Shirin Neshat: Art in exile

Shirin Neshat: Nghệ thuật tha hương.

Translator: Tu Hoang Reviewer: Duc Nguyen

The story I wanted to share with you today

Câu chuyện mà tôi muốn chia sẻ với các bạn hôm nay

is my challenge as an Iranian artist,

nói về những thử thách tôi gặp phải với tư cách là một nghệ sỹ Iran,

as an Iranian woman artist,

một nữ nghệ sỹ Iran

as an Iranian woman artist

một nữ nghệ sỹ Iran

living in exile.

sống lưu vong.

Well, it has its pluses and minuses.

Điều này có những mặt được và mặt xấu.

On the dark side,

Mặt xấu là

politics doesn't seem to escape people like me.

dường như chính trị không buông tha những người như tôi.

Every Iranian artist, in one form or another,

Mỗi một nghệ sỹ Iran, bằng hình thức này hay hình thức khác,

is political.

đều liên quan đến chính trị.

Politics have defined our lives.

Chính trị đã và đang ảnh hưởng đến cuộc sống của chúng tôi.

If you're living in Iran,

Nếu bạn đang sống tại Iran,

you're facing censorship, harassment,

bạn phải đối mặt với chính sách kiểm duyệt, đàn áp,

arrest, torture --

tống giam, tra tấn --

at times, execution.

và đôi khi, hành hình.

If you're living outside like me,

Nếu bạn đang sống bên ngoài đất nước Iran như tôi,

you're faced with life in exile --

bạn đang sống một cuộc sống lưu vong --

the pain of the longing

đối mặt với nỗi khát khao hướng về

and the separation from your loved ones

cũng như sự chia cắt khỏi những người yêu dấu

and your family.

và gia đình.

Therefore, we don't find

Vì thế, chúng ta không để cho

the moral, emotional,

khoảng trống đạo đức, cảm xúc,

psychological and political space

tâm lý và chính trị

to distance ourselves from the reality

cản trở chúng ta khỏi thực tế

of social responsibility.

là chúng ta có trách nhiệm với xã hội (Iran).

Oddly enough,

Điều lạ là,

an artist such as myself

một nghệ sỹ như tôi

finds herself also in the position of being the voice,

thấy trách nhiệm rằng mình phải là tiếng nói

the speaker of my people,

phải là người phát ngôn của đồng bào mình,

even if I have, indeed,

thậm chí khi tôi - thật tình là -

no access to my own country.

không có tiếp xúc với đất nước của chính mình.

Also, people like myself,

Đồng thời, những người như tôi,

we're fighting two battles on different grounds.

chúng tôi đang chiến đấu trên hai mặt trận khác nhau.

We're being critical of the West,

Chúng tôi phê phán người phương Tây,

the perception of the West

nhận thức của phương Tây

about our identity --

về danh tính của chúng tôi --

about the image that is constructed about us,

về hình ảnh được xây dựng về chúng tôi,

about our women, about our politics,

về những người phụ nữ và đời sống chính trị của chúng tôi,

about our religion.

về tín ngưỡng của chúng tôi.

We are there to take pride

Chúng tôi đấu tranh để tự hào

and insist on respect.

và yêu cầu được tôn trọng.

And at the same time,

Và đồng thời,

we're fighting another battle.

chúng tôi chiến đấu trên một mặt trận khác.

That is our regime,

Đó là chế độ của đất nước mình,

our government --

chính phủ đang điều hành nó,

our atrocious government,

một chính phủ tàn bạo,

[that] has done every crime

đã làm mọi tộc ác có thể

in order to stay in power.

để có thể nắm giữ quyền lực.

Our artists are at risk.

Những nghệ sỹ như chúng tôi đang gặp rủi ro.

We are in a position of danger.

Chúng tôi đang trong tình thế rất nguy hiểm.

We pose a threat

Chúng tôi đe doạ

to the order of the government.

thể chế mà chính phủ đang điều hành.

But ironically,

Nhưng oái ăm thay,

this situation

tình trạng này

has empowered all of us,

đã thêm sức mạnh cho toàn thể chúng tôi,

because we are considered, as artists,

vì chúng tôi (những người nghệ sỹ) được xem như là

central to the cultural, political,

trung tâm của cuộc tranh luận văn hoá, chính trị,

social discourse in Iran.

và xã hội tại Iran.

We are there to inspire, to provoke,

Chúng tôi truyền cảm hứng, khơi gợi,

to mobilize,

động viên

to bring hope to our people.

và mang đến hy vọng cho đồng bào Iran.

We are the reporters of our people,

Chúng tôi là những người đưa tin của đồng bào,

and are communicators

và người giao tiếp

to the outside world.

với thế giới bên ngoài.

Art is our weapon.

Nghệ thuật là vũ khí của chúng tôi.

Culture is a form of resistance.

Văn hoá là một cách thức kháng chiến.

I envy sometimes the artists of the West

Thi thoảng tôi thấy ghen tỵ với những nghệ sỹ phương Tây

for their freedom of expression.

vì sự tự do thể hiện của họ

For the fact that they can distance themselves

vì thực tế là họ có thể tách mình ra khỏi

from the question of politics.

ảnh hưởng của chính trị

From the fact that they are only serving one audience,

ra khỏi thực tế rằng họ chỉ đang phục vụ một khán giả,

mainly the Western culture.

chủ yếu là văn hoá phương Tây.

But also, I worry about the West,

Nhưng đồng thời, tôi quan ngại về phương Tây,

because often in this country,

bởi vì thường trong đất nước này,

in this Western world that we have,

thế giới phương Tây mà chúng ta đang có

culture risks being a form of entertainment.

văn hoá đối mặt với nguy cơ trở thành một loại hình giải trí.

Our people depend on our artists,

Đồng bào chúng tôi phụ thuộc vào những nghệ sỹ,

and culture is beyond communication.

và văn hoá thì nằm ngoài khả năng giao tiếp.

My journey as an artist

Hành trình trở thành nghệ sỹ của tôi

started from a very, very personal place.

bắt đầu từ một nơi rất riêng tư.

I did not start

Tôi đã không bắt đầu

to make social commentary

bình luận xã hội

about my country.

về đất nước của mình.

The first one that you see in front of you

Bức tranh mà các bạn đang thấy trước mắt

is actually when I first returned to Iran

được chụp khi tôi trở về Iran lần đầu tiên

after being separated for a good 12 years.

sau 12 năm xa cách.

It was after the Islamic Revolution

Thời điểm chụp là sau cuộc cách mạng Hồi giáo

of 1979.

năm 1979.

While I was absent from Iran,

Khi tôi không ở tại Iran,

the Islamic Revolution had descended on Iran

cuộc cách mạng Hồi giáo diễn ra

and had entirely transformed the country

và đã thay đổi hoàn toàn đất nước

from Persian to the Islamic culture.

từ văn hoá Ba tư sang Hồi giáo

I came mainly to be reunited with my family

Tôi trở về cốt yếu để đoàn tụ cùng gia đình mình

and to reconnect in a way

và để kết nối bản thân

that I found my place in the society.

tìm ra vị trí của mình trong xã hội.

But instead, I found a country

Nhưng thay vì thế, tôi nhận ra một đất nước

that was totally ideological

thuộc một ý thức hệ

and that I didn't recognize anymore.

mà tôi không thể nhận ra nữa.

More so, I became very interested,

Hơn thế, tôi trở nên hứng thú

as I was facing

khi tôi đối mặt với

my own personal dilemmas and questions,

sự tiến thoái lưỡng nan của mình và những câu hỏi,

I became immersed in the study

tôi dần nghiên cứu

of the Islamic Revolution --

về cuộc cách mạng Hồi giáo

how, indeed,

bằng cách nào mà nó thực sự đã

it had incredibly transformed

thay đổi một cách khó tin

the lives of Iranian women.

cuộc sống của những người phụ nữ Iran.

I found the subject of Iranian women

Tôi cực kỳ hứng thú với chủ đề

immensely interesting,

về người phụ nữ Iran,

in the way the women of Iran, historically,

theo cách thức mà họ, về tính lịch sử,

seemed to embody the political transformation.

là hiện thân của cuộc cải tổ chính trị.

So in a way, by studying a woman,

Bằng cách nghiên cứu về người phụ nữ,

you can read the structure and the ideology of the country.

bạn có thể hiểu cấu trúc và ý thức hệ của đất nước Iran.

So I made a group of work

Vì thế tôi đã tiến hành một vài công việc

that at once faced my own personal questions in life,

mà ngay lập tức trả lời một số câu hỏi của tôi về cuộc sống,

and yet it brought my work into a larger discourse --

và đã đưa công trình của tôi đến một tranh luận lớn hơn

the subject of martyrdom,

về chủ đề: nỗi thống khổ,

the question of those who willingly stand in that intersection

câu hỏi của những ai sẵn sàng đứng ở ngã giao

of love of God, faith,

của tình yêu dành cho Chúa, niềm tin,

but violence and crime and cruelty.

và bạo lực, tội ác và sự hung tàn.

For me, this became incredibly important.

Đối với tôi, điều này trở nên cực kỳ quan trọng.

And yet, I had an unusual position toward this.

Và dù thế, tôi có một vị trí không bình thường về chủ đề này.

I was an outsider

Tôi đã là người ngoài

who had come back to Iran to find my place,

trở về Iran để tìm vị trí của mình,

but I was not in a position

nhưng tôi đã không ở vào vị trí

to be critical of the government

để mà phê phán chính phủ

or the ideology of the Islamic Revolution.

hay ý thức hệ của cuộc cách mạng Hồi giáo.

This changed slowly

Điều này thay đổi từ từ

as I found my voice

cùng lúc tôi tìm ra tiếng nói của mình

and I discovered things

và tôi khám phá ra những điều

that I didn't know I would discover.

mà tôi không biết rằng tôi có thể biết.

So my art became slightly more critical.

Vì thế nghệ thuật của tôi trở nên phê phán một chút.

My knife became a little sharper.

Con dao của tôi trở nên sắc hơn.

And I fell into a life in exile.

Và tôi rơi vào một cuộc sống lưu vong.

I am a nomadic artist.

Tôi là một nghệ sỹ nay đây mai đó.

I work in Morocco, in Turkey, in Mexico.

Tôi làm việc tại Ma-rốc, Thổ Nhĩ Kỳ và Mêhicô.

I go everywhere to make believe it's Iran.

Tôi đi mọi nơi để huyễn hoặc bản thân rằng đó là Iran.

Now I am making films.

Giờ tôi đang thực hiện một vài bộ phim.

Last year, I finished a film

Năm ngoái, tôi hoàn thành một phim

called "Women Without Men."

với tên gọi "Những người phụ nữ không có bóng dáng đàn ông."

"Women Without Men" returns to history,

Bộ phim nói về lịch sử,

but another part of our Iranian history.

nhưng là một lịch sử khác của người Iran chúng tôi.

It goes to 1953

Bối cảnh vào năm 1953

when American CIA exercised a coup

khi tình báo Mỹ tiến hành đảo chính

and removed a democratically elected leader,

và lật đổ lãnh đạo dân chủ

Dr. Mossadegh.

tiến sỹ Mossadegh.

The book is written by an Iranian woman,

Cuốn sách này được viết bởi một người phụ nữ Iran,

Shahrnush Parsipur.

Shahrnush Parsipur.

It's a magical realist novel.

Đó là một cuốn tiểu thuyết thực tế tuyệt vời.

This book is banned,

Cuốn sách đã bị cấm phát hành,

and she spent five years in prison.

và tác giả lãnh án tù 5 năm.

My obsession with this book,

Lý do mà tôi đam mê quyển sách,

and the reason I made this into a film,

và lý do tôi chuyển thể nó thành phim,

is because it at once was addressing

là vì nó đã đề cập đến

the question of being a female --

những câu hỏi của việc là một người phụ nữ --

traditionally, historically in Iran --

một cách truyền thống và mang tính lịch sử ở Iran --

and the question of four women

và câu hỏi của bốn người phụ nữ

who are all looking for an idea

đi tìm lý tưởng

of change, freedom and democracy --

của sự thay đổi, tự do và dân chủ --

while the country of Iran, equally, as if another character,

khi mà đất nước Iran, như một nhân vật nữa,

also struggled for an idea

cũng đấu tranh cho một lý tưởng

of freedom and democracy

của sự tự do và dân chủ

and independence from the foreign interventions.

và sự độc lập khỏi những can thiệp từ bên ngoài.

I made this film

Tôi làm bộ phim này

because I felt it's important

vì tôi cảm thấy nó quan trọng

for it to speak to the Westerners

để bộ phim lên tiếng với những người Phương Tây

about our history as a country.

về lịch sử của chúng tôi là một đất nước.

That all of you seem to remember Iran

Để các bạn nhớ đến Iran

after the Islamic Revolution.

sau cuộc cách mạng hồi giáo.

That Iran was once a secular society,

Nhớ rằng Iran đã từng là một xã hội lâu đời,

and we had democracy,

và chúng tôi có nền dân chủ,

and this democracy was stolen from us

và nền dân chủ đã bị đánh cắp

by the American government,

bởi chính phủ Hoa Kỳ,

by the British government.

bởi chính phủ Anh Quốc.

This film also speaks to the Iranian people

Bộ phim này cũng chuyển tải thông điệp tới những đồng bào Iran

in asking them to return to their history

kêu gọi họ quay về với quá khứ lịch sử

and look at themselves before they were so Islamicized --

và nhìn nhận bản thân mình trước lúc họ bị "hồi giáo hoá" --

in the way we looked, in the way we played music,

trong cách chúng ta ăn mặc, trong cách chúng ta nghe nhạc,

in the way we had intellectual life.

trong đời sống trí thức của chúng ta.

And most of all,

Và trên hết,

in the way that we fought for democracy.

trong cách chúng ta đấu tranh cho nền dân chủ.

These are some of the shots actually from my film.

Đây là một số cảnh quay từ bộ phim của tôi.

These are some of the images of the coup.

Có một vài hình ảnh cuộc đảo chính.

And we made this film in Casablanca,

Và chúng tôi hoàn thành bộ phim tại Casablanca,

recreating all the shots.

dựng lại toàn bộ các ảnh.

This film tried to find a balance

Bộ phim này cố gắng cân bằng giữa việc

between telling a political story,

kể về một câu chuyện chính trị

but also a feminine story.

và câu chuyện về người phụ nữ.

Being a visual artist, indeed,

Trở thành một hoạ sỹ, thật sự là

I am foremost interested to make art --

tôi quan tâm trước tiên đến việc sáng tạo nghệ thuật

to make art that transcends

chuyển tải

politics, religion,

đời sống chính trị, tôn giáo,

the question of feminism,

những câu hỏi của người phụ nữ,

and become an important, timeless,

và trở thành một công trình nghệ thuật quan trọng, vĩnh cửu

universal work of art.

và đại chúng.

The challenge I have

Những thách thức tôi gặp phải

is how to do that.

là làm cách nào để thực hiện điều đó --

How to tell a political story but an allegorical story.

bằng cách nào kể một câu chuyện chính trị một cách ẩn dụ

How to move you with your emotions,

bằng cách nào gây cảm xúc với khán giả

but also make your mind work.

nhưng cũng khiến tâm trí bạn làm việc.

These are some of the images

Đây là một số ảnh

and the characters of the film.

và diễn viên của bộ phim.

Now comes the green movement --

Đây là phong trào xanh

the summer of 2009,

mùa hè năm 2009

as my film is released --

khi bộ phim của tôi được công chiếu --

the uprising begins in the streets of Tehran.

cuộc nổi dậy bắt đầu ở những đường phố Tehran.

What is unbelievably ironic

Điều mà tôi thấy là oái ăm một cách khó tin

is the period that we tried to depict in the film,

là khoảng thời gian mà chúng tôi cố gắng thể hiện trong bộ phim,

the cry for democracy

cuộc đấu tranh cho nền dân chủ

and social justice,

và công bằng xã hội,

repeats itself now

tự lặp lại bây giờ

again in Tehran.

một lần nữa ở Tehran.

The green movement

Phong trào xanh

significantly inspired the world.

đã truyền cảm hứng cho thế giới.

It brought a lot of attention to all those Iranians

Nó đem lại sự quan tâm và chú ý tới những đồng bào Iran

who stand for basic human rights

đã đứng lên đấu tranh cho quyền cơ bản của con người

and struggle for democracy.

và đấu tranh cho nền dân chủ.

What was most significant for me

Điều quan trọng nhất đối với tôi

was, once again,

là, một lần nữa,

the presence of the women.

sự hiện diện của người phụ nữ.

They're absolutely inspirational for me.

Họ hoàn toàn truyền cảm hứng cho tôi.

If in the Islamic Revolution,

Nếu trong cuộc cách mạng Hồi giáo,

the images of the woman portrayed

hình ảnh người phụ nữ được thể hiện

were submissive

là rất dễ phục tùng

and didn't have a voice,

và không hề có tiếng nói riêng,

now we saw a new idea of feminism

bây giờ chúng tôi nhận thấy một thế hệ phụ nữ mới

in the streets of Tehran --

trên những đường phố Tehran --

women who were educated,

những người phụ nữ được giáo dục,

forward thinking, non-traditional,

suy nghĩ cấp tiến và không gò bó bởi truyền thống

sexually open, fearless

cởi mở về tình dục, không có nỗi sợ

and seriously feminist.

và nghiêm túc theo thuyết nam nữ bình quyền.

These women and those young men

Những người phụ nữ này và những chàng trai trẻ kia

united Iranians

đoàn kết đồng bào Iran

across the world, inside and outside.

trên toàn thế giới, trong và ngoài.

I then discovered

Tôi sau đó khám phá ra

why I take so much inspiration

tại sao tôi được truyền cảm hứng nhiều đến vậy

from Iranian women.

từ những người phụ nữ Iran.

That, under all circumstances,

Vì rằng, trong mọi hoàn cảnh,

they have pushed the boundary.

họ đã đẩy xa biên giới.

They have confronted the authority.

Họ đối mặt với nhà cầm quyền.

They have broken every rule

Họ phá vỡ mọi luật lệ

in the smallest and the biggest way.

theo những cách từ nhỏ nhất đến lớn nhất.

And once again, they proved themselves.

Và một lần nữa, họ đã chứng tỏ bản thân mình.

I stand here to say

Tôi đứng đây để nói rằng

that Iranian women have found a new voice,

những người phụ nữ Iran đã tìm ra một giọng nói mới,

and their voice is giving me my voice.

và giọng nói của họ đang cho tôi giọng nói của mình.

And it's a great honor

Và tôi thật sự thấy hãnh diện

to be an Iranian woman and an Iranian artist,

là một phụ nữ Iran và một nữ nghệ sỹ người Iran

even if I have to operate in the West only for now.

thậm chí nếu tôi chỉ được làm việc ở phương Tây bây giờ.

Thank you so much.

Cảm ơn các bạn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)