Moshe Safdie: How to reinvent the apartment building

Translator: Sarhand Rasul Reviewer: Daban Q Jaff

When, in 1960, still a student,

لە سەردەمی ١٩٦٠ دا ، کە هێشتا خوێدکار بووم،

I got a traveling fellowship

بەشداری سەفەرێکی دەرەوەم کرد

to study housing in North America.

بۆ خوێندنی نیشتەجێ بوون، لە باکوری ئەمەریکا

We traveled the country.

بە ناوچەکەدا گەشتمان کرد.

We saw public housing high-rise buildings

باڵاخانەی نیشتەجێوونی گشتیمان بینی

in all major cities:

لە هەموو شارە سەرکییەکان:

New York, Philadelphia.

لە نیویۆرک، فییلیدۆفیا.

Those who have no choice lived there.

ئەوانەش کە بژاردەیەکیان نەبوو لەوێ بژین.

And then we traveled from suburb to suburb,

جا گەشتمان کرد لە قەراغ شارێ بۆ قەراغێکی دی،

and I came back thinking,

لە گەڕانەوەدا بیرم دەکردەوە،

we've got to reinvent the apartment building.

دەبێت دووبارە ژیان بدەینەوە بە باڵاخانەکان.

There has to be another way of doing this.

دەبێت ڕێگەیەکی دی هەبێت بۆ کردنی ئەمە.

We can't sustain suburbs,

ناکرێت هەر قەراغی شارەکان ببەزێنین،

so let's design a building

جا با دیزاینی بینایەک بکەین

which gives the qualities of a house

کە هەمان کوالێتی ماڵێکمان دەداتێ

to each unit.

بۆ هەر یەکەیەک.

Habitat would be all about gardens,

ژینگەیەک کە پارچەیەک باخچە بیت،

contact with nature,

بەرکەوتەی هەبێت لەگەڵ سرووشتدا،

streets instead of corridors.

شەقام هەبێت لە جێی ڕارەو.

We prefabricated it so we would achieve economy,

لەبەر ئابووری پێشتر یەکەکانمان درووستمان دەکرد،

and there it is almost 50 years later.

ئەمەش نزیکی ٥٠ ساڵ دواترە.

It's a very desirable place to live in.

زۆر گونجاوە بۆ ژیانکردن.

It's now a heritage building,

ئێستا بینایەکی کلتوورییە،

but it did not proliferate.

وەلێ خێرا گەشەی نەکرد.

In 1973, I made my first trip to China.

لە ساڵی ١٩٧٣، یەکەمین گەشتم کرد بۆ چین.

It was the Cultural Revolution.

ئەوکات شۆڕشی کلتووری بوو.

We traveled the country,

بە ناوچەکەدا گەشتمان کرد،

met with architects and planners.

چەند تەلارساز و پلاندەرمان ناسی.

This is Beijing then,

ئەمە بەیجینی ئەو کاتە،

not a single high rise building

هیچ باڵاخانەیەکی تەنیا نییە

in Beijing or Shanghai.

لە بەیجین یان شەنگەهای.

Shenzhen didn't even exist as a city.

شێنژێن تەنانەت وەک شار دەرناکەوێت.

There were hardly any cars.

بە سەختی سەیارە دەبینرا.

Thirty years later,

سی ساڵ دواتر،

this is Beijing today.

ئەمە بەیجینی ئەمڕۆیە.

This is Hong Kong.

ئەمەش هۆنک کۆنگە.

If you're wealthy, you live there,

گەر پارەدار بیت، لەوێ دەژتیت،

if you're poor, you live there,

گەر کەم دەرامەتیش بیت، لەوێ دەژیت،

but high density it is, and it's not just Asia.

بەڵام چڕی دانیشتووی بەرزە ئەمەش تەنیا لە ئاسیا نابینرێت.

São Paulo, you can travel

ساوپاولۆ، دەتوانن سەردانی بکەن

in a helicopter 45 minutes

لە هێلیکۆپتەرێک بۆ ٤٥ خولەک

seeing those high-rise buildings consume

تێکدەری باڵاخانەکان

the 19th-century low-rise environment.

لە سەد ١٩ و گەشەی کەمی ژینگە دەبینین.

And with it, comes congestion,

ئەمەش جەنجاڵی لێکەوتەوە،

and we lose mobility, and so on and so forth.

بەمەش شارەکە بزواندنی لە دەستدا بە شێوەیەکی بەردەوام.

So a few years ago, we decided to go back

،بۆیە چەند ساڵێ لەمەوپێش، بڕیارماندا بگەڕێینەوە

and rethink Habitat.

و دووبارە بیر لە ژینگە بکەینەوە.

Could we make it more affordable?

دەتوانین وای لێبکەین بەردەستر بێت؟

Could we actually achieve this quality of life

دەتوانین بە ڕاستی ئەم جۆرێتییەی ژیانمان دەست بکەوێت

in the densities that are prevailing today?

لەم گەشەکردنە چڕە باوەی ئەمڕۆدا؟

And we realized, it's basically about light,

و بۆمان دەرکەوت، ئەمە بەزۆری لەبارەی ڕووناکیەوەیە،

it's about sun, it's about nature,

دەربارەی خۆرە، دەربارەی سرووشتە،

it's about fractalization.

دەربارەی ئامارەکانە.

Can we open up the surface of the building

ئایا دەتوانین ڕووی بینایەک بکەینەوە کە

so that it has more contact with the exterior?

بەرکەوتەی زیاتر بێت لەگەڵ ڕووکەشەکەیدا؟

We came up with a number of models:

ئێمە بە ژمارەیەک نموونە دەستمان کرد بە ئیش:

economy models, cheaper to build and more compact;

نموونەی ئابووری، کەم نرختر و پتەوتر؛

membranes of housing

شانەی نیشتەجێبوون

where people could design their own house

شوێنێ خەڵکی بتوانن دیزاینی خانووەکانیان بکەن.

and create their own gardens.

و باخچەکانیان درووست بکەن.

And then we decided to take New York as a test case,

و دواتر بڕیارماندا نیویۆرک وەک باری تاقیکردنەوە وەربگرین،

and we looked at Lower Manhattan.

تەماشای باشووری دووری مانهانمان کرد.

And we mapped all the building area in Manhattan.

و نەخشەی هەموو ناوچە نیشتەجێبوونەکانمان کێشا لە مانهاتان.

On the left is Manhattan today:

لای چەپ ئەمڕۆی مانهاتان ە:

blue for housing, red for office buildings, retail.

شین بۆ نیشتەجێبوون، سوور بۆ بینا ئۆفیسەکان، بازرگانی وردە.

On the right, we reconfigured it:

لای ڕاست، ڕێکخستنێکمان بۆی کرد:

the office buildings form the base,

بینا ئۆفیسەکان لە بنچینەدا،

and then rising 75 stories above,

و ٧٥ قات لەسەرەوە،

are apartments.

هەموو وارخانەن.

There's a street in the air on the 25th level,

شەقامێک هەیە لە هەوادا لە ئاستی ٢٥م دا،

a community street.

شەقامێکی کۆمەڵ.

It's permeable.

تێپەڕیوە بە هەوادا.

There are gardens and open spaces

باخچە و جێی کراوە هەن

for the community,

بۆ کۆمەڵ،

almost every unit with its own private garden,

نزیکەی هەر یەکەیەک باخچەی تایبەتی خۆی هەیە،

and community space all around.

و جێیەکی کۆمەڵ لە دەوریدا.

And most important, permeable, open.

و گرنگترینیان، تێپەڕیو، کراوە.

It does not form a wall or an obstruction in the city,

دیوارێک یان رێگرێکی درووست نەکردووە لە شارەکەدا.

and light permeates everywhere.

و ڕووناکی هەموو شوێن دەبڕێت.

And in the last two or three years,

و لەم دوو سێ ساڵەی دوایدا،

we've actually been, for the first time,

ئێمە بە ڕاستی، بۆ یەکەمین جار،

realizing the quality of life of Habitat

جۆرێتی ژینی ئەم ژینگەیەمان بۆ دەرکەوت

in real-life projects across Asia.

لە پرۆژەی ژیانی پراکتیکیدا بە درێژایی ئاسیادا.

This in Qinhuangdao in China:

ئەمە 'چینوانداو'ە لە چین:

middle-income housing, where there is a bylaw

،نیشتەجێبوون بە کرێیەکی مامناوەند، بە جۆرێک ڕێکخراوە

that every apartment must receive

کە هەموو وارخانێک دەبێت

three hours of sunlight.

٣ کاتژمێر ڕووناکی خۆر وەربگرێت.

That's measured in the winter solstice.

ئەمەش لە وەرز گۆرین بۆ زستان پێوراوە.

And under construction in Singapore,

و لە ژێر بیناکاریدا لە سەنگاپور،

again middle-income housing, gardens,

دووبارە نیشتەجێبوونی کرێ مامناوەند، باخچە،

community streets and parks and so on and so forth.

شەقامانی کۆمەڵ و باخ و هەر بە هەمان شێوە.

And Colombo.

و کۆڵۆمبۆ.

And I want to touch on one more issue,

و دەمەوێت باسی کێشەیەکی دی وەربنێم،

which is the design of the public realm.

کە دیزاینکردنی شانشینی گشتییە.

A hundred years after we've begun building

سەدان ساڵ دوای دەستکردنمان بە بیناکاری

with tall buildings,

و بینا بەرزەکان،

we are yet to understand

هێشتا تێنەگەشتووین

how the tall high-rise building

چۆن باڵاخانە بەرزەکان

becomes a building block in making a city,

دەبنە کەرتێک لە پێکهێنانی شاردا،

in creating the public realm.

لە درووستکردنی شانشینێکی گشتدا.

In Singapore, we had an opportunity:

لە سەنگاپور، دەرفەتێکمان هەبوو:

10 million square feet, extremely high density.

١٠ ملیۆن پێ دووجا، ئەو پەڕی بەرزی چڕی.

Taking the concept of outdoor and indoor,

ئێشکردن لەسەر فکرەی دەرەکی و ناوەکی،

promenades and parks integrated

تێکەڵی سەیرانگە و باخچە

with intense urban life.

لەگەڵ چڕیی ژیانی شار.

So they are outdoor spaces and indoor spaces,

جا، ئەوانە جێی دەرەکی و جێی ناوەکین،

and you move from one to the other,

کە لە یەکیان بۆ ئەوی تر دەچیت،

and there is contact with nature,

و بەرکەوتەیەک هەیە لەگەڵ سرووشتدا،

and most relevantly, at every level of the structure,

لە سەروو هەمویەوە، لە هەر ئاستێکی بنیاتەکەدا،

public gardens and open space:

باخچەی گشتی و شوێنی کراوە:

on the roof of the podium,

لە سەربانێکی فرەپێدا،

climbing up the towers,

بەرزبوونەوە بۆ تاوەرەکان،

and finally on the roof, the sky park,

لە کۆتایدا لە سەقفەکەدا، باخچەی ئاسمان هەیە،

two and a half acres, jogging paths, restaurants,

پێوانەکەی ٢.٥* ٤٣٥٦٠ مەتر دووجایە ، ڕێڕەوە جوڵۆکەکان، ڕیێستۆرانتەکان،

and the world's longest swimming pool.

و درێژترین مەلەوانگە لە جیهاندا هەیە.

And that's all I can tell you in five minutes.

ئەمەش هەموو ئەوەبوو کە دەتوانم لە ٥ خولەک پێتانی بڵێم.

Thank you.

سوپاس بۆ ئێوە.

(Applause)

(چەپڵەڕێزان)