What refugees need to start new lives | Muhammed Idris

Translator: Daban Q. Jaff Reviewer: Zhila Mawlood

About two years ago,

نزیکەی دوو ساڵ لەمەوبەر،

I got a phone call that changed my life.

پەیوەندییەکم پێوەکرا کەوا ژیانمی گۆڕی.

"Hey, this is your cousin Hassen."

"سڵاو، ئەوە ئامۆزایەکەتە حەسەن."

I froze.

حەپەسام.

You see, I have well over 30 first cousins,

دەزانن، زیاتر لە سی دانە ئامۆزام هەیە.

but I didn't know anybody named Hassen.

بەڵام کەسێکم بەناوی حەسەن نەدەناسی.

It turned out that Hassen was actually my mom's cousin

لە ڕاستیەکەی دەرکەوت کەوا حەسەن ئامۆزای دایکمە

and had just arrived in Montreal as a refugee.

وەک پەنابەرێک گەیشبووە مۆنتریال.

And over the next few months,

و لە چەند مانگی داهاتوو،

I would have three more relatives coming to Canada to apply for asylum

سێ خزمیترم گەیشتبوونە کەنەدا و داوای پەنابەریان کردبوو

with little more than the clothes on their back.

کە كه‌مێك جلیان له‌پشتی خۆیان هه‌ڵدابوو.

And in the two years since that phone call,

و لەم دوو ساڵەدا لەو کاتەوەی پەیوەندیەکەم پێوەکرایە.

my life has completely changed.

ژیانم بەتەواوەتی گۆڕاوە.

I left academia

خوێندنی ئەکادیمیم جێهێشت.

and now lead a diverse team of technologists, researchers and refugees

و ئێستا پێشرەوی تیمێکی هەمەجۆری، تەکنەلۆجیستەکان، توێژەرەکان و وپەنابەرەکان

that is developing customized self-help resources for newcomers.

ده‌كه‌م کەوا پێداویستی و هاوکاری بۆ پەنابەرە نوێیەکان گەشە پێدەدەین.

We want to help them overcome language, cultural and other barriers

دەمانەوێ هاوکارییان بکەین زاڵبن به‌سه‌ر زمان، کڵتور و بەربەستیتر

that make them feel like they've lost control over their own lives.

کە هەستی لەدەستدانی کۆنترۆڵكردنی ژیانیان لا دروست دەکات.

و پێمان وایە کەوا ئەی ئای دەتوانێت یارمه‌تییان بدات ماف و شكۆیان بگێڕنه‌وه‌

And we feel that AI can help restore the rights and the dignity

that many people lose when seeking help.

كه‌ زۆر کەس له‌ ده‌ستی ده‌ده‌ن کاتێک پێویستیان بە هاوکاریە.

My family's refugee experience is not unique.

ئەزموونی پەنابەری خۆم ئەزموونێکی نموونەیی نییە.

According to the UNHCR,

به‌گوێره‌ی UNHCR ،

every minute, 20 people are newly displaced

هەموو خولەکێک، ٢٠کەس لەشوێنێکی نوێ نیشتەجێدەبن

by climate change, economic crisis

بەهۆکاری گۆڕانی کەشوهەوابێت، قەیرانی دارایی

and social and political instability.

و کێشەی کۆمەڵایەتی یان ناکۆکی سیاسی.

And it was while volunteering at a local YMCA shelter

و لەکاتێک دا کاری خۆبەخشی دەکەن لە پەناگە ناوخۆییەکانی YMCA

that my cousin Hassen and other relatives were sent to

کەوا ئامۆزا حەسەن و خزمەکانی دیکەم بۆ ئەوێ نێردراون

that we saw and learned to appreciate

بینیان و فێربوون ئه‌وه‌ به‌رز بنرخێنن كه‌

how much effort and coordination resettlement requires.

دووبارە نێشتەجێبوون چه‌نده‌ پێویستی به‌ ماندووبوون و هه‌ماهه‌نگی هه‌یه‌.

When you first arrive, you need to find a lawyer

کاتێک سەرەتا دەگەیت، پێویستە پارێزەرێک بدۆزیتەوە

and fill out legal documents within two weeks.

و لەماوەی دوو هەفتە دۆکێۆمێنتە یاساییەکان ئامادە بکەیت.

You also need to schedule a medical exam with a pre-authorized physician,

و پێویستت به‌ وادەیەک بۆ تاقیکردنەوه‌ی پزیشکییە لەگەڵ پزیشکێکی ڕێگاپێدراو،

بۆ ئەوەی بتوانیت داوای مۆڵەتی ئیش کردن بکەیت.

just so that you can apply for a work permit.

And you need to start looking for a place to live

و پێویستە بە دوای شوێنێکی نیشتەجێبوون بگەڕێیت.

before you receive any sort of social assistance.

پێش ئەوەی هیچ جۆرێک یارمەتی کۆمەڵایەتی وەربگریت.

With thousands fleeing the United States

هەزارەها کەس لە ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان ڕادەکەن

to seek asylum in Canada over the past few years,

لەم ساڵانەی دوایدا بەدوای بەهەشتێک دەگەڕاین لە کەنەدا.

we quickly saw what it looks like

زوو تێگەیشتین کە چی ڕوودەدات

when there are more people who need help than there are resources to help them.

کاتێک کە سەرچاوە داراییەکان کەمترە لە پێداویستی خەڵک.

Social services doesn't scale quickly,

بەخێرای خزمەتگوزاریە کۆمەڵایەتیەکان فراوان نابێت،

and even if communities do their best

و تەنانەت ئەگەر كۆمه‌ڵگاكان باشترین هەوڵیش بده‌ن

to help more people with limited resources,

بۆ هاوکاری کردنی پەنابەری زیاتر بە سەرچاوە سنوردارەکان،

newcomers end up spending more time waiting in limbo,

هاتووە نوێیەکان کاتێکی زۆر بەسەردەبه‌ن لە چاوەڕوانی لە کەمپەکان،

not knowing where to turn.

نازانن بۆ کوێ بسوڕێنه‌وه‌.

In Montreal, for example,

لە مۆنتریال، بۆ نموونە،

despite millions of dollars being spent to support resettlement efforts,

لەگەل ئەوەی ملیۆنەها دۆلار خەرج دەکرێت بۆ پاڵپشتی دووباره‌نیشته‌جێبوون،

nearly 50 percent of newcomers still don't know

نزیکەی سەدا پەنجایی هاتووە نوێیەکان هێشتا نازانن

that there are free resources that exist

کەوا سەرچاوەکان بەخۆڕایی بەردەستە بۆ هاوکاریکردنیان

to help them with everything from filling out paperwork

لە هەموو شتێک لەپڕکردنەوەی مافی پەنابەری

to finding a job.

لە دۆزینەوەی کار.

The challenge is not that this information doesn't exist.

گرفتەکە ئەوە نییە کەوا زانیاریەکان بەردەست نییە.

On the contrary, those in need are often bombarded with so much information

بە پێچەوانەوە، پەنابەران زۆرترین زانیاریان پێدەبەخشرێت

that it's difficult to make sense of it all.

کە تێگەیشتن لەم هەموو زانیاریە ئەستەم دەبێت.

"Don't give me more information, just tell me what to do,"

"زانیاری زیادەم مەدەیە تەنها پێمبڵی چی بکەم،"

was a sentiment we heard over and over again.

چەند جارێک گۆێبیستی ئەم قسەیە بوو بووین.

And it reflects how insanely difficult it could be to get your bearings

پێچه‌وانه‌ی ئه‌وه‌یه‌ كه‌ چۆن زۆر قوڕس ده‌بێت ئاڕاسته‌ی خۆت به‌ده‌ست بێنیت

when you first arrive in a new country.

كاتێك سه‌ره‌تا ده‌گه‌یته‌ وڵاتێكی نوێ.

Hell, I struggled with the same issues when I got to Montreal,

به‌نه‌فره‌ت بێت، کاتێک گەیشتمە مۆنتریال لەگەل هەمان ئەو گرفتانە دەجەنگام

and I have a PhD.

و بڕوانامەی دکتۆراشم هەبوو.

(Laughter)

(پێکەنیین)

As another member of our team, himself also a refugee, put it:

وەک ئەندامێکی دیکە لە تیمەکەمان هەروەها خۆشی پەنابەربوو، دەڵێت:

"In Canada, a SIM card is more important than food,

"لەکەنەدا، سیم کارت گرنگترە لەخۆراک،

because we will not die from hunger."

چونکە لە برسا نامرین".

But getting access to the right resources and information

بەڵام ده‌ستكه‌وتنی سه‌رچاوه‌ی ڕاست و زانیاری

can be the difference between life and death.

دەتوانێت جیاوازی لەنێوان ژیان و مردندا بکات

Let me say that again:

با دووبارە بیڵێمەوە:

getting access to the right resources and information

دەست کەوتنی سه‌رچاوه‌ی ڕاست و زانیاری

can be the difference between life and death.

دەتوانێت جیاوازی لەنێوان ژیان و مردندا بکات

In order to address these issues,

بۆئەوەی ئەم کێشەیە دەست نیشان بکەین،

we built Atar,

ئاتارمان دامەزراند،

the first-ever AI-powered virtual advocate

یەکەمین پرۆگرامی ئەی ئایی گریمانه‌یی بەهێز

that guides you step-by-step through your first week

کەوا لەهەفتەی یەکەمتان هەنگاو بەهەنگاو ڕێنماییتان دەکات

of arriving in a new city.

کاتێک دەگەنە شارێكی نوێ.

Just tell Atar what you need help with.

تەنها بە ئاتار بڵێن پێویستتان بە چییە،

Atar will then ask you some basic questions

پاشان ئاتار هەندێک پرسیاری بنەرەتیتان لێدەکات

to understand your unique circumstances

بۆ ئەوەی لە بارودۆخه‌ ناوازەکانتان تێبگات

and determine your eligibility for resources.

و دیاریکردنی لێوەشاوەیت بۆ سەرچاوەکان.

For example: Do you have a place to stay tonight?

بۆ نموونە، ئایا بۆ ئەمشەو شوێنێکت هەیە بۆ مانەوە؟

If not, would you prefer an all-women's shelter?

ئەگەر نا، دەتەوێت لە پەناگەی ژنەکان بمێنیتەوە؟

Do you have children?

منداڵتان هەیە؟

Atar will then generate a custom, step-by-step to-do list

پاشان ئاتار، هەنگاو بەهەنگاو لیستێک دروست دەکات

that tells you everything that you need to know,

کە هەمووشتێکت پێ دەڵێت کە پێویست دەکات بزانیت،

from where to go, how to get there,

لە کوێوە بەڕێ بکەویت، چۆن بگه‌یته‌ ئه‌وێ،

what to bring with you

چی لەگەڵ خۆت بێنیت

and what to expect.

و چاوەڕێی چی بکەیت.

You can ask a question at any time,

لە هەرکاتێک دەتوانیت پرسیار بکەیت،

and if Atar doesn't have an answer,

وئەگەر ئاتار وڵامی نەدایەوە،

you'll be connected with a real person who does.

پەیوەندی بەکەسێکی ڕاستەقینەوە دەکەیت.

But what's most exciting

بەلام سەرسوڕهێنەرترین کارمان

is that we help humanitarian and service organizations

ئێمە یارمەتی ڕێکخراوە مرۆڤدۆستەکان دەدەین بە

collect the data and the analytics that's necessary to understand

کۆکردنەوە و شیکاریکردنی داتا كه‌ پێویسته‌ بۆ تێگه‌یشتنی

the changing needs of newcomers

پێداویستیە گۆڕاوه‌کانی پەنابەرە نوێیەکان

in real time.

لە کاتی ڕاستەقینەدا.

That's a game changer.

ئەوە بگۆڕی یارییه‌.

لەگەڵ UNHCR پڕۆژەیەکی هاوبەشمان

We've already partnered with the UNHCR

بۆ پەرە پێدانی ئەم تەکنەلۆژیایە و بەردەستخستنی لە کەنەدا كرد،

to provide this technology in Canada,

and in our work have conducted campaigns in Arabic, English,

له‌ کارەکەمان چه‌ند كه‌مپینێكمان بە زمانی عه‌ڕه‌بی، ئینگلیزی، فەرەنسی

French, Creole and Spanish.

کاریۆلی و ئیسپانی بەردەست کرد.

When we talk about the issue of refugees,

کاتێک قسەدەکەین دەربارەی گرفتەکانی پەنابەران،

زۆربەی جارجه‌ختده‌كه‌ینه‌ سەر ئامارە ڕەسمیەکان

we often focus on the official statistic

of 65.8 million forcibly displaced worldwide.

کە ٦٥.٨ملیۆن کەس بەزۆر لە جیهان نیشتەجێکراون.

But the reality is much greater than that.

بەلام ڕاستیەکەی لەوە زیاترە.

By 2050, there will be an additional 140 million people

لە ٢٠٥٠، ١٤٠ ملیۆن کەسی دیکەش زیاد دەبێت

who are at risk of being displaced due to environmental degradation.

دەکەونە ژێر مەترسی نیشتەجێبوونەوە بەهۆکاری پیسبوونی ژینگە.

And today -- that is today -- there are nearly one billion people

و ئەمڕۆ-- ئەوە ئەمڕۆیە-- نزیکەی یەک بلیۆن خەڵک

who already live in illegal settlements and slums.

پێشتر لە پەناگە و کەمپە نایاساییەکان دەژین.

Resettlement and integration

نیشتەجێکردن و تێکەڵبوون

is one of the greatest challenges of our time.

یەکێکە لە گەورەترین بەرەنگاریەکانی ئەمڕۆ.

and our hope is that Atar can provide every single newcomer an advocate.

و هیوادەخوازین کەوا ئاتار بتوانێت هەموو هاتووەکی نوێ مافی پەنابەری بداتێ.

Our hope is that Atar can amplify existing efforts

هیوا دەخوازین کەوا ئاتار بتوانێت ئه‌و هه‌وڵانه‌ی ئێستای زیادبكات

and alleviate pressure on a social safety net

و پەستان كه‌مبكاته‌وه‌ لە تۆری سەلامەتی کۆمەڵایەتی

that's already stretched beyond imagination.

كه‌ به‌ڕاستی بۆ سه‌روو ئه‌ندێشه‌ درێژبۆته‌وه‌.

But what's most important to us

بەڵام ئه‌وه‌ی زۆر گرنگه‌ بۆ ئێمە

is that our work helps restore the rights and the dignity

کەوا کارەکانمان یارمەتیمان ده‌دات مافه‌كانمان و شكۆمان وەرگرینەوە

that refugees lose throughout resettlement and integration

کەوا پەنابەرەکان بەدرێژایی مانەوەیان لە پەناگەکان لەدەستی ده‌ده‌ن.

by giving them the resources that they need in order to help themselves.

بە بەخشینی ئەو سەرچاوانەی کەوا ئەوان پێویستیانە بۆ ئەوەی یارمەتی خۆیانی پێبدەن.

Thank you.

سوپاس.

(Applause)

(چەپڵەڕێزان)