What’s the best country to live in?

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

What’s the best country in the world to live in?

ဘယ်နိုင်ငံက နေထိုင်ဖို့ အကောင်းဆုံးလဲ။

Is it the one with the best food? The longest life expectancy?

အကောင်းဆုံး အစားအစာ ရှိတဲ့နိုင်ငံလား။ ပျမ်းမျှ သက်တမ်း အရှည်ဆုံး နိုင်ငံလား။

The best weather?

ရာသီဥတုအကောင်းဆုံး နိုင်ငံလား။

For the past 70 years, most governments have relied heavily on a single number

ဒီမေးခွန်းကိုဖြေဖို့ အစိုးရအများစုဟာ လွန် ခဲ့တဲ့ နှစ် ၇၀ အတွင်း ကိန်းတစ်ခုတည်းအပေါ်

to answer that question.

အလွန်အကျွံ မှီခိုခဲ့တယ်။

This number influences elections, the stock market, and government policy.

ဒီနံပါတ်က ရွေးကောက်ပွဲတွေ၊ စတော့ဈေးကွက်နဲ့ အစိုးရမူဝါဒတွေအပေါ် လွှမ်းမိုးတယ်။

But it was never intended for its current purpose;

ဒါပေမဲ့ လက်ရှိရည်ရွယ်ချက်အတွက် လုံးဝမရည်ရွယ်ပေမဲ့

and some would argue that the world is addicted to making it grow... forever.

ကမ္ဘာကြီးက ထာဝရ ကြီးပွားအောင်လုပ်ဖို့ စွဲလန်းနေတယ်လို့ တစ်ချို့ကငြင်းခုံကြမယ်။

This number is called the Gross Domestic Product, or GDP,

ဒီနံပါတ်ကို စုစုပေါင်းပြည်တွင်းထုတ်ကုန် (သို့) GDP လို့ခေါ်ပြီး

and it was invented by the economist Simon Kuznets in the 1930s,

နားလည်ရလွယ်ကူတဲ့ နံပါတ်တစ်ခုမှာ စီးပွားရေး တစ်ခုရဲ့အရွယ်အစားကို တိုင်းတာဖို့

to try and gauge the size of an economy in a single, easy to understand number.

ဘောဂဗေဒပညာရှင် Simon Kuznets က ၁၉၃၀ ခုနှစ်တွေမှာတီထွင်ခဲ့တာပါ။

GDP is the total monetary value of everything a country

GDP ဟာ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံက ထုတ်လုပ်ရောင်းချတာ

produces and sells on the market.

အားလုံးရဲ့ စုစုပေါင်း ငွေကြေးတန်ဖိုးပါ။

To this day, GDP per capita,

ဒီနေ့အထိ တစ်ဦးချင်း GDP ဟာ စုစုပေါင်း GDP သာ

which is just the total GDP divided by the number of people living in that country,

ဖြစ်ပြီး အဲဒီနိုင်ငံမှာ နေထိုင်သူဦးရေနဲ့ ပိုင်းခြားထားတဲ့

is widely seen as a measure of well-being.

အတိုင်းအတာအဖြစ် ကျယ်ပြန့်စွာ ရှုမြင်ကြတယ်။

But GDP doesn’t actually say anything direct about well-being,

ဒါပေမဲ့ GDP ဟာ နိုင်ငံတစ်ခုက ထုတ်လုပ်(သို့)သုံးစွဲခွင့်ရှိသူကို

because it doesn't take into account what a country produces

ထည့်မတွက်တာကြောင့် သုခချမ်းသာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး

or who has access to it.

တိုက်ရိုက်ပြောနေတာမဟုတ်ဘူး။

A million dollars of weapons contributes the exact same amount to a country’s GDP

လက်နက် ဒေါ်လာတစ်သန်းဟာ ကာကွယ်ဆေး (သို့) အစားအစာ ဒေါ်လာတစ်သန်းအဖြစ်

as a million dollars of vaccines or food.

နိုင်ငံတစ်ခုရဲ့ GDP အတွက် တူညီတဲ့ပမာဏကို ပံ့ပိုးပေးတယ်။

The value society derives from things like public school or firefighters

လူ့အဖွဲ့အစည်းတန်ဖိုးက GDP မှာ လုံးဝ မထည့်တဲ့ အစိုးရကျောင်း(သို့)မီးသတ်သမားလို

isn’t counted in GDP at all, because those services aren’t sold on the market.

အရာတွေကနေ ဆင်းသက်လာတတာက ဒီဝန်ဆောင်မှု တွေကို စျေးကွက်မှာ မရောင်းတာကြောင့်ပါ။

And if a country has a lot of wealth,

နိုင်ငံတစ်ခုမှာ ချမ်းသာကြွယ်ဝပေမဲ့

but most of it is controlled by relatively few people,

အများစုကို လူအနည်းငယ်က ထိန်းချုပ်ထားရင်

GDP per capita gives a distorted picture of how much money a typical person has.

တစ်ဦးချင်း GDP ဟာ သာမန်လူတစ်ဦးရဲ့ ငွေဘယ်လောက်ရှိတာကို ပုံပျက်သွားစေတယ်။

Despite all that, for a long time,

ဒါအားလုံးဆိုပေမဲ့ အတော်ကြာ မြင့်တဲ့

higher GDP did correlate closely to a higher quality of life

GDP ဟာ နိုင်ငံတော်တော်များများက လူတွေအတွက် ပိုမြင့်တဲ့ လူနေမှု

for people in many countries.

ဘဝနဲ့ နီးကပ်စွာ ဆက်စပ်နေတယ်။

From 1945 to 1970, as GDP doubled, tripled or even quadrupled

၁၉၄၅ ခုနှစ်ကနေ ၁၉၇၀ ခုနှစ်အတွင်း အနောက် နိုင်ငံ စီးပွားရေးတချို့မှာ GDP နှစ်ဆ၊

in some western economies,

သုံးဆ (သို့) လေးဆ တိုးလာတာကြောင့်

people’s wages often grew proportionally.

လူတွေရဲ့လုပ်ခက မကြာခဏ အချိုးကျ တိုးလာခဲ့တယ်။

By the 1980s, this changed.

၁၉၈၀ ခုနှစ်တွေမှာ ဒါက ပြောင်းလဲသွားတယ်။

Countries continued to grow richer,

နိုင်ငံတွေက ပိုချမ်းသာလာပေမဲ့

but wages stopped keeping pace with GDP growth,

လုပ်ခလစာတွေက GDP တိုးတက်မှုကို လိုက်မမီတော့တာ (သို့)

or in some cases, even declined,

တချို့ဖြစ်ရပ်တွေမှာ ကျတောင်ကျဆင်းကာ

and most of the benefits went to an ever-smaller percentage of the population.

အကျိုးခံစားခွင့်အများစုဟာ လူဦးရေ ရာခိုင်နှုန်းထက် ပိုနည်းပါးသွားတယ်။

Still, the idea of capturing a nation’s well-being in a single number

ဒါပေမဲ့ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံရဲ့သုခချမ်းသာကို ကိန်းတစ်ခုတည်းနဲ့ ဖမ်းဆုပ်ဖို့

had powerful appeal.

စိတ်ကူးက အားကောင်းတဲ့ ဆွဲဆောင်မှုဖြစ်ဆဲပါ။

In 1972, King Jigme Singye Wangchuk of Bhutan

၁၉၇၂ ခုနှစ်မှာ ဘူတန်ဘုရင် Jigme Singye Wangchuk က

came up with the idea of Gross National Happiness

စုစုပေါင်း နိုင်ငံတွင်း ပျော်ရွှင်မှုကို ပြည်တွင်း အသားတင်

as an alternative to Gross Domestic Product.

ထုတ်ကုန်အတွက် အစားထိုးတစ်ခုအဖြစ် စိတ်ကူးရခဲ့တယ်။

Gross National Happiness is a metric that factors in matters

စုစုပေါင်း အမျိုးသား ပျော်ရွှင်မှုဆိုတာက ကျန်းမာရေး၊ ပညာရေး၊

like health, education, strong communities, and living standards,

ခိုင်မာတဲ့ အသိုင်းအဝိုင်းနဲ့ လူနေမှု အဆင့်အတန်းလို ကိစ္စတွေမှာ မက်ထရစ်

having citizens answer questions like,

အကြောင်းခံတွေပါ၊ နိုင်ငံသားတွေကို မေးတာက

“How happy do you think your family members are at the moment?”

“အခုအချိန်မှာ သင့်မိသားစုဝင်တွေ ဘယ်လောက်ပျော်နေတယ်လို့ ထင်လဲ”၊

“What is your knowledge of names of plants and wild animals in your area?”

“သင့်နယ်မြေက အပင်တွေနဲ့ တောရိုင်း တိရိစ္ဆာန်တွေရဲ့ နာမည်တွေအကြောင်း ဘာသိလဲ”၊

and “What type of day was yesterday?”

“မနေ့က ဘယ်လိုနေ့မျိုးလဲ” ဆိုတာတွေပါ။

The United Nations’ Human Development Index is a more widely used metric;

ကုလသမဂ္ဂရဲ့ လူသားဖွံ့ဖြိုးညွှန်းကိန်းက ပိုကျယ်ပြန့်စွာ သုံးတဲ့ မက်ထရစ်ပါ။

it takes into account health and education,

ကျန်းမာရေးနဲ့ ပညာရေးအပြင် အလုံးစုံကျန်းမာရေးကို

as well as income per capita to estimate overall well-being.

ခန့်မှန်းဖို့ တစ်ဦးချင်းဝင်ငွေကိုပါ ထည့်သွင်းစဉ်းစားတယ်။

Meanwhile, a metric called the Sustainable Development Index

တစ်ချိန်တည်းမှာ Sustainable Development Index ဆိုတဲ့ မက်ထရစ်က

factors in both well-being and the environmental burdens of economic growth,

သုခချမ်းသာနဲ့ စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးမှုရဲ့သဘာ ဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ ဝန်ထုပ်နှစ်ခုလုံးအတွက်

again, boiling all this down to a single number.

တစ်ခုတည်းသော ကိန်းအဖြစ် ကျုံ့သွားတယ်။

Though no country has been able to meet

အရင်းအမြစ်တွေကိုလည်း အပြည့်အ၀

the basic needs of its people while

အစဉ်သုံးမပြတ်သုံးရင်း ဘယ်နိုင်ငံမှ

also using resources fully sustainably,

ပြည်သူ့အခြေခံလိုအပ်ချက်တွေကို ဖြည့်ဆည်းမပေးနိုင်ပေမဲ့

Costa Rica currently comes the closest.

လက်ရှိတော့ ကော်စတာရီကာ က အနီးစပ်ဆုံးပါ။

Over the past few decades,

လွန်ခဲ့တဲ့ဆယ်စုနှစ်အနည်းငယ်မှာ

it’s managed to grow its economy and improve living standards substantially

၎င်းက ထုတ်လွှင့်မှု သိသိသာသာ မတိုးမြှင့်ဘဲ စီးပွားရေး ကြီးထွားစေဖို့နဲ့

without drastically increasing its emissions.

လူနေမှုအဆင့်အတန်းကို သိသိသာသာတိုးတက်စေဖို့ စီမံခဲ့တယ်။

Other countries, like Colombia and Jordan,

ကိုလံဘီယာနဲ့ဂျော်ဒန်လို အခြားနိုင်ငံတွေမှာ

have made notable progress.

သိသာတဲ့ တိုးတက်မှုတွေ ရှိခဲ့တယ်။

Costa Rica now has better well-being outcomes like life expectancy

အခု ကော်စတာရီကာက ကမ္ဘာ့ အချမ်းသာဆုံးနိုင်ငံအချို့ထက် ပျမ်းမျှ

than some of the world’s richest countries.

သက်တမ်းလို ပိုကောင်းတဲ့ ကျန်းမာရေးရလဒ်တွေရှိနေပြီ။

Ultimately, there are limits to any approach that boils

နောက်ဆုံး နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံမှာ လူမှု ဘဝအရည်အသွေးကို

the quality of life in a country down to a single number.

ကိန်းတစ်ခုအထိ ကျုံ့စေတဲ့ ချဉ်းကပ်မှုတိုင်းမှာ အကန့်အသတ်ရှိတယ်။

Increasingly, experts favor a dashboard approach that lays out all the factors

တိုးလာတဲ့ ကျွမ်းကျင်သူတွေက ကိန်းတစ်ခုတည်းက ဖုံးထားတဲ့ အချက်အားလုံးကို ပြတဲ့

a single number obscures.

ဒိုင်ခွက်ချဉ်းကပ်မှုကိုနှစ်သက်တယ်။

This approach makes even more sense given that people have different priorities,

လူတွေမှာ ဦးစားပေးမှု အမျိုးမျိုးရှိတော့ ဒီချဉ်းကပ်မှုက ပိုတောင် အဓိပ္ပါယ်ရှိပြီး

and the answer to which country is best to live in

ဘယ်နိုင်ငံမှာ နေထိုင်ဖို့ အကောင်းဆုံး ဆိုတဲ့ အဖြေက

depends on who’s asking the question.

မေးခွန်းမေးသူအပေါ် မူတည်ပါတယ်။

So what if that were you designing your countries well-being metric?

ဒါဆို သင့်နိုင်ငံတွေရဲ့ သုခချမ်းသာ မက်ထရစ်ကို သင် ပုံစံထုတ်နေရင်ရော။

What do you value, and what would you measure?

ဘာကိုတန်ဖိုးထားပြီး ဘာကိုတိုင်းတာမလဲ။