Aaron Huey: America's native prisoners of war

Aaron Huey: Những người tù chiến tranh da đỏ tại Mỹ.

Translator: Trinh thi-thu-tam Reviewer: Anh Thu Ho

Hôm nay tôi có mặt tại đây để giới thiệu những bức hình của người Lakota mà tôi đã chụp.

I'm here today to show my photographs of the Lakota.

Many of you may have heard of the Lakota,

Trong số các bạn ở đây chắc cũng biết đến người Lakota

or at least the larger group of tribes,

hoặc ít nhất thì cũng nghe đến nhóm dân tộc lớn hơn

called the Sioux.

tên Sioux

The Lakota are one of many tribes that were moved off their land

Người Lakota là một trong những dân tộc bị đuổi khỏi vùng đất của mình

đến các trại nhốt tù nhân chiến tranh

to prisoner-of-war camps,

now called reservations.

nay gọi là những khu bảo tồn.

The Pine Ridge Reservation,

Vùng đất người da đỏ Pine Ridge

the subject of today's slide show,

-- chủ đề của buổi nói chuyện hôm nay,

nằm tại 75 dặm theo hướng tây nam

is located about 75 miles southeast of the Black Hills in South Dakota.

của Black Hills, Nam Dakota

Nơi đây đôi khi được biết đến

It is sometimes referred to as Prisoner of War Camp Number 334,

như Trại Tù nhân Chiến tranh số 334

và đó là nơi mà người Lakota hiện đang sinh sống.

and it is where the Lakota now live.

Now, if any of you have ever heard of AIM,

Nếu trong số các bạn đây có nghe đến AIM,

the American Indian Movement,

Tổ Chức Bình Quyền Cho Nhóm Người Thổ Dân Da Đỏ

or of Russell Means,

hoặc nghe đến Russell Means,

or Leonard Peltier,

hoặc Leonard Peltier,

or of the standoff at Oglala,

hoặc cuộc nổi dậy tại Oglala,

then you know Pine Ridge is ground zero for Native issues in the US.

vậy nên chúng ta hiểu rằng Pine Ridge là nơi bắt đầu

về vấn đề người Thổ Dân tại Mỹ.

So I've been asked to talk a little bit today

Tôi đã được yêu cầu để dành một chút thời gian hôm nay để kể

about my relationship with the Lakota,

về mối quan hệ của tôi với người Lakota,

and that's a very difficult one for me,

và đây là một việc rất khó cho tôi.

because, if you haven't noticed from my skin color,

Vì, nếu bạn để ý đến màu da của tôi,

tôi là người da trắng,

I'm white,

and that is a huge barrier on a Native reservation.

và đây là một cách biệt rất lớn giữa người thổ dân và tôi.

You'll see a lot of people in my photographs today.

Chúng ta có thể thấy được rất nhiều người trong các bức hình của tôi hôm nay,

I've become very close with them, and they've welcomed me like family.

rồi dần dần tôi gần gũi với họ hơn, và họ chào đón tôi như người trong nhà.

Họ gọi tôi là anh em và chú

They've called me "brother" and "uncle,"

và liên tục mời tôi đến đó trong hơn 5 năm qua.

and invited me again and again over five years.

Nhưng tại Pine Ridge,

But on Pine Ridge,

I will always be what is called "wasichu."

tôi luôn bị gọi là wasichu,

"Wasichu" is a Lakota word

và washichu là một từ của tiếng Lakota

that means "non-Indian,"

có nghĩa là không phải gốc da đỏ

but another version of this word

nhưng cũng có một nghĩa khác của từ này

là "người lấy phần thịt ngon nhất cho riêng mình".

means "the one who takes the best meat for himself."

And that's what I want to focus on --

Và đó là điều mà tôi muốn nhấn mạnh ở đây --

the one who takes the best part of the meat.

người dành lấy phần thịt ngon nhất cho mình.

Có nghĩa là tham lam.

It means "greedy."

So take a look around this auditorium today.

Vậy chúng ta hãy nhìn quanh khán phòng hôm nay xem.

Chúng ta đang ở tại một trường tư tại Phía Tây của Mỹ,

We are at a private school in the American West,

ngồi trên những ghế nệm đỏ

sitting in red velvet chairs

with money in our pockets.

với tiền trong túi.

And if we look at our lives,

Và nếu chúng ta nhìn lại cuộc sống của chúng ta,

we have indeed taken the best part of the meat.

chúng ta thực đang lấy

phần thịt ngon nhất.

So let's look today at a set of photographs

Hãy nhìn lại bộ hình

of a people who lost

của một dân tộc chịu nhiều mất mát

so that we could gain,

để chúng ta có thể thấu hiểu,

and know that when you see these people's faces,

và biết rằng khi chúng ta nhìn những khuôn mặt của những người này

that these are not just images of the Lakota;

đây không phải là hình ảnh của chỉ riêng người Lakota,

they stand for all indigenous people.

mà họ đại diện cho những nhóm người bản địa.

On this piece of paper

Trên mảnh giấy này,

is the history the way I learned it from my Lakota friends and family.

là lịch sử mà tôi đã học

từ những người bạn và gia đình Lakota.

The following is a time line of treaties made, treaties broken

Tiếp theo là cột thời gian

của các hiệp ước được lập, các hiệp ước bị phá vỡ

and massacres disguised as battles.

và những cuộc tàn sát được ngụy trang như cuộc chiến.

I'll begin in 1824.

Tôi sẽ bắt đầu từ năm 1824.

"Điều gì được biết đến như là Phòng các vấn đề người Da Đỏ

What is known as the Bureau of Indian Affairs

được thành lập trong Phòng Chiến Tranh,

was created within the War Department,

là nơi đầu tiên lên tiếng giận dữ

setting an early tone of aggression

in our dealings with the Native Americans.

về những vấn đề mà chúng ta giải quyết với người Da Đỏ.

1851:

1851:

The first treaty of Fort Laramie was made,

Hiệp ước đầu tiên của Fort Laramie được lập,

clearly marking the boundaries of the Lakota Nation.

đánh dấu rạch ròi ranh giới của nước Lakota.

Theo hiệp ước này,

According to the treaty, those lands are a sovereign nation.

những vùng đất này là một quốc gia tự trị.

If the boundaries of this treaty had held --

Nếu ranh giới của hiệp ước này được giữ --

and there is a legal basis that they should --

và có những điều luật rằng họ nên làm theo--

then this is what the US would look like today.

thì đây là hình dạng nước Mỹ ngày nay.

10 năm sau,

Ten years later.

The Homestead Act, signed by President Lincoln,

Luật Nhà Đất, tổng thống Lincoln ký,

unleashed a flood of white settlers into Native lands.

đưa hàng loạt những người da trắng vào đất của người Da Đỏ.

1863:

1863:

An uprising of Santee Sioux in Minnesota

Một cuộc nổi dậy của người Santee Sioux tại Minnesota

ends with the hanging of 38 Sioux men,

kết thúc cùng với 38 người đàn ông Simoux bị treo cổ,

the largest mass execution in US history.

một cuộc hành quyết lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ.

The execution was ordered by President Lincoln,

cuộc hành quyết do Tổng Thống Lincoln ra chỉ thị

only two days after he signed the Emancipation Proclamation.

chỉ sau hai ngày

ông ta ký vào Tuyên ngôn Giải phóng Nô lệ.

1866: The beginning of the Transcontinental Railroad --

1866, năm đầu của đường sắt liên lục địa --

một kỷ nguyên mới.

a new era.

Chúng ta khai thác đất thành đường ray và tàu lửa

We appropriated land for trails and trains

để rút ngắn đoạn đường qua trung tâm của Quốc Gia Lakota.

to shortcut through the heart of the Lakota Nation.

The treaties were out the window.

Hiệp ước bị quẳng ra cửa sổ.

In response, three tribes led by the Lakota chief Red Cloud

Để lên tiếng, ba bộ tộc dẫn đầu bởi tộc trưởng của Lakota Red Cloud

attacked and defeated the US army,

tấn công và đánh thắng quân đội Mỹ nhiều lần.

many times over.

I want to repeat that part:

Tôi muốn nhắc lại điều này.

The Lakota defeat the US army.

Người Lakota đánh bại quân đội Mỹ.

1868: Hiệp ước Fort Laramie thứ hai

1868: The second Fort Laramie Treaty clearly guarantees

đảm bảo việc tự trị của Nước Lớn Sioux

the sovereignty of the Great Sioux Nation

and the Lakotas' ownership of the sacred Black Hills.

và chủ quyền của người Lakota tại Black Hills linh thiêng.

Chính phủ cũng hứa những quyền về đất và quyền săn bắn

The government also promises land and hunting rights

trong các khu vực lân cận.

in the surrounding states.

We promise that the Powder River country

Chúng ta đã hứa rằng đất nước Power River

sẽ mãi mãi đóng cửa với tất cả những người da trắng.

will henceforth be closed to all whites.

The treaty seemed to be a complete victory

Hiệp ước tưởng chừng như là một chiến thắng toàn vẹn

for Red Cloud and the Sioux.

cho người Red Clound và Sioux.

In fact, this is the only war in American history

Thực ra, đây là cuộc chiến duy nhất trong lịch sử Mỹ

tại nơi mà chính quyền thương lượng một nền hòa bình

in which the government negotiated a peace

by conceding everything demanded by the enemy.

bằng cách công nhận mọi đề mục được đề ra bởi kẻ thù.

1869:

1869: The Transcontinental Railroad was completed.

Đường sắt xuyên lục địa hoàn thành.

It began carrying, among other things, large numbers of hunters,

Nó bắt đầu chở theo, giữa những thứ khác, là một lượng lớn người đi săn

những người bắt đầu giết bò hàng loạt,

who began the wholesale killing of buffalo,

eliminating a source of food, clothing and shelter for the Sioux.

chiếm hết nguồn thức ăn, vải vóc và cả nơi trú ngụ của người Sioux.

1871:

1871:

The Indian Appropriation Act

Luật Phân Bố Chủ Quyền Người Da Đỏ

makes all Indians wards of the federal government.

khiến cho tất cả người da đỏ bị cầm giữ bởi nhà nước.

In addition, the military issued orders

Thêm vào đó, quân đội ban lệnh

forbidding western Indians from leaving reservations.

cấm những người da đỏ phía tây đi khỏi các vùng bảo tồn.

All western Indians at that point in time were now prisoners of war.

Tất cả những người da đỏ phía tây tại thời điểm đó

trở thành những tù nhân chiến tranh.

Và cũng trong năm 1871,

Also in 1871,

we ended the time of treaty-making.

chúng ta kết thúc thời gian hiệp ước.

The problem with treaties is they allow tribes to exist as sovereign nations,

Vấn đề về hiệp ước là họ để những người đồng bào tồn tại như những quốc gia tự trị,

mà chúng ta không thể có điều đó;

and we can't have that.

We had plans.

chúng ta có những kế hoạch khác.

1874:

1874:

General George Custer announced the discovery of gold in Lakota territory,

Đại Tướng Goerge Custer tuyên bố về việc phát hiện ra vàng tại khu Lakota,

specifically the Black Hills.

cụ thể là khu Black Hills.

The news of gold creates a massive influx of white settlers

Tin tức về vàng tạo ra một lượng lớn người da trắng đổ về

nước Lakota

into Lakota Nation.

Custer recommends that Congress find a way

Custer cũng kiến nghị Quốc hội tìm cách

chấm dứt hiệp ước với người Lakota

to end the treaties with the Lakota as soon as possible.

càng sớm càng tốt.

1875: The Lakota war begins

1875: Chiến tranh tại Lakota bắt đầu

over the violation of the Fort Laramie Treaty.

bằng cuộc nổi loạn của hiệp ước Fort Laramie.

1876:

1876:

On July 26th,

Và ngày 26 tháng 07

on its way to attack a Lakota village,

trên đường tấn công làng Lakota,

Custer's 7th Cavalry was crushed

đội quân số 07 của Custer bị đánh tơi tã

at the battle of Little Big Horn.

tại trận Little Big Horn.

1877:

1877:

The great Lakota warrior and chief named Crazy Horse

Đội quân anh dũng Lakota và thủ lĩnh tên Con Ngựa Điên

surrendered at Fort Robinson.

bị bao vây tại Fort Robinson.

Ông ấy sau đó bị giết trong trong thời gian tạm giữ.

He was later killed while in custody.

1877 cũng là năm mà chúng ta tìm ra cách

1877 is also the year we found a way to get around the Fort Laramie Treaties.

giải quyết Hiệp Ước Fort Laramie.

A new agreement was presented to Sioux chiefs and their leading men,

Thỏa hiệp mới được đưa ra trước những người đứng đầu Sioux

dưới một chiến dịch được hiểu là "bán hoặc đói".

under a campaign known as "Sell or Starve" --

sign the paper, or no food for your tribe.

Ký vào giấy, hay không lương thực cho bộ lạc của họ.

Only 10 percent of the adult male population signed.

Chỉ có 10 phần trăm dân số nam ở tuổi trường thành ký vào.

The Fort Laramie Treaty called for at least three-quarters of the tribe

Hiệp ước Fort Laramie

yêu cầu ít nhất ba phần tư dân làng

to sign away land.

phải bỏ đất của mình

That clause was obviously ignored.

Biên bản đó hoàn toàn bị lờ đi.

1887: The Dawes Act.

1887: Đạo Luật Dawes.

Sở hữu đất của vùng đất thổ dân chấm dứt.

Communal ownership of reservation lands ends.

Reservations are cut up into 160-acre sections,

Đất thổ sân bị chia cắt ra thành những miếng 160 mẫu

and distributed to individual Indians

và giao cho mỗi thổ dân

with the surplus disposed of.

với một phần đất lớn bị mất đi.

Tribes lost millions of acres.

Các bộ tộc mất hàng triệu mẫu đất.

The American dream of individual land ownership

Giấc mơ Mỹ về chủ quyền đất độc lập

turned out to be a very clever way

lại trở thành 1 cách rất thông minh

to divide the reservation until nothing was left.

để chia đất thổ dân thành miếng đến hết.

Việc di chuyển tàn phá đất thổ dân,

The move destroyed the reservations,

làm chúng dễ dàng bị chia ra và bán

making it easier to further subdivide and to sell

với mỗi thế hệ đi qua.

with every passing generation.

Most of the surplus land

Hầu hết những miếng đất thừa

and many of the plots within reservation boundaries

và nhiều miếng đất khác trong khu thổ dân

are now in the hands of white ranchers.

hiện đang nằm trong tay của những chủ nông trại người da trắng.

Once again, the fat of the land goes to wasichu.

Một lần nữa, phần màu mỡ của miếng đất lọt vào tay wasichu.

1890: A date I believe to be the most important in this slide show.

1890, thời điểm mà tôi nghĩ rằng

là phần quan trọng nhất trong cuộc nói chuyện ngày hôm nay.

This is the year of the Wounded Knee Massacre.

Đây là năm cuộc tàn sát Wounded Knee diễn ra.

Vào ngày 29 tháng 12,

On December 29,

US troops surrounded a Sioux encampment at Wounded Knee Creek,

quân đội Mỹ bao vây lán trại Sioux tại thung lũng Knee Wounded,

tàn sát Trưởng làng Bàn Chân To

and massacred Chief Big Foot and 300 prisoners of war,

và 300 tù nhân chiến tranh,

sử dụng loại vụ khí bắn hàng loạt mới

using a new rapid-fire weapon that fired exploding shells,

loại mà bắn ra đạn nổ

called a Hotchkiss gun.

gọi là súng Hotchkiss

For this so-called "battle,"

Đối với trận chiến này,

20 Congressional Medals of Honor for Valor

20 Quân Hàm Danh Dự cho sự anh dũng

were given to the 7th Cavalry.

được trao cho Đoàn quân thứ 7.

To this day,

Đến ngày hôm nay,

đây là Quân Hàm Danh Dự tốt nhất

this is the most Medals of Honor ever awarded for a single battle.

từng được trao cho một trận chiến.

More Medals of Honor were given

Nhiều Quân Hàm Danh Dự khác được trao

for the indiscriminate slaughter of women and children

cho cuộc tàn sát chống phân biệt phụ nữ và trẻ em

than for any battle in World War One,

hơn trong bất kỳ trận Chiến Tranh Thế Giới Thứ Nhất,

Chiến Tranh Thế Giới Thứ Hai,

World War Two,

Korea, Vietnam,

Hàn Quốc, Việt Nam,

Iraq hay Afghanistan.

Iraq or Afghanistan.

Trận tàn sát Wounded Knee

The Wounded Knee Massacre is considered the end of the Indian wars.

được coi như là kết cục của các cuộc chiến tranh người da đỏ.

Bất kỳ lúc nào tôi đến thăm

Whenever I visit the site of the mass grave at Wounded Knee,

nghĩa trang lớn tại Wounded Knee,

I see it not just as a grave for the Lakota or for the Sioux,

tôi vẫn thấy rằng đó không chỉ là một nghĩa trang

của người Lakota hay của người Sioux,

nhưng đó là nghĩa trang của những người thổ dân.

but as a grave for all indigenous peoples.

The holy man Black Elk, said,

Thánh Black Elk từng nói,

"Lúc đó tôi không biết

"I did not know then how much was ended.

có bao nhiêu người đã chết.

When I look back now from this high hill of my old age,

Khi tôi nhìn lại

từ ngọn đồi cao của tuổi tác mình

I can still see the butchered women and children

tôi có thể thấy phụ nữ và trẻ em bị tàn sát

nằm hỗn loạn, ngỗn ngang

lying heaped and scattered all along the crooked gulch,

dọc theo thung lũng cong vênh

rõ như tôi nhìn thấy họ

as plain as when I saw them

with eyes still young.

với những con mắt trong veo.

And I can see that something else died there in the bloody mud

Và tôi có thể nhìn thấy được cái gì đó chết trong lớp bùn máu

và được chôn vùi trong cơn bão tuyết.

and was buried in the blizzard.

A people's dream died there.

Một giấc mộng chết tại đó,

And it was a beautiful dream."

và đó là một giấc mơ đẹp."

Theo sự kiện này,

With this event,

a new era in Native American history began.

một kỷ nguyên mới trong lịch sử người Da Đỏ bắt đầu.

Everything can be measured before Wounded Knee and after,

Mọi thứ đều có thể được đo lường

trước và sau Wounded Knee.

because it was in this moment,

Vì nó xảy ra ngay tại thời điểm

with the fingers on the triggers of the Hotchkiss guns,

những ngón tay in hằn trên còi súng Hotchkiss

that the US government openly declared its position on Native rights.

tại chính quyền nước Mỹ tự tuyên bố vị trí của mình trong quyền người Thổ Dân.

Họ trở nên mệt mỏi với các hiệp ước.

They were tired of treaties.

Họ mệt mỏi với các đồi thánh.

They were tired of sacred hills.

Họ mệt mỏi với những điệu nhảy của các hồn ma.

They were tired of ghost dances.

And they were tired of all the inconveniences of the Sioux.

Và họ chán ngấy cả những bất tiện của người Sioux.

Nên họ mang cả súng thần công tới.

So they brought out their cannons.

"You want to be an Indian now?" they said,

"Vẫn muốn là người da đỏ chứ," họ nói như ra lệnh,

finger on the trigger.

tay để trên còi súng.

1900:

1900:

the US Indian population reached its low point --

dân số người Thổ Dân tại Mỹ xuống rất thấp --

less than 250,000,

ít hơn 250,000 người,

compared to an estimated eight million in 1492.

so với con số tám triệu dự tính trước đó

vào năm 1492.

Fast-forward.

Tua nhanh qua.

1980:

1980:

The longest-running court case in US history,

Một phiên tòa diễn ra lâu nhất trong lịch sử Mỹ,

Quốc Gia Sioux và Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỹ,

the Sioux Nation versus the United States,

was ruled upon by the US Supreme Court.

do Tòa Án Tối Cao Mỹ xét xử.

The court determined that when the Sioux were resettled onto reservations

Tòa đã quyết định rằng, khi người Sioux chuyển về lại khu vực của mình

và bảy triệu mẫu đất

and seven million acres of their land were opened up

được khai phá cho những thợ mỏ và những người dân lên sống tại khu vực

to prospectors and homesteaders,

the terms of the second Fort Laramie Treaty

những điều trong hiệp ước Fort Laramie thứ hai

had been violated.

đã bị vi phạm.

The court stated that the Black Hills were illegally taken,

Tòa tuyên án

rằng Black Hills bị lấy đi một cách bất hợp pháp

and that the initial offering price, plus interest,

và giá đưa ra từ đầu cộng với tiền lãi

nên được trả cho Nước Sioux.

should be paid to the Sioux Nation.

Để trả cho Black Hills,

As payment for the Black Hills,

tòa án chỉ chi 106 triệu đôla

the court awarded only 106 million dollars to the Sioux Nation.

cho nước Sioux.

The Sioux refused the money with the rallying cry,

Người Sioux từ chối số tiền với khẩu hiệu,

"The Black Hills are not for sale."

"Black Hill không phải để bán".

2010:

2010:

Statistics about Native population today,

Thống kê về dân số người Da Đỏ hôm nay,

more than a century after the massacre at Wounded Knee,

hơn một thế kỷ sau cuộc tàn sát tại Wounded Knee,

reveal the legacy of colonization,

cho thấy những gì còn sót lại từ chế độ thực dân,

nhập cư cưỡng ép

forced migration

and treaty violations.

và vi phạm hiệp ước.

Tình trạng thất nghiệp tại khu vực Người Da Đỏ Pine Ridge

Unemployment on the Pine Ridge Indian Reservation

fluctuates between 85 and 90 percent.

xê dịch từ 85 đến 90 phần trăm.

The housing office is unable to build new structures,

Tòa nhà văn phòng thì không thể xây mới được,

and existing structures are falling apart.

mà kết cấu hiện tại thì đang hư hỏng dần.

Nhiều người không nhà ở,

Many are homeless,

and those with homes are packed into rotting buildings

những người có nhà thì nhúc nhích trong những tòa nhà hư hỏng

có nhà chứa đến năm gia đình.

with up to five families.

Thirty-nine percent of homes on Pine Ridge

39 phần trăm nhà ở tại Pine Ridge

không có điện dùng.

have no electricity.

At least 60 percent of the homes on the reservation

Ít nhất 60 phần trăm nhà ở trên khu đất

are infested with black mold.

đang bị mối đen ăn.

Hơn 90 phần trăm dân số

More than 90 percent of the population lives below the federal poverty line.

sống trong cảnh nghèo đói.

Tỷ lệ lao phổi tại Pine Ridge

The tuberculosis rate on Pine Ridge

is approximately eight times higher than the US national average.

cao khoảng tám lần so với tỷ lệ mắc bệnh trung bình tại Mỹ.

The infant mortality rate is the highest on this continent,

Tỷ lệ trẻ sơ sinh tử vong

là cao nhất tại địa lục này

and is about three times higher than the US national average.

và cao gấp ba lần so với tỷ lệ trung bình tại Mỹ.

Cervical cancer is five times higher

Ung thư cổ tử cung cao gấp năm lần

than the US national average.

so với tỷ lệ trung bình tại Mỹ.

The school dropout rate is up to 70 percent.

Tỷ lệ học sinh bỏ học lên đến 70 phần trăm.

Tỷ lệ giáo viên bỏ dạy

Teacher turnover is eight times higher than the US national average.

cao gấp tám lần so với tỷ lệ trung bình tại Mỹ.

Frequently, grandparents are raising their grandchildren

Nên thành ra ông bà phải nuôi dưỡng cháu

vì bố mẹ chúng, do bệnh tật từ chứng nghiện rượu,

because parents, due to alcoholism,

domestic violence and general apathy,

nội chiến và tính cách thờ ơ,

nên không thể dưỡng dục trẻ nhỏ.

cannot raise them.

Fifty percent of the population over the age of 40

50 phần trăm dân số ở độ tuổi trên 40

suffers from diabetes.

mắc bệnh tiểu đường.

The life expectancy for men is between 46 and 48 years old --

Tuổi thọ nam giới

là từ 46

đến 48 tuổi

roughly the same as in Afghanistan and Somalia.

bằng

với người Afghanistan và Somalia.

The last chapter in any successful genocide

Mục cuối cùng trong bất kỳ cuộc tàn sát thành công nào

is the one in which the oppressor

đều là mục mà trong đó người mở đầu cuộc tàn sát

can remove their hands and say,

có thể phủi tay và thốt lên,

"My god -- what are these people doing to themselves?

"Ôi Chúa tôi, mấy người này đang làm gì với bản thân họ vậy?

Họ đang giết lẫn nhau.

They're killing each other.

They're killing themselves

Họ giết nhau

while we watch them die."

trong lúc chúng ta nhìn họ chết."

This is how we came to own these United States.

Đó là cách mà chúng ta đã tới và có được Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ.

This is the legacy

Đây là tài sản

of Manifest Destiny.

của một đích đến rất rõ.

Prisoners are still born into prisoner of war camps,

Những người tù vẫn được sinh

ngay tại trong các trại tù chiến tranh

long after the guards are gone.

rất lâu sau khi các lính gác bị chuyển đi.

These are the bones left after the best meat has been taken.

Đây là những mảnh xương còn lại

sau khi phần thịt ngon nhất bị cướp đi.

Một thời gian lâu trước,

A long time ago,

a series of events was set in motion

hàng loạt các sự kiện bắt đầu xẩy ra

by a people who look like me, by wasichu,

bởi một người nhìn giống như tôi, một wasichu,

háo hức lấy đất và nước

eager to take the land and the water and the gold in the hills.

và vàng trên các khu đồi.

Those events led to a domino effect that has yet to end.

Những việc này gây ra hiệu ứng domino

mà đến nay hậu quả của nó vẫn còn.

As removed as we, the dominant society, may feel

Xã hội thượng đẳng chúng ta có thể thấy nhẹ nhõm

from a massacre in 1890,

từ cuộc tàn sát trong năm 1890,

or a series of broken treaties 150 years ago,

hoặc hàng loạt sự kiện các hiệp ước bị vi phạm 150 năm trước,

I still have to ask you the question:

tôi vẫn còn một câu hỏi muốn hỏi,

các anh chị cảm thấy như thế nào về những thống kê của ngày hôm nay?

How should you feel about the statistics of today?

Có liên quan như thế nào giữa

What is the connection between these images of suffering

những hình ảnh kham khổ này

and the history that I just read to you?

và lịch sử mà tôi mới vừa kể cho các anh chị?

Và lịch sử này

And how much of this history do you need to own, even?

chúng ta mắc nợ bao nhiêu?

Is any of this your responsibility today?

Có cái nào là trách nhiệm của chúng ta ngày hôm nay?

I have been told that there must be something we can do.

Tôi từng nghe nói là chúng ta cần phải làm gì đó.

There must be some call to action.

Phải có những kêu gọi hành động.

Because for so long, I've been standing on the sidelines,

Vì đã từ rất lâu tôi chỉ đứng ở ngoài

đóng vai là một nhân chứng,

content to be a witness,

chỉ chụp hình.

just taking photographs.

Because the solutions seem so far in the past,

Vì giải quyết vấn đề dường như quá xa trong quá khứ,

I needed nothing short of a time machine to access them.

Tôi rất cần một cỗ máy thời gian

để xâm nhập.

The suffering of indigenous peoples is not a simple issue to fix.

Những đau khổ mà thổ dân đang chịu đựng

không phải là một vấn đề đơn giản, dễ sửa.

It's not something everyone can get behind

Đó không phải là một vấn đề mà mọi người có thể giúp

the way they get behind helping Haiti,

như cách mọi người giúp đỡ nạn nhân ở Haiti,

or ending AIDS, or fighting a famine.

tìm cách chữa AIDS, hoặc chống lại nạn thiếu lương thực.

The "fix," as it's called,

Cứu trợ, là từ được dùng,

may be much more difficult for the dominant society

có thể khó khăn rất nhiều cho xã hội này

than, say, a $50 check

hơn là một tờ 50 đô

or a church trip to paint some graffiti-covered houses,

hoặc một buổi đến nhà thờ

để sơn lại những ngôi nhà bị vẽ bậy,

or a suburban family

hoặc một gia đình ngoại ô

donating a box of clothes they don't even want anymore.

quyên góp một thùng áp quần mà họ không muốn mặc nữa.

So where does that leave us?

Vậy điều đó rời bỏ chúng ta ở đâu?

Shrugging our shoulders in the dark?

Nhún vai trong bóng tối?

Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ

The United States continues on a daily basis to violate the terms

vẫn hàng ngày

vi phạm những điều luật

of the 1851 and 1868 Fort Laramie Treaties with the Lakota.

của những năm 1851 và 1868

hiệp ước Fort Laramie đối với người Lakota.

The call to action I offer today --

Một lời kêu gọi hành động mà tôi muốn đưa ra hôm nay --

ước muốn TED của tôi -- là:

my TED wish -- is this:

Honor the treaties.

Tôn trọng hiệp ước.

Give back the Black Hills.

Trả lại Black Hills.

It's not your business what they do with them.

Họ làm gì với họ không phải là chuyện của chúng ta.

(Applause)

(Vỗ tay)