Shirin Neshat: Art in exile

Şirin Neşat: Sürgünde sanat

Çeviri: Beril Devlet Gözden geçirme: Sancak Gülgen

The story I wanted to share with you today

Bugün sizlerle

is my challenge as an Iranian artist,

İranlı bir sanatçı olarak

as an Iranian woman artist,

İranlı kadın bir sanatçı olarak

as an Iranian woman artist

sürgünde yaşayan İranlı kadın bir sanatçı olarak

living in exile.

verdiğim mücadeleyi paylaşacağım.

Well, it has its pluses and minuses.

Artıları da var eksileri de.

On the dark side,

Kötü yanından bakarsak

politics doesn't seem to escape people like me.

benim gibilerin politikadan kaçması mümkün görünmüyor.

Every Iranian artist, in one form or another,

İranlı her sanatçı bir biçimde

is political.

siyasete bulaşmak zorunda.

Politics have defined our lives.

Politika hayatlarımızı şekillendirdi.

If you're living in Iran,

İran'da yaşıyorsanız,

you're facing censorship, harassment,

sansüre, tacize

arrest, torture --

tutuklanmaya, işkenceye

at times, execution.

ve hatta idama maruz kalırsınız.

If you're living outside like me,

Benim gibi yurtdışında yaşıyorsanız

you're faced with life in exile --

sürgünün getirdiği

the pain of the longing

hasretle ve sevdiklerinizden

and the separation from your loved ones

ailenizden ayrı kalmanın acısıyla

and your family.

yüzyüze olacaksınız demektir.

Therefore, we don't find

Bu yüzden bizler

the moral, emotional,

topluma karşı sorumlu olduğumuz gerçeği ile aramıza

psychological and political space

psikolojik ve politik bir mesafe

to distance ourselves from the reality

koyma imkanına

of social responsibility.

sahip değiliz.

Oddly enough,

Ne gariptir ki,

an artist such as myself

ülkesine gitme olanağı bulunmayan

finds herself also in the position of being the voice,

benim gibi bir sanatçı

the speaker of my people,

kendini, halkının sesi, sözcüsü

even if I have, indeed,

olmak durumunda

no access to my own country.

buluyor.

Also, people like myself,

Üstelik benim gibiler

we're fighting two battles on different grounds.

iki cephede birden savaşmak zorunda.

We're being critical of the West,

Bir yandan Batıyı eleştiriyor,

the perception of the West

Batının kimliğimizle ilgili

about our identity --

algısını ve

about the image that is constructed about us,

bizi, kadınlarımızı, siyaseti ve

about our women, about our politics,

dinimizi yapılandıran imajını

about our religion.

tenkit ediyoruz.

We are there to take pride

Gururumuzdan ödün vermiyor ve

and insist on respect.

saygı talep ediyoruz.

And at the same time,

Bir yandan da

we're fighting another battle.

bir başka cephede savaşıyor,

That is our regime,

rejimimizle,

our government --

hükümetimizle

our atrocious government,

zalim hükümetimizle,

[that] has done every crime

iktidarda kalmak için her suçu işleyen hükümetimizle

in order to stay in power.

mücadele ediyoruz.

Our artists are at risk.

Sanatçılarımız tehlikede.

We are in a position of danger.

Bizler tehdit altındayız.

We pose a threat

Hükümetimiz bizi

to the order of the government.

tehdit olarak algılıyor.

But ironically,

İşe bakın ki

this situation

bu durum

has empowered all of us,

hepimizi güçlendirdi,

because we are considered, as artists,

çünkü bizler, sanatçılar

central to the cultural, political,

İran toplumunun, siyasetinin,

social discourse in Iran.

kültürünün merkezi söylemini üretiyoruz.

We are there to inspire, to provoke,

İşimiz ilham vermek, kışkırtmak,

to mobilize,

harekete geçirmek ve

to bring hope to our people.

bu sayede insanlarımıza umut vermek.

We are the reporters of our people,

Bizler halkımızın muhabirleriyiz,

and are communicators

dış dünya ile aralarındaki

to the outside world.

iletişim kanallarıyız.

Art is our weapon.

Silahımız, sanat.

Culture is a form of resistance.

Kültür, bir direnme biçimidir.

I envy sometimes the artists of the West

Bazen ellerindeki ifade özgürlüğüne

for their freedom of expression.

bakarak Batılı sanatçılara imreniyorum

For the fact that they can distance themselves

kendileriyle siyasi sorunlar arasına,

from the question of politics.

başlıca Batı kültürüne hizmet ettikleri sorunsalı arasında

From the fact that they are only serving one audience,

mesefe koyma

mainly the Western culture.

imkanına sahipler.

But also, I worry about the West,

Ama bir yandan da

because often in this country,

Batı için endişeleniyorum

in this Western world that we have,

zira bu ülkede, içinde bulunduğumuz bu Batı aleminde

culture risks being a form of entertainment.

kültürün bir eğlence aracına dönüşmesi riski var.

Our people depend on our artists,

Bizim insanımız sanatçısına bel bağlıyor ve

and culture is beyond communication.

kültür iletişimin ötesine geçiyor.

My journey as an artist

Bir sanatçı olarak kişisel yolculuğum

started from a very, very personal place.

çok çok şahsi bir noktadan başladı.

I did not start

Ülkem hakkında

to make social commentary

sosyal içerikli bir söylev

about my country.

vermek niyetiyle yola çıkmadım.

The first one that you see in front of you

Gördüğünüz bu ilk çalışmam

is actually when I first returned to Iran

tam 12 yıl ayrı kaldıktan sonra İran'a

after being separated for a good 12 years.

döndüğüm zamana ait.

It was after the Islamic Revolution

1979'daki

of 1979.

İslam devriminden sonrasına.

While I was absent from Iran,

Ben İran'dan uzaktayken

the Islamic Revolution had descended on Iran

İslam devrimi İran'ın üzerine çökmüş ve

and had entirely transformed the country

ülkedeki Fars kültürünü bütünüyle değiştirerek

from Persian to the Islamic culture.

İslam kültürüne evirmişti.

I came mainly to be reunited with my family

Dönüş amacım ailemle

and to reconnect in a way

tekrar bir araya gelmek ve

that I found my place in the society.

toplum içinde yerimi bulmaktı.

But instead, I found a country

Bu bir yana dursun,

that was totally ideological

tamamen ideolojikleşmiş,

and that I didn't recognize anymore.

tanınmaz hale gelmiş bir ülke buldum karşımda.

More so, I became very interested,

Şahsi ikilemlerim ve sorularımla yüzleşirken

as I was facing

İslam devriminin

my own personal dilemmas and questions,

İranlı kadınları

I became immersed in the study

nasıl da baştan aşağı

of the Islamic Revolution --

değiştirdiği,

how, indeed,

tamamen başkalaştırdığına dair

it had incredibly transformed

bir çalışmanın içine

the lives of Iranian women.

daldım.

I found the subject of Iranian women

Bir süje olarak İranlı kadını

immensely interesting,

çok ama çok ilginç buldum.

in the way the women of Iran, historically,

Zira İranlı kadın tarihsel olarak

seemed to embody the political transformation.

siyasi başkalaşımın timsali haline gelmişti.

So in a way, by studying a woman,

Öyle ki, bir tek kadını incelemek suretiyle

you can read the structure and the ideology of the country.

bütün bir ülkenin yapısını ve ideolojisini okuyabiliyordunuz.

So I made a group of work

Böylece başladığım bir grup çalışma,

that at once faced my own personal questions in life,

hayata dair kendi sorularımla yüzleşirken

and yet it brought my work into a larger discourse --

sanatımı daha geniş bir söyleme,

the subject of martyrdom,

şehitlik meselesine,

the question of those who willingly stand in that intersection

Tanrı sevgisi ve inanç ile

of love of God, faith,

şiddet ve vahşetin kesiştiği noktada

but violence and crime and cruelty.

kendi arzusuyla duranlara taşıdı.

For me, this became incredibly important.

Bu benim için inanılmaz derecede önemli oldu.

And yet, I had an unusual position toward this.

Üstelik bu durum karşısında alışılmadık bir duruş sergiliyordum.

I was an outsider

Kendime bir yer bulmak için dışarıdan gelip

who had come back to Iran to find my place,

İran'a dönmüş biri olarak

but I was not in a position

İslam devrimini ya da hükümeti eleştirmek

to be critical of the government

benim üzerime

or the ideology of the Islamic Revolution.

vazife değildi.

This changed slowly

Bu zamanla değişti,

as I found my voice

gitgide kendi sesimi buldum ve

and I discovered things

aklıma gelemeyecek şeyler

that I didn't know I would discover.

keşfettim.

So my art became slightly more critical.

Böylelikle sanatım daha kritik bir hal aldı.

My knife became a little sharper.

Bıçağım keskinleşti.

And I fell into a life in exile.

ve kendimi sürgünde bir hayatın içinde buldum.

I am a nomadic artist.

Ben göçebe bir sanatçıyım.

I work in Morocco, in Turkey, in Mexico.

Fas'ta, Türkiye'de, Meksika'da çalışıyorum.

I go everywhere to make believe it's Iran.

Gittiğim her yerde İran'ı arıyorum.

Now I am making films.

Şimdi film çekmeye başladım.

Last year, I finished a film

geçen yıl "Erkeksiz Kadınlar"

called "Women Without Men."

adında bir film yaptım.

"Women Without Men" returns to history,

"Erkeksiz Kadınlar" tarihe dönüyor ama

but another part of our Iranian history.

İran tarihinin başka bir dönemine.

It goes to 1953

1953'te geçiyor.

when American CIA exercised a coup

Amerikan CIA'sı tarafından başlatılan

and removed a democratically elected leader,

ve demokratik şekilde seçilmiş lider

Dr. Mossadegh.

Dr. Mossadegh'i deviren askeri darbe zamanında.

The book is written by an Iranian woman,

Kitabın yazarı İranlı bir kadın,

Shahrnush Parsipur.

Şahrnuş Parsipur.

It's a magical realist novel.

Büyüleyecek kadar gerçekçi bir roman.

This book is banned,

Kitap yasaklandı ve

and she spent five years in prison.

yazarı 5 yıl hapis yattı.

My obsession with this book,

Bu kitaba olan tutkum ve

and the reason I made this into a film,

bu filmi yapma nedenim,

is because it at once was addressing

kitabın bir anda İran'da

the question of being a female --

tarihsel ve siyasal anlamda

traditionally, historically in Iran --

kadın olma sorunsalını ortaya koyması

and the question of four women

ve özgürlük ve demokrasi için

who are all looking for an idea

değişim fikri peşinde koşan

of change, freedom and democracy --

dört kadının hikayesini anlatırken bir yandan da

while the country of Iran, equally, as if another character,

İran'ın, ayrı bir karakter olarak

also struggled for an idea

özgürlük ve demkorasi ile

of freedom and democracy

ve yabancı müdahalesi ile

and independence from the foreign interventions.

mücadelesi üzerinde yoğunlaşıyor.

I made this film

Biri ülke olarak tarihimizi

because I felt it's important

Batılılara anlatmanın

for it to speak to the Westerners

önemli olduğu düşüncesiyle

about our history as a country.

bu filmi yaptım.

That all of you seem to remember Iran

Hepiniz İslam devriminden

after the Islamic Revolution.

sonraki İranı hatırlıyorsunuz.

That Iran was once a secular society,

Oysa ki İran bir zamanlar laikti

and we had democracy,

demokrasi vardı ki,

and this democracy was stolen from us

o demokrasi bizlerden

by the American government,

Amerikan hükümeti tarafından

by the British government.

İngiliz hükümeti tarafından çalındı.

This film also speaks to the Iranian people

Film, İranlılara da hitap ederek

in asking them to return to their history

tarihe dönmeleri ve bu kadar

and look at themselves before they were so Islamicized --

İslamlaştırılmadan önce nasıl göründüklerine,

in the way we looked, in the way we played music,

ne gibi müzikler dinlediklerine, nasıl bir entelektüel hayata

in the way we had intellectual life.

sahip olduklarına bakmalarını söylüyor.

And most of all,

ama hepsinden önemlisi

in the way that we fought for democracy.

demokrasi için nasıl çarpışıtığımıza.

These are some of the shots actually from my film.

Bu görüntüler filmden alındı.

These are some of the images of the coup.

Darbeye ait birkaç görüntü de var.

And we made this film in Casablanca,

Bu filmi bütün sahneleri, olayları

recreating all the shots.

yeniden yaratarak Casablanca'da çektik.

This film tried to find a balance

Bu film, siyasi bir hikaye anlatmak ile

between telling a political story,

kadınca bir hikaye anlatmak arasında

but also a feminine story.

dengeyi tutturmaya çalıştı.

Being a visual artist, indeed,

Görsel bir sanatçı olarak elbette

I am foremost interested to make art --

siyaseti

to make art that transcends

bölgeselliği

politics, religion,

feminizmi

the question of feminism,

aşacak bir sanat yapmayı

and become an important, timeless,

ve daha önemli, zamanlar üstü

universal work of art.

evrensel bir eser vermeyi isterim.

The challenge I have

Bu konudaki en büyük zorluk

is how to do that.

hem duygularınızı hareket ettirecek

How to tell a political story but an allegorical story.

hem de aklınızı çalıştıracak

How to move you with your emotions,

siyasi bir hikayeyi

but also make your mind work.

mecazi bir hikaye üzerinden anlatmaktı.

These are some of the images

İşte filmden

and the characters of the film.

birkaç görüntü ve karekter.

Now comes the green movement --

Şimdi yeşil hareket geliyor.

the summer of 2009,

2009 yazında,

as my film is released --

filmim vizyona girdiği sırada

the uprising begins in the streets of Tehran.

Tahran sokaklarında eylemler başladı.

What is unbelievably ironic

Filmde tasvir etmeye çalıştığımız

is the period that we tried to depict in the film,

demokrasi yakarışının,

the cry for democracy

sosyal adalet arzusunun

and social justice,

filmle aynı anda

repeats itself now

Tahran'da kendini tekrar etmesi

again in Tehran.

ne müthiş bir rastlantı.

The green movement

Yeşil hareket

significantly inspired the world.

tüm dünyayı etkiledi.

It brought a lot of attention to all those Iranians

Dikkatleri, temel insan hakları ve

who stand for basic human rights

demokrasi için mücadele eden

and struggle for democracy.

İranlılara çekti.

What was most significant for me

Benim açımdan en etkileyici olan, yine

was, once again,

bu defa da kadınların

the presence of the women.

mevcudiyeti.

They're absolutely inspirational for me.

Benim için mutlak ilham kaynağı, onlar.

If in the Islamic Revolution,

İslam devriminin resmettiği

the images of the woman portrayed

kadın portresi ne kadar

were submissive

sessiz ve itaatkarsa

and didn't have a voice,

bugün Tahran sokaklarında gördüğümüz

now we saw a new idea of feminism

kadınlar bir o kadar

in the streets of Tehran --

eğitimli,

women who were educated,

ileri görüşlü,

forward thinking, non-traditional,

gelenekten uzak,

sexually open, fearless

cinselliğe açık ve korkusuz

and seriously feminist.

ve ciddi ciddi feministler.

These women and those young men

Bu kadınlar ve genç adamlar

united Iranians

dünyanın değişik yerlerindeki

across the world, inside and outside.

İranlıları birleştirdi.

I then discovered

İranlı kadının bana neden

why I take so much inspiration

bu kadar güçlü bir ilham kaynağı olduğunu

from Iranian women.

bundan sonra anladım.

That, under all circumstances,

Onlar her koşulda

they have pushed the boundary.

sınırları zorladılar.

They have confronted the authority.

Otoriteye kafa tuttular.

They have broken every rule

Küçük ya da büyük

in the smallest and the biggest way.

her kurala karşı geldiler.

And once again, they proved themselves.

ve bir kez daha kendilerini kanıtladılar.

I stand here to say

Burada ifade etmek isterim ki

that Iranian women have found a new voice,

İranlı kadın kendine yeni bir ses bulmuştur

and their voice is giving me my voice.

ve o ses bana kendi sesimi vermiştir.

And it's a great honor

Şimdilik sadece yurtdışında çalışabiliyor olsam da

to be an Iranian woman and an Iranian artist,

İranlı bir kadın olmaktan, İranlı bir sanatçı olmaktan

even if I have to operate in the West only for now.

gurur duyuyorum.

Thank you so much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)