The loathsome, lethal mosquito - Rose Eveleth

Զզվելի, մահացու մոծակը - Ռոուզ Էվըլեթ

Translator: Ani Latoyan Reviewer: Arevik Karian

What's the worst bug on the planet?

Ո՞րն է ամենավատ միջատը մոլորակի վրա:

You might vote for the horsefly or perhaps the wasp,

Դուք կարող եք մտածել, որ դա ձիաճանճն է,

կամ գուցե կրետը,

but for many people,

բայց շատերի համար,

the worst offender is by far the mosquito.

ամենավատ հանցագործը մոծակն է:

The buzzing, the biting,

Բզզոցը,

խայթոցը,

the itching,

և քորը:

the mosquito is one of the most commonly detested pests in the world.

Մոծակը հանդիսանում է աշխարհում ամենատարածված

վնասատուներից մեկը:

In Alaska, swarms of mosquitos can get so thick

Ալյասկայում մոծակների խմբերը կարող են հասնել այնպիսի խտության,

that they actually asphyxiate caribou.

որ, ըստ էության, կկարողանան շնչահեղձ անել եղջերուի:

And mosquito-borne diseases kill millions of people every year.

Հիվանդությունները, որ փոխանցվում են մոծակների միջոցով,

տարեկան միլիոնավոր մարդկանց կյանքեր են խլում:

The scourge that is the mosquito isn't new.

Մոծակները նոր աղետ չեն:

Mosquitoes have been around for over a hundred million years

Դրանք գոյություն ունեն

արդեն մի քանի հարյուր միլիոն տարի,

and over that time have coevolved with all sorts of species,

և այդ ժամանակահատվածում դրանք էվոլյուցիայի են ենթարկվել,

ինչպես բոլոր բիոլոգիական տեսակները,

including our own.

այդ թվում և մարդը:

There are actually thousands of species of mosquitos in the world,

Իրականում աշխարհում գույություն ունեն

մոծակների հազարավոր տեսակներ:

Սակայն դրանք բոլորը մի նենգ հատկություն ունեն.

but they all share one insidious quality:

they suck blood,

նրանք խմում են արյուն,

and they're really, really good at sucking blood.

և դա նրանց մոտ շատ լավ է ստացվում:

Here's how they do it.

Ահա, թե նրանք ինչպես են դա անում:

After landing, a mosquito will slather

Վայրէջքից հետո մոծակը

some saliva onto the victim's skin, which works like an antiseptic,

զոհի մաշկին թուք է քսում,

որը հանդես է գալիս որպես հականեխիչ,

numbing the spot so we don't notice their attack.

և անզգայացնում է մաշկն այնպես, որ մենք չզգանք հարձակումը:

This is what causes the itchy, red bumps, by the way.

Ի դեպ, հենց սա է քոր և կարմիր բշտիկ առաջացնում:

Then the bug will use its serrated mandibles

Այնուհետև, միջատը իր ատամնավոր ծնոտիկով

to carve a little hole in your skin,

փոքրիկ անցք է բացում մաշկի վրա,

allowing it to probe around with its proboscis,

և մտցնելով իր

քիթն այնտեղ`

արյան անոթներ է փնտրում:

searching for a blood vessel.

When it hits one, the lucky parasite can suck

Հենց որ մոծակը գտնում է արյան անոթ,

սկսում է արյուն խմել, որի զանգվածը կարող է գերազանցել

նրա քաշը երկուսից երեք անգամ:

two to three times its weight in blood.

Turns out we don't really like that too much.

Ստացվում է այնպես, որ մեզ այնքան էլ դուր չի գալիս դա:

In fact, humans hate mosquitos so much

Իրականում, մարդիկ այնքան շատ են ատում մոծակներին,

that we spend billions of dollars worldwide

որ ծախսում են միլիարդավոր դոլարներ

to keep them away from us --

մոծակներին իրենցից հեռու պահելու համար`

from citronella candles

գնելով հոտավետ մոմեր,

to bug sprays to heavy-duty agricultural pesticides.

միջատասպան ջրափոշիներ

և գերդիմացկուն գյուղատնտեսական թունաքիմիկատներ:

But it's not just that mosquitos are annoying,

Սակայն խոսքը միայն այն մասին չէ, որ մոծակները մեզ բարկացնում են,

they're also deadly.

այլև այն մասին, որ դրանք մահացու վտանգ են ներկայացնում:

Mosquitos can transmit everything from malaria to yellow fever

Մոծակները կարող են ամեն տեսակի հիվանդություն փոխանցել`

մալարյա,

դեղին տենդ,

to West Nile virus to dengue.

Արևմտյան Նեղոսի վիրուս

և անգամ Դենգեի տենդ:

Over a million people worldwide

Ավելի քան մեկ միլիոն մարդ աշխարհում

die every year from mosquito-borne diseases,

մահանում է մոծակի խայթոցից փոխանցված հիվանդությունից,

and that's just people.

և դա դեռ միայն մարդիկ:

Horses, dogs, cats,

Ձիերը, շները, կատուները

they can all get diseases from mosquitoes too.

և բոլոր կենդանիները նույնպես հիվանդանում են մոծակի խայթոցից:

So, if these bugs are so dastardly, why don't we just get rid of them?

Այնպես որ, եթե այս միջատներն այնքան սարսափելի են,

ուրեմն ինչո՞ւ մենք դրանք չենք վերացնում:

We are humans after all,

Վերջիվերջո, մենք մարդիկ ենք,

and we're pretty good at getting rid of species.

և մենք կարողանում ենք ոչնչացնել այլ բիոլոգիական տեսակներ:

Դե, իրականում, դա այդքան էլ հեշտ չէ:

Well, it's not quite so simple.

Getting rid of the mosquito removes a food source

Եթե մենք վերացնենք մոծակներին,

ապա կզրկենք սննդի հնարավորությունից

for lots of organisms, like frogs and fish and birds.

այլ կենդանի օրգանիզմների,

ինչպիսիք են գորտերը, ձկները և թռչունները:

Without them, plants would lose a pollinator.

Առանց մոծակների բույսերը կկորցնեն իրենց փոշոտողներին:

But some scientists say

Սակայն որոշ գիտնականներ կարծում են,

that mosquitos aren't actually all that important.

որ մոծակներն իրականում այդքան էլ կարևոր չեն:

If we got rid of them, they argue,

Նրանք գտնում են, որ եթե ոչնչացնենք մոծակներին,

another species would simply take their place

այլ միջատներ կզբաղեցնեն դրանց տեղը,

and we'd probably have far fewer deaths from malaria.

և մարդկությունը ավելի քիչ մահեր կունենա մալարիայից:

The problem is that nobody knows what would happen

Խնդիրը նրանում է,

որ ոչ ոք չգիտի, թե ինչ կլինի,

if we killed off all the mosquitos.

եթե բոլոր մոծակները վերանան:

Something better might take their spot

Միգուցե ավելի լավ բան պատահի,

or perhaps something even worse.

կամ էլ, գուցե, նույնիսկ ավելի վատ:

The question is, are we willing to take that risk?

Հարց է ծագում,

արդյո՞ք մենք ցանկանում ենք այդ ռիսկին դիմել:

(Buzzing)