How memories form and how we lose them - Catharine Young

Ký ức hình thành thế nào và tại sao chúng ta mất chúng - Catharine Young

Translator: Uyen Lam Reviewer: Ngoc Nguyen Dinh Van

Hãy nghĩ đến một kỉ niệm thật đặc sắc.

Think back to a really vivid memory.

Got it?

Được chưa?

Okay, now try to remember what you had for lunch three weeks ago.

That second memory probably isn't as strong,

Được rồi, bây giờ hãy nhớ lại những món bạn ăn trong bữa trưa ba tuần trước

Ký ức thứ hai có vẻ không rõ ràng bằng

but why not?

nhưng tại sao không?

Why do we remember some things, and not others?

Tại sao chúng ta nhớ một số thứ, chứ không phải những thứ khác?

And why do memories eventually fade?

Và tại sao trí nhớ cuối cùng lại dần phai nhạt?

Let's look at how memories form in the first place.

trước tiên hãy tìm hiểu cách kí ức hình thành .

When you experience something, like dialing a phone number,

Khi bạn trải qua điều gì, như quay một số điện thoại chẳng hạn

the experience is converted into a pulse of electrical energy

trải nghiệm đó được biến thành một xung năng lượng điện

that zips along a network of neurons.

chạy dọc theo mạng lưới tế bào thần kinh

Information first lands in short term memory,

thông tin lúc đầu tạo thành trí nhớ ngắn hạn

where it's available from anywhere from a few seconds

nó có sẵn bất cứ đâu trong khoảng từ vài giây

to a couple of minutes.

đến một vài phút.

It's then transferred to long-term memory through areas such as the hippocampus,

Sau nó nó được chuyển đổi thành trí nhớ dài hạn qua những khu vực như hồi hải mã

and finally to several storage regions across the brain.

và cuối cùng đến một số vùng lưu giữ khắp não bộ

Neurons throughout the brain communicate at dedicated sites

Tế bào thần kinh trong não giao tiếp qua vùng riêng biệt

called synapses

gọi là các khớp thần kinh

using specialized neurotransmitters.

sử dụng chất dẫn truyền thần kinh đặc biệt

If two neurons communicate repeatedly, a remarkable thing happens:

Nếu hai nơ-ron thần kinh lặp lại giao tiếp, một điều đáng lưu ý xảy ra:

the efficiency of communication between them increases.

sự hiệu quả của việc giao tiếp của chúng tăng lên.

This process, called long term potentiation,

Quá trình này, gọi là "sự tăng cường tiềm năng điện dài hạn",

is considered to be a mechanism by which memories are stored long-term,

được coi là một cơ chế mà ký ức được lưu trữ dài hạn

but how do some memories get lost?

nhưng làm sao một số ký ức lại bị mất?

Age is one factor.

Tuổi tác là một tác nhân.

As we get older, synapses begin to falter and weaken,

Khi chúng ta già đi, khớp thần kinh trở nên chập chờn và yếu đi

affecting how easily we can retrieve memories.

ảnh hưởng đến việc chúng ta dễ nhớ lại ký ức hay không.

Scientists have several theories about what's behind this deterioration,

Các nhà khoa học có nhiều giả thuyết về điều gì đứng sau sự suy giảm này,

from actual brain shrinkage,

từ sự co giảm thực tế ở não,

the hippocampus loses 5% of its neurons every decade

vùng hồi hải mã giảm 5% lượng nơ-ron mỗi thập kỉ

for a total loss of 20% by the time you're 80 years old

tức là mất tổng cộng 20% vào lúc bạn 80 tuổi

to the drop in the production of neurotransmitters,

đến sự giảm hình thành chất dẫn truyền thần kinh

like acetylcholine, which is vital to learning and memory.

như acetylcholine, chất quan trọng trong học tập và ghi nhớ.

These changes seem to affect how people retrieve stored information.

Những thay đổi này có vẻ ảnh hưởng đến việc nhớ lại những thông tin đã lưu giữ.

Age also affects our memory-making abilities.

Tuổi tác cũng ảnh hưởng đến khả năng tạo ký ức của chúng ta.

Memories are encoded most strongly when we're paying attention,

Ký ức được mã hóa mạnh mẽ nhất khi chúng ta đang tập trung chú ý,

when we're deeply engaged, and when information is meaningful to us.

khi liên quan sâu sắc với chúng ta, và khi thông tin có ý nghĩa với chúng ta

Mental and physical health problems, which tend to increase as we age,

Những vấn đề sức khoẻ thần kinh và vật chất, thường tăng khi chúng ta già đi

interfere with our ability to pay attention,

ngăn cản khả năng chú ý của chúng ta

and thus act as memory thieves.

và do đó đóng vai trò như kẻ trộm ký ức.

Another leading cause of memory problems is chronic stress.

Một nguyên nhân chủ yếu khác của vấn đề trí nhớ là căng thẳng mãn tính.

When we're constantly overloaded with work and personal responsibilites,

Khi chúng ta liên tục bị quá tải bởi công việc và trách nhiệm cá nhân

our bodies are on hyperalert.

cơ thể chúng ta đang ở tình trạng đáng báo động

This response has evolved from the physiological mechanism

Phản ứng này phát triển từ các cơ chế sinh lý

designed to make sure we can survive in a crisis.

được thiết kế để đảm bảo chúng ta vượt qua khủng hoảng

Stress chemicals help mobilize energy and increase alertness.

Hoá chất giảm căng thẳng giúp huy động năng lượng và tăng cường sự tỉnh táo

However, with chronic stress our bodies become flooded with these chemicals,

Tuy nhiên, do căng thẳng kéo dài cơ thể chúng ta ngập trong các hoá chất,

resulting in a loss of brain cells and an inability to form new ones,

dẫn đến sự biến mất của các tế bào não và không có khả năng để tạo ra tế bào mới,

which affects our ability to retain new information.

điều đó ảnh hưởng đến khả năng giữ lại thông tin mới

Depression is another culprit.

Trầm cảm là một thủ phạm khác.

People who are depressed are 40% more likely to develop memory problems.

Những người bị trầm cảm có hơn 40% xác suất bị vấn đề về trí nhớ.

Low levels of serotonin,

Thiếu hụt serotonin,

a neurotransmitter connected to arousal,

một chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến sự hưng phấn

may make depressed individuals less attentive to new information.

có thể khiến những người bị trầm cảm ít chú ý đến thông tin mới

Dwelling on sad events in the past, another symptom of depression,

Chú tâm vào những sự kiện đáng buồn trong quá khứ, một triệu chứng của bệnh trầm cảm

makes it difficult to pay attention to the present,

gây khó khăn cho việc chú ý đến hiện tại,

affecting the ability to store short-term memories.

ảnh hưởng đến khả năng lưu trữ ký ức ngắn hạn

Isolation, which is tied to depression, is another memory thief.

Sự cô đơn, gắn liền với trầm cảm, là một kẻ trộm ký ức

Một nghiên cứu ở Trường Y tế Công Cộng Harvard

A study by the Harvard School of Public Health

found that older people with high levels of social integration

tìm ra rằng người lớn tuổi với mức độ hội nhập xã hội cao

had a slower rate of memory decline over a six-year period.

có mức độ suy giảm trí nhớ thấp hơn trong một giai đoạn dài 6 năm.

The exact reason remains unclear,

Lý do chính xác còn chưa rõ,

but experts suspect that

nhưng các chuyên gia nghi ngờ rằng

social interaction gives our brain a mental workout.

sự hội nhập xã hội giúp bộ não của chúng ta tập luyện tinh thần.

Just like muscle strength,

Giống như sức mạnh cơ bắp,

we have to use our brain or risk losing it.

chúng ta phải sử dụng não bộ của mình hoặc có nguy cơ mất nó.

But don't despair.

Nhưng đừng tuyệt vọng,

There are several steps you can take

Có nhiều bước bạn có thể làm

to aid your brain in preserving your memories.

để hỗ trợ bộ não của mình trong việc giữ gìn kí ức.

Make sure you keep physically active.

Chắc rằng bạn tiếp tục hoạt động thể chất

Increased blood flow to the brain is helpful.

Tăng lượng máu lưu thông lên não là hữu ích.

And eat well.

Và ăn uống điều độ.

Your brain needs all the right nutrients to keep functioning correctly.

Bộ não của bạn cần các chất dinh dưỡng đầy đủ để luôn hoạt động đúng chức năng.

And finally, give your brain a workout.

Và cuối cùng, tập luyện não bộ của bạn.

Exposing your brain to challenges, like learning a new language,

Thử thách não bộ của bạn, như học một ngoại ngữ mới chẳng hạn,

is one of the best defenses for keeping your memories intact.

là một trong những cách bảo vệ hữu hiệu nhất để giữ các ký ức nguyên vẹn.