The history of tea - Shunan Teng

Lịch sử của trà - Shunan Teng

Translator: Ly Nguyễn Reviewer: Trinh Le

During a long day spent roaming the forest in search of edible grains and herbs,

Một ngày dài khi lang thang trong rừng để tìm các loại hạt và thảo dược ăn được,

the weary divine farmer Shennong accidentally poisoned himself 72 times.

một vị nông dân phi phàm tên Thần Nông mệt lử đã vô tình trúng độc 72 lần,

But before the poisons could end his life,

Trước khi chất độc giết chết ông ấy,

a leaf drifted into his mouth.

một chiếc lá đã rơi vào miệng ông.

He chewed on it and it revived him,

Ông ấy đã nhai nó và nó đã cứu ông,

and that is how we discovered tea.

và đó là cách ta biết tới trà.

Or so an ancient legend goes at least.

Hay ít nhất là truyền thuyết đã kể vậy.

Tea doesn't actually cure poisonings,

Trà không chữa ngộ độc,

but the story of Shennong,

nhưng câu chuyện của Thần Nông,

the mythical Chinese inventor of agriculture,

ông tổ nông nghiệp trong thần thoại Trung Hoa,

highlights tea's importance to ancient China.

nhấn mạnh tầm quan trọng của trà ở Trung Quốc cổ đại.

Archaeological evidence suggests tea was first cultivated there

Các chứng cứ khảo cổ cho thấy cây chè được trồng

as early as 6,000 years ago,

từ 6000 năm trước,

or 1,500 years before the pharaohs built the Great Pyramids of Giza.

hay 1500 năm trước khi Pharaoh xây kim tự tháp Giza.

That original Chinese tea plant

Đó là truyền thuyết Trung Hoa

is the same type that's grown around the world today,

về cây chè - giống như loại cây trồng khắp thế giới ngày nay,

yet it was originally consumed very differently.

song bấy giờ người ta sử dụng nó mọt cách rất khác.

It was eaten as a vegetable or cooked with grain porridge.

Nó được coi như một loại rau hay được nấu với hạt yến mạch.

Tea only shifted from food to drink 1,500 years ago

Chè chỉ được chuyển từ đồ ăn sang đồ uống từ 1500 năm trước

when people realized that a combination of heat and moisture

khi người ta phát hiện ra cách kết hợp nhiệt với nước

could create a complex and varied taste out of the leafy green.

có thể tạo ra hương vị phức tạp và đa dạng từ loại lá này.

After hundreds of years of variations to the preparation method,

Sau hàng trăm năm thay đổi cách thức chuẩn bị,

the standard became to heat tea,

phương thức phổ biến là đun chè,

pack it into portable cakes,

nén lại thành một bánh nhỏ,

grind it into powder,

rồi xay mịn ra thành bột,

mix with hot water,

pha với nước nóng,

and create a beverage called muo cha, or matcha.

tạo ra một loại đồ uống gọi là trà xanh hay matcha.

Matcha became so popular that a distinct Chinese tea culture emerged.

Matcha trở nên phổ biến đến nỗi nó trở thành trà đạo Trung Hoa.

Tea was the subject of books and poetry,

Trà trở thành một đề tài trong văn thơ,

the favorite drink of emperors,

loại đồ uống ưa thích của hoàng đế,

and a medium for artists.

và phương tiện của các nghệ sĩ.

They would draw extravagant pictures in the foam of the tea,

Họ có thể vẽ nên bức tranh phi thường bằng bọt trà,

very much like the espresso art you might see in coffee shops today.

giống như tranh trên cốc espresso mà bạn thấy ở các quán cafe ngày nay.

In the 9th century during the Tang Dynasty,

Vào thế kỉ thứ 9, ở thời nhà Đường,

a Japanese monk brought the first tea plant to Japan.

một nhà sư Nhật Bản đã mang cây chè đầu tiên tới Nhật.

The Japanese eventually developed their own unique rituals around tea,

Người Nhật sau đó đã phát triển các nghi thức thưởng trà của riêng họ,

leading to the creation of the Japanese tea ceremony.

hình thành nên trà đạo Nhật.

And in the 14th century during the Ming Dynasty,

Và ở thế kỉ 14 trong thời Minh,

the Chinese emperor shifted the standard

hoàng đế Trung Quốc chuyển chuẩn mực

from tea pressed into cakes to loose leaf tea.

từ bánh trà nén sang lá rời.

At that point, China still held a virtual monopoly on the world's tea trees,

Lúc bấy giờ, Trung Quốc vẫn nắm giữ độc quyền thị trường cây chè,

making tea one of three essential Chinese export goods,

đưa chè trở thành một trong ba mặt hàng xuất khẩu chủ yếu của nước này,

along with porcelain and silk.

cùng với đồ sứ và vải.

This gave China a great deal of power and economic influence

Điều này giúp Trung Quốc có sức ảnh hưởng về chính trị và kinh tế

as tea drinking spread around the world.

khi thưởng trà lan ra khắp thế giới.

That spread began in earnest around the early 1600s

Sự lan tỏa bắt đầu nở rộ vào đầu 1600

when Dutch traders brought tea to Europe in large quantities.

khi lái buôn Hà Lan đưa chè tới Châu Âu với số lượng lớn.

Many credit Queen Catherine of Braganza, a Portuguese noble woman,

Công lớn thuộc về nữ hoàng Catherine xứ Braganza, một nữ quý tộc Bồ Đào Nha,

for making tea popular with the English aristocracy

đã làm trà trở nên phổ biến với giới thượng lưu Anh

when she married King Charles II in 1661.

khi bà cưới vua Charles đệ nhị vào 1661.

At the time, Great Britain was in the midst of expanding its colonial influence

Thời điểm đó, nước Anh đang trong công cuộc mở rộng thuộc địa

and becoming the new dominant world power.

và trở thành quốc gia mới nắm quyền thống trị thế giới.

And as Great Britain grew, interest in tea spread around the world.

Cùng với sự phát triển của đế quốc Anh, nhu cầu trà lan rộng ra khắp thế giới.

By 1700, tea in Europe sold for ten times the price of coffee

Tới năm 1700, trà ở châu Âu bán đắt gấp mười lần cà phê

and the plant was still only grown in China.

và giống cây vẫn chỉ được trồng ở Trung Quốc.

The tea trade was so lucrative

Buôn bán chè lãi tới mức

that the world's fastest sailboat, the clipper ship,

các loại thuyền buồm, thuyền tốc độ cao nhanh nhất thế giới

was born out of intense competition between Western trading companies.

được sinh ra từ sự cạnh tranh khốc liệt giữa các công ty thương mại phương Tây.

All were racing to bring their tea back to Europe first

Chúng đều đua nhau để đưa chè về châu Âu nhanh nhất

to maximize their profits.

để tối đa hóa lợi nhuận.

At first, Britain paid for all this Chinese tea with silver.

Ban đầu, nước Anh trả cho số lá chè này bằng bạc.

When that proved too expensive,

Nhưng khi nó trở nên quá đắt đỏ,

they suggested trading tea for another substance, opium.

họ đề nghị trao đổi bằng một mặt hàng khác, là thuốc phiện.

This triggered a public health problem within China

Điều này nổ ra một vấn đề sức khỏe tại Trung Hoa

as people became addicted to the drug.

khi mà người dân trở nên nghiện thuốc.

Then in 1839, a Chinese official ordered his men

Đến năm 1839, một vị quan Trung Quốc yêu cầu thuộc hạ

to destroy massive British shipments of opium

phá hủy lượng lớn thuốc phiện vận chuyển từ Anh

as a statement against Britain's influence over China.

như một lời tuyên bố chống lại sức ảnh hưởng của Anh tại nước này,

This act triggered the First Opium War between the two nations.

Hành động này đã gây ra cuộc chiến thuốc phiện đầu tiên giữa hai nước.

Fighting raged up and down the Chinese coast until 1842

Chiến tranh nổ ra khắp tại ven biển Trung Quốc tới tận 1842

when the defeated Qing Dynasty ceded the port of Hong Kong to the British

khi nhà Thanh bại trận và phải nhượng lại cảng Hồng Kông cho Anh

and resumed trading on unfavorable terms.

cùng với sự hồi phục các điều khoản giao thương bất lợi.

The war weakened China's global standing for over a century.

Chiến tranh đã làm suy yếu vị thế của Trung Hoa trong hơn một thế kỉ.

The British East India company also wanted to be able to grow tea themselves

Công ty British East India muốn tự trồng chè

and further control the market.

để có thể nắm giữ thị trường hơn.

So they commissioned botanist Robert Fortune

Nên họ đã ủy quyền nhà thực vật học Robert Fortune

to steal tea from China in a covert operation.

lấy cắp cây chè từ Trung Quốc trong một chiến dịch bí mật.

He disguised himself and took a perilous journey

Ông giả trang và bắt đầu hành trình đầy hiểm nguy

through China's mountainous tea regions,

khắp các đồi chè ở Trung Quốc,

eventually smuggling tea trees and experienced tea workers

sau là buôn lậu cây chè và những người trồng chè có kinh nghiệm

into Darjeeling, India.

vào DarDarjeeling, India.

From there, the plant spread further still,

Từ đó, giống cây trồng được lan rộng hơn nữa,

helping drive tea's rapid growth as an everyday commodity.

giúp trà trở thành một loại mặt hàng thường nhật.

Today, tea is the second most consumed beverage in the world after water,

Ngày nay, trà là đồ uống được tiêu thụ nhiều thứ hai chỉ sau nước lọc,

and from sugary Turkish Rize tea,

từ trà đường Thổ Nhĩ Kỳ,

to salty Tibetan butter tea,

đến trà bơ mặn Tây Tạng,

there are almost as many ways of preparing the beverage

có nhiều cách để chuẩn bị trà

as there are cultures on the globe.

như số lượng các nền văn hóa trên thế giới vậy.