Aaron Huey: America's native prisoners of war

Translator: Sona Danielyan Reviewer: Kristine Sargsyan

Ես այստեղ եմ այսօր, որպեսզի ցույց տամ իմ Լեյքոտաի նկարները:

I'm here today to show my photographs of the Lakota.

Many of you may have heard of the Lakota,

Ձեզանից շատերը երևի թե լսել են Լեյքոտայի մասին,

or at least the larger group of tribes,

կամ գոնե ցեղերից ամենամեծի մասին

called the Sioux.

Սիոքս կոչվող:

The Lakota are one of many tribes that were moved off their land

Լեյքոտան բազմաթիվ ցեղերից մեկն է, որը տեղահանվել է իր տարածքից

դեպի պատերազմի ճամբարներ

to prisoner-of-war camps,

now called reservations.

այժմ պահեստներ կոչվող:

The Pine Ridge Reservation,

Pine Ridge պահեստը`

the subject of today's slide show,

այսօրվա սլայդերի ցուցադրման առարկան,

գտնվում է մոտ 75 մղոն հարավ-արևելքում

is located about 75 miles southeast of the Black Hills in South Dakota.

հարավային Դակոտայի Բլեք Հիլսում:

Դրան երբեմն հղում են որպես

It is sometimes referred to as Prisoner of War Camp Number 334,

պատերազմի համար 334 բանտային ճամբար

և դա այնտեղ է, որտեղ հիմա Լեյքոտան է:

and it is where the Lakota now live.

Now, if any of you have ever heard of AIM,

Հիմա, եթե որևէ մեկը ձեզանից լսել է AIM-ի մասին`

the American Indian Movement,

ամերիկա-հնդկական շարժում,

or of Russell Means,

կամ Russell Means-ի մասին,

or Leonard Peltier,

կամ Լեոնարդ Փեթլերի,

or of the standoff at Oglala,

կամ Oglala-ի

then you know Pine Ridge is ground zero for Native issues in the US.

ապա դուք գիտեք, որ Pine Ridge-ը հավասար է զրոյի

ԱՄՆ-ի քաղաքական հարցերում:

So I've been asked to talk a little bit today

Այսպիսով ինձ խնդրել էին մի փոքր խոսել այսօր

about my relationship with the Lakota,

Լեյքոտայի հետ իմ հարաբերությունների մասին,

and that's a very difficult one for me,

և դա շատ բարդ է իմ համար:

because, if you haven't noticed from my skin color,

քանի որ, եթե դուք չեք նկատել իմ մաշկի գույնից,

ես սպիտակամորթ եմ,

I'm white,

and that is a huge barrier on a Native reservation.

և դա ահռելի խոչնդոտ է տեղացիների համար:

You'll see a lot of people in my photographs today.

Դուք կտեսնեք շատ մարդկանց իմ նկարներում այսօր,

I've become very close with them, and they've welcomed me like family.

և ես շատ եմ մտերմացել նրանց հետ, և նրանք ինձ ընտանիքի նման ընդունեցին:

Նրանք ինձ եղբայր և քեռի են կոչում

They've called me "brother" and "uncle,"

և հրավիրում էին կրկին ու կրկին հինգ տարուց:

and invited me again and again over five years.

Բայց Pine Ridge,

But on Pine Ridge,

I will always be what is called "wasichu."

ես միշտ կլինեմ այն ինչը կոչում են վասիչու,

"Wasichu" is a Lakota word

և վասիչուն Լեյքոտերեն բառ է,

that means "non-Indian,"

որը նշանակում է ոչ հնդիկ,

but another version of this word

սակայն մեկ այլ տարբերակ էլ կա այս բառի,

որը նշանակում է "մեկը, որը իրեն է վերցնում լավագույն միսը":

means "the one who takes the best meat for himself."

And that's what I want to focus on --

Եվ ահա թե ինչի վրա եմ ուզում կենտրոնանալ.

the one who takes the best part of the meat.

մեկը, որը իրեն է վերցնում լավագույն միսը:

Դա նշանակում է ժլատ:

It means "greedy."

So take a look around this auditorium today.

Այսպիսով նայեք այս լսարանին այսօր:

Մենք մասնավոր դպրոցում ենք Ամերիկայի արևմուտքում,

We are at a private school in the American West,

նստած կարմիր մետաքսե աթոռներին

sitting in red velvet chairs

with money in our pockets.

փողերը մեր գրպաններում:

And if we look at our lives,

Եվ եթե մենք նայում ենք մեր կյանքին,

we have indeed taken the best part of the meat.

մենք անկասկած վերցրել ենք

մսի ամենալավ կտորը:

So let's look today at a set of photographs

Դե եկեք դիտենք մի շարք լուսանկարներ,

of a people who lost

այն մարդկանց, ովքեր կորցրել են

so that we could gain,

որպեսզի մենք կարողանանք շահել

and know that when you see these people's faces,

և իմացեք, երբ տեսնեք այս մարդկանց դեմքերը,

that these are not just images of the Lakota;

նրանք ուղղակի Լեյքոտայի պատկերներ չեն,

they stand for all indigenous people.

նրանք ներկայացնում են բնիկ մարդկանց:

On this piece of paper

Այս թղթի կտորի վրա

is the history the way I learned it from my Lakota friends and family.

պատմությունն է, ինչպես ես սովորել եմ

Լեյքոտայի իմ ընկերներից և ընտանիքից:

The following is a time line of treaties made, treaties broken

Սա ժամանակացույցն է

կնքված պայմանագրերի, խախտված պայմանագրերի

and massacres disguised as battles.

և ջարդերի, ատելի ինչպես պատերազմները:

I'll begin in 1824.

Ես կսկսեմ 1824-ից:

Ինչը հայտնի է որպես հնդկական գործերի Բյուրո,

What is known as the Bureau of Indian Affairs

կազմավորվել է պատերազմի բաժնի հետ միասին

was created within the War Department,

հիմնելով մի վաղ ագռեսիայի ձև

setting an early tone of aggression

in our dealings with the Native Americans.

բնիկ ամերիկացիների հետ մեր հարաբերություններում:

1851:

1851.

The first treaty of Fort Laramie was made,

Կնքվեց Ֆորտ Լարամիի առաջին պայմանագիրը,

clearly marking the boundaries of the Lakota Nation.

պարզորեն հիմնելով Լեյքոտայի ժողովրդի սահմանները:

Պայմանագրին համաձայն,

According to the treaty, those lands are a sovereign nation.

այդ տարածքները անկախ ազգին էր պատկանում:

If the boundaries of this treaty had held --

Եթե այս պայմանագրի համձայն սահմանները պահպանվեին

and there is a legal basis that they should --

և օինական հիմքեր կան, որ նրանք հարկավոր է պահպանել,

then this is what the US would look like today.

ապա ահա թե ինչի ԱՄՆ-ը նման կլիներ այսօր:

10 տարի անց

Ten years later.

The Homestead Act, signed by President Lincoln,

Հոմստեդ օրինագիծը նախագահ Լինկոլնի կողմից ստորագրված,

unleashed a flood of white settlers into Native lands.

թույլ տվեց բնակիչների հոսքը բնիկների տարածքներ:

1863:

1863:

An uprising of Santee Sioux in Minnesota

Սենթի Սիոքսի խռովությունը Մինեսոտայում

ends with the hanging of 38 Sioux men,

ավարտվեց 38 Սիոքսի մարդկանց կխաղանով`

the largest mass execution in US history.

ամենամեծ մասսայական մահապատիժը ԱՄՆ-ի պատմության ընթացքում:

The execution was ordered by President Lincoln,

Մահապատիժը նախագահ Լինկոլնի կողմից եր պատվիրված

only two days after he signed the Emancipation Proclamation.

ընդամենը երկու օր անց

նա ստորագրեց ազատության հայտարարությունը:

1866: The beginning of the Transcontinental Railroad --

1866 միջմայրցամաքային մետրոյի սկիզբը

նոր դարաշրջան:

a new era.

Մենք տարածքը հարմարեցրել ենք ճանապարհների ու գնացքների համար,

We appropriated land for trails and trains

որպեսզի Լեյքոտայի սրտի միջով կարճ ճանապարհ լինի:

to shortcut through the heart of the Lakota Nation.

The treaties were out the window.

Գործունեությունը ակնհայտ էր:

In response, three tribes led by the Lakota chief Red Cloud

Ի պատասխան, երեք ցեղեր, որոնց առաջնորդում էր Լեյքոտայի ղեկավար Red Cloud-ը,

attacked and defeated the US army,

հարձակում կատարեցին և հաղթեցին ԱՄՆ-ի բանկին շատ վաղուց:

many times over.

I want to repeat that part:

Ես ուզում եմ կրկնել այդ հատվածը:

The Lakota defeat the US army.

Լեյքոտան հաղթեց ԱՄՆ-ի բանակին:

1868` Երկրորդ Fort Laramie-ի պայմանագիրը

1868: The second Fort Laramie Treaty clearly guarantees

պարզորեն երաշխավորում է Great Sioux Nation-ի գերիշխանությունը

the sovereignty of the Great Sioux Nation

and the Lakotas' ownership of the sacred Black Hills.

և Լեյքոտայի սեփականությունը սուրբ Black Hills-ի նկատմամբ:

Կառավարությունը խոստանում է նաև տարածք և որսի իրավունք

The government also promises land and hunting rights

շրջակա նահանգներում:

in the surrounding states.

We promise that the Powder River country

Մենք խոստանում ենք, որ the Powder River երկիրը

այսուհետ փակված կլինի բոլոր սպիտակների համար:

will henceforth be closed to all whites.

The treaty seemed to be a complete victory

Պայմանագիրը թվում է ամբողջական հաղթանակ

for Red Cloud and the Sioux.

Red Cloud-ի և the Sioux-ի համար:

In fact, this is the only war in American history

Ես փաստում եմ սա միակ պատերազմն է ամերիկյան պատմության ընթացքում,

երբ իշխանությունը խաղաղության բանակցություններ վարեց

in which the government negotiated a peace

by conceding everything demanded by the enemy.

զիջելով թշնամուն բոլոր նրա պահանջները:

1869:

1869: The Transcontinental Railroad was completed.

Միջմայրցամաքյին մետրոն պատրաստ էր:

It began carrying, among other things, large numbers of hunters,

Այն սկսեց տեղափոխել մեծ քանակությամբ որսորդների` մյուս իրերի հետ միասին,

ովքեր սկսեցին բիզոնների լայնածավալ սպանությունը,

who began the wholesale killing of buffalo,

eliminating a source of food, clothing and shelter for the Sioux.

ոչնչացնելով Սիոքսների սննդի, հագուստի և տան աղբյուրը:

1871:

1871:

The Indian Appropriation Act

Հնդկական Appropriation որոշումը

makes all Indians wards of the federal government.

բոլոր հնդիկներին դարձրեց ֆեդերալ իշխանության հպատակներ,

In addition, the military issued orders

Նաև ռազմական գործնական հրամանները

forbidding western Indians from leaving reservations.

արգելող արևմտյան հնդկացիներին հեռանալ պահեստներից:

All western Indians at that point in time were now prisoners of war.

Ամբողջ արևմտյան հնդկացիները այդ ժամանակ

պատերազմի գերիներ են;

Նաև 1871-ին

Also in 1871,

we ended the time of treaty-making.

մենք վերջացրեցինք պայմանագրեր կնքելուը:

The problem with treaties is they allow tribes to exist as sovereign nations,

Պայմանագրերի հետ կապված խնդիրը այն էր, որ նրանք թույլ էին տալիս ցեղերին գոյատևել որպես իշխող ազգեր,

և մենք չենք կարող դա թույլ տալ,

and we can't have that.

We had plans.

մենք ծրագրեր ունեինք:

1874:

1874:

General George Custer announced the discovery of gold in Lakota territory,

General George Custer-ը հայտարարեց ոսկու հայտնաբերումը Լեյքոտայի տարածքում`

specifically the Black Hills.

հատկապես Black Hills-ում:

The news of gold creates a massive influx of white settlers

Ոսկու մասին նորությունը ստեղծում է սպիտակամորթ բնակիչների հսկայական հոսք

դեպի Լեյքոտայի ազգ:

into Lakota Nation.

Custer recommends that Congress find a way

Քասթերը խորհուրդ է տալիս, որ Կոնգրեսը մի միջոց գտնի

վերջ դնելու Լեյքոտայի հետ պայմանագրերին

to end the treaties with the Lakota as soon as possible.

որքան հնարավոր է շուտ:

1875: The Lakota war begins

1875: Սկսվում է Լեքոտայի պատերազմը

over the violation of the Fort Laramie Treaty.

Fort Laramie պայմանագրի խախտման դեմ:

1876:

1876

On July 26th,

Հուլիսի 26-ին

on its way to attack a Lakota village,

Լեյքոտայի գյուղը ապստամբելու ճանապարհին

Custer's 7th Cavalry was crushed

Քասթերի 7-րդ գունդը ջախջախվում է

at the battle of Little Big Horn.

Little Big Horn-ի ճակատամարտում:

1877:

1877:

The great Lakota warrior and chief named Crazy Horse

Լեյքոտայի մեծն ռազմիկ և հրամանատարը Քրեյզի Հորս անունով

surrendered at Fort Robinson.

հանձնվեց Fort Robinson-ում:

Ավելի ուշ նա սպանվեց բանտարկություն ժամանակ:

He was later killed while in custody.

1877-ը նույնպես այն տարին է, երբ մենք ելք գտանք

1877 is also the year we found a way to get around the Fort Laramie Treaties.

շրջանցելու the Fort Laramie-ի պայմանագրերը:

A new agreement was presented to Sioux chiefs and their leading men,

Նոր համաձայնագիր ներկայացվեց Սիոքսի հրամանատարներին և նրանց ղեկավարներին

մի կազմակերպության տակ հայտնի որպես "վաճառք կամ սով":

under a campaign known as "Sell or Starve" --

sign the paper, or no food for your tribe.

Ստորագրեք փաստաթուղթը կամ ձեր ցեղը կմնա առանց սննդի:

Only 10 percent of the adult male population signed.

Միայն Երիտասարդ տղամարդկանց 10 տոկոսը ստորագրեց:

The Fort Laramie Treaty called for at least three-quarters of the tribe

Fort Laramie-ի պայմանագիրը

առնվազն ցեղի երեք-չորրորդը ստիպված

to sign away land.

տարածքը լքեց:

That clause was obviously ignored.

Այդ կետը բացահայտորեն ժխտվեց:

1887: The Dawes Act.

1887: The Dawes-ի որոշումը

ՊահեստներիԿոմունալ սեփականության իրավունքը վերացավ:

Communal ownership of reservation lands ends.

Reservations are cut up into 160-acre sections,

Պահեստները կրճատվեցին մինչև 160 ակր հատվածների

and distributed to individual Indians

և բաժանվեցին անհատ հնդկացիների

with the surplus disposed of.

ավելացված տեղերով:

Tribes lost millions of acres.

Ցեղերը կորցրեցին միլիոնավոր ակրներ:

The American dream of individual land ownership

Ամերիկյան երազանքը անհատական տարածքի սեփականության

turned out to be a very clever way

պարզվեց շատ խելամիտ միջոց է

to divide the reservation until nothing was left.

բաժանելու պահեստները մինչև բան չմնա:

Շարժումը փլուզեց պահեստները`

The move destroyed the reservations,

դարձնելով ավելի հեշտ հետագա ենթբաժանումները և վաճառքը

making it easier to further subdivide and to sell

ամեն անցնող սերնդին:

with every passing generation.

Most of the surplus land

Ավելացրած տարածքի մեծ մասը

and many of the plots within reservation boundaries

և կտորների մեծ մասը պահեստների պարիսպների հետ միասին

are now in the hands of white ranchers.

հիմա սպիտակամորթ հողատերերի ձեռքերում են:

Once again, the fat of the land goes to wasichu.

Մեկ անգամ ևս հողի լավ կտորը անցնում է վասիչուին:

1890: A date I believe to be the most important in this slide show.

1890, այն տեղեկությունը, որ ես հավատում եմ, որ

ամենակարևորն է այս սլայդների շարքում:

This is the year of the Wounded Knee Massacre.

Սա Վունդիդ Նիի ջարդի տարին է:

Դեկտեմբերի 29-ին

On December 29,

US troops surrounded a Sioux encampment at Wounded Knee Creek,

ԱՄՆ-ի զորքերը շրջապատեցին Սիոքսի ճամբարը Վունդիդ Նի Քրիքում

և ջախջախեցին հրամանատար Բիգ Ֆութին

and massacred Chief Big Foot and 300 prisoners of war,

և պատերազմի 300 գերիների,

օգտագործելով նոր արագ կրակող զենքը,

using a new rapid-fire weapon that fired exploding shells,

որը կրակում էր ոչնչացնելով պարկուճները`

called a Hotchkiss gun.

Հոթչքիս ատրճանակ կոչվող:

For this so-called "battle,"

Այսպես կոչված ճակատամարտի համար

20 Congressional Medals of Honor for Valor

20 Կոնգրեսի խիզախության պատվո շքանշաններ

were given to the 7th Cavalry.

տրվեց 7-րդ գնդին:

To this day,

Այս օրվա համար

սա ամենաշատ փառքի շքանշաններն են

this is the most Medals of Honor ever awarded for a single battle.

երևիցե տրված մի ճակատամարտի համար:

More Medals of Honor were given

Ավելի շատ փառքի շքանշաններ տրվել են

for the indiscriminate slaughter of women and children

կանանց և երեխաների անխտիր ջարդի համառ

than for any battle in World War One,

քան Առաջին համաշխարհային պատերազմի ցանկացած ճակատամարտի համար:

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի

World War Two,

Korea, Vietnam,

Կորեայի, Վիետնամի,

Իրաքի կամ Աղվանստանի:

Iraq or Afghanistan.

Վունդիդ Նի ջարդը

The Wounded Knee Massacre is considered the end of the Indian wars.

համարվում է հնդկական պատերազմի վերջը:

Երբ ես այցել եմ

Whenever I visit the site of the mass grave at Wounded Knee,

մասսայական թաղման վայրը Վունդիդ Նիում,

I see it not just as a grave for the Lakota or for the Sioux,

ես դա տեսնում եմ ոչ որպես ուղղակի գերեզման

Լեյքոտայի կամ Սիոքսի համար,

այլ որպես բոլոր բնիկ մարդկանց գերեզման:

but as a grave for all indigenous peoples.

The holy man Black Elk, said,

Սուրբ մարդը` Բլեք Իլկը ասաց.

-Ես այդ ժամանակ չգիտեի,

"I did not know then how much was ended.

ինչքան էին սպանվել:

When I look back now from this high hill of my old age,

Երբ ես հիմա հետ եմ նայում

այս բարձր լեռից, իմ ծեր տարիքից,

I can still see the butchered women and children

ես կարող եմ դեռ տեսնել մսաղացած կանանց և երեխաների`

կույտերով պառկած կամ ցիրուցան

lying heaped and scattered all along the crooked gulch,

ծուռումուռ արահետների երկայնքով

այնքան պարզ, երբ տեսա նրանց

as plain as when I saw them

with eyes still young.

դեռ իմ երիտասարդ աչքերով:

And I can see that something else died there in the bloody mud

Եվ ես կարող եմ տեսնել ինչ որ այլ բան մեռած այնտեղ` արյունոտ ցեխի մեջ

և թաղված բքի մեջ:

and was buried in the blizzard.

A people's dream died there.

Մարդկանց երազանքները թաղվեցին այնտեղ,

And it was a beautiful dream."

և դա հիանալի երազանք էր:

Այս իրադարձության հետ

With this event,

a new era in Native American history began.

մի նոր դարաշրջան սկսվեց ամերիկյան պատմության մեջ:

Everything can be measured before Wounded Knee and after,

Ամեն ինչ կարելի է չափել

մինչև Վունդիդ Նին և դրանից հետո:

because it was in this moment,

Որովհետև դա այս պահին էր,

with the fingers on the triggers of the Hotchkiss guns,

մատները Հոթչիքս ատրճանակի ձգանին դրված,

that the US government openly declared its position on Native rights.

որ ԱՄՆ-ի կառավարությունը բացահայտորեն հայտարարեց իր դիրքորոշումը բնիկների իրավունքների հարցում:

Նրանք հոգնել էին պայմանագրերից:

They were tired of treaties.

Նրանք հոգնել էին սուրբ բլուրներից:

They were tired of sacred hills.

Նրանք հոգնել էին հոգիների պարերից:

They were tired of ghost dances.

And they were tired of all the inconveniences of the Sioux.

Եվ նրանք հոգնել էին բոլոր անհարմարություններից Սիոքսում:

Այսպիսով նրանք բերեցին իրենց կանոնները:

So they brought out their cannons.

"You want to be an Indian now?" they said,

"Դուք ուզում եք հնդկացի լինել հիմա",- ասում էին նրանք,

finger on the trigger.

մատները ձգանի վրա:

1900:

1900

the US Indian population reached its low point --

ԱՄՆ-ի հնդկական բնակչությունը հասավ իր ցածր կետին`

less than 250,000,

ավելի քիչ քան 250,000,

compared to an estimated eight million in 1492.

համեմատած հաշվարկած ութ միլիոնին

1492-ին;

Fast-forward.

Արագ առաջ:

1980:

1980

The longest-running court case in US history,

ԱՄՆ-ի պատմության ընթացքում ամենաերկար տևած դատական գործը`

Սիոքսի ազգը ԱՄՆ-ի դեմ

the Sioux Nation versus the United States,

was ruled upon by the US Supreme Court.

կառավարվեց ԱՄՆ-ի գերագույն դատարանի կողմից:

The court determined that when the Sioux were resettled onto reservations

Դատարանը կանխորոշեց, որ Սիոքսցիները վերաբնակեցվել են պահեստներում

և յոթ միլիոն ակրը իրենց հողից

and seven million acres of their land were opened up

բաց էր բարգավաճողների ու անասնապահների համար,

to prospectors and homesteaders,

the terms of the second Fort Laramie Treaty

երկրորդ Ֆորէ Լարամի պայմանագրի կետերը

had been violated.

խախտվել էին:

The court stated that the Black Hills were illegally taken,

Դատարանը հայտարարեց,

որ Բլեք Հիլսը անօրեն զավթվել է

and that the initial offering price, plus interest,

և սկզբնական գինը գումարած օգուտը

պետք է վճարվի Սիոքսի ազգին:

should be paid to the Sioux Nation.

Որպես Բլեք Հիլսի վճար,

As payment for the Black Hills,

դատարանը միայն 106 միլիոն դոլլար տվեց

the court awarded only 106 million dollars to the Sioux Nation.

Սիոքսի ազգին:

The Sioux refused the money with the rallying cry,

Սիոքսը հրաժարվեց գումարից` միասնական ճիչով.

"The Black Hills are not for sale."

- Բլեք Հիլսը չի վաճառվում:

2010:

2010:

Statistics about Native population today,

Բնակչության մասին վիճակագրությունը այսօր`

more than a century after the massacre at Wounded Knee,

մեկ դարից ավել Վունդիդ Նիի ջարդից հետո,

reveal the legacy of colonization,

ցույց տվեց կոլոնիզացիայի օրինականությունը,

ստիպողաբար միգրացիան

forced migration

and treaty violations.

և պայմանագրի ոտնահարումը:

Գործազրկությունը Փայն Րիդջ հնդկական պահեստներում

Unemployment on the Pine Ridge Indian Reservation

fluctuates between 85 and 90 percent.

տատանվում է 85-ի և 90 տոկոսների միջև:

The housing office is unable to build new structures,

Անշարժ գույքի գործակալությունը ի վիճակի չէ նոր կառույցներ անել,

and existing structures are falling apart.

և եղած կառուցներն էլ կործանվում են:

Շատերը անտուն են,

Many are homeless,

and those with homes are packed into rotting buildings

և անօթևաները տեղավորված են փտած տներում,

ամենաշատը հինգ ընտանիքով:

with up to five families.

Thirty-nine percent of homes on Pine Ridge

Փայն Րիդջի տների 39 տոկոսը

էլեկտրականություն չունի:

have no electricity.

At least 60 percent of the homes on the reservation

Ամենաքիչը 60 տոկոսը պահեստների տների

are infested with black mold.

լցված են սև բորբոսով.

Ավելի քան 90 տոկոսը բնակչրության

More than 90 percent of the population lives below the federal poverty line.

ապրում է չունևորների խավից ցածր:

Փայն Րիդջի թոքախտի աստիճանը

The tuberculosis rate on Pine Ridge

is approximately eight times higher than the US national average.

մոտ ութ անգամ ավելի բարձր է քան ԱՄՆ-ի ազգային միջինը:

The infant mortality rate is the highest on this continent,

Նորածինների մահացածության աստիճանը

ամենաբարձրն է այս մայրցամաքում

and is about three times higher than the US national average.

և մոտ երեք անգամ ավելի բարձր է քան ԱՄՆ-ի ազգային միջինը:

Cervical cancer is five times higher

Պարանոցային ուռուցքը հինգ անգամ ավելի բարձր է

than the US national average.

քան ԱՄՆ-ի ազգային միջինը:

The school dropout rate is up to 70 percent.

Դպրոցից հեռացման մակարդակը մինչև 70 տոկոս է:

ՈՒսուցիչների կրճատումը

Teacher turnover is eight times higher than the US national average.

ութ անգամ ավելի բարձր է քան ԱՄՆ-ի ազգային միջինը:

Frequently, grandparents are raising their grandchildren

Հաճախ տատիկներն ու պապիկներն են մեծացնում իրենց թոռնիկներին

որովհետև ծնողները, շնորհիվ ալկոհոլիզմի,

because parents, due to alcoholism,

domestic violence and general apathy,

ընտանեկան բռնության և ընդհանուր անտարբերության

չեն կարող մեծացնել նրանց:

cannot raise them.

Fifty percent of the population over the age of 40

40 տարեկան անց բնակչության 50 տոկոսը

suffers from diabetes.

տառապում է շաքարախտից:

The life expectancy for men is between 46 and 48 years old --

Կյանքի տևողությունը տղամարդու համար

46-ից

48 տարիքի միջև է`

roughly the same as in Afghanistan and Somalia.

կոպիտ ասած նույնը,

ինչպես Ավղանստանը և Սոմալին:

The last chapter in any successful genocide

Բոլոր հաջողված ցեղասպանությունների վերջին գլուխը

is the one in which the oppressor

այն է, որտեղ ճնշողը

can remove their hands and say,

կարող է շարժել ձեռքերը և ասել:

"My god -- what are these people doing to themselves?

- Աստված իմ, ինչ են մարդիկ իրենք իրենց անում:

Նրանք սպանում են միմյանց:

They're killing each other.

They're killing themselves

Նրանք սպանում են իրենք իրենց,

while we watch them die."

մինչ մենք դիտում ենք թե նրանք ինչպես են մահամնում:

This is how we came to own these United States.

Ահա թե ինչպես ենք մենք եկել սեփականացնելու այս ԱՄՆ-ը:

This is the legacy

Սա ժառանգություն է

of Manifest Destiny.

Ճակատագրի դրսևոում:

Prisoners are still born into prisoner of war camps,

Գերիները շարունակում են ծնվել

պատերազմի ճամբարների գերիների մեջ

long after the guards are gone.

նույնիսկ այն ժամանակ երբ զինվորնեը գնացել են:

These are the bones left after the best meat has been taken.

Սրանք ոսկորներն են մնացել

ամենալավ միսը վերցնելուց հետո:

Շատ վաղուց

A long time ago,

a series of events was set in motion

մի շարք իրադարձություններ տեղի ունեցան

by a people who look like me, by wasichu,

ինձ նման մարդկանց կողմից` վասիչուներից,

նրանց հող և ջուր զավթելու ուղղությամբ,

eager to take the land and the water and the gold in the hills.

ու այս լեռների ոսկին:

Those events led to a domino effect that has yet to end.

Այդ իրադարձությունները դոմինոյի արդյունքի բերեցին,

որը արդեն վերջն էր:

As removed as we, the dominant society, may feel

Այնպես մեկուսացած, ինչպես մենք իշխող հասարակությունս կարող ենք զգալ

from a massacre in 1890,

1890-ի ջարդից հետո,

or a series of broken treaties 150 years ago,

կամ մի շարք խախտված պայմանագրերից 150 տարի առաջ,

I still have to ask you the question:

ես դեռ ձեզ հարց ունեմ տալու.

-Ինչ կարծիք ունեք այսօրվա վիճակագրության մասին:

How should you feel about the statistics of today?

Որն է կապը

What is the connection between these images of suffering

այս տառապանքի պատկերների

and the history that I just read to you?

և այն պատմության, որ ես հենց նոր ձեզ կարդացի:

Եվ այս պատմության որ մասն

And how much of this history do you need to own, even?

եք ուզում իմանալ:

Is any of this your responsibility today?

Այս հետևանքների վերացման ինչ-որ մի մասը ձեր պարտականությունը չի այսօր:

I have been told that there must be something we can do.

Ինձ ասել են, որ մենք կարող ենք ինչ-որ բան անել այս կապակցությամբ:

There must be some call to action.

Ինչ-որ բան անելու կոչ պետք է լինի:

Because for so long, I've been standing on the sidelines,

Որովհետև ես այսքան ժամանակ կանգնած էի

բովանդակությանը շատ մոտ, որպեսզի վկա լինեմ,

content to be a witness,

ուղղակի լուսանկարելով:

just taking photographs.

Because the solutions seem so far in the past,

Որովհետև լուծումը թվում է այնքան հեռու անցյալում,

I needed nothing short of a time machine to access them.

Ես ժամանակի մեքենայի կարիք ունեի

նրանց միանալու համար:

The suffering of indigenous peoples is not a simple issue to fix.

Բնակիչների տառապանքները

հեշտ չէ ուղղել:

It's not something everyone can get behind

Դա այնպիսի մի բան չէ, որ յուրաքանչյուրը կարող է հետ ստանալ,

the way they get behind helping Haiti,

ինչպես Հաիթիին օգնելը,

or ending AIDS, or fighting a famine.

վերջացող օգնությունները, կամ երաշտի դեմ պայքարը:

The "fix," as it's called,

Վերանորոգումը` ինրպես դա կոչում են,

may be much more difficult for the dominant society

կարող է շատ ավելի դժվար լինել իշխող հասարակության համար,

than, say, a $50 check

քան ասենք 50 դոլարանոց չեկը

or a church trip to paint some graffiti-covered houses,

կամ եկեղեցու ճանապարհորդությունը

ինչ-որ գրաֆիտեպատ տներ նկարելու համար,

or a suburban family

կամ ծայրամասերի ընտանիքը`

donating a box of clothes they don't even want anymore.

նվիրաբերելով մի տուփ հագուստ, որի կարիքը նրանք նույնիսկ չունեն:

So where does that leave us?

Այսպիսով ուր է այն մեզ հասցրել:

Shrugging our shoulders in the dark?

Թափահարելով մեր ուսերը մթության մեջ:

ԱՄՆ-ն

The United States continues on a daily basis to violate the terms

շարունակում է օրական

խախտել կետերը

of the 1851 and 1868 Fort Laramie Treaties with the Lakota.

1851-ի և 1868-ի

Ֆորթ Լարամիի և Լեյքոտայի միջև եղած պայմանագրերի:

The call to action I offer today --

Ես այսօր առաջարկում հետևյալ կոչը

իմ TED երազանքն է

my TED wish -- is this:

Honor the treaties.

Հարգել պայմանագրերը:

Give back the Black Hills.

Վերադարձնել Բլեք Հիլսը:

It's not your business what they do with them.

Եվ դա ձեր գործը չէ, թե նրանք ինչ կանեն դրա հետ:

(Applause)

(Ծափահարություններ)