Why you should talk to strangers | Kio Stark

Translator: Sharon Nguyen Reviewer: Leiah Nguyen

There are things we say

Có những thứ ta sẽ nói

when we catch the eye of a stranger

khi bất chợt gặp người lạ

or a neighbor walking by.

hay một người hàng xóm đi ngang qua.

We say, "Hello, how are you?

Ta sẽ nói "Chào, bạn khoẻ không?

It's a beautiful day.

Hôm nay trời đẹp thật.

How do you feel?"

Bạn thấy thế nào?"

These sound kind of meaningless, right? And, in some ways, they are.

Những câu này nghe thật vô bổ, nhỉ? Và có khi chúng vô bổ thật.

They have no semantic meaning.

Về nghĩa đen, chúng chẳng mang nội dung gì.

It doesn't matter how you are or what the day is like.

Nhưng ta dùng chúng không phải để hỏi sức khoẻ hay thời tiết.

They have something else.

Chúng có một hàm ý khác.

They have social meaning.

Chúng có ý nghĩa về mặt xã hội.

What we mean when we say those things is:

Khi ta nói những câu này, ý ta là:

I see you there.

Tôi có nhìn thấy bạn ở đó.

I'm obsessed with talking to strangers.

Tôi bị "cuồng" nói chuyện với người lạ.

I make eye contact, say hello,

Tôi giao tiếp bằng ánh mắt, chào hỏi,

I offer help, I listen.

đề nghị giúp đỡ và lắng nghe họ.

I get all kinds of stories.

Và nhờ vậy tôi biết đủ thứ chuyện.

About seven years ago, I started documenting my experiences

Khoảng 7 năm trước, tôi bắt đầu ghi lại mọi trải nghiệm của mình

to try to figure out why.

để hiểu tại sao chúng xuất hiện.

What I found was that something really beautiful was going on.

Và tôi phát hiện có một điều gì đó rất đẹp đang diễn ra.

This is almost poetic.

Giống như trong thơ ca vậy.

These were really profound experiences.

Những trải nghiệm này có ý nghĩa rất sâu sắc.

They were unexpected pleasures.

Chúng là những niềm vui bất ngờ,

They were genuine emotional connections.

là những kết nối cảm xúc chân thật giữa người và người,

They were liberating moments.

là những khoảnh khắc tự do.

So one day, I was standing on a corner waiting for the light to change,

Một ngày nọ, tôi đang đứng ở góc đường, chờ đèn đi bộ chuyển xanh,

which, I'm a New Yorker,

khi ấy tôi sống ở New York,

so that means I was actually standing in the street on the storm drain,

và tôi đứng đó, ngay trên nắp của một cái cống thoát nước mưa,

as if that could get me across faster.

giống như nếu đứng đó sẽ qua đường nhanh hơn vậy.

And there's an old man standing next to me.

Rồi có một ông lão lớn tuổi đứng kế tôi.

So he's wearing, like, a long overcoat and sort of an old-man hat,

Ông mặc áo khoác trùm kín người, đội một chiếc mũ nồi,

and he looked like somebody from a movie.

trông như bước từ phim ra vậy.

And he says to me,

Và ông nói với tôi,

"Don't stand there. You might disappear."

"Đừng đứng đó. Cháu sẽ bị nuốt mất đấy."

So this is absurd, right?

Nghe buồn cười, nhỉ?

But I did what he said. I stepped back onto the sidewalk.

Nhưng tôi đã nghe lời ông. Tôi lùi lại một bước để đứng lên lề.

And he smiled, and he said,

Và ông cười, bảo:

"Good. You never know.

"Đúng rồi đấy. Ai mà biết được

I might have turned around,

ông chỉ quay đi một lát rồi quay lại,

and zoop, you're gone."

và thoắt cái, cháu biến mất tiêu thì sao?"

This was weird,

Chuyện này nghe kỳ cục,

and also really wonderful.

nhưng cũng tuyệt vời lắm.

He was so warm, and he was so happy that he'd saved me.

Ông lão ấy rất hiền, và ông hạnh phúc vì cứu được tôi.

We had this little bond.

Đó là sợi dây nhỏ liên kết chúng ta.

For a minute, I felt like my existence as a person

Chỉ một phút thôi, tôi cảm thấy sự tồn tại của mình

had been noticed,

được công nhận,

and I was worth saving.

và họ thấy tôi đáng được cứu.

The really sad thing is,

Buồn một cái là,

in many parts of the world,

ở nhiều nơi trên thế giới,

we're raised to believe that strangers are dangerous by default,

con người được dạy rằng kẻ lạ vốn nguy hiểm,

that we can't trust them, that they might hurt us.

chúng ta không được tin họ, họ sẽ hại chúng ta.

But most strangers aren't dangerous.

Nhưng đa phần, người lạ không nguy hiểm.

We're uneasy around them because we have no context.

Chúng ta sợ ở gần họ vì chúng ta không biết rõ về họ.

We don't know what their intentions are.

Chúng ta không biết họ muốn gì.

So instead of using our perceptions and making choices,

Cho nên, thay vì dựa vào cảm nhận để ứng xử với người đối diện,

we rely on this category of "stranger."

chúng ta chỉ quan tâm họ có phải "người lạ" hay không.

I have a four-year-old.

Tôi có một đứa con gái bốn tuổi.

When I say hello to people on the street,

Khi tôi chào hỏi người khác trên đường,

she asks me why.

con bé hỏi sao tôi làm vậy.

She says, "Do we know them?"

Nó hỏi: "Người quen của mẹ hả mẹ?"

I say, "No, they're our neighbor."

Tôi nói: "Không, là hàng xóm của mình thôi."

"Are they our friend?"

"Mấy người đó là bạn của nhà mình hả mẹ?"

"No, it's just good to be friendly."

"Không phải, nhưng mà chào hỏi họ cũng tốt chứ con."

I think twice every time I say that to her,

Nghĩ cho kỹ thì tôi nói với con bé như thế

because I mean it, but as a woman, particularly,

vì ý tôi là thế, mà đúng hơn là nhờ linh tính của phụ nữ

I know that not every stranger on the street has the best intentions.

tôi biết không phải người lạ nào mình gặp cũng là người tốt.

It is good to be friendly, and it's good to learn when not to be,

Chào hỏi thân thiện là tốt, và cũng tốt nếu biết khi nào nên xa cách,

but none of that means we have to be afraid.

nhưng hai điều này không có nghĩa là chúng ta phải sợ người lạ.

There are two huge benefits

Có hai lợi ích to lớn

to using our senses instead of our fears.

khi ta dùng linh cảm thay cho nỗi sợ.

The first one is that it liberates us.

Lợi ích đầu tiên: linh cảm sẽ giải phóng chúng ta.

When you think about it,

Khi bạn cân nhắc, mình nên dùng linh cảm

using perception instead of categories

thay vì dò xem họ là "loại người nào"?

is much easier said than done.

điều đó nói thì dễ, làm mới khó.

Categories are something our brains use.

"Loại người" là thứ chỉ có bộ não mới sử dụng.

When it comes to people,

Trong quá trình giao tiếp,

it's sort of a shortcut for learning about them.

"loại người" là đường tắt chúng ta chọn để tìm hiểu ai đó.

We see male, female, young, old,

Hễ nhìn thấy ai, dù là đàn ông, phụ nữ, thanh niên, người già,

black, brown, white, stranger, friend,

da màu gì, trắng hay đen, kẻ lạ hay người quen,

and we use the information in that box.

ta đều sử dụng kết quả sau khi gõ vào "ô tìm kiếm loại người".

It's quick, it's easy

Nhanh thật đấy, dễ thật đấy,

and it's a road to bias.

và cũng đầy định kiến thật đấy.

And it means we're not thinking about people as individuals.

Điều đó còn cho thấy, ta không nhìn người khác như những cá thể.

I know an American researcher who travels frequently

Tôi có quen một nhà nghiên cứu người Mỹ hay đi du lịch

in Central Asia and Africa, alone.

tới vùng Trung Á và châu Phi, đi một mình.

She's entering into towns and cities

Cô ấy đã đi qua các thị trấn và thành phố

as a complete stranger.

với tư cách là một người lạ hoàn toàn.

She has no bonds, no connections.

Cô ấy không hề có ràng buộc, hay sự nối kết nào khi tới đó.

She's a foreigner.

Hoàn toàn xa lạ.

Her survival strategy is this:

Chiến lược tồn tại của cô ấy là thế này:

get one stranger to see you as a real, individual person.

hãy để cho một người lạ nhìn bạn như một cá thể thật sự.

If you can do that, it'll help other people see you that way, too.

Nếu bạn làm được, thì ai cũng có thể nhìn bạn là một cá thể.

The second benefit of using our senses has to do with intimacy.

Lợi ích thứ hai của sử dụng linh tính liên quan tới sự thân mật.

I know it sounds a little counterintuitive,

Tôi biết rằng hơi mâu thuẫn,

intimacy and strangers,

khi để "người lạ" bên cạnh "thân mật",

but these quick interactions can lead to a feeling

nhưng những sự tương tác mau lẹ này có thể dẫn tới

that sociologists call "fleeting intimacy."

loại cảm giác mà bên xã hội học gọi là "thoáng thấy thân thiết."

So, it's a brief experience that has emotional resonance and meaning.

Đó là trải nghiệm rất ngắn, chứa đựng sự hoà hợp về cảm xúc và ý nghĩa.

It's the good feeling I got

Đó là cảm giác tuyệt vời xuất hiện

from being saved from the death trap of the storm drain by the old man,

khi tôi được ông lão cứu khỏi cái cống thoát nước tử thần,

or how I feel like part of a community

hay cảm giác mình là một phần của xã hội

when I talk to somebody on my train on the way to work.

khi trò chuyện với ai đó trên tàu điện tới chỗ làm.

Sometimes it goes further.

Có khi mọi chuyện còn tiến xa hơn.

Researchers have found that people often feel more comfortable

Các nhà nghiên cứu đã phát hiện con người sẽ thấy thoải mái

being honest and open about their inner selves with strangers

khi nói thật và bày tỏ bản thân với người lạ

than they do with their friends and their families --

hơn là khi họ thừa nhận bản thân với gia đình và bạn bè.

that they often feel more understood by strangers.

Do đó, nhiều khi họ thấy người lạ hiểu mình hơn người thân.

This gets reported in the media with great lament.

Chuyện này được đưa lên bản tin theo một cách đau buồn.

"Strangers communicate better than spouses!"

"Người dưng còn hiểu mình hơn cả người thương!"

It's a good headline, right?

Tiêu đề hay chứ, nhỉ?

I think it entirely misses the point.

Mà hình như tôi đi lạc đề mất tiêu rồi.

The important thing about these studies

Điều quan trọng của những nghiên cứu này chính là

is just how significant these interactions can be;

trò chuyện với người lạ có ý nghĩa lớn thế nào;

how this special form of closeness

làm thế nào mà cảm giác đặc biệt thân thiết với người lạ

gives us something we need as much as we need our friends

lại quan trọng với ta không kém gì khi ta ở với bạn bè

and our families.

và người thân.

So how is it possible that we communicate so well with strangers?

Vậy làm thế nào chúng ta lại giao tiếp với người lạ tốt đến thế?

There are two reasons.

Có hai lý do.

The first one is that it's a quick interaction.

Thứ nhất: Chúng ta chỉ lướt qua nhau.

It has no consequences.

Chẳng để lại hậu quả gì.

It's easy to be honest with someone you're never going to see again, right?

Rất dễ để nói thật với người mà ta sẽ không bao giờ gặp lại đúng không?

That makes sense.

Điều đó có ý nghĩa rất lớn.

The second reason is where it gets more interesting.

Thứ hai: ta sẽ chẳng biết được chuyện sẽ còn thú vị tới đâu.

We have a bias when it comes to people we're close to.

Chúng ta luôn có định kiến khi nói chuyện với người thân.

We expect them to understand us.

Vì chúng ta luôn mong họ hiểu mình.

We assume they do,

Ta luôn tin rằng họ hiểu,

and we expect them to read our minds.

và mong rằng họ đọc được ý nghĩ của ta.

So imagine you're at a party,

Hãy tượng tượng bạn đang dự tiệc,

and you can't believe that your friend or your spouse

và bạn không ngờ rằng bạn mình hay một nửa của mình

isn't picking up on it that you want to leave early.

không hiểu rằng bạn muốn về sớm.

And you're thinking,

Lúc đó bạn trong đầu bạn nghĩ

"I gave you the look."

"Em đã nháy mắt ra hiệu cho anh còn gì."

With a stranger, we have to start from scratch.

Nhưng với một người lạ, ta phải "bắt đầu từ con số không"

We tell the whole story,

Chúng ta phải giải thích toàn bộ,

we explain who the people are, how we feel about them;

chúng ta là ai, thấy họ thế nào;

we spell out all the inside jokes.

chúng ta giải thích cặn kẽ những câu đùa ít người biết.

And guess what?

Rồi sao?

Sometimes they do understand us a little better.

Có khi họ có hiểu chúng ta thêm một chút.

OK.

Rồi nhé.

So now that we know that talking to strangers matters,

Giờ ta đã hiểu, trò chuyện với người lạ cũng quan trọng đấy,

how does it work?

vậy thì làm sao để bắt đầu câu chuyện?

There are unwritten rules we tend to follow.

Có những luật bất thành văn mà chúng ta phải tuân theo.

The rules are very different depending on what country you're in,

Mỗi quốc gia, mỗi nền văn hoá

what culture you're in.

sẽ có những luật khác nhau.

In most parts of the US,

Hầu như ở mọi nơi trên đất Mỹ,

người ta đều có mong đợi chung khi nói chuyện với người lạ

the baseline expectation in public

is that we maintain a balance between civility and privacy.

sự cân bằng giữa lịch sự và riêng tư.

This is known as civil inattention.

Đây là mong đợi trong tiềm thức mỗi người.

So, imagine two people are walking towards each other on the street.

Bây giờ, có hai người sắp đi qua nhau trên đường.

They'll glance at each other from a distance.

Người này sẽ nhìn người kia từ xa.

That's the civility, the acknowledgment.

Đó là sự "công nhận tồn tại của nhau".

And then as they get closer, they'll look away,

Và khi lại gần, họ sẽ không nhìn nhau nữa

to give each other some space.

để cho người kia một khoảng không gian riêng.

In other cultures,

Với những nền văn hoá khác,

people go to extraordinary lengths not to interact at all.

người ta sẽ đi thật xa nhau ra để khỏi phải nhìn nhau.

People from Denmark tell me

Người ở Đan Mạch nói với tôi,

that many Danes are so averse to talking to strangers,

ở Đan Mạch, người ta không muốn nói chuyện với người lạ tới nỗi,

that they would rather miss their stop on the bus

thà họ lỡ trạm dừng khi xe buýt đi ngang qua

than say "excuse me" to someone that they need to get around.

còn hơn phải nói "làm ơn cho qua" khi họ muốn xuống xe.

Instead, there's this elaborate shuffling of bags

Thay vào đó, họ mang theo túi đựng đồ nặng

and using your body to say that you need to get past,

và dùng động tác xách túi để ngụ ý muốn qua

instead of using two words.

thay vì nói "làm ơn cho qua".

In Egypt, I'm told,

Tôi nghe nói ở Ai Cập,

it's rude to ignore a stranger,

sẽ là bất lịch sự nếu làm lơ người lạ,

and there's a remarkable culture of hospitality.

và họ có cả một nền văn hoá ứng xử thân thiện.

Strangers might ask each other for a sip of water.

Người lạ có thể xin một hớp nước của nhau.

Or, if you ask someone for directions,

Hay thậm chí, bạn chỉ cần hỏi đường ai đó,

they're very likely to invite you home for coffee.

rất có thể họ sẽ mời bạn vào nhà uống trà.

We see these unwritten rules most clearly when they're broken,

Những "luật bất thành văn" sẽ lộ diện nếu ta phá vỡ nó,

or when you're in a new place

hay lúc ta thay đổi môi trường sống

and you're trying to figure out what the right thing to do is.

và cố gắng làm quen với những "luật bất thành văn" ở đó.

Sometimes breaking the rules a little bit is where the action is.

Nhiều khi để biết luật, ta cần phải phá luật.

In case it's not clear, I really want you to do this. OK?

Nếu bạn chưa rõ, tôi muốn bạn thử cách này, được chứ?

So here's how it's going to go.

Tình huống sẽ thế này:

Find somebody who is making eye contact.

tìm một người đang nhìn bạn.

That's a good signal.

Đó là một tín hiệu tốt.

The first thing is a simple smile.

Điều đầu tiên là mỉm cười.

If you're passing somebody on the street or in the hallway here, smile.

Nếu bạn đi qua ai trên đường hay hành lang tới đây, hãy mỉm cười.

See what happens.

Rồi xem thử chuyện gì xảy ra.

Another is triangulation.

Theo một kiểu tam giác khác.

There's you, there's a stranger,

Đây là bạn. Đây là người lạ.

there's some third thing that you both might see and comment on,

Còn đây là một cái gì đó mà cả hai người đều thấy và bình luận,

like a piece of public art

một tác phẩm trong phòng tranh chẳng hạn,

or somebody preaching in the street

hay một người đang thuyết giáo trên đường,

or somebody wearing funny clothes.

hay ai đó mặc đồ trông buồn cười.

Give it a try.

Cứ thử xem nào.

Make a comment about that third thing, and see if starts a conversation.

Cứ bình luận về cái thứ ba đó, và xem thử liệu có cuộc hội thoại nào bắt đầu không.

Another is what I call noticing.

Tôi còn một cách nữa, gọi là: để ý.

This is usually giving a compliment.

Thường thì chúng là những lời khen.

I'm a big fan of noticing people's shoes.

Tôi rất thích nhìn giày của người khác.

I'm actually not wearing fabulous shoes right now,

Dù đôi giày tôi đang mang không được đẹp mấy,

but shoes are fabulous in general.

nhưng với tôi, đã là giày thì đều đẹp.

And they're pretty neutral as far as giving compliments goes.

Và giày cũng ở ngang mức độ vừa phải chừng nào đó là những lời khen về nó

People always want to tell you things about their awesome shoes.

Người ta luôn muốn khoe với bạn đôi giày đẹp mình đang mang.

You may have already experienced the dogs and babies principle.

Chắc bạn đã từng thử qua nguyên lý 'chó và trẻ con'.

It can be awkward to talk to someone on the street;

Có lẽ ngượng nếu ta đi bắt chuyện với người lạ trên đường.

you don't know how they're going to respond.

Vì ta không biết họ sẽ phản ứng thế nào.

But you can always talk to their dog or their baby.

Nhưng bạn luôn có thể bắt chuyện với chó hay đứa bé.

The dog or the baby

Một chú chó, hay một bé con,

is a social conduit to the person,

sẽ luôn là cầu nối giữa người lớn với nhau,

and you can tell by how they respond

và từ cách họ phản ứng, bạn sẽ biết

whether they're open to talking more.

họ có muốn nói chuyện tiếp hay không.

The last one I want to challenge you to

Còn điều cuối cùng, tôi muốn bạn thử

is disclosure.

chính là "bộc bạch".

This is a very vulnerable thing to do,

Thật sự, việc làm này rất nguy hiểm,

and it can be very rewarding.

nhưng mang lại kết quả rất đáng thử.

So next time you're talking to a stranger

Thế này, lần tới khi nói chuyện với người lạ,

and you feel comfortable,

và người đó làm bạn thấy thoải mái,

tell them something true about yourself,

hãy thử tiết lộ một sự thật về mình,

something really personal.

một điều gì đó thật sự riêng tư.

You might have that experience I talked about of feeling understood.

Bạn sẽ hiểu được cái mà tôi gọi là "cảm giác được thấu hiểu".

Sometimes in conversation, it comes up,

Đôi khi trong cuộc nói chuyện,

people ask me, "What does your dad do?" or, "Where does he live?"

có người hỏi tôi "Bố bạn làm gì?" hay "Bố bạn sống ở đâu?"

And sometimes I tell them the whole truth,

Và có lúc tôi "khai" hết toàn bộ,

which is that he died when I was a kid.

ông qua đời khi tôi còn nhỏ.

Always in those moments,

Và trong những khoảnh khắc đó,

they share their own experiences of loss.

họ luôn chia sẻ lại những mất mát của riêng mình.

We tend to meet disclosure with disclosure,

Chúng tôi thường dùng bí mật của mình để đáp lại người kia,

even with strangers.

thậm chí khi họ là người lạ.

So, here it is.

Đến đây, có thể kết luận rồi.

When you talk to strangers, you're making beautiful interruptions

Khi bạn trò chuyện với người lạ, bạn biến những cuộc gặp bất ngờ đẹp đẽ

into the expected narrative of your daily life

thành lời tự sự về cuộc đời mình,

and theirs.

và đời họ.

You're making unexpected connections.

Bạn sẽ tạo được mối nhân duyên bất ngờ.

If you don't talk to strangers, you're missing out on all of that.

Nếu không trò chuyện với người ta, bạn sẽ bỏ lỡ tất cả.

We spend a lot of time

Chúng ta mất rất nhiều thời gian

teaching our children about strangers.

dạy con mình phải hành động thế nào trước "người lạ".

What would happen if we spent more time teaching ourselves?

Vậy sao ta không tự dành thời gian đó để dạy chính mình?

We could reject all the ideas that make us so suspicious of each other.

Chúng ta có thể bỏ được những suy nghĩ khiến ta nghi ngại nhau.

We could make a space for change.

Chúng ta có thể tạo ra được những thay đổi lớn.

Thank you.

Cám ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)