The history of tea - Shunan Teng

Çayın tarihi - Shunan Teng

Çeviri: Gülsüm Öztürk Gözden geçirme: Sevkan Uzel

Yenilebilir tahıl ve ot ararken ormanda geçirilen uzun bir gün esnasında

During a long day spent roaming the forest in search of edible grains and herbs,

the weary divine farmer Shennong accidentally poisoned himself 72 times.

yorgun kutsal çiftçi Shennong kendisini kazara 72 kez zehirledi.

But before the poisons could end his life,

Fakat zehirler yaşamına son vermeden önce

a leaf drifted into his mouth.

ağzına bir yaprak düştü.

He chewed on it and it revived him,

Onu çiğnedi ve canlandı,

and that is how we discovered tea.

böylece çayı keşfetmiş olduk.

Or so an ancient legend goes at least.

En azından eski bir efsane böyle söylüyor.

Tea doesn't actually cure poisonings,

Çay aslında zehirlenmeyi tedavi etmez,

but the story of Shennong,

fakat tarımın efsanevi kaşifi

the mythical Chinese inventor of agriculture,

olan Çinli Shennong'un hikayesi,

highlights tea's importance to ancient China.

antik Çin'de çayın önemini vurguluyor.

Archaeological evidence suggests tea was first cultivated there

Arkeolojik kanıtlar çayın orada ilk kez 6.000 yıl önce,

as early as 6,000 years ago,

yani firavunlar Gize'nin Büyük Piramitlerini

or 1,500 years before the pharaohs built the Great Pyramids of Giza.

inşa etmeden 1.500 yıl önce işlendiğini öne sürüyor.

That original Chinese tea plant

Orijinal Çin çay bitkisi,

is the same type that's grown around the world today,

bugün dünyanın her yerinde yetiştirilen bitkinin aynısı,

yet it was originally consumed very differently.

fakat çok farklı şekillerde tüketiliyor.

It was eaten as a vegetable or cooked with grain porridge.

Sebze olarak yeniyor veya tahıl püresiyle pişiriliyor.

Tea only shifted from food to drink 1,500 years ago

Çayın yiyecekten içeceğe dönüşmesi,

when people realized that a combination of heat and moisture

yalnızca 1.500 yıl önce, insanlar ısı ve nem karışımının yeşil yapraktan

could create a complex and varied taste out of the leafy green.

karmaşık ve değişik bir tat yaratabileceğini fark ettiklerinde oldu.

After hundreds of years of variations to the preparation method,

Hazırlama yöntemlerindeki yüzlerce yıl boyu süren değişimlerin ardından,

the standard became to heat tea,

standardı sıcak çaya dönüştü;

pack it into portable cakes,

taşınabilir topaklar şeklinde paketlendi,

grind it into powder,

ufalanarak toza dönüştürüldü,

mix with hot water,

sıcak suyla karıştırıldı

and create a beverage called muo cha, or matcha.

ve muo cha veya matcha adı verilen bir içecek oluşturuldu.

Matcha became so popular that a distinct Chinese tea culture emerged.

Matcha öyle popüler oldu ki, farklı bir Çin çay kültürü ortaya çıktı.

Tea was the subject of books and poetry,

Çay kitaplara ve şiirlere konu oldu,

the favorite drink of emperors,

imparatorların favori içeceği ve

and a medium for artists.

sanatçılar için bir ortam oldu.

They would draw extravagant pictures in the foam of the tea,

Çayın köpüğüne abartılı resimler çiziyorlardı,

very much like the espresso art you might see in coffee shops today.

tıpkı günümüzde kahve dükkanlarında gördüğünüz espresso sanatı gibi.

In the 9th century during the Tang Dynasty,

9. yüzyılda Tang Hükümdarlığı esnasında

a Japanese monk brought the first tea plant to Japan.

Japon bir keşiş ilk çay bitkisini Japonya'ya getirdi.

The Japanese eventually developed their own unique rituals around tea,

Japonlar zamanla kendi sıradışı çay ritüellerini geliştirdi ve

leading to the creation of the Japanese tea ceremony.

bu da Japon çay seremonisinin oluşmasına yol açtı.

And in the 14th century during the Ming Dynasty,

14. yüzyılda Ming Hükümdarlığı sırasında

the Chinese emperor shifted the standard

Çin imparatoru standardın yönünü değiştirdi;

from tea pressed into cakes to loose leaf tea.

topak edilmiş çaydan, serbest çay yaprağına.

At that point, China still held a virtual monopoly on the world's tea trees,

O noktada, Çin hala, dünya çay ağaçlarındaki ana tekeldi.

making tea one of three essential Chinese export goods,

Porselen ve ipeğin yanı sıra,

çay, Çin'in üç ana ihracat ürününden biriydi.

along with porcelain and silk.

This gave China a great deal of power and economic influence

Çay içimi dünyada yayılırken,

as tea drinking spread around the world.

bu durum, Çin'e büyük bir güç ve ekonomik nüfuz verdi.

That spread began in earnest around the early 1600s

Bu yayılım, Flemenk tüccarların Avrupa'ya çok miktarda çayı,

when Dutch traders brought tea to Europe in large quantities.

1600'lerin başlarında getirmesiyle daha da fazlalaştı.

Many credit Queen Catherine of Braganza, a Portuguese noble woman,

Pek çok kişi, 1661'de Kral II.Charles ile evlendiğinde,

for making tea popular with the English aristocracy

çayı İngiliz soylularında popüler kıldığı için,

when she married King Charles II in 1661.

Portekizli asilzade Kraliçe Braganza'lı Catherine'i över.

At the time, Great Britain was in the midst of expanding its colonial influence

O zamanda, Büyük Britanya sömürgecilik etkisinin tam ortasındaydı

and becoming the new dominant world power.

ve dünyanın yeni hakim gücü oluyordu.

And as Great Britain grew, interest in tea spread around the world.

Büyük Britanya büyürken, çaya ilgi dünyanın her yerine yayılıyordu.

By 1700, tea in Europe sold for ten times the price of coffee

1700'lere gelindiğinde, çay Avrupa'da kahveden on kat daha pahalıydı

and the plant was still only grown in China.

ve bitki hala sadece Çin'de yetişiyordu.

The tea trade was so lucrative

Çay ticareti o kadar kârlıydı ki

that the world's fastest sailboat, the clipper ship,

dünyanın en hızlı yelkenlisi,

was born out of intense competition between Western trading companies.

Batı'nın ticaret şirketlerinin yoğun rekabetinden doğdu.

All were racing to bring their tea back to Europe first

Hepsi, kârlarını arttırmak için, kendi çaylarını Avrupa'ya

to maximize their profits.

önce getirmek için yarışıyordu.

At first, Britain paid for all this Chinese tea with silver.

Önce, Britanya, tüm bu Çin çayı için gümüş ile ödeme yaptı.

When that proved too expensive,

Bunun çok pahalı olduğu anlaşılınca,

they suggested trading tea for another substance, opium.

çayı bir başka madde ile, afyon ile değiştirmeyi önerdiler.

This triggered a public health problem within China

Bu durum, Çin'de bir halk sağlığı problemine sebep oldu.

as people became addicted to the drug.

Çünkü insanlar afyona bağımlı olmuştu.

Then in 1839, a Chinese official ordered his men

Sonra, 1839'da, Çinli bir yetkili, adamlarına

İngilizlerin büyük afyon sevkiyatını durdurmaları için emir verdi.

to destroy massive British shipments of opium

as a statement against Britain's influence over China.

Bunu İngiltere'nin Çin üzerindeki etkisine karşı bir bildiri olarak yaptı.

This act triggered the First Opium War between the two nations.

Bu hareket, iki ulus arasındaki ilk afyon savaşını tetikledi.

Fighting raged up and down the Chinese coast until 1842

Savaş, Çin sahillerinde 1842'ye kadar, yani mağlup Mançurya hanedanının,

when the defeated Qing Dynasty ceded the port of Hong Kong to the British

Hong Kong limanını İngilizlere vermesine ve

and resumed trading on unfavorable terms.

ticareti olumsuz şartlarda sürdürmesine kadar devam etti.

The war weakened China's global standing for over a century.

Bu savaş, Çin'in bir yüzyıldır süren küresel saygınlığını zayıflattı.

The British East India company also wanted to be able to grow tea themselves

İngiliz Doğu Hindistan şirketi de, çayı kendileri yetiştirebilmeyi

and further control the market.

ve piyasayı daha fazla kontrol edebilmeyi istedi.

So they commissioned botanist Robert Fortune

Bu nedenle, botanist Robert Fortune'ı,

to steal tea from China in a covert operation.

Çin'den çayı gizli bir operasyonla çalmak için görevlendirdi.

He disguised himself and took a perilous journey

O da kendini gizleyerek Çin'in dağlık çay bölgelerine

through China's mountainous tea regions,

tehlikeli bir yolculuk yaptı,

eventually smuggling tea trees and experienced tea workers

zamanla çay ağaçlarını ve deneyimli çay işçilerini

into Darjeeling, India.

Hindistan'ın Darjeeling şehrine kaçırdı.

From there, the plant spread further still,

Bitki, oradan daha ötelere yayıldı,

helping drive tea's rapid growth as an everyday commodity.

çayın hızlı gelişimine, günlük ticari bir mal olarak yardım ederek.

Today, tea is the second most consumed beverage in the world after water,

Bugün, çay dünyada sudan sonra en çok tüketilen ikinci içecektir

and from sugary Turkish Rize tea,

ve şekerli Türk Rize çayından

to salty Tibetan butter tea,

tuzlu Tibet tereyağı çayına kadar,

there are almost as many ways of preparing the beverage

bu içeceği hazırlamanın,

neredeyse dünya üzerindeki kültürlerin sayısı kadar yolu vardır.

as there are cultures on the globe.