How equal do we want the world to be? You'd be surprised | Dan Ariely

Tłumaczenie: Mateusz Radziwonowicz Korekta: Rysia Wand

It would be nice to be objective in life,

Fajnie by było kierować się w życiu

in many ways.

obiektywizmem pod wieloma względami.

The problem is that we have these color-tinted glasses

Problem w tym, że mamy okulary w pewnym kolorze,

as we look at all kinds of situations.

przez które patrzymy na wszystkie sytuacje.

For example, think about something as simple as beer.

Pomyślcie o czymś tak prostym, jak piwo.

If I gave you a few beers to taste

Gdybym dał wam do spróbowania kilka piw

and I asked you to rate them on intensity and bitterness,

i poprosił o ocenę intensywności i goryczy,

different beers would occupy different space.

różne piwa zajęłyby różne miejsca.

A gdybyśmy spróbowali być obiektywni?

But what if we tried to be objective about it?

In the case of beer, it would be very simple.

W przypadku piwa to bardzo proste.

What if we did a blind taste?

Można zrobić test na ślepo.

Well, if we did the same thing, you tasted the same beer,

Próba tych samych piw bez nalepek

now in the blind taste, things would look slightly different.

dałaby inne rezultaty.

Most of the beers will go into one place.

Większość piw trafi w jedno miejsce.

You will basically not be able to distinguish them,

Nie da się ich po prostu odróżnić,

and the exception, of course, will be Guinness.

poza oczywistym wyjątkiem, jakim jest Guinness.

(Laughter)

(Śmiech)

Similarly, we can think about physiology.

Podobnie można myśleć o fizjologii.

What happens when people expect something from their physiology?

Co się dzieję, gdy ludzie oczekują czegoś od własnej fizjologii?

For example, we sold people pain medications.

Przykładowo sprzedawaliśmy leki przeciwbólowe.

Some people, we told them the medications were expensive.

Części badanych mówiliśmy, że leki były drogie.

Some people, we told them it was cheap.

Innym - że były tanie.

And the expensive pain medication worked better.

Okazuje się, że droższe leki działają lepiej.

It relieved more pain from people,

Przynoszą ludziom większą ulgę,

because expectations do change our physiology.

bo oczekiwania wpływają na fizjologię.

And of course, we all know that in sports,

Wiemy to też na przykładzie sportów.

if you are a fan of a particular team,

Gdy jesteś kibicem konkretnej drużyny,

you can't help but see the game

potrafisz oglądać mecz

develop from the perspective of your team.

tylko z ich z perspektywy.

So all of those are cases in which our preconceived notions

W tych wszystkich przypadkach przyjęte z góry założenia

and our expectations color our world.

i oczekiwania zabarwiają nasz świat.

But what happened in more important questions?

A co się dzieje z ważniejszymi pytaniami?

What happened with questions that had to do with social justice?

Co z pytaniami dotyczącymi społecznej sprawiedliwości?

So we wanted to think about what is the blind tasting version

Chcieliśmy wymyślić ślepą próbę

for thinking about inequality?

dla sposobu myślenia o nierównościach.

So we started looking at inequality,

Zaczęliśmy analizować nierówności

and we did some large-scale surveys

i przeprowadziliśmy kilka ankiet na dużą skalę

around the U.S. and other countries.

w USA i w innych państwach.

So we asked two questions:

Zadawaliśmy badanym dwa pytania:

Do people know what kind of level of inequality we have?

jaki jest ich zdaniem obecny poziom nierówności,

And then, what level of inequality do we want to have?

a jakiego by sobie życzyli.

So let's think about the first question.

Pomyślmy o pierwszym pytaniu.

Imagine I took all the people in the U.S.

Powiedzmy, że ustawiam mieszkańców USA

and I sorted them from the poorest on the right

od najbiedniejszych po prawej

to the richest on the left,

do najbogatszych po lewej,

and then I divided them into five buckets:

a potem dzielę na pięć kategorii:

the poorest 20 percent, the next 20 percent,

20% najbiedniejszych, kolejne 20%,

the next, the next, and the richest 20 percent.

kolejne i kolejne i 20% najbogatszych.

And then I asked you to tell me how much wealth do you think

Wtedy proszę o opinię, ile bogactwa

is concentrated in each of those buckets.

znajduje się w każdej z tych kategorii.

So to make it simpler, imagine I ask you to tell me,

By ułatwić to zadanie, wyobraźcie sobie że pytam,

how much wealth do you think is concentrated

ile bogactwa przypada

in the bottom two buckets,

na dwie dolne kategorie,

the bottom 40 percent?

dolne 40%?

Take a second. Think about it and have a number.

Zastanówcie się przez chwilę.

Usually we don't think.

Zazwyczaj się nie zastanawiamy.

Think for a second, have a real number in your mind.

Pomyślcie o rzeczywistej liczbie.

You have it?

Macie?

Okay, here's what lots of Americans tell us.

Oto, co mówi większość Amerykanów.

They think that the bottom 20 percent

Uważają, że dolne 20%

has about 2.9 percent of the wealth,

posiada 2.9% majątku,

the next group has 6.4,

następna grupa zaś 6,4%,

so together it's slightly more than nine.

więc razem niewiele więcej niż 9%.

The next group, they say, has 12 percent,

Kolejna grupa, jak twierdzą, ma 12%,

20 percent,

potem 20%,

and the richest 20 percent, people think has 58 percent of the wealth.

a najbogatsze 20% posiada 58% bogactwa.

You can see how this relates to what you thought.

Porównajcie to teraz z własną oceną.

Now, what's reality?

Jak jest naprawdę?

Reality is slightly different.

Rzeczywistość jest nieco inna.

The bottom 20 percent has 0.1 percent of the wealth.

Dolne 20% posiada 0,1 majątku.

The next 20 percent has 0.2 percent of the wealth.

Kolejne 20% posiada 0,2%.

Together, it's 0.3.

Razem stanowi to 0,3%.

The next group has 3.9,

Następna grupa ma 3,9%,

11.3,

kolejna 11,3%,

and the richest group has 84-85 percent of the wealth.

a najbogatsza posiada 84-85%.

So what we actually have and what we think we have

Stan rzeczywisty jest całkiem inny

are very different.

od naszych wyobrażeń.

What about what we want?

A nasze życzenia?

How do we even figure this out?

Jak w ogóle to przetestować?

So to look at this,

By to zanalizować

to look at what we really want,

i zobaczyć, czego naprawdę chcemy,

we thought about the philosopher John Rawls.

pomyśleliśmy o filozofie Johnie Rawlsie.

If you remember John Rawls,

Jeżeli pamiętacie, miał on koncepcję

he had this notion of what's a just society.

sprawiedliwego społeczeństwa.

He said a just society

Stwierdził, że sprawiedliwe społeczeństwo

is a society that if you knew everything about it,

jest takie, że wiedząc o nim wszystko,

you would be willing to enter it in a random place.

bylibyśmy skłonni dołączyć na dowolnym szczeblu.

And it's a beautiful definition,

To piękna definicja,

because if you're wealthy, you might want the wealthy

bo bogaci chcą, żeby bogaci

to have more money, the poor to have less.

mieli więcej pieniędzy niż biedni.

If you're poor, you might want more equality.

Biedni chcą większej równości.

But if you're going to go into that society

Ale jeśli mamy trafić

in every possible situation, and you don't know,

do przypadkowej klasy,

you have to consider all the aspects.

trzeba rozpatrzyć każdy aspekt.

It's a little bit like blind tasting in which you don't know

To trochę próbowanie na ślepo czegoś nieznanego,

what the outcome will be when you make a decision,

bez znajomości konsekwencji tej decyzji.

and Rawls called this the "veil of ignorance."

Rawls nazywał to woalką ignorancji.

So, we took another group, a large group of Americans,

Wzięliśmy kolejną dużą grupę Amerykanów,

and we asked them the question in the veil of ignorance.

pytając ich pod woalką ignorancji:

What are the characteristics of a country that would make you want to join it,

"Jakie są cechy państwa, do którego zechcesz dołączyć,

knowing that you could end randomly at any place?

wiedząc, że możesz trafić losowo do dowolnej warstwy społecznej?".

And here is what we got.

Oto, co uzyskaliśmy.

What did people want to give to the first group,

Co ludzie chcieli dać pierwszej grupie,

the bottom 20 percent?

dolnym 20%?

They wanted to give them about 10 percent of the wealth.

Chcieli dać około 10% bogactwa.

The next group, 14 percent of the wealth,

Kolejna grupa to 14% bogactwa,

21, 22 and 32.

21%, 22% i 32%.

Now, nobody in our sample wanted full equality.

Nikt z badanych nie chciał pełnej równości.

Nobody thought that socialism is a fantastic idea in our sample.

Nie uważali, że socjalizm to fantastyczny pomysł.

But what does it mean?

It means that we have this knowledge gap

Co to jednak znaczy?

Oznacza to lukę między rzeczywistością

between what we have and what we think we have,

a wyobrażeniem o tym, co mamy.

but we have at least as big a gap between what we think is right

Istnieje jednak równie duża luka między tym, co uważamy za sprawiedliwe,

to what we think we have.

a domniemaną rzeczywistością.

Now, we can ask these questions, by the way, not just about wealth.

Można pytać nie tylko o bogactwo,

We can ask it about other things as well.

ale też o inne rzeczy.

So for example, we asked people from different parts of the world

Przykładowo zadawaliśmy ludziom z różnych części świata

about this question,

te samo pytanie,

people who are liberals and conservatives,

zarówno liberałom jak i konserwatystom,

and they gave us basically the same answer.

i odpowiadali w zasadzie tak samo.

We asked rich and poor, they gave us the same answer,

Pytaliśmy bogatych i biednych,

men and women,

kobiety i mężczyzn,

NPR listeners and Forbes readers.

słuchaczy publicznego radia i czytelników Forbesa.

We asked people in England, Australia, the U.S. --

Pytaliśmy ludzi z Anglii, Australii i USA,

very similar answers.

uzyskując podobne odpowiedzi.

We even asked different departments of a university.

Pytaliśmy nawet na różnych wydziałach uczelni.

We went to Harvard and we checked almost every department,

Zbadaliśmy prawie każdy wydział na Harvardzie.

and in fact, from Harvard Business School,

Tylko w harwardzkiej Szkole Biznesu

where a few people wanted the wealthy to have more and the [poor] to have less,

kilka osób chciało, żeby bogatsi mieli więcej, a biedni mniej,

the similarity was astonishing.

ale poza tym podobieństwa były zdumiewające.

I know some of you went to Harvard Business School.

Wiem, że część z was studiowała w tej szkole biznesu.

We also asked this question about something else.

Pytaliśmy też o coś innego.

We asked, what about the ratio of CEO pay to unskilled workers?

Pytaliśmy o stosunek zarobków CEO i niewykwalifikowanych pracowników.

So you can see what people think is the ratio,

Pytaliśmy więc ludzi, jaki ich zdaniem jest ten stosunek,

and then we can ask the question, what do they think should be the ratio?

a także jaki powinien być.

And then we can ask, what is reality?

Potem pytaliśmy, jak jest w rzeczywistości.

What is reality? And you could say, well, it's not that bad, right?

Jest tak. Nie najgorzej, co?

The red and the yellow are not that different.

Czerwony i żółty nie różnią się zbytnio.

But the fact is, it's because I didn't draw them on the same scale.

Jest tak jednak dlatego,

że nie są w tej samej skali.

It's hard to see, there's yellow and blue in there.

Ciężko to zobaczyć, ale jest tam żółty i niebieski.

So what about other outcomes of wealth?

Co z innymi skutkami bogactwa?

Wealth is not just about wealth.

Bogactwo to nie tylko bogactwo.

We asked, what about things like health?

Pytaliśmy o rzeczy takie jak zdrowie.

What about availability of prescription medication?

Co z dostępnością leków na receptę?

What about life expectancy?

Co ze średnią długością życia?

What about life expectancy of infants?

Co z oczekiwaną długością życia przy urodzeniu?

How do we want this to be distributed?

Jak tutaj powinna wyglądać dystrybucja?

What about education for young people?

Co z edukacją młodych ludzi

And for older people?

i starszych ludzi?

And across all of those things, what we learned was that people

Z tego wszystkiego dowiedzieliśmy się,

don't like inequality of wealth,

że ludzie nie lubią różnic w zamożności,

but there's other things where inequality, which is an outcome of wealth,

ale w niektórych domenach nierówność wynikająca z bogactwa

is even more aversive to them:

jest jeszcze bardziej odpychająca,

for example, inequality in health or education.

jak nierówność w zdrowiu lub edukacji.

We also learned that people are particularly open

Okazało się też, że ludzie są szczególnie wrażliwi

to changes in equality when it comes to people

na nierówność w wypadku osób,

who have less agency --

które mają mniej wpływu na swoją sytuację,

basically, young kids and babies,

jak niemowlęta i małe dzieci,

because we don't think of them as responsible for their situation.

bo wiemy, że to nie ich wina.

So what are some lessons from this?

Jakie morały płyną z tej lekcji?

We have two gaps:

Mamy dwie luki:

We have a knowledge gap and we have a desirability gap

lukę w wiedzy i lukę w oczekiwaniach.

And the knowledge gap is something that we think about,

Luka w wiedzy każe myśleć o tym,

how do we educate people?

jak wyedukować ludzi.

How do we get people to think differently about inequality

Jak skłonić ich innego podejścia do nierówności

and the consequences of inequality in terms of health, education,

i jej konsekwencji w dziedzinie zdrowia, edukacji,

jealousy, crime rate, and so on?

zazdrości, wskaźnika przestępczości?

Then we have the desirability gap.

Mamy też lukę w oczekiwaniach.

How do we get people to think differently about what we really want?

Jak zmotywować ludzi, by myśleli inaczej o tym, czego chcą?

You see, the Rawls definition, the Rawls way of looking at the world,

Definicja Rawlsa, jego spojrzenie na świat,

the blind tasting approach,

to test na ślepo,

takes our selfish motivation out of the picture.

który pomaga usunąć samolubne motywy.

How do we implement that to a higher degree

Jak zastosować to na wyższym poziomie,

on a more extensive scale?

na większą skalę?

And finally, we also have an action gap.

Wreszcie mamy też lukę w działaniach.

How do we take these things and actually do something about it?

Jak sobie z tym wszystkim poradzić?

I think part of the answer is to think about people

Myślą, że część rozwiązania to wzięcie pod uwagę

like young kids and babies that don't have much agency,

niemowląt i dzieci, które nie bardzo mają wpływ na swoją sytuację,

because people seem to be more willing to do this.

bo ludzie chętniej w tym pomogą.

To summarize, I would say, next time you go to drink beer or wine,

Podsumowując:

następnym razem pijąc piwo czy wino,

first of all, think about, what is it in your experience that is real,

po pierwsze pomyślcie, czego doświadczacie naprawdę,

and what is it in your experience that is a placebo effect

a co wynika z efektu placebo,

coming from expectations?

pochodzącego z oczekiwań.

And then think about what it also means for other decisions in your life,

Następnie pomyślcie, jak to się odnosi do innych życiowych decyzji,

and hopefully also for policy questions

oraz kwestii politycznych,

that affect all of us.

które dotyczą nas wszystkich.

Thanks a lot.

Wielkie dzięki.

(Applause)

(Brawa)