Lesley Hazleton: A "tourist" reads the Koran

Tłumaczenie: Marek Kasiak Korekta: Marcin Kasiak

Zapewne słyszeliście

You may have heard about the Koran's idea of paradise

jakie jest wyobrażenie raju w Koranie -

being 72 virgins,

- 72 dziewice.

Obiecuje wam, że jeszcze do nich wrócimy.

and I promise I will come back to those virgins.

W rzeczywistości jednak, tutaj - na północnym zachodzie,

But in fact, here in the Northwest, we're living very close

nasze życie jest bardzo bliskie

to the real Koranic idea of paradise,

prawdziwie Koranicznemu wyobrażeniu raju,

defined 36 times as "gardens watered by running streams."

które po trzydzieści sześć razy definiowane jest

jako "ogrody nawadniane przez płynące strumienie."

Since I live on a houseboat on the running stream of Lake Union,

Jako, że mieszkam w domu na wodzie, zacumowanym na kanale Lake Union

dla mnie ma to ogromny sens.

this makes perfect sense to me.

But the thing is, how come it's news to most people?

Problem polega na tym jak zakomunikować to szerszej publice?

I know many well-intentioned non-Muslims

Znam wielu ludzi o dobrych intencjach,

who've begun reading the Koran, but given up,

którzy próbowali czytać Koran, ale zawsze się poddawali

disconcerted by its "otherness."

zniechęceni przez jego odmienność.

Historyk Thomas Carlyle

The historian Thomas Carlyle considered Muhammad

postrzegał Mohameta jako jednego z nawiększych bohaterów,

one of the world's greatest heroes,

yet even he called the Koran

jednak nawet on wypowiadał się o Koranie jako

"Najuciążliwsza pozycja do jakiejkolwiek sięgnąłem.

"as toilsome reading as I ever undertook; a wearisome, confused jumble."

Nużąca oraz bezładna mieszanina".

(Laughter)

(Śmiech)

Częścią problemu, jak sądzę,

Part of the problem, I think, is that we imagine

jest fakt, że sądzimy, iż Koran można czytać

that the Koran can be read as we usually read a book --

jak każdą inną książkę --

as though we can curl up with it on a rainy afternoon

z którą możemy się zaszyć w deszczowe popołudnie

with a bowl of popcorn within reach,

z miską popcornu w zasięgu ręki,

as though God --

jak Bóg przykazał --

and the Koran is entirely in the voice of God speaking to Muhammad --

jednak Koran w całości jest głosem Boga mówiącego do Mohameda --

ot, kolejny autor na liście bestsellerów.

were just another author on the best-seller list.

Yet, the fact that so few people do actually read the Koran

Jednak fakt, że tak mało ludzi

sięga po Koran

czyni go wielce prostym do cytowania,

is precisely why it's so easy to quote -- that is, to misquote.

a raczej do przeinaczania.

(Laughter)

Zdania oraz fragmenty wyjęte z kontekstu

Phrases and snippets taken out of context

in what I call the "highlighter version,"

są tym co nazywam uwydatnioną wersją,

which is the one favored by both Muslim fundamentalists

tak bardzo uwielbianą przez Muzułmańskich fundamentalistów

and anti-Muslim Islamophobes.

oraz Islamofobów.

Zeszłej wiosny,

So this past spring,

gdy przygotowywałam się

as I was gearing up to begin writing a biography of Muhammad,

do napisania bibliografii Mohameta

I realized I needed to read the Koran properly --

zrozumiałam, że potrzebuję przeczytać dokładnie Koran --

tak dokładnie, jak tylko będę w stanie.

as properly as I could, that is.

Mój Arabski obecnie ogranicza się

My Arabic is reduced by now to wielding a dictionary,

do wertowania słownika,

so I took four well-known translations

tak wiec wzięłam cztery najpopularniejsze tłumaczenia

and decided to read them side by side, verse by verse,

i zdecydowałam się je przeczytać od deski do deski,

wers za wersem

along with a transliteration and the original seventh-century Arabic.

wraz z transliteracją

oraz oryginalną wersją Arabską z VII wieku.

Miałam jedną przewagę.

Now, I did have an advantage.

My last book was about the story behind the Shi'a-Sunni split,

Moja ostatnia książka

opisywała historię rozłamu Shia-Sunni

and for that, I'd worked closely with the earliest Islamic histories,

tak więc pisząc ją pracowałam na starych Islamskich tekstach,

so I knew the events to which the Koran constantly refers,

znałam wydarzenia

do których Koran cały czas się odwołuje,

its frame of reference.

strukturę przypisów.

I knew enough, that is, to know that I'd be a tourist in the Koran --

Wiedziałam dostatecznie,

że będę swego rodzaju turystką po Koranie --

an informed one,

dobrze poinformowaną,

an experienced one, even,

doświadczoną,

but still an outsider,

jednak wciąż obcą,

an agnostic Jew reading someone else's holy book.

Żyd agnostyk

czytający cudzą świętą księgę

(Laughter)

(Śmiech)

So I read slowly.

Czytałam powoli

(Laughter)

(Śmiech)

I'd set aside three weeks for this project,

Zaplanowałam trzy tygodnie na ten projekt,

and that, I think, is what is meant by "hubris" --

teraz już rozumiem czym jest hybris.

(Śmiech)

(Laughter)

Zajęło mi to całe trzy miesiące.

because it turned out to be three months.

(Laughter)

I did resist the temptation to skip to the back,

Oparłam się pokusie przeskoczenia od razu na sam koniec,

gdzie znajdują się krótsze i bardziej mistyczne rozdziały.

where the shorter and more clearly mystical chapters are.

Za każdym razem gdy wydawało mi się

But every time I thought I was beginning to get a handle on the Koran --

że zaczynam sobie radzić z Koranem --

that feeling of "I get it now" --

uczucie "teraz to łapię" --

przemijało w ciągu jednej nocy.

it would slip away overnight,

I każdego poranka znowu

and I'd come back in the morning,

wondering if I wasn't lost in a strange land.

zastanawiałem się czy nie błądzę po omacku.

A przecież tematyka była mi znajoma.

And yet, the terrain was very familiar.

The Koran declares that it comes to renew the message

Uważa się, że Koran powstał

by odnowić przesłanie Tory oraz ewangelii.

of the Torah and the Gospels.

So one-third of it reprises the stories of Biblical figures

Tak więc jedna trzecia

opisuje historie znane z Biblii

like Abraham, Moses, Joseph, Mary, Jesus.

jak te o Abrahamie, Mojżeszu

Józefie, Maryi, czy Jezusie.

Sam Bóg wydaje się być bardzo znajomy

God himself was utterly familiar

from his earlier manifestation as Yahweh,

ze wcześniejszych przedstawień jako Jahwe --

jealously insisting on no other gods.

zazdrośnie zastrzegającego, że istnieje tylko jeden Bóg.

The presence of camels, mountains, desert wells and springs

Obecność wielbłądów, gór,

pustynnych studni oraz źródeł

took me back to the year I spent wandering the Sinai Desert.

przypominały mi rok, który spędziłam

wędrując przez Pustynię Synaj.

Słyszałam tam język,

And then there was the language, the rhythmic cadence of it,

o rytmicznej intonacji,

reminding me of evenings spent listening to Bedouin elders

przypominający o wieczorach spędzonych na słuchaniu starszyzny Beduinów

recytujących z pamięci

recite hours-long narrative poems

ciągnące się godzinami poematy.

entirely from memory.

Zaczęłam wtedy pojmować

And I began to grasp why it's said

czemu się mówi,

that the Koran is really the Koran only in Arabic.

że Koran jest Koranem

jedynie po Arabsku.

Take the Fatihah, the seven-verse opening chapter

Na przykład Faatihah,

siedmiowersowy wstęp

that is the Lord's Prayer and the Shema Yisrael of Islam combined.

będący Bożą modlitwą oraz Islamską Shema Isreael w jednym.

It's just 29 words in Arabic,

To jedynie 29 wyrazów po Arabsku,

ale między 65 a 72 w tłumaczeniach.

but anywhere from 65 to 72 in translation.

Im więcej dodasz,

And yet the more you add, the more seems to go missing.

tym więcej wydaje się stracone.

Język arabski potrafi oczarować,

The Arabic has an incantatory, almost hypnotic quality

hipnotyzuje swoim pięknem, które

that begs to be heard rather than read,

musi zostać usłyszane, raczej niż przeczytane,

a tym bardziej analizowane.

felt more than analyzed.

It wants to be chanted out loud,

Musi być głośno wyśpiewany

to sound its music in the ear and on the tongue.

by zabrzmieć muzyką w uszach i ustach.

Tak wiec Koran po angielsku

So the Koran in English is a kind of shadow of itself,

jest jedynie cieniem oryginału.

or as Arthur Arberry called his version,

albo, jak Arthur Arberry nazwał swoją wersję,

"an interpretation."

"interpretacją"

But all is not lost in translation.

Ale nie wszystko się zatraca w tłumaczeniu.

Jak Koran mówi, cierpliwość popłaca,

As the Koran promises, patience is rewarded,

and there are many surprises --

jest zatem wiece niespodzianek --

a degree of environmental awareness, for instance,

na przykład pewien stopień świadomości środowiskowej

and of humans as mere stewards of God's creation,

oraz człowiek jako opiekun bożego dzieła,

czego nie znajdziemy w Biblii.

unmatched in the Bible.

And where the Bible is addressed exclusively to men,

Również kiedy Biblia jest właściwie skierowana do mężczyzn,

using the second- and third-person masculine,

używając drugiej i trzeciej osoby w rodzaju męskim,

Koran włącza również kobiety,

the Koran includes women --

talking, for instance,

rozdzielając dla przykładu

of believing men and believing women,

na wierzących mężczyzn i wierzące kobiety --

honorable men and honorable women.

honorowych mężczyzn i honorowe kobiety.

Or take the infamous verse about killing the unbelievers.

Albo bardzo zniesławiony wers

traktujący o zabijaniu niewiernych.

Faktycznie, mówi to,

Yes, it does say that,

but in a very specific context:

ale w bardzo specyficznym kontekście:

the anticipated conquest of the sanctuary city of Mecca,

prawdopodobnego podboju

świętego miasta Mekki

where fighting was usually forbidden.

gdzie walki zazwyczaj były zabronione.

And the permission comes hedged about with qualifiers.

A zgoda na nie przychodziła tylko w konkretnych przypadkach.

Not "You must kill unbelievers in Mecca,"

Nie: musisz zabijać niewiernych w Mecce,

but you can, you are allowed to,

tylko: możesz to zabić,

but only after a grace period is over,

jednak jedynie w przypadku gdy okres dziękczynny dobiegł końca

and only if there's no other pact in place,

oraz tylko wtedy, gdy nie zostały zawarte żadne porozumienia,

and only if they try to stop you getting to the Kaaba,

jak również gdy jesteś powstrzymywany przed dostaniem się do Kaaba,

and only if they attack you first.

lub zaatakowano ciebie pierwszego.

And even then -- God is merciful;

A nawet jeśli -- Bóg jest litościwy,

wybaczenie jest jest najważniejsze,

forgiveness is supreme --

and so, essentially,

tak więc

better if you don't.

lepiej byś jednak nie zabijał.

(Laughter)

(Śmiech)

This was perhaps the biggest surprise --

To było prawdopodobnie największym zaskoczeniem --

how flexible the Koran is,

jak Koran jest elastyczny,

at least in minds that are not fundamentally inflexible.

przynajmniej w umysłach, które

same są elastyczne.

"Some of these verses are definite in meaning," it says,

"Niektóre z tych wersów są ostateczne w znaczeniu" mówi się

"inne zaś są niejasne, dwuznaczne.

"and others are ambiguous."

Ta przewrotność

The perverse at heart will seek out the ambiguities,

wynajdzie niejasności

trying to create discord by pinning down meanings of their own.

próbując zasiać zamęt

przez narzucanie własnych interpretacji.

Only God knows the true meaning.

Tylko Bóg zna prawdziwe znaczenie."

The phrase "God is subtle" appears again and again,

Wyrażenie "Bóg jest subtelny"

pojawia się wciąż i wciąż.

and indeed, the whole of the Koran is far more subtle

W rzeczy samej, Koran jako całość jest znacznie bardziej subtelny,

than most of us have been led to believe.

niż większość z nas byłaby w stanie uwierzyć.

Dla przykładu,

As in, for instance, that little matter of virgins and paradise.

ta drobna kwestia

dziewic w raju.

Old-fashioned orientalism comes into play here.

Staromodny orientalizm odgrywa tutaj ważną rolę.

The word used four times is "houris,"

Słowo użyte tutaj czterokrotnie

to 'Houris'

przełożone jako

rendered as dark-eyed maidens with swelling breasts,

ciemnooka dziewica z jędrnymi piersiami,

or as fair, high-bosomed virgins.

albo inaczej - bogato obdarzone dziewice.

Jednak w oryginale, po arabsku

Yet all there is in the original Arabic is that one word: houris.

zostało użyte jedno słowo: Houris.

Not a swelling breast or high bosom in sight.

Nie jędrne piersi, ani również nie hojnie obdarzone.

(Laughter)

(Śmiech)

Now this may be a way of saying "pure beings," like in angels,

Może to być sposób by powiedzieć

czyste istnienia -- niczym anioły --

albo tak jak w po grecku - Kouros albo Kóre

or it may be like the Greek "kouros" or "kore,"

wieczna młodość.

an eternal youth.

But the truth is, nobody really knows.

Prawdą jednak jest, że nikt nie jest do końca pewien

And that's the point.

i o to właśnie chodzi.

Because the Koran is quite clear

Ponieważ Koran jest w zasadzie jasny

when it says that you'll be "a new creation in paradise,"

mówiąc, że będziesz

"nowym istnieniem w raju"

and that you will be "recreated in a form unknown to you,"

oraz że "odrodzisz się

w formie dotąd ci obcej"

which seems to me a far more appealing prospect

co o wiele bardziej do mnie przemawia

than a virgin.

niż dziewice.

(Laughter)

(Śmiech)

And that number 72 never appears.

Co do liczny 72.

There are no 72 virgins in the Koran.

Nie ma 72 dziewic

w Koranie.

That idea only came into being 300 years later,

Idea ta pojawiła się jakieś 300 lat później

and most Islamic scholars see it as the equivalent

i większość Islamskich uczonych pojmuje ją jako odpowiednik

of people with wings sitting on clouds and strumming harps.

ludzi ze skrzydłami siedzących na chmurach

grających na harfach.

Paradise is quite the opposite.

Raj jest czymś odwrotnym.

To nie dziewictwo.

It's not virginity;

it's fecundity;

To urodzaj,

it's plenty.

to mnogość,

to ogrody nawadniane

It's gardens watered by running streams.

przez płynące strumienie.

Dziękuję.

Thank you.

(Applause)

(Oklaski)