How memories form and how we lose them - Catharine Young

Çeviri: Gizem Gözde Uçar Gözden geçirme: Sancak Gülgen

Think back to a really vivid memory.

Çok canlı bir anınızı düşünün.

Got it?

Buldunuz mu?

Okay, now try to remember what you had for lunch three weeks ago.

Tamam şimdi de 3 hafta önce öğlen ne yediğinizi düşünün.

That second memory probably isn't as strong,

Bu ikinci anı diğeri gibi güçlü değil,

ama neden?

but why not?

Why do we remember some things, and not others?

Neden bazı şeyleri hatırlıyoruz ama bazılarını hatırlamıyoruz?

And why do memories eventually fade?

Neden anılar zamanla solar?

Let's look at how memories form in the first place.

Öncelikle anıların nasıl oluştuğuna bakalım.

When you experience something, like dialing a phone number,

Bir şey yaşadığınızda, Örneğin bir telefon numarası çevirmek gibi

the experience is converted into a pulse of electrical energy

bu deneyim bir elektirik enerjisine dönüştürülür.

that zips along a network of neurons.

Bu enerji nöron ağınızda ilerler.

Information first lands in short term memory,

Bilgi öncelikle kısa süreli belleğe gider.

where it's available from anywhere from a few seconds

Bilgi burada birkaç saniye ve

to a couple of minutes.

birkaç dakika arasında ulaşılabilir kalır.

It's then transferred to long-term memory through areas such as the hippocampus,

Daha sonra buradan uzun süreli belleğe aktarılır.

Bunun için hipkampüs’e oradan da

and finally to several storage regions across the brain.

beynin değişik alanlardaki depolama yerlerine gider.

Neurons throughout the brain communicate at dedicated sites

Beynin her yerindeki nöronlar

sinaps denilen özel alanlarda

called synapses

özelleşmiş sinir ileticiler ile iletişim kurarlar.

using specialized neurotransmitters.

Eğer iki nöron sürekli iletişim kurarsa, inanılmaz bir şey oluyor;

If two neurons communicate repeatedly, a remarkable thing happens:

the efficiency of communication between them increases.

ikisinin arasındaki iletişimin verimliliği artıyor.

This process, called long term potentiation,

Buna uzun süreli potansiyasyon yani potansiyel artışı deniyor.

is considered to be a mechanism by which memories are stored long-term,

Anılarımızın bu sayede uzun dönemli saklanılabildiği düşünülüyor.

but how do some memories get lost?

Ama nasıl bazı anılar kayboluyor?

Age is one factor.

Yaş bir faktör.

Yaşlandıkça sinapsler azalmaya ve zayıflamaya başlıyor.

As we get older, synapses begin to falter and weaken,

affecting how easily we can retrieve memories.

Bu da anıları ne kadar kolay hatırladığımızı etkiliyor.

Scientists have several theories about what's behind this deterioration,

Bilim insanlarının bu bozulmayla ilgili birkaç teorisi var.

from actual brain shrinkage,

Örneğin, beynin çekmesi.

the hippocampus loses 5% of its neurons every decade

Hipkampüs her on yılda bir nöronlarının %5’ini kaybediyor.

for a total loss of 20% by the time you're 80 years old

80 yaşına gelindiğinde nöronların %20’si yok olmuş oluyor.

to the drop in the production of neurotransmitters,

Ya da diğer bir teoriye göre asetilkolin gibi hafıza ve öğrenme için

like acetylcholine, which is vital to learning and memory.

çok önemli nörotransmitterlerin

yani sinir ileticilerin üretiminin azalması.

These changes seem to affect how people retrieve stored information.

Bu değişiklikler insanların saklanmış bilgiye nasıl ulaştıklarını etkiliyor.

Age also affects our memory-making abilities.

Ayrıca yaşımız anı yapabilme yetilerimizi de etkiliyor.

Memories are encoded most strongly when we're paying attention,

Anılar en çok biz dikkat kesildiğimizde, içtenlikle ilgilendiğimizde

when we're deeply engaged, and when information is meaningful to us.

ve bilgi bizim için anlamlı olduğunda işleniyor.

Mental and physical health problems, which tend to increase as we age,

Biz yaşlandıkça artan zihinsel ve fiziksel sağlık problemlerimiz

interfere with our ability to pay attention,

dikkatimizi vermemizi engelleyebiliyor.

and thus act as memory thieves.

Böylece anılarımızı çalmış oluyorlar.

Another leading cause of memory problems is chronic stress.

Hafıza problemlerinin en önemli nedenlerinden biri de kronik stress.

When we're constantly overloaded with work and personal responsibilites,

Biz sürekli aşırı çalışma ve fazla kişisel sorumluluklarla uğraştığımızda

our bodies are on hyperalert.

bedenimiz aşırı uyarılmış oluyor.

This response has evolved from the physiological mechanism

Bu tepki bizim bir kriz anında hayatta kalmamızı sağlamak

designed to make sure we can survive in a crisis.

için var olan bir fizyolojik mekanizma yüzünden oluşuyor.

Stress chemicals help mobilize energy and increase alertness.

Stres kimyasalları enerjiyi mobilize eder ve uyarılmışlığı arttırır.

However, with chronic stress our bodies become flooded with these chemicals,

Ama kronik stres ile bedenlerimiz bu kimyasallarla dolup taşar.

resulting in a loss of brain cells and an inability to form new ones,

Bu da beyin hücrelerinin kaybına

ve yenilerini oluşturma yetisinin kaybına sebep olur.

which affects our ability to retain new information.

Böylelikle bilgiyi geri çağırma yetimiz etkilenir.

Depression is another culprit.

Bir diğer suçlu ise depresyon.

People who are depressed are 40% more likely to develop memory problems.

Depresyondaki kişilerin %40 daha fazla

hafıza problemleri yaşama ihtimalleri yüksek.

Low levels of serotonin,

Uyarılma ile ilgilenen bir nörotransmitter olan Serotoninin

a neurotransmitter connected to arousal,

düşük seviyelerde olması bu kişilerin

may make depressed individuals less attentive to new information.

gelen yeni bilgilere karşı daha dikkatsiz olmalarına neden olabilir.

Dwelling on sad events in the past, another symptom of depression,

Depresyonun bir belirtisi de

geçmişteki üzücü olaylara takılı kalmaktır.

makes it difficult to pay attention to the present,

Bu da kişinin yaşadığı zamana dikkatini vermemesine sebep olur.

affecting the ability to store short-term memories.

Böylelikle de kısa süreli anıların saklanması zorlaşır.

Isolation, which is tied to depression, is another memory thief.

Depresyona bağlı unsurlardan biri de yalnızlık.

Yalnızlık da hafıza hırsızı olabiliyor.

Harvard Toplum Sağlığı Okulunun yaptığı bir araştırmaya göre

A study by the Harvard School of Public Health

found that older people with high levels of social integration

sosyal etkileşimleri daha fazla olan yaşlı insanların

had a slower rate of memory decline over a six-year period.

hafıza kaybı süreçleri 6 sene ve üzeri dönemlerde yavaşlıyor.

The exact reason remains unclear,

Tam neden kesin olarak bilinmiyor.

but experts suspect that

Ama uzmanlar sosyal etkileşimin

social interaction gives our brain a mental workout.

beynimiz için bir tür egzersiz olduğunu düşünüyorlar.

Just like muscle strength,

Aynı kaslarımız gibi,

we have to use our brain or risk losing it.

beynimizi de kullanmalıyız yoksa onu kaybedebiliriz.

But don't despair.

Ama çaresizliğe kapılmayın.

There are several steps you can take

Anılarınızı korumak için

to aid your brain in preserving your memories.

beyninize yardım edebilirsiniz.

Make sure you keep physically active.

Fiziksel olarak aktif kalın.

Increased blood flow to the brain is helpful.

Beyine kan akışının artışı faydalı bir şey.

And eat well.

Ve iyi beslenin.

Your brain needs all the right nutrients to keep functioning correctly.

Beyninizin düzgün çalışması için doğru besinlere ihtiyacı var.

And finally, give your brain a workout.

Ve son olarak, beyninizi çalıştırın.

Exposing your brain to challenges, like learning a new language,

Beyninizi yeni şeylere maruz bırakın. Onu zorlayın.

Örneğin yeni bir dil öğrenin.

is one of the best defenses for keeping your memories intact.

Bu anıları yerinde tutmak için en iyi yöntemlerden biri.