Suzanne Talhouk: Don't kill your language

Suzanne Talhouk: Ai bảo nói tiếng Ả Rập là không "cool" ?

Translator: khalid marbou Reviewer: Anwar Dafa-Alla

Translator: Nhu PHAM Reviewer: Trang Rương

Good morning!

Xin Chào!

Are you awake?

Các bạn còn thức không?

They took my name tag, but I wanted to ask you,

Họ lấy mất thẻ tên của tôi rồi, tôi muốn hỏi

did anyone here write their name on the tag in Arabic?

có ai ở đây ghi tên trên thẻ bằng tiếng Ả Rập không?

Anyone! No one? All right, no problem.

Không ai hết à? Thôi vậy, cũng không vấn đề gì.

Once upon a time, not long ago,

Ngày xửa ngày xưa, cách đây không lâu lắm,

I was sitting in a restaurant with my friend, ordering food.

khi đang ngồi với bạn tại một nhà hàng,

So I looked at the waiter and said,

tôi nhìn anh bồi bàn và bảo:

"Do you have a menu (Arabic)?"

"Anh có thực đơn không?" (Tiếng Ả Rập)

He looked at me strangely, thinking that he misheard.

Anh ta nhìn lại tôi ngờ ngợ, như thể đã nghe nhầm.

He said, "Sorry? (English)."

"Xin lỗi?" (Tiếng Anh).

I said, "The menu (Arabic), please."

"Vui lòng cho xin thực đơn." (Ả Rập)

He replied, "Don't you know what they call it?"

Anh ta đáp: "Cô không biết người ta gọi nó là gì à?"

"I do."

"Tôi biết chứ."

He said, "No! It's called "menu" (English), or "menu" (French)."

"Không! Người ta gọi nó là "menu" (Anh) hoặc "menu" (Pháp)

Is the French pronunciation correct?

Phát âm như vậy đã chuẩn chưa?

"Come, come, take care of this one!" said the waiter.

"Lại đây mau, lo bàn này dùm tôi!" anh bồi gắt.

He was disgusted when talking to me, as if he was saying to himself,

Anh ta chán ghét việc nói chuyện với tôi, như thể:

"If this was the last girl on Earth, I wouldn't look at her!"

"Nếu đây là người đàn bà còn sót lại trên đời, còn lâu mình mới thèm!"

What's the meaning of saying "menu" in Arabic?

Nghĩa lý gì khi nói chữ "thực đơn" bằng tiếng Ả Rập?

Two words made a Lebanese young man judge a girl as being backward

Với hai chữ, một chàng trai Liban đã nhận xét một phụ nữ là "nhà quê"

và "hai lúa".

and ignorant.

How could she speak that way?

Tại sao cô ta lại nói chuyện kiểu vậy?

At that moment, I started thinking.

Lúc đó, tôi mới bắt đầu thấm thía dần.

It made me mad.

Nó làm tôi bực lắm. Thực sự tủi lòng !

It definitely hurts!

I'm denied the right to speak my own language in my own country?

Tiếng mẹ đẻ bị từ chối ngay tại đất nước mình ư?

Where could this happen?

Sao chuyện này lại xảy ra cơ chứ?

How did we get here?

Sao lại ra nông nỗi này?

Well, while we are here, there are many people like me,

Có những người khác giống như tôi,

who would reach a stage in their lives, where they involuntarily give up

sắp sửa đạt đến 1 mốc trong đời, mà lại bất chợt từ bỏ

everything that has happened to them in the past,

những chuyện trong quá khứ,

just so they can say that they're modern

chỉ để nói rằng: Ờ, họ hiện đại và văn minh.

and civilized.

Should I forget all my culture, thoughts,

Tôi có nên quên hết văn hóa, quan niệm

intellect and all my memories?

sự tinh túy và toàn bộ kí ức của mình?

Childhood stories might be the best memories we have of the war!

Những câu chuyện tuổi thơ có thể là kỉ niệm đẹp nhất từ chiến tranh!

Should I forget everything I learned in Arabic, just to conform?

Tôi có nên rũ bỏ tất cả những gì học được từ Ả Rập, chỉ để giống người đời?

To be one of them?

Trở thành một trong số họ ?

Where's the logic in that?

Cái lý nó ở đâu rồi??

Despite all that, I tried to understand him.

Mặc dù vậy, tôi vẫn cố thông cảm cho anh ta.

I didn't want to judge him with the same cruelty that he judged me.

Tôi không muốn phán xét anh ấy với sự cay độc anh đã dành cho tôi.

The Arabic language doesn't satisfy today's needs.

Tiếng Ả Rập đúng là không đáp ứng được nhu cầu hiện nay.

It's not a language for science,

Nó không dành cho khoa học,

research,

nghiên cứu,

a language we're used to in universities,

không quen thuộc

a language we use in the workplace,

với trường học, hay nơi làm việc,

a language we rely on if we were to perform an advanced research project,

huống gì là dùng để diễn đạt một đồ án cấp cao,

càng không phải ngôn ngữ được dùng tại sân bay.

and it definitely isn't a language we use at the airport.

If we did so, they'd strip us of our clothes.

Vậy thì có thể sử dụng nó ở đâu ?! Chúng ta đều có thể tự hỏi đấy !

Where can I use it, then? We could all ask this question!

Nếu muốn dùng tiếng Ả Rập, ta có thể dùng nó ở đâu ?!

So, you want us to use Arabic. Where are we to do so?

Đây là một thực tế.

This is one reality.

Nhưng có một vấn đề khác quan trọng hơn cần nghĩ tới.

But we have another more important reality that we ought to think about.

Tiếng Ả Rập là tiếng mẹ đẻ của tôi.

Arabic is the mother tongue.

Nghiên cứu cho rằng sự thuần thục trong ngôn ngữ khác

Research says that mastery of other languages

đòi hỏi sự thuần thục từ chính tiếng mẹ đẻ.

demands mastery of the mother tongue.

Mastery of the mother tongue is a prerequisite for creative expression in other languages.

Sự lưu loát ấy là nền tảng cho sự diễn đạt phong phú trong ngôn ngữ khác.

How?

Nhưng làm thế nào đây?!

Gibran Khalil Gibran,

Gibran Khalil Gibran,

Khi mới tập tành viết lách, ông đã sử dụng Tiếng Ả Rập

when he first started writing, he used Arabic.

All his ideas, imagination and philosophy

Toàn bộ ý tửơng, sức sáng tạo và triết lý của ông

đều lấy cảm hứng từ cậu bé con ở thôn làng này

were inspired by this little boy in the village

where he grew up, smelling a specific smell,

Tại nơi chôn rau cắt rốn của mình, cảm được một mùi đặc trưng,

hearing a specific voice,

hóng được một âm thanh đặc biệt,

and thinking a specific thought.

và ngẫm một ý niệm riêng biệt.

So, when he started writing in English, he had enough baggage.

Thế nên, khi chuyển sang tiếng Anh, ông vướng phải nhiều gánh nặng tư tưởng.

Even when he wrote in English,

Kể cả khi ông viết bằng tiếng Anh,

when you read his writings in English, you smell the same smell,

khi đọc mảng văn ấy, bạn cũng cảm được một mùi như vậy,

sense the same feeling.

sẻ chia cùng một cảm giác đó thôi.

You can imagine that that's him writing in English,

Bạn có thể hình dung rằng chính ông trong văn Tiếng Anh,

the same boy who came from the mountain. From a village on Mount Lebanon.

cũng là cậu bé đến từ vùng núi, từ ngôi làng mang tên Mount Lebanon.

So, this is an example no one can argue with.

Thế đó, đây là ví dụ không ai có thể bàn cãi.

Second, it's often said that if you want to kill a nation,

Điều thứ hai, người đời thường nói nếu bạn muốn triệt tiêu một quốc gia,

the only way to kill a nation,

cách duy nhất là triệt tiêu ngôn ngữ của đất nước đó.

is to kill its language.

This is a reality that developed societies are aware of.

Đây là sự thật mà thế giới phát triển hiện nay đều biết rõ.

The Germans, French, Japanese and Chinese, all these nations are aware of this.

Đức, Pháp, Nhật và Trung, những nơi này đều biết rõ điều đó.

That's why they legislate to protect their language.

Đó là lí do tại sao họ ban luật để bảo vệ ngôn ngữ của mình,

They make it sacred.

"thần thánh hoá" nó lên,

That's why they use it in production, they pay a lot of money to develop it.

sử dụng nó trong sản xuất, trả tiền tỉ để phát triển nó.

Do we know better than them?

Liệu ta có biết rõ điều đó hơn họ?

Chúng ta không đến từ nước phát triển,

All right,

we aren't from the developed world,

this advanced thinking hasn't reached us yet,

Suy nghĩ đó còn quá cao siêu so với chúng ta,

and we would like to catch up with the civilized world.

chúng ta cũng muốn bắt kịp thời đại chứ.

Những quốc gia từng như ta, nhưng đã quyết định vươn lên phát triển,

Countries that were once like us, but decided to strive for development,

do research,

làm nghiên cứu,

and catch up with those countries,

và đuổi theo những nước tiên tiến,

such as Turkey, Malaysia and others,

như Thổ Nhĩ Kì, Malaysia và nhiều nữa,

they carried their language with them as they were climbing the ladder,

Họ đem theo ngôn ngữ của họ trong suốt chặng đường phát triển,

protected it like a diamond.

bảo vệ nó như bảo vệ đá quí.

They kept it close to them.

Họ giữ nó gần với họ.

Because if you get any product from Turkey or elsewhere

Bởi nếu bạn muốn nhập hàng từ Thổ Nhĩ Kì hay bất kì đâu

nếu nó không được dán nhãn bằng tiếng Thổ Nhĩ Kì,

and it's not labeled in Turkish,

then it isn't a local product.

thì nó không xuất xứ từ nước đó.

You wouldn't believe it's a local product.

Bạn sẽ không tin nó là hàng trong nước.

Họ sẽ tiếp tục trở lại làm người tiêu thụ chính,

They'd go back to being consumers,

clueless consumers, like we are most of the time.

không 1 đầu mối, như đa phần chúng ta bây giờ đây.

So, in order for them to innovate and produce, they had to protect their language.

Nên, để cách tân và sản xuất, họ phải bảo vệ ngôn ngữ của mình.

Nếu tôi nói, " Tự do, Dân chủ, Độc Lập," ( tiếng Ả Rập )

If I say, "Freedom, sovereignty, independence (Arabic),"

what does this remind you of?

Điều này gợi cho bạn điều gì?

It doesn't ring a bell, does it?

Regardless of the who, how and why.

Không gợi nên gì, đúng chứ?

Mặc kệ ai, thế nào hay tại sao.

Language isn't just for conversing, just words coming out of our mouths.

Ngôn ngữ không chỉ dành cho chuyển đổi, là từ ngữ tuôn ra khỏi miệng.

Language represents specific stages in our lives,

Ngôn ngữ đại diện cho từng giai đoạn cụ thể trong đời chúng ta,

và là thuật ngữ liên kết với cảm xúc.

and terminology that is linked to our emotions.

Nên khi ta nói, "Tự do, Dân Chủ, Độc Lập."

So when we say, "Freedom, sovereignty, independence,"

mỗi người trong các bạn đều tự vẽ nên hình ảnh nhất định trong tâm trí,

each one of you draws a specific image in their own mind,

there are specific feelings

những cám giác rất thật,

of a specific day in a specific historical period.

về một ngày cụ thể trong một giai đoạn lịch sử xác định.

Ngôn ngữ không chỉ một, hai hay ba từ ghép lại khơi khơi.

Language isn't one, two or three words or letters put together.

It's an idea inside that relates to how we think,

Mà là 1 ý niệm ẩn tương quan với cách ta suy nghĩ,

and how we see each other and how others see us.

và nhìn nhận, kể cả cách mọi người đánh giá lẫn nhau.

Tóm lại, hiểu biết của ta là gì?

What is our intellect?

How do you say whether this guy understands or not?

Làm thế nào biết được anh chàng này có hiểu hay không?

So, if I say, "Freedom, sovereignty, independence (English),"

Nên, nếu tôi nói, "Tự Do, Dân Chủ, Độc Lập," (tiếng Anh)

hoặc nếu con bạn đến trước mặt bạn và bảo,

or if your son came up to you and said,

"Dad, have you lived through the period of the freedom (English) slogan?"

"Bố, bố đã trải qua cái thời của tự do ngôn luận (tiếng Anh) chưa?"

How would you feel?

Bạn sẽ cảm thấy thế nào?

If you don't see a problem,

Nếu bạn không thấy được vấn đề,

then I'd better leave, and stop talking in vain.

có lẽ tôi nên đi vậy, để khỏi phát biểu trong vô vọng.

Ý là những biểu hiện thông thường sẽ gợi nhớ về một vật đặc trưng.

The idea is that these expressions remind us of a specific thing.

Tôi có một người bạn biết nói tiếng Pháp do lấy được chồng Pháp.

I have a francophone friend who's married to a French man.

I asked her once how things were going.

Hôm nọ, tôi hỏi cô ấy sống ra sao.

She said, "Everything is fine,

Cô bảo, " Mọi thứ đều ổn,

but once, I spent a whole night asking and trying to translate

nhưng có lần, mình đã dành cả đêm để hỏi và cố phiên nghĩa

the meaning of the word 'toqborni' for him."

từ "toqborni" cho anh ấy."

(Laughter)

( Tiếng cười)

(Applause)

( Vỗ Tay)

Cô gái tội nghiệp ấy đã nhầm lẫn bảo chồng là "toqborni", (tokborni)

The poor woman had mistakenly told him "toqborni,"

and then spent the whole night trying to explain it to him.

và đã dành cả đêm giải thích cho anh ta.

He was puzzled by the thought: "How could anyone be this cruel?

Anh ta thắc mắc: "Tại sao một người có thể ác đến thế?

Does she want to commit suicide?

Cô ấy muốn tự tử à?

"Chôn mình sao?" (tiếng Anh)

'Bury me?' (English)"

Một trong những ví dụ hiếm hoi cho ta thấy

This is one of the few examples.

It made us feel that she's unable to tell that word to her husband,

cô gái ấy không thể giải thích từ đó cho chồng mình,

since he won't understand,

do anh ta không hiểu

and he's right not to; his way of thinking is different.

và anh có quyền; cách suy nghĩ của anh ấy hoàn toàn khác.

She said to me, "He listens to Fairuz with me,

Cô ấy bảo tôi, " Anh ấy nghe Fairuz cùng với mình,

and one night, I tried to translate for him

và đêm kia, mình cố cắt nghĩa

để anh có thể cảm nhận được cái mình thấy khi nghe Fairuz."

so he can feel what I feel when I listen to Fairuz."

The poor woman tried to translate this for him:

Cô nói như thế này với anh ta :

"From them I extended my hands and stole you --"

" Từ chúng, em giang tay và cướp được anh --"

(Laughter)

( Tiếng Cười)

Và đây mới là khúc kì cục :

And here's the pickle:

"And because you belong to them, I returned my hands and left you."

" Và bởi vì anh thuộc về chúng, em rút tay lại và rời bỏ anh."

( Tiếng Cười)

(Laughter)

Translate that for me.

Dịch câu đó giùm tôi đi.

(Applause)

( Vỗ Tay )

So, what have we done to protect the Arabic language?

Thế, ta đã làm những gì để bảo tồn tiếng Ả rập?

We turned this into a concern of the civil society,

Ta xoay chuyện này thành một vấn đề xã hội dân sự,

and we launched a campaign to preserve the Arabic language.

và phát động chiến dịch bảo tồn ngôn ngữ Ả Rập.

Even though many people told me, "Why do you bother?

Kể cả khi nhiều người bảo tôi, " Cô quan tâm chi cho cực?

Forget about this headache and go have fun."

Bỏ ba cái vụ nhức não này đi và quẩy lên."

No problem!

Được thôi! Không vấn đề gì!

The campaign to preserve Arabic launched a slogan that says,

Chiến dịch ấy có khẩu hiệu như thế này

"I talk to you from the East, but you reply from the West."

"Tôi nói từ phía Đông, nhưng bạn đáp lại từ phía Tây."

We didn't say, "No! We do not accept this or that."

Ta không nói, "Không! Chúng tôi không chịu cái này hay kia."

We didn't adopt this style because that way, we wouldn't be understood.

Chúng tôi không tiếp nhận cách này bởi vì chúng tôi không hiểu.

Khi ai đó nói với tôi kiểu đó, tôi cực ghét ngôn ngữ Ả Rập.

And when someone talks to me that way, I hate the Arabic language.

We say--

Ta thường nói --

(Applause)

( Vỗ Tay)

Ta muốn thay đổi sự thật, và bị thuyết phục

We want to change our reality,

and be convinced in a way that reflects our dreams, aspirations and day-to-day life.

đến nỗi nó phản ánh giấc mơ, khát vọng và cuộc sống thường nhật của ta

In a way that dresses like us and thinks like we do.

ăn diện giống và suy diễn như ta.

So, "I talk to you from the East, but you reply from the West"

Nên, "Tôi nói từ phía Đông, bạn trả lời từ phía Tây."

has hit the spot.

cũng đủ để giải thích.

Something very easy, yet creative and persuasive.

Thứ rất dễ dàng, đủ sáng tạo và đầy thuyết phục.

After that, we launched another campaign

Sau đó, chúng tôi lại khai triển một chiến dịch khác

with scenes of letters on the ground.

với sự hiện diện của chữ viết trên mặt đất.

You've seen an example of it outside,

Chắc bạn cũng thấy 1 ví dụ ở ngoài rồi,

a scene of a letter surrounded by black and yellow tape

1 khung chứa 1 chữ bao quanh bởi băng dán màu vàng đen in câu

with "Don't kill your language!" written on it.

" Đừng triệt tiêu ngôn ngữ của bạn!"

Why? Seriously, don't kill your language.

Tại sao? Không đùa đâu, đừng triệt tiêu ngôn ngữ của bạn.

We really shouldn't kill our language.

Không nên vùi dập ngôn ngữ của chính dân tộc mình.

If we were to kill the language, we'd have to find an identity.

Nếu làm thế, ta cần phải nhận dạng lại bản thân.

We'd have to find an existence.

Cần tìm sự tồn tại cho mình.

We'd go back to the beginning.

Phải quay trở về nơi xuất phát.

This is beyond just missing our chance of being modern and civilized.

Điều này còn đi xa hơn cả việc bỏ lỡ cơ hội trở nên văn minh, hiện đại.

After that we released photos of guys and girls wearing the Arabic letter.

Tiếp tục, chúng tôi phát những tấm hình thanh niên mặc áo có chữ Ả Rập.

Photos of "cool" guys and girls.

Những tấm hình của những anh chàng và cô nàng "cool".

We are very cool!

Rất là cool!

And to whoever might say, "Ha! You used an English word!"

Và dành cho người nhiều lời, "Há! Bày đặt xài từ tiếng Anh nữa chứ!

I say, "No! I adopt the word 'cool.'"

Tôi xin đáp, "Không dám! Tôi học được từ "cool" đấy."

Mặc người ta la ó, hãy cho tôi từ nào đó tốt đẹp hơn

Let them object however they want, but give me a word that's nicer

and matches the reality better.

phù hợp hơn với sự thật này.

I will keep on saying "Internet"

Tôi vẫn cứ nói "Internet" đấy

I wouldn't say: "I'm going to the world wide web"

tôi sẽ không dài dòng : "Tôi sẽ lên mạng toàn cầu đây."

(Laughs)

(Tiếng cười)

Because it doesn't fit! We shouldn't kid ourselves.

Bởi nó không phù hợp! Không nên dối bản thân làm gì.

But to reach this point, we all have to be convinced

Nhưng để đi đến mức này, cần phải tin rằng

that we shouldn't allow anyone who is bigger

không nên để bất kì ai ngon hơn

or thinks they have any authority over us when it comes to language,

hay nghĩ rằng họ có quyền hạn hơn khi bàn đến vấn đề ngôn ngữ,

to control us or make us think and feel what they want.

để khống chế hay thao túng ý nghĩ và cảm giác ta theo ý họ.

Creativity is the idea.

Sáng tạo chính là mấu chốt vấn đề.

So, if we can't reach space or build a rocket and so on,

Vậy, nếu không thể vươn tới vũ trụ hay dựng nên lửa vân vân,

we can be creative.

ta vẫn còn có thể sáng tạo.

At this moment, every one of you is a creative project.

Ngay phút giây này, mỗi người đều là một dự án vĩ mô.

Creativity in your mother tongue is the path.

Sáng tạo trong tiếng mẹ đẻ chính là con đường dẫn đến điều này.

Let's start from this moment.

Thế thì hãy cùng bắt đầu tại ngay đây.

Cùng viết nên cuốn tiểu thuyết hoặc quay cuộn phim ngắn.

Let's write a novel or produce a short film.

A single novel could make us global again.

1 cuốn truyện cũng có thể làm ta kết nối toàn cầu.

It could bring the Arabic language back to being number one.

Mang tiếng Ả Rập trở về trạng thái phồn vinh của nó.

So, it's not true that there's no solution; there is a solution!

Nên, nói không có cách giải quyết là sai; Có cách đấy chứ!

But we have to know that, and be convinced that a solution exists,

Cần biết, và tin rằng khi giải pháp tồn tại,

thì ta có nhiệm vụ trở thành một phần của giải pháp đó.

that we have a duty to be part of that solution.

In conclusion, what can you do today?

Nói tóm lại, bạn có thể làm được gì ngày hôm nay?

Now, tweets, who's tweeting?

Chia sẻ đi, ai đang lên Twitter thế?

Please, I beg of you, even though my time has finished,

Tôi xin đó, thật lòng, kể cả khi thời gian của tôi mới hết,

either Arabic, English, French or Chinese.

dù là Ả Rập, Anh, Pháp, kể cả Trung Quốc.

Nhưng đừng nên viết tiếng Ả Rập với kí tự Latin trộn lẫn với chữ số!

But don't write Arabic with Latin characters mixed with numbers!

(Applause)

( Vỗ tay)

Đó là một thảm họa! Không giống ngôn ngữ thực thụ chút nào

It's a disaster! That's not a language.

You'd be entering a virtual world with a virtual language.

Bạn sắp bước vào thế giới ảo với một thứ tiếng ảo.

It's not easy to come back from such a place and rise.

Không dễ dàng gì để quay lại nơi này và đột phá đâu.

That's the first thing we can do.

Đó là điều đầu tiên ta có thể làm.

Second, there are many other things that we can do.

Thứ hai là, có rất nhiều chuyện tương tự khác có thể làm.

We're not here today to convince each other.

Hôm nay, ta đâu phải tụ lại để thuyết phục lẫn nhau.

We're here to bring attention to the necessity of preserving this language.

Ta ở đây để nêu lên sự cần thiết của việc bảo tồn ngôn ngữ.

Now I will tell you a secret.

Và tôi sẽ kể bạn một bí mật.

Trẻ con lần đầu nhận ra bố nó thông qua ngôn ngữ.

A baby first identifies its father

through language.

Khi con gái tôi chào đời, tôi bảo, " Đây là bố con, cục cưng của mẹ" (tiếng Ả Rập)

When my daughter is born, I'll tell her, "This is your father, honey (Arabic)."

Tôi không muốn nói, "Đây là cha con, con yêu." (tiếng Anh).

I wouldn't say, "This is your dad, honey (English)."

And in the supermarket, I promise my daughter Noor,

Và khi ở siêu thị, tôi hứa sẽ mua cho con bé Noor,

that if she says to me, "Thanks (Arabic),"

nếu nó chịu nói "cảm ơn" bằng Ả Rập.

I won't say, "Dis, 'Merci, Maman,'" and hope no one has heard her.

Tôi sẽ không chịu,"Cám ơn, mẹ" (Pháp) và hi vọng sẽ không ai nghe thấy.

( Vỗ Tay)

(Applause)

Let's get rid of this cultural cringe.

Hãy chung tay loại bỏ sự thụt lùi văn hóa này!

(Applause)

( Vỗ Tay)