Lesley Hazleton: A "tourist" reads the Koran

Lesley Hazleton: Khi đọc kinh Koran

Translator: Maya Pham Reviewer: Ngan Nguyen H

Có thể bạn đã từng nghe

You may have heard about the Koran's idea of paradise

kinh Koran có nhắc đến ý niệm về một thiên đường

being 72 virgins,

với 72 thiếu nữ đồng trinh.

Tôi hứa mình sẽ quay lại câu chuyện này sau.

and I promise I will come back to those virgins.

Nhưng thực tế, ngay tại miền tây bắc này,

But in fact, here in the Northwest, we're living very close

chúng ta đang sống rất gần

to the real Koranic idea of paradise,

với một thiên đường thật sự của kinh Koran

defined 36 times as "gardens watered by running streams."

một thiên đường được định nghĩa 36 lần

với "những dòng suối chảy róc rách qua các khu vườn."

Since I live on a houseboat on the running stream of Lake Union,

Điều này hoàn toàn chính xác với tôi

vì tôi đang sống trong một ngôi nhà thuyền ở hồ Union.

this makes perfect sense to me.

But the thing is, how come it's news to most people?

Nhưng vì sao phần lớn mọi người không biết điều đó?

I know many well-intentioned non-Muslims

Tôi có quen nhiều người không theo đạo Hồi, nhưng họ rất có thiện ý tìm đọc kinh Koran

who've begun reading the Koran, but given up,

nhưng sau đó họ đều từ bỏ

disconcerted by its "otherness."

vì sự khác biệt của kinh Koran làm họ lúng túng và bối rối.

Ngay cả nhà sử học Thomas Carlyle

The historian Thomas Carlyle considered Muhammad

người đã ví Muhammad như một trong những anh hùng vĩ đại nhất của thế giới,

one of the world's greatest heroes,

yet even he called the Koran

đã nhắc đến kinh Koran

"như một quyển sách gai góc nhất mà tôi từng đọc,

"as toilsome reading as I ever undertook; a wearisome, confused jumble."

một mớ bòng bong, một công việc thật sự vất vả."

(Laughter)

(Cười)

Tuy nhiên, tôi nghĩ vấn đề một phần nằm ở

Part of the problem, I think, is that we imagine

cách thức chúng ta đọc kinh Koran

that the Koran can be read as we usually read a book --

như đọc một quyển sách thông thường -

as though we can curl up with it on a rainy afternoon

Chúng ta cuộn tròn người trong một chiều mưa,

with a bowl of popcorn within reach,

với một bát bỏng ngô ngay bên cạnh,

as though God --

như thể Chúa trời

and the Koran is entirely in the voice of God speaking to Muhammad --

và nghe kinh Koran từ lời của Chúa nói với ngài Muhammad

cũng chỉ là một tác giả có sách bán chạy nhất.

were just another author on the best-seller list.

Yet, the fact that so few people do actually read the Koran

Chính thực tế rằng có rất ít người

thật sự đọc kinh Koran

đã lý giải vì sao người ta dễ nhầm lẫn

is precisely why it's so easy to quote -- that is, to misquote.

và hiểu sai kinh Koran.

(Laughter)

Những cụm từ và đoạn trích bị đưa ra khỏi ngữ cảnh

Phrases and snippets taken out of context

in what I call the "highlighter version,"

mà tôi cho là rất quan trọng trong mỗi bản dịch

which is the one favored by both Muslim fundamentalists

vốn dĩ được cả các tín đồ Hồi giáo

and anti-Muslim Islamophobes.

và chống Hồi giáo ủng hộ.

Vì vậy, vào mùa xuân này,

So this past spring,

khi bắt đầu

as I was gearing up to begin writing a biography of Muhammad,

viết một cuốn tiểu sử về Muhammad,

I realized I needed to read the Koran properly --

tôi nhận ra mình cần phải đọc kinh Koran một cách đúng đắn -

càng đúng đắn càng tốt.

as properly as I could, that is.

Bởi vì tiếng Ả rập hiện giờ của tôi đã sút giảm

My Arabic is reduced by now to wielding a dictionary,

nên tôi cần dùng đến từ điển.

so I took four well-known translations

Vậy là tôi đã dùng 4 bản dịch nổi tiếng

and decided to read them side by side, verse by verse,

và đọc cả 4 cùng một lượt,

từng câu, từng chữ

along with a transliteration and the original seventh-century Arabic.

cùng với một bản chuyển tự

và nguyên bản kinh Koran bằng tiếng Ả rập từ thế kỷ thứ 7.

Lúc ấy tôi có một lợi thế.

Now, I did have an advantage.

My last book was about the story behind the Shi'a-Sunni split,

Khi viết quyển sách

về câu chuyện đằng sau sự chia tách Shia-Sunni

and for that, I'd worked closely with the earliest Islamic histories,

tôi đã nghiên cứu về lịch sử Hồi giáo từ thưở sơ khai nhất

so I knew the events to which the Koran constantly refers,

vì vậy tôi biết các sự kiện

được nhắc đến trong kinh Koran,

its frame of reference.

và cả bối cảnh của câu chuyện đó.

I knew enough, that is, to know that I'd be a tourist in the Koran --

Kiến thức mà tôi góp nhặt được đủ để tôi biết rằng

mình chỉ là một du khách dạo qua kinh Koran -

an informed one,

dù là người có am hiểu,

an experienced one, even,

có kinh nghiệm đi chăng nữa,

but still an outsider,

thì vẫn chỉ là người đứng bên lề,

an agnostic Jew reading someone else's holy book.

một người Do Thái theo thuyết bất khả tri,

đang đọc kinh thánh của một tín đồ không cùng tôn giáo.

(Laughter)

(Cười)

So I read slowly.

Vì vậy tôi đã đọc từ từ, chầm chậm.

(Laughter)

(Cười)

I'd set aside three weeks for this project,

Lúc đầu tôi định dành 3 tuần cho công việc này,

and that, I think, is what is meant by "hubris" --

nhưng hoá ra đó lại là điều bất khả thi.

(Cười)

(Laughter)

Bởi vì cuối cùng tôi mất đến 3 tháng để hoàn thành.

because it turned out to be three months.

(Laughter)

I did resist the temptation to skip to the back,

Tôi đã phải cật lực chống lại cái ý tưởng nhảy qua những chương cuối sách để đọc

vì chúng ngắn hơn và ít huyền bí hơn.

where the shorter and more clearly mystical chapters are.

Nhưng cứ mỗi lần tôi nghĩ mình bắt đầu

But every time I thought I was beginning to get a handle on the Koran --

hiểu tường tận về kinh Koran -

that feeling of "I get it now" --

thì cái cảm giác "Tôi nắm bắt được rồi" -

lại nhanh chóng biến mất.

it would slip away overnight,

Và mỗi sáng

and I'd come back in the morning,

wondering if I wasn't lost in a strange land.

tôi tự hỏi liệu mình có đang bị lạc trong một vùng đất lạ hay không

dù rằng cảnh vật rất đỗi quen thuộc.

And yet, the terrain was very familiar.

The Koran declares that it comes to renew the message

Người ta cho rằng

kinh Koran được dùng để chuyển tải thông điệp của pháp điển và sách Phúc Âm theo cách mới mẻ hơn.

of the Torah and the Gospels.

So one-third of it reprises the stories of Biblical figures

Vì vậy 1/3 quyển sách

kể về các nhân vật trong Kinh thánh

like Abraham, Moses, Joseph, Mary, Jesus.

như Abraham, Moses,

Joseph, Mary, Jesus.

Riêng hình ảnh Thượng đế thì rất mực quen thuộc

God himself was utterly familiar

from his earlier manifestation as Yahweh,

thông qua hình ảnh hiện thân trước đó của Người - Đức Yahweh,

jealously insisting on no other gods.

người luôn cổ xuý thuyết Độc thần.

The presence of camels, mountains, desert wells and springs

Sự hiện diện của lạc đà, đồi núi,

giếng nước trong sa mạc, sông suối

took me back to the year I spent wandering the Sinai Desert.

đã đưa tôi quay về

năm tháng lang thang qua sa mạc Sinai.

Và rồi chính ngôn từ,

And then there was the language, the rhythmic cadence of it,

ngữ điệu nhịp nhàng,

reminding me of evenings spent listening to Bedouin elders

lại nhắc tôi nhớ về những buổi chiều lắng nghe các bậc cao niên trong tộc người Bedouin

ngâm thơ hàng giờ liền,

recite hours-long narrative poems

những bài thơ hoàn toàn từ trong trí nhớ của họ.

entirely from memory.

Và tôi bắt đầu hiểu

And I began to grasp why it's said

vì sao người ta nói

that the Koran is really the Koran only in Arabic.

kinh Koran chỉ thật sự là kinh Koran

khi được đọc bằng tiếng Ả rập.

Take the Fatihah, the seven-verse opening chapter

Ví dụ như Faatihah,

câu thứ 7 trong chương mở đầu

that is the Lord's Prayer and the Shema Yisrael of Islam combined.

nói về sự hợp nhất lời cầu nguyện của Chúa và lời cầu nguyện Shema Israel của đạo Hồi

It's just 29 words in Arabic,

Nó chỉ gồm 29 từ trong tiếng Ả rập,

nhưng lại vào khoảng 65 đến 72 từ khi chuyển ngữ.

but anywhere from 65 to 72 in translation.

Và khi càng thêm từ vào trong bản dịch

And yet the more you add, the more seems to go missing.

thì ta càng bị lạc lối.

Tự thân tiếng Ả rập là một sự nhiệm màu kỳ bí

The Arabic has an incantatory, almost hypnotic quality

gần như một sự thôi miên

that begs to be heard rather than read,

khiến cho chúng ta phải lắng nghe hơn là tìm đọc,

thấu cảm hơn là phân tích.

felt more than analyzed.

It wants to be chanted out loud,

Chúng ta phải hát vang lên

to sound its music in the ear and on the tongue.

để cảm nhận thanh âm của nó đang vang vọng trong vành tai và trên đầu lưỡi mình.

Chính vì thế, bản dịch Koran bằng tiếng Anh

So the Koran in English is a kind of shadow of itself,

như thể chỉ là cái bóng của chính nó,

or as Arthur Arberry called his version,

hay như Arthur Arberry đã gọi bản dịch của ông

"an interpretation."

là "một sự diễn dịch."

But all is not lost in translation.

Nhưng không phải tất cả đều bị mất đi khi chuyển ngữ.

Kinh Koran có nhắc rằng ai kiên nhẫn sẽ được tưởng thưởng

As the Koran promises, patience is rewarded,

and there are many surprises --

cùng với nhiều bất ngờ -

a degree of environmental awareness, for instance,

ví dụ như vấn đề nhận thức về môi trường

and of humans as mere stewards of God's creation,

và rằng ý niệm con người chỉ là người quản lý những tạo vật của Thượng đế,

là những điều chưa từng được nhắc đến trong Kinh thánh.

unmatched in the Bible.

And where the Bible is addressed exclusively to men,

Và nếu như Kinh thánh chỉ dành riêng cho nam giới,

using the second- and third-person masculine,

bằng cách dùng ngôi nam thứ 2 và thứ 3,

thì kinh Koran dành cả cho nữ giới -

the Koran includes women --

talking, for instance,

ví dụ như -

of believing men and believing women,

kinh Koran nhắc đến tất cả những tín đồ, cả nam và nữ -

honorable men and honorable women.

những người đàn ông và những người phụ nữ được tôn kính.

Or take the infamous verse about killing the unbelievers.

Hoặc lấy ví dụ đoạn thơ nổi tiếng

về cuộc tàn sát những người ngoại đạo.

Kinh Koran có nhắc đến điều đó

Yes, it does say that,

but in a very specific context:

nhưng trong một bối cảnh cụ thể:

the anticipated conquest of the sanctuary city of Mecca,

đó là cuộc chinh phục

thánh địa Mecca tôn nghiêm

where fighting was usually forbidden.

nơi người ta nghiêm cấm các cuộc giao tranh, ẩu đả,

And the permission comes hedged about with qualifiers.

chỉ trừ khi buộc phải làm thế.

Not "You must kill unbelievers in Mecca,"

Bạn không được phép giết người ngoại đạo tại Mecca

but you can, you are allowed to,

trừ khi

but only after a grace period is over,

thứ nhất, sau khi thời gian ân hạn đã chấm dứt

and only if there's no other pact in place,

mà không còn hiệp ước nào khác

and only if they try to stop you getting to the Kaaba,

và chỉ khi những người này cố ngăn cản bạn đi đến đền thờ Kaaba

and only if they attack you first.

và họ tấn công bạn trước.

And even then -- God is merciful;

Thậm chí nếu như trong trường hợp đó - Thượng đế cũng nhân từ với họ,

vì khoan dung là điều cao cả nhất -

forgiveness is supreme --

and so, essentially,

vì vậy,

better if you don't.

tốt hơn là bạn đừng giết họ.

(Laughter)

(Cười)

This was perhaps the biggest surprise --

Có lẽ ngạc nhiên lớn nhất -

how flexible the Koran is,

là khi ta thấy được kinh Koran linh hoạt, uyển chuyển đến thế nào,

at least in minds that are not fundamentally inflexible.

ít nhất là trong mắt những người

không quá cứng nhắc, bảo thủ.

"Some of these verses are definite in meaning," it says,

Kinh Koran nói rằng, "Một số câu thơ hiển lộ ý nghĩa rõ ràng,

và một số khác thì không.

"and others are ambiguous."

Đối với những người ngoan cố

The perverse at heart will seek out the ambiguities,

họ sẽ lợi dụng tính đa nghĩa của các câu thơ

trying to create discord by pinning down meanings of their own.

để gây ra mối bất hoà

bằng cách suy diễn ý nghĩa theo ý muốn của riêng họ.

Only God knows the true meaning.

Chỉ có Thượng đế mới biết được ý nghĩa thật sự."

The phrase "God is subtle" appears again and again,

Cụm từ "Thượng đế tế vi"

được lập lại hết lần này đến lần khác.

and indeed, the whole of the Koran is far more subtle

Quả thật, toàn thể kinh Koran là một sự tinh tế vượt xa

than most of us have been led to believe.

những gì phần đông chúng ta có thể hiểu được.

Ví dụ như

As in, for instance, that little matter of virgins and paradise.

câu chuyện nho nhỏ ban đầu

về các cô gái đồng trinh và thiên đường.

Old-fashioned orientalism comes into play here.

Ta quay lại ý niệm Đông phương cổ xưa.

The word used four times is "houris,"

Từ được lập lại 4 lần ở đây

là Houris,

được chuyển nghĩa là

rendered as dark-eyed maidens with swelling breasts,

những thiếu nữ mắt đen láy với bộ ngực căng mọng,

or as fair, high-bosomed virgins.

hay những trinh nữ rất mực xinh đẹp.

Tuy nhiên, trong nguyên bản kinh Koran bằng tiếng Ả rập

Yet all there is in the original Arabic is that one word: houris.

chỉ có từ Houris.

Not a swelling breast or high bosom in sight.

Chẳng ai có thể thấy một bộ ngực cao hay căng mọng nào trên thực tế cả.

(Laughter)

(Cười)

Now this may be a way of saying "pure beings," like in angels,

Đây có thể chỉ là một cách nói

về những tạo vật thuần khiết - những thiên thần -

hoặc giống như hai bức tượng Kouros và Kórẽ của Hy Lạp,

or it may be like the Greek "kouros" or "kore,"

một biểu tượng của tuổi trẻ vĩnh hằng.

an eternal youth.

But the truth is, nobody really knows.

Nhưng không ai có thể biết sự thật,

And that's the point.

và đó chính là điểm mấu chốt.

Because the Koran is quite clear

Bởi vì kinh Koran có nói khá rõ rằng

when it says that you'll be "a new creation in paradise,"

bạn sẽ là

một tạo vật mới trên thiên đường"

and that you will be "recreated in a form unknown to you,"

rằng bạn sẽ được "tái sinh

trong một hình hài mà bạn không hề biết,"

which seems to me a far more appealing prospect

Điều này còn lôi cuốn tôi hơn là

than a virgin.

một thiếu nữ đồng trinh.

(Laughter)

(Cười)

And that number 72 never appears.

Và con số 72 sẽ chẳng bao giờ xuất hiện.

There are no 72 virgins in the Koran.

Bởi vì 72 thiếu nữ đồng trinh

không hề tồn tại trong kinh Koran.

That idea only came into being 300 years later,

Ý niệm này chỉ xuất hiện sau đó 300 năm,

and most Islamic scholars see it as the equivalent

khi các học giả Hồi giáo nhìn nhận nó tương đương

of people with wings sitting on clouds and strumming harps.

với hình ảnh những con người với đôi cánh ngồi trên mây

và gảy đàn hạc.

Paradise is quite the opposite.

Thiên đường là nơi hoàn toàn ngược lại.

Không phải là nơi của sự tinh khôi,

It's not virginity;

it's fecundity;

mà là chốn phồn thực,

it's plenty.

màu mỡ, sung túc,

là những khu vườn được tưới mát

It's gardens watered by running streams.

bởi những dòng suối róc rách.

Cảm ơn.

Thank you.

(Applause)

(Vỗ tay)