia justeco,

repeats itself now

ripetiĝas nun

again in Tehran.

en Teherano.

The green movement

La Verda Movado

significantly inspired the world.

grande inspiris la mondon.

It brought a lot of attention to all those Iranians

Ĝi grande atentigis la mondon pri ĉiuj tiuj Irananoj,

who stand for basic human rights

kiuj leviĝas por bazaj homaj rajtoj

and struggle for democracy.

kaj batalas por demokratio.

What was most significant for me

Tio kio ŝajnas al mi plej grava

was, once again,

estas, denove,

the presence of the women.

la partopreno de la virinoj.

They're absolutely inspirational for me.

Kia granda fonto de inspiro por mi!

If in the Islamic Revolution,

Kvankam, dum la islamisma revolucio,

the images of the woman portrayed

oni montris virinojn

were submissive

kiel cedemaj,

and didn't have a voice,

silentemaj estaĵoj,

now we saw a new idea of feminism

oni male tiam vidis novan feminismon

in the streets of Tehran --

sur la Teheranaj stratoj,

women who were educated,

virinojn edukitajn,

forward thinking, non-traditional,

netradiciajn, senantaŭjuĝajn

sexually open, fearless

pri sekso, sentimajn

and seriously feminist.

kaj profunde feminismajn.

These women and those young men

Tiuj virinoj, kaj tiuj junaj viroj

united Iranians

unuigis Irananoj tra la mondo,

across the world, inside and outside.

ene kaj ekstere de la lando.

I then discovered

Mi tiam malkovris

why I take so much inspiration

kial tiom inspiras min

from Iranian women.

la virinoj de Irano.

That, under all circumstances,

Kio ajn okazas,

they have pushed the boundary.

ili strebas forpuŝi limojn.

They have confronted the authority.

Ili kontraŭstaras la povulojn.

They have broken every rule

Ili malobeis ĉiujn regulojn,

in the smallest and the biggest way.

et- aŭ grandskale.

And once again, they proved themselves.

Kaj denove, ili elmontris sian kuraĝon.

I stand here to say

La virinoj de Irano

that Iranian women have found a new voice,

ĵus akiris novan voĉon,

and their voice is giving me my voice.

kaj en tiu voĉo, mi trovis la mian.

And it's a great honor

Estas granda honoro

to be an Iranian woman and an Iranian artist,

esti irana virino, kaj irana artistino,

even if I have to operate in the West only for now.

eĉ se mi, momente, devas labori en Okcidento.

Thank you so much.

Koran dankon.

(Applause)

(Aplaŭdoj)