How equal do we want the world to be? You'd be surprised | Dan Ariely

266,369 views ・ 2015-04-08

TED


Vui lòng nhấp đúp vào phụ đề tiếng Anh bên dưới để phát video.

Translator: Tien Pham Reviewer: Yung Phuong
00:12
It would be nice to be objective in life,
0
12926
2645
Có một cái nhìn khách quan trong cuộc sống là điều tốt, ở nhiều phương diện.
00:15
in many ways.
1
15571
2022
00:17
The problem is that we have these color-tinted glasses
2
17593
3378
Và vấn đề là chúng ta nhìn nhận qua những lăng kính đa màu sắc
00:20
as we look at all kinds of situations.
3
20971
4679
khi nhìn vào mọi tình huống.
00:25
For example, think about something as simple as beer.
4
25650
3716
Ví dụ như, hãy nghĩ đến một thứ đơn giản như bia chẳng hạn.
00:29
If I gave you a few beers to taste
5
29366
2182
Nếu tôi cho bạn nếm thử vài cốc bia
00:31
and I asked you to rate them on intensity and bitterness,
6
31548
3808
và tôi muốn bạn đánh giá về độ mạnh và vị đắng của chúng,
00:35
different beers would occupy different space.
7
35356
3697
các loại bia khác nhau sẽ đứng ở những vị trí khác nhau.
Nhưng nếu chúng ta thử đánh giá khách quan về nó?
00:39
But what if we tried to be objective about it?
8
39053
2757
00:41
In the case of beer, it would be very simple.
9
41810
2160
Trường hợp của bia thì khá đơn giản.
00:43
What if we did a blind taste?
10
43970
2152
Sẽ như thế nào nếu chúng ta thực hiện một thử nghiệm "bịt mắt" về mùi vị ?
00:46
Well, if we did the same thing, you tasted the same beer,
11
46122
2724
Nếu ta làm điều tương tự, thử cùng 1 loại bia,
00:48
now in the blind taste, things would look slightly different.
12
48846
3971
thì trong thử nghiệm "bịt mắt", nhiều thứ sẽ hơi khác một chút.
00:52
Most of the beers will go into one place.
13
52817
2222
Hầu hết các loại bia sẽ được xếp về cùng một vị trí .
00:55
You will basically not be able to distinguish them,
14
55039
2445
Căn bản là bạn sẽ không thể phân biệt được chúng,
00:57
and the exception, of course, will be Guinness.
15
57484
3089
và trường hợp ngoại lệ, dĩ nhiên sẽ là Kỷ lục Guinness
01:00
(Laughter)
16
60573
2228
(cười)
01:02
Similarly, we can think about physiology.
17
62801
2786
Tương tự khi ta nghĩ về sinh lý học.
01:05
What happens when people expect something from their physiology?
18
65587
3042
Điều gì xảy ra khi người ta đặt kỳ vọng dựa vào tâm lý của họ?
01:08
For example, we sold people pain medications.
19
68629
2508
Ví dụ như khi bán thuốc giảm đau.
01:11
Some people, we told them the medications were expensive.
20
71137
2739
Chúng tôi nói với một vài người rằng thuốc này rất đắt.
01:13
Some people, we told them it was cheap.
21
73876
1881
Và lại nói với vài người thuốc này rẻ.
01:15
And the expensive pain medication worked better.
22
75757
2972
Và thuốc giảm đau đắt tiền thì có tác dụng tốt hơn.
01:18
It relieved more pain from people,
23
78729
2554
Nó giúp giảm đau tốt hơn,
01:21
because expectations do change our physiology.
24
81283
3504
bởi sự kỳ vọng có tác động thay đổi tâm lý của chúng ta
01:24
And of course, we all know that in sports,
25
84787
2062
Và dĩ nhiên, ta đều biết trong thể thao,
01:26
if you are a fan of a particular team,
26
86849
1818
nếu bạn là người hâm mộ của 1 đội nào đó,
01:28
you can't help but see the game
27
88667
2369
bạn sẽ không thể tránh khỏi việc
01:31
develop from the perspective of your team.
28
91036
3505
nhìn nhận trận đấu theo góc độ của đội mình.
01:34
So all of those are cases in which our preconceived notions
29
94541
4176
Vậy nên những trường hợp đó, định kiến và mong đợi
01:38
and our expectations color our world.
30
98717
3440
ảnh hưởng đến việc nhìn nhận thế giới của mỗi chúng ta.
01:42
But what happened in more important questions?
31
102157
3402
Nhưng điều gì xảy ra đối với những câu hỏi quan trọng hơn?
01:45
What happened with questions that had to do with social justice?
32
105559
3552
Điều gì xảy ra với những câu hỏi liên quan đến công bằng xã hội?
01:49
So we wanted to think about what is the blind tasting version
33
109111
3405
Vì vậy chúng tôi muốn xem thử nghiệm "bịt mắt" ở đây là gì
01:52
for thinking about inequality?
34
112516
3065
để suy luận về sự bất bình đẳng?
01:55
So we started looking at inequality,
35
115581
2299
vì vậy chúng tôi bắt đầu xem xét về sự bất bình đẳng?
01:57
and we did some large-scale surveys
36
117880
1950
chúng tôi đã làm một số cuộc khảo sát quy mô lớn
01:59
around the U.S. and other countries.
37
119830
2554
khắp nước Mỹ và những quốc gia khác.
02:02
So we asked two questions:
38
122384
1951
Và chúng tôi đặt ra 2 câu hỏi:
02:04
Do people know what kind of level of inequality we have?
39
124335
3366
Liệu con người có biết mức độ bất bình đẳng ta có không?
02:07
And then, what level of inequality do we want to have?
40
127701
4111
Và sau đó, mức độ bất bình đẳng nào mà chúng ta muốn có?
02:11
So let's think about the first question.
41
131812
2414
Hãy nghĩ về câu hỏi thứ nhất.
02:14
Imagine I took all the people in the U.S.
42
134226
2113
Hãy tưởng tượng nếu tôi lấy tổng thể là tất cả người ở Mỹ
02:16
and I sorted them from the poorest on the right
43
136339
2925
và phân loại từ nghèo nhất nằm bên phải
02:19
to the richest on the left,
44
139264
2392
đến giàu nhất nằm bên trái,
02:21
and then I divided them into five buckets:
45
141656
2662
rồi chia họ thành 5 nhóm:
02:24
the poorest 20 percent, the next 20 percent,
46
144318
2298
20% nghèo nhất 20% tiếp theo,
02:26
the next, the next, and the richest 20 percent.
47
146616
2856
tiếp theo, tiếp theo và 20% giàu nhất.
02:29
And then I asked you to tell me how much wealth do you think
48
149472
2996
Tôi muốn hỏi bạn rằng bạn nghĩ mức độ giàu có
02:32
is concentrated in each of those buckets.
49
152468
2949
tập trung trong mỗi nhóm này là bao nhiêu.
02:35
So to make it simpler, imagine I ask you to tell me,
50
155417
2461
Hãy đơn giản hóa bằng cách tưởng tượng tôi hỏi bạn rằng,
02:37
how much wealth do you think is concentrated
51
157878
2260
bạn nghĩ mức độ tài sản tập trung ở hai nhóm cuối là bao nhiêu?
02:40
in the bottom two buckets,
52
160138
2260
02:42
the bottom 40 percent?
53
162398
2261
40% người nghèo nhất ?
02:44
Take a second. Think about it and have a number.
54
164659
2692
Suy nghĩ trong 1giây. Nghĩ về nó và đưa ra 1 con số.
02:47
Usually we don't think.
55
167351
1904
Thường thi ta không nghĩ.
02:49
Think for a second, have a real number in your mind.
56
169255
2485
Hãy nghĩ trong 1 giây, có 1 con số thực sự trong đầu.
02:51
You have it?
57
171740
1625
Bạn đã có chưa?
Được rồi, đây là điều mà nhiều người Mỹ đã trả lời.
02:53
Okay, here's what lots of Americans tell us.
58
173365
3065
02:56
They think that the bottom 20 percent
59
176430
1927
Họ nghĩ rằng 20% nhóm cuối cùng
02:58
has about 2.9 percent of the wealth,
60
178357
2322
nắm giữ khoảng 2.9% tổng tài sản
03:00
the next group has 6.4,
61
180679
2183
nhóm tiếp theo là 6.4%
03:02
so together it's slightly more than nine.
62
182862
2507
vậy cộng lại cao hơn 9% một chút
03:05
The next group, they say, has 12 percent,
63
185369
3413
Nhóm tiếp theo, họ cho rằng nắm 12%,
03:08
20 percent,
64
188782
1649
20%,
03:10
and the richest 20 percent, people think has 58 percent of the wealth.
65
190431
4644
và 20% giàu nhất, họ nghĩ rằng sở hữu 58% tổng tài sản.
03:15
You can see how this relates to what you thought.
66
195075
3135
Bạn có thể thấy mức độ liên quan đến điều bạn đã nghĩ.
03:18
Now, what's reality?
67
198210
1741
Và sự thật thì như thế nào?
03:19
Reality is slightly different.
68
199951
1811
Thực tế thì có khác đôi chút.
03:21
The bottom 20 percent has 0.1 percent of the wealth.
69
201762
3813
20% nhóm nghèo nhất chiếm 0.1% tổng tài sản
03:25
The next 20 percent has 0.2 percent of the wealth.
70
205575
3251
nhóm tiếp theo sở hữu 0.2% tổng tài sản.
03:28
Together, it's 0.3.
71
208826
2113
tổng cộng lại là 0.3
03:30
The next group has 3.9,
72
210939
3529
và nhóm kế tiếp sở hữu 3.9
03:34
11.3,
73
214468
2183
11.3
03:36
and the richest group has 84-85 percent of the wealth.
74
216651
5741
và nhóm giàu nhất sở hữu 84-85% tổng tài sản.
03:42
So what we actually have and what we think we have
75
222392
2966
vậy là điều chúng ta thực sự có và điều chúng ta nghĩ
03:45
are very different.
76
225358
1973
quá khác nhau.
03:47
What about what we want?
77
227331
2090
Thế còn những gì chúng ta mong muốn?
03:49
How do we even figure this out?
78
229421
1997
làm thế nào để tìm ra con số này?
03:51
So to look at this,
79
231418
1411
Để xem xét điều này,
03:52
to look at what we really want,
80
232829
1578
xem xét điều mà chúng ta thực sự muốn,
03:54
we thought about the philosopher John Rawls.
81
234407
3065
chúng tôi nghĩ đến nhà triết học John Rawls
03:57
If you remember John Rawls,
82
237472
1835
Nếu bạn nhớ John Rawls,
03:59
he had this notion of what's a just society.
83
239307
3250
ông đã đưa khái niệm về một xã hội công bằng.
04:02
He said a just society
84
242557
1482
Ông chỉ ra rằng một xã hội công bằng
04:04
is a society that if you knew everything about it,
85
244039
2715
là một xã hội mà nếu bạn biết tất cả về nó,
04:06
you would be willing to enter it in a random place.
86
246754
2433
bạn sẽ luôn sẵn sàng hòa nhập vào xã hội đó dù ở bất kỳ đâu
04:09
And it's a beautiful definition,
87
249187
1524
Và đó là một khái niệm tuyệt vời phải không bởi vì nếu bạn giàu có,
04:10
because if you're wealthy, you might want the wealthy
88
250711
2478
bạn càng muốn sở hữu nhiều tài sản để càng sinh lời
04:13
to have more money, the poor to have less.
89
253189
2037
và người nghèo sẽ ngày càng nghèo hơn
04:15
If you're poor, you might want more equality.
90
255226
2109
Nếu bạn nghèo khó, bạn sẽ càng muốn công bằng hơn.
04:17
But if you're going to go into that society
91
257335
2004
Nhưng nếu bạn hòa nhập vào xã hội đó trong mọi hoàn cảnh có thể,
04:19
in every possible situation, and you don't know,
92
259339
3320
và bạn không biết chắc chắn, bạn phải xem xét tất cả các khía cạnh.
04:22
you have to consider all the aspects.
93
262659
2206
04:24
It's a little bit like blind tasting in which you don't know
94
264865
2926
điều đó hơi giống với thử nghiệm "bịt mắt",
tại đó bạn không biết được kết quả sẽ như thế nào khi bạn đưa ra một quyết định
04:27
what the outcome will be when you make a decision,
95
267791
2670
04:30
and Rawls called this the "veil of ignorance."
96
270461
3715
và Rawls gọi đó là "bức màn vô minh"
04:34
So, we took another group, a large group of Americans,
97
274176
3607
vì vậy, chúng tôi lấy một nhóm khác lớn hơn, đến từ Mỹ
04:37
and we asked them the question in the veil of ignorance.
98
277783
2755
và hỏi họ những câu hỏi được dùng trong thử nghiệm "bức màn vô minh"
04:40
What are the characteristics of a country that would make you want to join it,
99
280538
4110
Những đặc điểm nào của một đất nước khiến bạn muốn sống ở đó?
04:44
knowing that you could end randomly at any place?
100
284648
3158
biết chắc rằng bạn có thể chọn bất kỳ đâu
04:47
And here is what we got.
101
287806
1479
Và đây là kết quả thu được.
04:49
What did people want to give to the first group,
102
289285
2259
họ muốn nhóm đầu tiên sở hữu bao nhiêu?
04:51
the bottom 20 percent?
103
291544
2183
nhóm 20% nghèo nhất
04:53
They wanted to give them about 10 percent of the wealth.
104
293727
2694
Họ muốn đưa cho nhóm ấy 10% tổng tài sản
04:56
The next group, 14 percent of the wealth,
105
296421
2600
Nhóm tiếp theo, 14% tổng tài sản
04:59
21, 22 and 32.
106
299021
5363
21,22 và 32.
05:04
Now, nobody in our sample wanted full equality.
107
304384
3506
bây giờ, không một ai muốn sự công bằng hoàn toàn.
05:07
Nobody thought that socialism is a fantastic idea in our sample.
108
307890
4433
Không ai nghĩ rằng xã hội chủ nghĩa là một ý tưởng tuyệt vời trong phép thử của chúng tôi
05:12
But what does it mean?
109
312323
1288
Nhưng điều đó nghĩa là gì?
05:13
It means that we have this knowledge gap
110
313611
2038
Nó có nghĩa là chúng ta có khoảng trống kiến thức
05:15
between what we have and what we think we have,
111
315649
2658
giữa cái chúng ta có và cái chúng ta nghĩ là ta có,
05:18
but we have at least as big a gap between what we think is right
112
318307
3715
nhưng khoảng cách đó khá lớn
giữa cái chúng ta nghĩ là đúng và cái chúng ta nghĩ là ta có
05:22
to what we think we have.
113
322022
2798
05:24
Now, we can ask these questions, by the way, not just about wealth.
114
324820
3192
Chúng tôi hỏi thêm những câu như ,
không hẳn chỉ về sự giàu có mà có thể về những vấn đề khác.
05:28
We can ask it about other things as well.
115
328012
2415
05:30
So for example, we asked people from different parts of the world
116
330427
4203
Ví dụ như, chúng tôi hỏi những người từ các quốc gia khác nhau trên thế giới
05:34
about this question,
117
334630
1718
những câu hỏi này,
05:36
people who are liberals and conservatives,
118
336348
2343
cả những người theo chủ nghĩa tự do và bảo thủ
05:38
and they gave us basically the same answer.
119
338691
2044
về cơ bản, họ có cùng một câu trả lời
05:40
We asked rich and poor, they gave us the same answer,
120
340735
2482
cả người giàu và nghèo, họ đều có cùng câu trả lời
05:43
men and women,
121
343217
1301
đàn ông và phụ nữ,
05:44
NPR listeners and Forbes readers.
122
344518
2693
Thính giả của NPR và cả độc giả của Forbes
chúng tôi khảo sát người ở Anh, Úc, Mỹ.
05:47
We asked people in England, Australia, the U.S. --
123
347211
3229
05:50
very similar answers.
124
350440
1717
những câu trả lời khá giống nhau.
05:52
We even asked different departments of a university.
125
352157
2771
thậm chí chúng tôi khảo sát ở các khoa khác nhau tại các trường đại học
05:54
We went to Harvard and we checked almost every department,
126
354928
2758
chúng tôi đến bởi Harvard và khảo sát hầu hết từng khoa tại đây
05:57
and in fact, from Harvard Business School,
127
357686
2012
và thực tế, tại Havard Business School ,
05:59
where a few people wanted the wealthy to have more and the [poor] to have less,
128
359698
3712
nơi mà một vài người muốn nắm giữ nhiều tài sản hơn và ít người giàu hơn,
06:03
the similarity was astonishing.
129
363410
2540
sự tương đồng đáng kinh ngạc
06:05
I know some of you went to Harvard Business School.
130
365950
2824
Tôi biết rằng một vài người ở đây học ở Harvard Business School.
06:08
We also asked this question about something else.
131
368774
3346
Chúng tôi cũng hỏi những câu tương tự về các vấn đề khác
Như tỳ số chênh lệch lương giữa CEO và lao động phổ thông là bao nhiêu
06:12
We asked, what about the ratio of CEO pay to unskilled workers?
132
372120
4969
bạn có thể thấy, đây là tỷ số mà mọi người nghĩ
06:17
So you can see what people think is the ratio,
133
377089
3157
06:20
and then we can ask the question, what do they think should be the ratio?
134
380246
3901
rồi chúng tôi đặt ra câu hỏi, tỷ số đó nên là bao nhiêu?
06:24
And then we can ask, what is reality?
135
384147
2627
rồi đặt ra câu hỏi, sự thật là bao nhiêu?
06:26
What is reality? And you could say, well, it's not that bad, right?
136
386774
3278
Điều gì trên thực tế? và bạn có thể nói rằng, nó không tệ như vậy, phải không?
Phần màu đỏ và vàng không khác nhau như vậy chứ.
06:30
The red and the yellow are not that different.
137
390052
2153
06:32
But the fact is, it's because I didn't draw them on the same scale.
138
392205
3920
Nhưng trên thực tế, tôi không vẽ chúng theo cùng một thước đo
khá khó để nhìn ra, đây là phần màu vàng và phần màu xanh tại đây.
06:38
It's hard to see, there's yellow and blue in there.
139
398105
3910
Vậy những kết luận khác của sự giàu có thì sao?
06:42
So what about other outcomes of wealth?
140
402015
2345
Sự giàu có không chỉ là về của cải.
06:44
Wealth is not just about wealth.
141
404360
1695
chúng tôi đặt ra câu hỏi còn những thứ khác như sức khỏe thì sao ?
06:46
We asked, what about things like health?
142
406055
2624
06:48
What about availability of prescription medication?
143
408679
4133
Về lợi ích của các dược phẩm chữa bệnh ?
06:52
What about life expectancy?
144
412812
2020
Về tuổi thọ trung bình con người thì sao?
06:54
What about life expectancy of infants?
145
414832
2415
Tuổi thọ trung bình của trẻ sơ sinh?
06:57
How do we want this to be distributed?
146
417247
2345
Chúng ta muốn phân chia như thế nào?
Về nền giáo dục cho lớp trẻ thì sao?
06:59
What about education for young people?
147
419592
2809
07:02
And for older people?
148
422401
1870
còn cho người lớn tuổi thì sao?
07:04
And across all of those things, what we learned was that people
149
424271
2983
Trong tất cả những điều đó, Những gì ta học được là
Con người không thích sự bất công về tài sản,
07:07
don't like inequality of wealth,
150
427254
3158
07:10
but there's other things where inequality, which is an outcome of wealth,
151
430412
3506
nhưng có nhưng thứ bất công khác là hệ quả của bất bình đảng tài sản,
07:13
is even more aversive to them:
152
433918
2043
và thậm chí ngày càng bị phản đối
07:15
for example, inequality in health or education.
153
435961
3971
như bất công trong vấn đề sức khỏe và giáo dục
07:19
We also learned that people are particularly open
154
439932
2461
Chúng ta học được rằng
mọi người sẵn sàng thay đổi tính công bằng khi người đó có ít quyền hơn
07:22
to changes in equality when it comes to people
155
442393
2554
07:24
who have less agency --
156
444947
2044
07:26
basically, young kids and babies,
157
446991
2345
như trẻ em và trẻ sơ sinh chẳng hạn,
07:29
because we don't think of them as responsible for their situation.
158
449336
4667
bởi vì chúng ta không nghĩ
chúng phải chịu trách nhiệm cho hoàn cảnh của chính mình.
Vậy bài học ở đây là gì?
07:34
So what are some lessons from this?
159
454003
2345
Chúng ta có hai khoảng trống:
07:36
We have two gaps:
160
456348
1160
07:37
We have a knowledge gap and we have a desirability gap
161
457508
2580
Là khoảng cách kiến thức và sự khoảng cách mong muốn
07:40
And the knowledge gap is something that we think about,
162
460088
2622
Khoảng cách kiến thức là những gì mà chúng ta nghĩ
07:42
how do we educate people?
163
462710
1370
Làm thế nào để giáo dục cho mọi người?
Làm thế nào để mọi người nghĩ khác về sự bất bình đẳng
07:44
How do we get people to think differently about inequality
164
464080
2716
07:46
and the consequences of inequality in terms of health, education,
165
466796
3762
và hậu quả cũa bất bình đẳng, như sức khỏe, giáo dục
07:50
jealousy, crime rate, and so on?
166
470558
2391
sự đố kỵ, tỷ lệ tội phạm...?
07:52
Then we have the desirability gap.
167
472949
1881
Và chúng ta cũng có khoảng cách về sự mong muốn
07:54
How do we get people to think differently about what we really want?
168
474830
3823
Làm thế nào để mọi người nghĩ khác về điều mà chúng ta thực sự muốn
07:58
You see, the Rawls definition, the Rawls way of looking at the world,
169
478653
3375
bạn thấy đấy, định nghĩa của Rawls, cách Rawls đánh giá thế giới,
08:02
the blind tasting approach,
170
482028
1742
Thử nghiệm"bịt mắt"
08:03
takes our selfish motivation out of the picture.
171
483770
2925
loại bỏ động lực ích kỷ khỏi bức tranh tổng thể
08:06
How do we implement that to a higher degree
172
486695
2577
Làm sao để chúng ta áp dụng nó
ở mức độ cao hơn và quy mô rộng hơn
08:09
on a more extensive scale?
173
489272
2624
08:11
And finally, we also have an action gap.
174
491896
2856
và cuối cùng là khoảng cách về hành động
08:14
How do we take these things and actually do something about it?
175
494752
2949
Làm thế nào để dùng những kiến thức này và làm điều gì đó?
08:17
I think part of the answer is to think about people
176
497701
2902
Tôi nghĩ của câu trả lời là
nghĩ về những người như trẻ em và trẻ sơ sinh, chúng không có nhiều quyền,
08:20
like young kids and babies that don't have much agency,
177
500603
3112
08:23
because people seem to be more willing to do this.
178
503715
3808
bởi vì mọi người sẵn sàng làm điều đó.
08:27
To summarize, I would say, next time you go to drink beer or wine,
179
507523
5270
Để đưa ra kết luận, tôi muốn nói rằng, lần tới nếu bạn uống bia hoặc rượu,
08:32
first of all, think about, what is it in your experience that is real,
180
512793
4087
đầu tiên, điều gì là trải nghiệm thật sự
08:36
and what is it in your experience that is a placebo effect
181
516880
3274
điều gì là hiệu ứng giả dược do sự kỳ vọng
08:40
coming from expectations?
182
520154
1604
08:41
And then think about what it also means for other decisions in your life,
183
521758
3529
Hãy nghĩ về điều gì là cốt lõi của những quyết định khác trong cuộc sống của bạn
và cho những câu hỏi mang tính chính trị
08:45
and hopefully also for policy questions
184
525287
2075
08:47
that affect all of us.
185
527362
1305
ảnh hưởng đến tất cả chúng ta
08:48
Thanks a lot.
186
528667
1727
Xin cảm ơn rất nhiều
08:50
(Applause)
187
530394
2337
Về trang web này

Trang web này sẽ giới thiệu cho bạn những video YouTube hữu ích cho việc học tiếng Anh. Bạn sẽ thấy các bài học tiếng Anh được giảng dạy bởi các giáo viên hàng đầu từ khắp nơi trên thế giới. Nhấp đúp vào phụ đề tiếng Anh hiển thị trên mỗi trang video để phát video từ đó. Phụ đề cuộn đồng bộ với phát lại video. Nếu bạn có bất kỳ nhận xét hoặc yêu cầu nào, vui lòng liên hệ với chúng tôi bằng biểu mẫu liên hệ này.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7