What’s the best country to live in?

Çeviri: Yiğit Yıldırım Gözden geçirme: Gözde Alpçetin

What’s the best country in the world to live in?

Dünyada yaşamak için en iyi ülke hangisi?

Is it the one with the best food? The longest life expectancy?

En iyi mutfağı olan mı? Ortalama ömrü en yüksek olan mı?

The best weather?

En iyi havası olan mı?

For the past 70 years, most governments have relied heavily on a single number

Son 70 yıldır,

çoğu hükümet bu soruyu cevaplamak için tek bir sayıya çok güvendi.

to answer that question.

This number influences elections, the stock market, and government policy.

Bu sayı seçimleri, borsayı ve hükümet politikasını etkiliyor.

But it was never intended for its current purpose;

Ancak hiçbir zaman şu anki amacı için düşünülmemişti

and some would argue that the world is addicted to making it grow... forever.

ve bazıları dünyanın onu büyütmeye bağımlı olduğunu idda edebilir... sonsuza kadar.

This number is called the Gross Domestic Product, or GDP,

Bu sayı, Gayri Safi Yurt İçi Hasıla veya GSYİH olarak adlandırılır.

and it was invented by the economist Simon Kuznets in the 1930s,

1930′larda ekonomist Simon Kuznets tarafından

to try and gauge the size of an economy in a single, easy to understand number.

ekonominin büyüklüğünü tek ve anlaşılması kolay bir sayıyla ölçmek için icat edildi.

GDP is the total monetary value of everything a country

GSYİH, bir ülkenin ürettiği ve sattığı her şeyin toplam parasal değeridir.

produces and sells on the market.

To this day, GDP per capita,

Bugüne kadar, toplam GSYİH’nin

which is just the total GDP divided by the number of people living in that country,

o ülkede yaşayan insan sayısına bölünmesiyle elde edilen kişi başına GSYİH

is widely seen as a measure of well-being.

yaygın olarak bir refah ölçüsü olarak görülüyor.

But GDP doesn’t actually say anything direct about well-being,

Ancak GSYİH aslında refah hakkında doğrudan bir şey söylemiyor

because it doesn't take into account what a country produces

çünkü bir ülkenin ne ürettiğini

or who has access to it.

veya kimin erişebildiğini hesaba katmıyor.

A million dollars of weapons contributes the exact same amount to a country’s GDP

Bir milyon dolarlık silah, bir ülkenin GSYİH’sine

bir milyon dolarlık aşı veya gıda ile tam olarak aynı miktarda katkıda bulunur.

as a million dollars of vaccines or food.

The value society derives from things like public school or firefighters

Toplumun devlet okulları veya itfaiyeciler gibi şeylerden elde ettiği değer,

isn’t counted in GDP at all, because those services aren’t sold on the market.

bu hizmetler piyasada satılmadığı için GSYİH’de hiç sayılmaz.

And if a country has a lot of wealth,

Eğer bir ülke çok servete sahipse

but most of it is controlled by relatively few people,

ancak çoğu nispeten az sayıda kişi tarafından kontrol ediliyorsa

GDP per capita gives a distorted picture of how much money a typical person has.

kişi başına düşen GSYİH, tipik bir kişinin parasına dair çarpık bir sonuç gösterir.

Despite all that, for a long time,

Tüm bunlara rağmen uzun bir süre boyunca,

higher GDP did correlate closely to a higher quality of life

daha yüksek GSYİH birçok ülkedeki insan için

for people in many countries.

daha yüksek bir yaşam kalitesi demekti.

From 1945 to 1970, as GDP doubled, tripled or even quadrupled

1945′ten 1970′e kadar,

bazı batı ekonomilerinde GSYİH ikiye, üçe ve hatta dört katına çıkarken

in some western economies,

people’s wages often grew proportionally.

insanların maaşları genellikle orantılı olarak artıyordu.

By the 1980s, this changed.

1980′lerde bu durum değişti.

Countries continued to grow richer,

Ülkeler zenginleşmeye devam etti

but wages stopped keeping pace with GDP growth,

ancak ücretler GSYİH büyümesine ayak uydurmayı bıraktı,

or in some cases, even declined,

hatta bazı durumlarda düştü

and most of the benefits went to an ever-smaller percentage of the population.

ve paraların çoğu nüfusun giderek daha küçük bir yüzdesine gitti.

Still, the idea of capturing a nation’s well-being in a single number

Yine de bir ulusun refahını tek bir sayıda ele geçirme fikri

had powerful appeal.

güçlü bir çekiciliğe sahipti.

In 1972, King Jigme Singye Wangchuk of Bhutan

1972′de Butan Kralı Jigme Singye Wangchuck,

came up with the idea of Gross National Happiness

Gayri Safi Yurt İçi Hasıla’ya alternatif olarak

as an alternative to Gross Domestic Product.

Gayri Safi Milli Mutluluk fikrini ortaya attı.

Gross National Happiness is a metric that factors in matters

Gayri Safi Milli Mutluluk; sağlık, eğitim, güçlü topluluklar

like health, education, strong communities, and living standards,

ve yaşam standartları gibi konuları etkileyen,

having citizens answer questions like,

vatandaşların,

“How happy do you think your family members are at the moment?”

“Şu anda aile üyelerinizin ne kadar mutlu olduğunu düşünüyorsunuz?”

“What is your knowledge of names of plants and wild animals in your area?”

“Bölgenizdeki bitki ve vahşi hayvanların adları hakkında bilginiz nedir?”

and “What type of day was yesterday?”

“Dün nasıl bir gündü?” gibi soruları yanıtlayan bir ölçüdür.

Birleşmiş Milletler İnsani Gelişme Endeksi daha yaygın olarak kullanılan bir ölçüdür;

The United Nations’ Human Development Index is a more widely used metric;

it takes into account health and education,

genel refahı tahmin etmek için sağlık ve eğitime ek

as well as income per capita to estimate overall well-being.

kişi başına düşen geliri de hesaba katar.

Meanwhile, a metric called the Sustainable Development Index

Bu arada, Sürdürülebilir Kalkınma Endeksi adı verilen bir ölçüm

factors in both well-being and the environmental burdens of economic growth,

hem refahı hem de ekonomik büyümenin çevresel yüklerini hesaba katar

again, boiling all this down to a single number.

ve tüm bunları tek bir sayıya indirir.

Though no country has been able to meet

Hiçbir ülke, halkının temel ihtiyaçlarını karşılarken

the basic needs of its people while

also using resources fully sustainably,

kaynaklarını tamamen sürdürülebilir şekilde kullanamamış olsa da

Costa Rica currently comes the closest.

şu anda Kosta Rika buna en yakın ülke.

Over the past few decades,

Geçtiğimiz birkaç on yılda,

it’s managed to grow its economy and improve living standards substantially

emisyonlarını önemli ölçüde artırmadan ekonomisini büyütmeyi

without drastically increasing its emissions.

ve yaşam standartlarını önemli ölçüde iyileştirmeyi başardı.

Other countries, like Colombia and Jordan,

Kolombiya ve Ürdün gibi diğer ülkeler de kayda değer ilerleme kaydetti.

have made notable progress.

Kosta Rika ise artık dünyanın bazı en zengin ülkelerinden

Costa Rica now has better well-being outcomes like life expectancy

than some of the world’s richest countries.

yaşam beklentisi gibi daha iyi refah sonuçlarına sahip.

Ultimately, there are limits to any approach that boils

Nihayetinde, bir ülkedeki yaşam kalitesini

the quality of life in a country down to a single number.

ek bir sayıya indirgeyen her yaklaşımın sınırları vardır.

Increasingly, experts favor a dashboard approach that lays out all the factors

Uzmanlar tek bir sayının gizlediği tüm faktörleri ortaya koyan

bir gösterge panosu yaklaşımını tercih ediyor.

a single number obscures.

This approach makes even more sense given that people have different priorities,

Bu yaklaşım insanların farklı öncelikleri olduğunu düşünürsek daha mantıklıdır

and the answer to which country is best to live in

ve hangi ülkede yaşamanın en iyi olduğu cevabı

soruyu kimin sorduğuna bağlı olur.

depends on who’s asking the question.

So what if that were you designing your countries well-being metric?

Peki ya ülkenizin refah metriğini siz tasarlıyor olsaydınız?

What do you value, and what would you measure?

Neye değer verirdiniz ve neyi ölçerdiniz?