The loathsome, lethal mosquito - Rose Eveleth

Маса мен маза. Роуз Эвелет

Аудармашы: Sandibek Rysbay Редактор: Asqat Yerkimbay

Жер бетіндегі ең нашар жәндік не?

What's the worst bug on the planet?

You might vote for the horsefly or perhaps the wasp,

Сіз оны сона немесе

жабайы ара деуіңіз мүмкін,

but for many people,

бірақ халықтың басым бөлігі

the worst offender is by far the mosquito.

ең нашар зәбір етуші деп масаны айтады.

The buzzing, the biting,

Ызыңдаған,

шағып алатын,

the itching,

қышытатын,

the mosquito is one of the most commonly detested pests in the world.

маса - әлемдегі ең жексұрын

зиянкестердің бірі.

In Alaska, swarms of mosquitos can get so thick

Аляскада масалардың бұлттасып жиналатыны сонша,

тіпті бұғыны тұншықтырып тастайды.

that they actually asphyxiate caribou.

And mosquito-borne diseases kill millions of people every year.

Сондай-ақ маса таситын аурулардың кесірінен

жыл сайын миллилондаған адам ажал құшады.

The scourge that is the mosquito isn't new.

Маса жаңадан келген бәле емес.

Mosquitoes have been around for over a hundred million years

Масаның пайда болғанына шамамен

жүз миллионнан астам уақыт болды

and over that time have coevolved with all sorts of species,

әрі осы уақыт аралығында

биологиялық түрлермен, соның ішінде

including our own.

адамдармен бірге эволюциялық дамудан өтті.

There are actually thousands of species of mosquitos in the world,

Әлемде масаның

мыңдаған түрі бар,

барлығы да ортақ бір жымысқы қасиетке ие:

but they all share one insidious quality:

they suck blood,

қансорғыш,

and they're really, really good at sucking blood.

және олар оны аса шеберлікпен істейді.

Here's how they do it.

Олар оны қалай істейтінін көрелік,

After landing, a mosquito will slather

Қона салысымен маса зәбірленушінің терісіне

some saliva onto the victim's skin, which works like an antiseptic,

антисептиктің рөлін атқаратын сілекейін жағады да,

таңдалған жерді жансыздандырады.

numbing the spot so we don't notice their attack.

Сондықтан шабуыл жасағанын байқамаймыз.

This is what causes the itchy, red bumps, by the way.

Қызыл бөртік шығып, қышытатыны дәл содан.

Then the bug will use its serrated mandibles

Сосын жәндік теріңізді тесу үшін

to carve a little hole in your skin,

тісті жақтарын пайдаланады,

allowing it to probe around with its proboscis,

өз кезегінде бұл оған өзінің тұмсығын

теріден өткізуге және

қан тамырларын іздеуге жол береді.

searching for a blood vessel.

When it hits one, the lucky parasite can suck

Оны тапқан бойда

жолы болғыш маса өз салмағынан

екі-үш есе асатын қанды сора алады.

two to three times its weight in blood.

Turns out we don't really like that too much.

Бұл бізге мүлдем ұнамайтыны сөзсіз.

In fact, humans hate mosquitos so much

Шын мәнінде масаларды жек көретініміз сонша

that we spend billions of dollars worldwide

өзімізді олардан қорғау үшін

to keep them away from us --

миллилардтаған доллар жұмсаймыз:

from citronella candles

цитронелла майшамдарынан бастап

to bug sprays to heavy-duty agricultural pesticides.

жәндіктен қорғайтын спрейлер мен

ауыл-шаруашылық пестицедтеріне дейін.

But it's not just that mosquitos are annoying,

Алайда бұл масаның мазасыздығына қатысты емес,

they're also deadly.

әңгіме масаның ажал құштыратынында.

Mosquitos can transmit everything from malaria to yellow fever

Масалар кез-келген ауруды таси алады:

безгектен бастап

қызба,

to West Nile virus to dengue.

Батыс Ніл вирусы,

тропика қызбасына дейін.

Over a million people worldwide

Әлемде миллиондаған адам жыл сайын

die every year from mosquito-borne diseases,

маса таситын аурулардан ажал құшып жатады,

and that's just people.

адамдар ғана емес.

Horses, dogs, cats,

Жылқылар, иттер, мысықтар,

they can all get diseases from mosquitoes too.

бұлар да масалар тасыған аурулардан қырылып жатыр.

So, if these bugs are so dastardly, why don't we just get rid of them?

Егер бұл жәндіктер соншалықты жауыз болса,

неліктен біз оларды жойып тастамаймыз?

We are humans after all,

Адамбыз ғой?! Бұған дейін

and we're pretty good at getting rid of species.

қаншама биологиялық түрдің көзін құрттық.

Ойлағанымыздай оңай емес.

Well, it's not quite so simple.

Getting rid of the mosquito removes a food source

Масаларды жоя отырып,

көптеген организмдердің

for lots of organisms, like frogs and fish and birds.

қорек көзін жоямыз.

Мысалы: бақа, балық, құстар, т.б.

Without them, plants would lose a pollinator.

Онсыз өсімдіктер тозаңдандырушыларынан айрылады.

But some scientists say

Кейбір ғалымдар масалардың

that mosquitos aren't actually all that important.

маңызды емес екендігін айтады.

If we got rid of them, they argue,

Егер масалар жойылса,

another species would simply take their place

орнын басқа бірдеңе басып,

and we'd probably have far fewer deaths from malaria.

безгекке шалдыққандар саны азаюы мүмкін дейді ғалымдар.

The problem is that nobody knows what would happen

Барлық мәселе

масаларды жойып жіберсек,

if we killed off all the mosquitos.

не болатынын ешкім білмейтіндігінде.

Something better might take their spot

Бәлкім орнын жақсырақ біреу басар,

or perhaps something even worse.

бәлкім тіптен нашар біреу келер.

The question is, are we willing to take that risk?

Енді сұрақ:

біз осы тәуекелге баруға дайынбыз ба?

(Buzzing)