The loathsome, lethal mosquito - Rose Eveleth

Translator: Ko Ko Oo Reviewer: Myo Aung

What's the worst bug on the planet?

ကမ္ဘာပေါ်မှာ အဆိုးဆုံး ပိုးကောင်က ဘာလဲ။

You might vote for the horsefly or perhaps the wasp,

သင့်အနေနဲ့ ယင်ကောင် ဒါမှမဟုတ် နကျယ် လို့ ထင်ချင်ထင်လိမ့်မယ်၊

but for many people,

လူ အတော်များများကတော့၊

the worst offender is by far the mosquito.

စိတ်အနှောင့်အယှက်အပေးဆုံးကတော့ ခြင်ပါ။

The buzzing, the biting,

တဝီဝီလုခြင်း၊ ကိုခြင်း

the itching,

ယားယံစေခြင်းတို့ပါ။

the mosquito is one of the most commonly detested pests in the world.

ခြင်ဟာ ကမ္ဘာမှာ လူမုန်းအများဆုံး ပိုးမွှားတွေထဲက တစ်ကောင်ပါ။

In Alaska, swarms of mosquitos can get so thick

Alaska မှာဆို ခြင်အုပ်ကြီးတွေက အရမ်းများလို့

that they actually asphyxiate caribou.

သမင်တွေကို တကယ့်ကို အသက်ရှူကျပ်စေတယ်။

And mosquito-borne diseases kill millions of people every year.

ခြင်ကနေ ကူးစက်တဲ့ရောဂါတွေကလည်း နှစ်စဉ် လူသန်းပေါင်းများစွာ သေစေတယ်လေ။

The scourge that is the mosquito isn't new.

ခြင်ဘေးဆိုးက အခုမှ မဟုတ်ပါဘူး။

Mosquitoes have been around for over a hundred million years

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်သန်းပေါင်းရာချီကတည်းက

and over that time have coevolved with all sorts of species,

ကျွန်တော်တို့လူသားမျိုးနွယ် အပါအ၀င် အခြားမျိုးစိတ်များစွာကို

including our own.

မှီတွယ်ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့တာပါ။

There are actually thousands of species of mosquitos in the world,

တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာ ခြင်မျိုးစိတ် ထောင်ပေါင်းများစွာရှိပေမဲ့

but they all share one insidious quality:

စိမ့်ဝင်ကူးစက်တဲ့ စရိုက်ကတော့ တူကြတယ်။

they suck blood,

သွေးစုပ်တာပါပဲ။

and they're really, really good at sucking blood.

သူတို့ဟာ သူများရဲ့ သွေးကိုစုပ်တဲ့နေရာမှာ အလွန်ကို တော်ပါတယ်။

Here's how they do it.

ဘယ်လိုသွေးစုပ်လဲ ပြောပြမယ်။

After landing, a mosquito will slather

လာနားပြီးတာနဲ့ ပထမဆုံး အရေပြားပေါ်မှာ

some saliva onto the victim's skin, which works like an antiseptic,

ပိုးသတ်ဆေးလိုမျိုး တံတွေးတစ်မျိုး ထွေးလိုက်တယ်။

numbing the spot so we don't notice their attack.

တံတွေးက ထုံသွားစေလို့ ခြင်လာကိုက်တာ မသိလိုက်ရဘူး။

This is what causes the itchy, red bumps, by the way.

ယားတာ အနီဖုတွေဖြစ်တာ အဲ့သည့်တံတွေးကြောင့်ပါ။

Then the bug will use its serrated mandibles

အဲ့သည့်နောက် ခြင်ဟာ လွှလို အစွယ်ကို ထုတ်ပြီး

to carve a little hole in your skin,

အသားထဲကို ထိုးဖေါက်တယ်။

allowing it to probe around with its proboscis,

သူ့နှာမောင်းက အထဲရောက်ရင်

searching for a blood vessel.

သွေးကြောရှာတယ်။

When it hits one, the lucky parasite can suck

သွေးတွေ့ပြီဆိုတာနဲ့ စုပ်တော့တာပဲ။

two to three times its weight in blood.

သူတို့ကိုယ်ခန္ဓာထက် နှစ်ဆ သုံးဆလောက်

Turns out we don't really like that too much.

ရှိတဲ့သွေးကို မရရအောင် လုယူတယ်။

In fact, humans hate mosquitos so much

လူတွေဟာ ခြင်တွေကို မုန်းလို့

that we spend billions of dollars worldwide

ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှာ ခြင်တွေကိုနှိမ်နင်းဖို့

to keep them away from us --

ပိုက်ဆံကုဠေနဲ့ချီပြီး သုံးနေကြတာပေါ့။

from citronella candles

အိမ်သုံးခြင်နိုင်ဆေးတွေကနေ

to bug sprays to heavy-duty agricultural pesticides.

လုပ်ငန်းသုံးပိုးသတ်ဆေးတွေအထိပေါ့။

But it's not just that mosquitos are annoying,

ခြင်တွေဟာ လူကို နှောင့်ယှက်ရုံမက

they're also deadly.

သေတောင် သေစေနိုင်တယ်နော်။

Mosquitos can transmit everything from malaria to yellow fever

ခြင်တွေဟာ သေစေနိုင်တဲ့ရောဂါတွေဖြစ်တဲ့ ငှက်ဖျား၊ သွေးလွန်တုပ်ကွေးနဲ့

to West Nile virus to dengue.

တခြားဗိုင်းရပ်စ်ပိုးတွေကို သယ်လာတယ်လေ။

Over a million people worldwide

ခြင်မှရတဲ့ရောဂါတွေကြောင့်

die every year from mosquito-borne diseases,

နှစ်စဉ် လူတစ်သန်းကျော် သေဆုံးကြရတယ်။

and that's just people.

ဒါက လူပဲ ရှိသေးတာနော်။

Horses, dogs, cats,

မြင်း ခွေး နဲ့ ကြောင်တွေလည်း

they can all get diseases from mosquitoes too.

ခြင်တွေကြောင့် ရောဂါရ သေဆုံးကြရတာပဲ.

So, if these bugs are so dastardly, why don't we just get rid of them?

ဒီလောက်ဆိုးရွားနေတဲ့ ခြင်တွေကို ကျွန်တော်တို့ ဘာလို့ မရှင်းနိုင်ရတာလဲ.

We are humans after all,

တကယ်တော့ လူသားတွေပဲ

and we're pretty good at getting rid of species.

တခြားမျိုးစိတ်တစ်ခုကို ရှင်းဖို့ လွယ်ပါတယ်.

Well, it's not quite so simple.

အင်း ထင်သလောက်တော့ မလွယ်ဘူး။

Getting rid of the mosquito removes a food source

ခြင်တွေကို ရှင်းလိုက်ရင် ခြင်တွေကို စားနေတဲ့

for lots of organisms, like frogs and fish and birds.

ဖား ငါး၊ ငှက်တွေလို သက်ရှိတွေအတွက် အစာကို ဖယ်ရှားတာပါ

Without them, plants would lose a pollinator.

သူတို့မရှိရင် အပင်တွေ ဝတ်မှုံကူးသူ ပျောက်သွားမယ်

But some scientists say

ဒါပေမဲ့ သုတေသီတွေက ပြောတာက

that mosquitos aren't actually all that important.

ခြင်တွေဟာ ဒီတစ်ခုတည်း အရေးပါတာ မဟုတ်သေးဘူး။

If we got rid of them, they argue,

သူတို့ကိုရှင်းရင် နောက်မျိုးစိတ်က

another species would simply take their place

သူတို့နေရာကို ယူလိမ့်မယ်လို့ ငြင်းခုံကြတယ်

and we'd probably have far fewer deaths from malaria.

ငှက်ဖျားကြောင့် သေရတဲ့လူတော့ နည်းသွားလိမ့်မယ်။

The problem is that nobody knows what would happen

ပြဿနာက နောက်ထပ် ဘာဖြစ်မလဲတော့ ဘယ်သူမှ မပြောနိုင်တာပါ။

if we killed off all the mosquitos.

အကယ်၍ ခြင်တွေကို ရှင်းလိုက်တယ် ထား

Something better might take their spot

သူတို့နေရာ အစားထိုးရောက်လာမယ့်ကောင်တွေက

or perhaps something even worse.

ပိုကောင်းမှာလား ပိုတောင် ဆိုးမှာလား။

The question is, are we willing to take that risk?

မေးခွန်းက ကျွန်တော်တို့ ဒါကို စွန့်စားရဲလား။

(Buzzing)

(တဝီဝီမြည်သံ)