Moshe Safdie: How to reinvent the apartment building

Translator: Daban Q. Jaff Reviewer: Zhila Mawlood

لە سەردەمی ١٩٦٠ دا ، کە هێشتا خوێندکار بووم،

بەشداری سەفەرێکی دەرەوەم کرد

بۆ خوێندنی نیشتەجێ بوون، لە باکوری ئەمەریکا

When, in 1960, still a student,

بە ناوچەکەدا گەشتمان کرد.

I got a traveling fellowship

باڵه‌خانەی نیشتەجێوونی گشتیمان بینی

to study housing in North America.

لە هەموو شارە سەره‌کییەکان:

لە نیویۆرک، فیلادلفیا.

We traveled the country.

ئەوانەش کە بژاردەیەکیان نەبوو لەوێ بژین.

We saw public housing high-rise buildings

جا گەشتمان کرد لە قەراغ شارێ بۆ قەراغێکی دی،

in all major cities:

لە گەڕانەوەدا بیرم دەکردەوە،

New York, Philadelphia.

دەبێت دووبارە ژیان بدەینەوە بە باڵه‌خانەکان.

Those who have no choice lived there.

دەبێت ڕێگەیەکی دی هەبێت بۆ کردنی ئەمە.

And then we traveled from suburb to suburb,

ناکرێت هەر قەراغی شارەکان ببەزێنین،

and I came back thinking,

جا با دیزاینی بینایەک بکەین

we've got to reinvent the apartment building.

کە هەمان کوالێتی ماڵێکمان دەداتێ

There has to be another way of doing this.

We can't sustain suburbs,

بۆ هەر یەکەیەک.

ژینگەیەک کە پارچەیەک باخچە بێت،

so let's design a building

which gives the qualities of a house

بەرکەوتەی هەبێت لەگەڵ سرووشتدا،

شەقام هەبێت لە جێی ڕارەو.

to each unit.

Habitat would be all about gardens,

لەبەر ئابووری پێشتر یەکەکانمان درووستمان دەکرد،

contact with nature,

ئەمەش نزیکی ٥٠ ساڵ دواترە.

streets instead of corridors.

We prefabricated it so we would achieve economy,

زۆر گونجاوە بۆ ژیانکردن.

and there it is almost 50 years later.

ئێستا بینایەکی کلتوورییە،

وەلێ خێرا گەشەی نەکرد.

It's a very desirable place to live in.

لە ساڵی ١٩٧٣، یەکەمین گەشتم کرد بۆ چین.

It's now a heritage building,

but it did not proliferate.

ئەوکات شۆڕشی کلتووری بوو.

In 1973, I made my first trip to China.

بە ناوچەکەدا گەشتمان کرد،

چەند تەلارساز و پلاندانه‌رمان ناسی.

It was the Cultural Revolution.

ئەمە بەیجینی ئەو کاتە،

هیچ باڵه‌خانەیەکی تەنیا نییە

We traveled the country,

met with architects and planners.

لە بەیجین یان شەنگەهای.

شێنژێن تەنانەت وەک شار دەرناکەوێت.

This is Beijing then,

not a single high rise building

بە سەختی سەیارە دەبینرا.

in Beijing or Shanghai.

سی ساڵ دواتر،

Shenzhen didn't even exist as a city.

ئەمە بەیجینی ئەمڕۆیە.

There were hardly any cars.

ئەمەش هۆنک کۆنگە.

گەر پارەدار بیت، لەوێ دەژیت،

Thirty years later,

گەر کەم دەرامەتیش بیت، لەوێ دەژیت،

this is Beijing today.

بەڵام چڕی دانیشتووی بەرزە ئەمەش تەنیا لە ئاسیا نابینرێت.

This is Hong Kong.

ساوپاولۆ، دەتوانن سەردانی بکەن

If you're wealthy, you live there,

لە هێلیکۆپتەرێک بۆ ٤٥ خولەک

if you're poor, you live there,

تێکدەری باڵه‌خانەکان

but high density it is, and it's not just Asia.

لە سەده‌ی ١٩ و گەشەی کەمی ژینگە دەبینین.

São Paulo, you can travel

ئەمەش جەنجاڵی لێکەوتەوە،

in a helicopter 45 minutes

بەمەش شارەکە بزواندنی لە دەستدا بە شێوەیەکی بەردەوام.

seeing those high-rise buildings consume

the 19th-century low-rise environment.

بۆیە چەند ساڵێ لەمەوپێش، بڕیارماندا بگەڕێینەوە

And with it, comes congestion,

و دووبارە بیر لە ژینگە بکەینەوە.

and we lose mobility, and so on and so forth.

دەتوانین وای لێبکەین بەردەستتر بێت؟

دەتوانین بە ڕاستی ئەم جۆرێتییەی ژیانمان دەست بکەوێت

So a few years ago, we decided to go back

لەم گەشەکردنە چڕە باوەی ئەمڕۆدا؟

and rethink Habitat.

Could we make it more affordable?

و بۆمان دەرکەوت، ئەمە بەزۆری لەبارەی ڕووناکیەوەیە،

Could we actually achieve this quality of life

دەربارەی خۆرە، دەربارەی سرووشتە،

in the densities that are prevailing today?

دەربارەی ئامارەکانە.

ئایا دەتوانین ڕووی بینایەک بکەینەوە کە

And we realized, it's basically about light,

it's about sun, it's about nature,

بەرکەوتەی زیاتر بێت لەگەڵ ڕووکەشەکەیدا؟

it's about fractalization.

ئێمە بە ژمارەیەک نموونە دەستمان کرد بە ئیش:

Can we open up the surface of the building

نموونەی ئابووری، کەم نرختر و پتەوتر؛

so that it has more contact with the exterior?

شانەی نیشتەجێبوون

We came up with a number of models:

شوێنێ خەڵکی بتوانن دیزاینی خانووەکانیان بکەن.

economy models, cheaper to build and more compact;

و باخچەکانیان درووست بکەن.

و دواتر بڕیارماندا نیویۆرک وەک باری تاقیکردنەوە وەربگرین،

membranes of housing

where people could design their own house

تەماشای باشووری دووری مانهاتانمان کرد.

and create their own gardens.

و نەخشەی هەموو ناوچە نیشتەجێبوونەکانمان کێشا لە مانهاتان.

And then we decided to take New York as a test case,

لای چەپ ئەمڕۆی مانهاتان ە:

and we looked at Lower Manhattan.

شین بۆ نیشتەجێبوون، سوور بۆ بینا ئۆفیسەکان، بازرگانی وردە.

And we mapped all the building area in Manhattan.

On the left is Manhattan today:

لای ڕاست، ڕێکخستنێکمان بۆی کرد:

بینا ئۆفیسەکان لە بنچینەدا،

blue for housing, red for office buildings, retail.

و ٧٥ قات لەسەرەوە،

On the right, we reconfigured it:

هەموو وارخانەن.

شەقامێک هەیە لە هەوادا لە ئاستی ٢٥م دا،

the office buildings form the base,

شەقامێکی کۆمەڵ.

and then rising 75 stories above,

تێپەڕیوە بە هەوادا.

are apartments.

باخچە و جێی کراوە هەن

There's a street in the air on the 25th level,

بۆ کۆمەڵ،

نزیکەی هەر یەکەیەک باخچەی تایبەتی خۆی هەیە،

a community street.

و جێیەکی کۆمەڵ لە دەوریدا.

It's permeable.

There are gardens and open spaces

و گرنگترینیان، تێپەڕیو، کراوە.

for the community,

almost every unit with its own private garden,

دیوارێک یان رێگرێکی درووست نەکردووە لە شارەکەدا.

and community space all around.

و ڕووناکی هەموو شوێن دەبڕێت.

And most important, permeable, open.

و لەم دوو سێ ساڵەی دوایدا،

ئێمە بە ڕاستی، بۆ یەکەمین جار،

It does not form a wall or an obstruction in the city,

جۆرێتی ژینی ئەم ژینگەیەمان بۆ دەرکەوت

and light permeates everywhere.

لە پرۆژەی ژیانی پراکتیکیدا بە درێژایی ئاسیادا.

And in the last two or three years,

we've actually been, for the first time,

ئەمە 'چینوانداو'ە لە چین:

realizing the quality of life of Habitat

نیشتەجێبوون بە کرێیەکی مامناوەند، بە جۆرێک ڕێکخراوە

in real-life projects across Asia.

کە هەموو وارخانێک دەبێت

This in Qinhuangdao in China:

٣ کاتژمێر ڕووناکی خۆر وەربگرێت.

ئەمەش لە وەرز گۆرین بۆ زستان پێوراوە.

middle-income housing, where there is a bylaw

that every apartment must receive

و لە ژێر بیناکاریدا لە سەنگاپور،

three hours of sunlight.

دووبارە نیشتەجێبوونی کرێ مامناوەند، باخچە،

That's measured in the winter solstice.

شەقامانی کۆمەڵ و باخ و هەر بە هەمان شێوە.

And under construction in Singapore,

و کۆڵۆمبۆ.

again middle-income housing, gardens,

و دەمەوێت باسی کێشەیەکی دی وەربنێم،

community streets and parks and so on and so forth.

کە دیزاینکردنی شانشینی گشتییە.

And Colombo.

سەدان ساڵ دوای دەستکردنمان بە بیناکاری

And I want to touch on one more issue,

و بینا بەرزەکان،

which is the design of the public realm.

هێشتا تێنەگەشتووین

چۆن باڵه‌خانە بەرزەکان

A hundred years after we've begun building

دەبنە کەرتێک لە پێکهێنانی شاردا،

with tall buildings,

we are yet to understand

لە درووستکردنی شانشینێکی گشتیدا.

how the tall high-rise building

لە سەنگاپور، دەرفەتێکمان هەبوو:

becomes a building block in making a city,

١٠ ملیۆن پێ دووجا، ئەو پەڕی بەرزی چڕی.

in creating the public realm.

ئیشکردن لەسەر بیرۆكەی دەرەکی و ناوەکی،

In Singapore, we had an opportunity:

تێکەڵی سەیرانگە و باخچە

10 million square feet, extremely high density.

لەگەڵ چڕیی ژیانی شار.

Taking the concept of outdoor and indoor,

جا، ئەوانە جێی دەرەکی و جێی ناوەکین،

کە لە یەکیان بۆ ئەوی تر دەچیت،

promenades and parks integrated

و بەرکەوتەیەک هەیە لەگەڵ سرووشتدا،

with intense urban life.

لە سەروو هەمویەوە، لە هەر ئاستێکی بنیاتەکەدا،

So they are outdoor spaces and indoor spaces,

باخچەی گشتی و شوێنی کراوە:

and you move from one to the other,

and there is contact with nature,

لە سەربانێکی فرەپێدا،

and most relevantly, at every level of the structure,

بەرزبوونەوە بۆ تاوەرەکان،

لە کۆتایدا لە سەقفەکەدا، باخچەی ئاسمان هەیە،

public gardens and open space:

پێوانەکەی ٢.٥* ٤٣٥٦٠ مەتر دووجایە ، ڕێڕەوە جوڵۆکەکان، ڕیێستۆرانتەکان،

on the roof of the podium,

climbing up the towers,

و درێژترین مەلەوانگە لە جیهاندا هەیە.

and finally on the roof, the sky park,

two and a half acres, jogging paths, restaurants,

ئەمەش هەموو ئەوەبوو کە دەتوانم لە ٥ خولەک پێتانی بڵێم.

and the world's longest swimming pool.

سوپاس بۆ ئێوە.

(چەپڵەڕێزان)

And that's all I can tell you in five minutes.

Thank you.

(Applause)