What happens during a heart attack? - Krishna Sudhir

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Moon Thit

Approximately 7 million people around the world die from heart attacks every year,

ကမ္ဘာအနှံ့မှာ လူ ၇ သန်းခန့်ဟာ နှလုံးဖောက်တာကြောင့် နှစ်စဉ် သေဆုံးကြပြီး

and cardiovascular disease,

နှလုံးဖောက်တာနဲ့ လေဖြတ်တာလို

which causes heart attacks and other problems like strokes,

အခြားပြဿနာတွေကို ဖြစ်စေတဲ့ နှလုံးသွေးကြောဆိုင်ရာ ရောဂါက

is the world's leading killer.

ကမ္ဘာ့ ထိပ်တန်းလူသတ်သမားပါ။

So what causes a heart attack?

ဒါဆို ဘာက နှလုံးဖောက်တာကို ဖြစ်စေတာလဲ။

Like all muscles, the heart needs oxygen,

ကြွက်သားအားလုံးလို၊ နှလုံးက အောက်ဆီဂျင်လိုအပ်ပြီး

and during a heart attack, it can't get enough.

နှလုံးဖောက်နေချိန်မှာ အလုံလောက် မရနိုင်ဘူး။

Fatty deposits, or plaques,

အဆီ အနည်တွေ ဒါမှမဟုတ် ချိုးတွေက

develop on the walls of our coronary arteries.

  နှလုံးသွေးလွှတ်ကြော နံရံတွေမှာ ကြီးထွားလာတယ်။

Those are the vessels that supply oxygenated blood to the heart.

ဒါတွေက နှလုံးဆီ အောက်ဆီဂျင် ထုတ်ပေးတဲ့ သွေးကြောတွေပါ။

These plaques grow as we age,

အသက်ကြီးလာာနဲ့အမျှ၊ ဒီချိုးတွေက ကြီးထွားလာပြီး

sometimes getting chunky,

တစ်ခါတစ်ရံမှာ ထူထဲ၊

hardened,

မာကျော၊

or enflamed.

ဒါမှမဟုတ် ရောင်ရမ်းလာတယ်။

Eventually, the plaques can turn into blockages.

နောက်ဆုံး ဒီချိုးတွေက ပိတ်ဆို့တာတွေအဖြစ် ပြောင်းလဲနိုင်တယ်။

If one of the plaques ruptures or cracks,

ဒီချိုးတွေထဲက တစ်ခုဟာ ပေါက်ကွဲ ဒါမှမဟုတ် အက်သွားရင်၊

a blood clot will form around it in minutes,

ဒါရဲ့ပတ်လည်မှာ သွေးခဲတွေ မိနစ်ပိုင်းအတွင်း ဖြစ်ပေါ်ပြီး

and a partially closed artery can become completely blocked.

တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းပိတ်နေတဲ့ သွေးလွှတ် ကြောတွေက လုံးဝ ပိတ်ဆို့လာနိုင်တယ်။

Blood flow is cut off to the cardiac muscle

နှလုံး ကြွက်သားတွေဆီ သွေးစီးဆင်းာ ပြတ်တောက်ပြီး

and the oxygen-starved cells start to die within several minutes.

အောက်ဆီဂျင် ပြတ်နေတဲ့ ဆဲလ်တွေက မိနစ်အနည်းငယ်အတွင်း သေဆုံးလာကြတယ်။

This is a myocardial infarction,

ဒါက myocardial infarction

or heart attack.

Things can rapidly deteriorate in the absence of treatment.

ကုသမှု မခံယူရင်  အခြေအနေတွေက အလျင်အမြန် ဆိုးရွားသွားနိုင်တယ်။

The injured muscle may not be able to pump blood as well,

ဒဏ်ရာရနေတဲ့ ကြွက်သားကလည်း သွေးကို ကောင်းကောင်း မပို့လွတ်နိုင်ဘဲ၊

and its rhythm might be thrown off.

ဒါရဲ့ စည်းချက်က ပြတ်သွားနိုင်တယ်။

In the worst case scenario, a heart attack can cause sudden death.

အဆိုးဆုံး အခြေအနေမှာ၊  နှလုံးဖောက်တာက ရုတ်တရက် သေဆုံးစေနိုင်တယ်။ 

And how do you know that someone is having a heart attack?

တစ်ယောက်ယောက်က နှလုံးဖောက်နေတယ်ဆိုတာကို ဘယ်လို သိလဲ။

The most common symptom is chest pain

အဖြစ်အများဆုံး လက္ခဏာကတော့ အောက်ဆီဂျင် မရှိတဲ့

caused by the oxygen-deprived heart muscle.

နှလုံး ကြွက်သားကြောင့်ဖြစ်တဲ့ ရင်ဘတ်အောင့်တာပါ။

Patients describe it as crushing or vice-like.

လူနာတွေက ဒါကို ဖိညှစ်နေတယ် ဒါမှမဟုတ် တင်းကျပ်နေတယ်လို့ ဖော်ပြကြတယ်။

It can radiate to the left arm,

ဒါက ဘယ်ဘက် လက်မောင်း၊ မေးရိုး၊

jaw,

ကျော ဒါမှမဟုတ်

back,

ဝမ်းဗိုက်အထိ

or abdomen.

ဖြာထွက်နိုင်တယ်။

But it's not always as sudden and dramatic as it is in the movies.

ဒါပေမဲ့၊ ရုပ်ရှင်တွေထဲမှာလို၊ အမြဲတမ်း ရုတ်တရက်၊ အလန့်တကြားတော့ မဟုတ်ဘူး။

Some people experience nausea

တချို့လူတွေမှာ ပျို့အန်တာ ဒါမှမဟုတ်

or shortness of breath.

အသက်ရှုမဝတာတွေ ဖြစ်တတ်တယ်။

Symptoms may be less prominent in women and the elderly.

လက္ခဏာတွေက အမျိုးသမီးတွေနဲ့ သက်ကြီးရွယ်အိုတွေ သိပ်မထင်ရှားလောက်ဘူး။

For them, weakness and tiredness may be the main signal.

သူတို့အတွက်တော့၊ အားနည်းတာနဲ့ မောပန်းတာက အဓိက အချက်ပြဖြစ်လောက်တယ်။

And surprisingly, in many people,

အံ့သြစရာက၊ လူအများအပြားမှာ၊

especially those with diabetes, which affects the nerves that carry pain,

အထူးသဖြင့်၊ နာကျင်မှုကို သယ်ဆောင်တဲ့ အာရုံကြောကို ထိခိုက်တဲ့၊ဆီးချိုသမားတွေမှာ

a heart attack may be silent.

နှလုံးဖောက်တာက တိတ်ဆိတ်နေလောက်တယ်။

If you think that someone might be having a heart attack,

တစ်စုံတစ်ယောက်က နှလုံးဖောက် နေလောက်တယ်လို့ သင် ယူဆရင်၊

the most important thing is to respond quickly.

အရေးကြီးဆုံးက  အလျင်အမြန် တုံ့ပြန်ဖို့ပါ။

If you have access to emergency medical services, call them.

အရေးပေါ် ဆေးဘက် ဝန်ဆောင်မှု တွေကို ရရင်၊ ဒီဌာနတွေကို ဖုန်းဆက်ပါ။

They're the fastest way to get to a hospital.

ဒါတွေက  ဆေးရုံကို အမြန်ဆုံး ရောက်ဖို့ နည်းလမ်းပါ။

Taking aspirin, which thins the blood,

သွေးကျဲစေတဲ့ အက်စပရင်နဲ့

and nitroglycerin, which opens up the artery,

သွေးလွှတ်ကြောတွေကို ပွင့်စေတဲ့ နိုက်ထရိုဂလီစရင်  သောက်တာက

can help keep the heart attack from getting worse.

နှလုံးဖောက်တာကို မဆိုးရွားစေဖို့ ကူညီပေးနိုင်တယ်။

In the emergency room, doctors can diagnose a heart attack.

အရေးပေါ်ခန်းမှာ၊ ဆရာဝန်တွေက နှလုံးဖောက်တာကို ရှာဖွေဖော်ထုတ်နိုင်တယ်။

They commonly use an electrocardiogram

နှလုံး လျှပ်စစ် လုပ်ဆောင်မှု တိုင်းတာတာနဲ့

to measure the heart's electrical activity

နှလုံး ကြွက်သား ပျက်စီးမှုကို အကဲဖြတ်ဖို့

and a blood test to assess heart muscle damage.

သွေးစစ်တာ လုပ်ဖို့ electrocardiogram ကို အများအားဖြင့် အသုံးပြူတယ်။

The patient is then taken to a high-tech cardiac suite

ဒီနောက်၊ ဒီလူနာကို ပိတ်ဆို့နေတာတွေကို ရှာဖွေဖို့ စမ်းသပ်မှုတွေ

where tests are done to locate the blockages.

ပြုလုပ်တဲ့ နည်းပညာမြင့် နှလုံး အထူးခန်းကို ခေါ်ဆောင်သွားမှာပါ။

Cardiologists can reopen the blocked artery

နှလုံးအထူးကုတွေက angioplasty လို့ ခေါ်တဲ့ နည်းအရ၊

by inflating it with a balloon in a procedure called an angioplasty.

ပူဖောင်းနဲ့ လေထိုးပေးရင်း ပိတ်ဆို့နေတဲ့ သွေးလွှတ်ကြောတွေကို ပြန်ဖွင့်ပေးနိုင်တယ်။

Frequently, they also insert a metal or polymer stent

မကြာခဏတော့၊ သူတို့က သွေးလွှတ်ကြောကို ဆက်ပွင့်စေမယ့်

that will hold the artery open.

သတ္တု ဒါမှမဟုတ် ပေါ်လီမာ ပြွန်ကိုလည်း ထည့်တယ်။

More extensive blockages might require coronary artery bypass surgery.

ပိုကျယ်ပြန့်တဲ့ ပိတ်ဆို့မှုတွေက နှလုံးသွေး ကြောပြောင်းပေးတဲ့ ခွဲစိတ်မှု လိုလောက်တယ်။

Using a piece of vein or artery from another part of the body,

ခန္ဓာကိုယ် အခြားအပိုင်းကနေ သွေးပြန်ကြော ဒါမှမဟုတ် သွေးလွှတ်ကြော အစကို သုံးရင်း

heart surgeons can reroute blood flow around the blockage.

နှလုံးခွဲအထူးကုတွေက ပိတ်နေတဲ့ နေရာနားက သွေးစီးဆင်းမှုကို လမ်းပြောင်းပေးနိုင်တယ်။

These procedures reestablish circulation to the cardiac muscle,

ဒီနည်းတွေက နှလုံး ကြွက်သားတွေဆီ သွေးလှည့်ပတ်မှု ပြန်ရရှိစေပြီး

restoring heart function.

နှလုံး လုပ်ဆောင်မှုကို ပြန်ကောင်းစေတယ်။

Heart attack treatment is advancing,

နှလုံးဖောက်တာ ကုသမှုက တိုးတက်လာပေမဲ့၊

but prevention is vital.

ကြိုတင်ကာကွယ်မှုက အရေးကြီးပါတယ်။

Genetics and lifestyle factors both affect your risk.

ဗီဇနဲ့ လူနေမှုပုံစံ အကြောင်ခံတွေက အန္တရာယ်အပေါ် သက်ရောက်တယ်။

And the good news is that you can change your lifestyle.

သတင်းကောင်းကတော့ သင့်ရဲ့ လူနေမှုပုံစံကို ပြောင်းလဲနိုင်တာပါ။

Exercise, a healthy diet, and weight loss

လေ့ကျင့်ခန်း၊ ကျန်းမာစေတဲ့ အစာနဲ့ ကိုယ်အလေးချိန်

all lower the risk of heart attacks,

လျှော့ချတာက၊ အရင်က ဒီရောဂါ ရှိရှိ၊ မရှိရှိ

whether you've had one before or not.

နှလုံးဖောက်နိုင်ခြေကို လျော့ကျစေပါတယ်။

တစ်ပတ် အကြိမ် အနည်းငယ် လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်တာ၊ အေရိုးဗစ်နဲ့

Doctors recommend exercising a few times a week,

အကြောလျှော့ လေ့ကျင့်ခန်း လုပ်ဖို့ ဆရာဝန်တွေက အကြံပြုကြတယ်။

doing both aerobic activity and strength training.

A heart-healthy diet is low in sugar and saturated fats,

နှလုံး ကျန်းမာစေတဲ့ အစားအစာတစ်ခုက သကြားနဲ့ ပြည့်ဝဆီတွေ နည်းပါးတာပါ၊

which are both linked to heart disease.

ဒီနှစ်ခုစလုံးက နှလုံးရောဂါနဲ့ ဆက်စပ်နေတယ်။

So what should you eat?

ဒါဆို ဘာကို စားသင့်လဲ။

Lots of fiber from vegetables,

ဟင်းသီးဟင်းရွက်တွေက အမျှင်တွေ၊

chicken and fish instead of red meat,

နီမှိုင်းတဲ့ အသားတွေအစား ကြက်သားနဲ့ငါး၊

whole grains and nuts like walnuts and almonds

အစေ့အဆန်တွေနဲ သစ်ကြားသီးနဲ့ ဗာဒံစေ့လို

all seem to be beneficial.

အခွံမာသီးတွေက အကျိုးရှိပုံရတယ်။

A good diet and exercise plan can also keep your weight in a healthy range,

ကောင်းမွန်တဲ့အစာနဲ့ လေ့ကျင့်ခန်း အစီအစဉ်က ကိုယ်အလေးချိန်ကို ကျန်းမာအောင်

which will lower your heart attack risk as well.

ထိန်းနိုင်ကာ နှလုံးဖောက်နိုင်ခြေကိုလည်း လျှော့ချပေးမှာပါ။

And of course, medications can also help prevent heart attacks.

တကယ်တော့၊ ဆေးဝါးတွေက နှလုံးဖောက်တာကို တားဆီးဖို့ ကူညီပေးနိုင်တယ်။

Doctors often prescribe low-dose aspirin, for example,

ဥပမာ၊ ဆရာဝန်တွေက အက်စပရင် ပမာဏနည်းတဲ့ ဆေးတွေ ညွှန်းလေ့ရှိတယ်၊

particularly for patients who've already had a heart attack

အထူးသဖြင့် နှလုံးဖောက်ဖူးတဲ့ လူနာတွေနဲ့

and for those known to be at high risk.

ဖြစ်နိုင်ခြေ မြင့်မားတယ်လို သိထားတဲ့သူတွေအတွက်ပါ။

And drugs that help manage risk factors,

သွေးတိုး၊ ကိုလက်စထရောနဲ့ ဆီးချိုရောဂါလို

like high blood pressure, cholesterol, and diabetes,

အန္တရာယ် အကြောင်းခံတွေကို စီမံရာမှာ ကူညီတဲ့ ဆေးဝါးတွေကလည်း

will make heart attacks less likely, too.

နှလုံးဖောက်နိုင်ခြေကို လျော့နည်းစေတယ်။

Heart attacks may be common, but they don't have to be inevitable.

နှလုံးဖောက်တာတွေက အဖြစ်များလောက်ပေမဲ့၊  ရှောင်လွှဲမရဘူးလိုတော့ ဖြစ်စရာမလိုဘူး။

A healthy diet,

ကျန်းမာစေတဲ့ အစားအစာ၊

avoiding tobacco use,

ဆေးလိပ်သောက်တာကို ရှောင်တာ၊

staying fit,

ကြံ့ခိုင်အောင်နေတာ၊

and enjoying plenty of sleep and lots of laughter

အိပ်ရေးဝအောင် အိပ်တာ၊ ရယ်မောတာတွေက

all go a long way in making sure your body's most important muscle

သင့်ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အရေးကြီးဆုံး ကြွက်သားတွေ ဆက်ခုန်နေတယ်ဆိုတာ

keeps on beating.

သေချာစေဖို့ ခရီးရှည်တစ်ခုကို သွားနေတာပါ။