How equal do we want the world to be? You'd be surprised | Dan Ariely

Translator: Nomindari Bayaraa Reviewer: Marla Munkh-Achit

It would be nice to be objective in life,

Ер нь амьдралд олон талаар

in many ways.

бодитой ханддаг бол сайхан.

The problem is that we have these color-tinted glasses

Даанч асуудал нь бид

as we look at all kinds of situations.

солонгорсон шилээр амьдралыг хардаг.

For example, think about something as simple as beer.

Жишээ нь хамгийн энгийн жишээ шар айргийг аваад үзье.

If I gave you a few beers to taste

Хэрвээ би танд хэдэн шар айраг өгөөд

and I asked you to rate them on intensity and bitterness,

хэр их гашуун, чанга байгаагаар нь дүгнээд эрэмбэл гэвэл

different beers would occupy different space.

бүгд өөр өөр байр эзлэх байх.

But what if we tried to be objective about it?

Гэхдээ бид үүнд жоохон бодитой хандвал яах бол?

In the case of beer, it would be very simple.

Шар айрагны жишээн дээр бол маш энгийн.

What if we did a blind taste?

Хэрвээ бид харахгүйгээр амталгаа хийвэл яах бол?

Well, if we did the same thing, you tasted the same beer,

Таныг нүдээ боогоод яг ижил шар айрагнуудыг

now in the blind taste, things would look slightly different.

эрэмбэл гэвэл хариу нь өмнөхөөсөө арай л өөр харагдана

Most of the beers will go into one place.

Ихэнх нь ижил үнэлгээ авна.

You will basically not be able to distinguish them,

Ерөнхийдөө та тэдгээр шар айргыг ялгаж чадахгүй

and the exception, of course, will be Guinness.

Гэхдээ мэдээж Guinness-ийг бол ялгана.

(Laughter)

(Инээд)

Similarly, we can think about physiology.

Бие махбод ч үүнтэй адил.

Хүн өөрийн биеэс ямар нэг зүйл хүсч хүлээвэл яах бол?

What happens when people expect something from their physiology?

For example, we sold people pain medications.

Жишээлбэл бид хүмүүст эм зарсан гэе.

Some people, we told them the medications were expensive.

Зарим хүмүүст эмийг үнэтэй гэж хэлсэн.

Some people, we told them it was cheap.

Нөгөө хэсэгт нь эмийг хямдхан гэж хэлсэн.

And the expensive pain medication worked better.

Үнэтэй эм нь илүү үйлчилсэн,

It relieved more pain from people,

өвчнийг илүү намдаасан.

because expectations do change our physiology.

Учир нь бидний хүлээлт бие махбодыг өөрчилж чаддаг.

And of course, we all know that in sports,

Мэдээж спортын хувьд

if you are a fan of a particular team,

хэрвээ та аливаа нэг багийн дэмжигч бол

you can't help but see the game

өөрийн эрхгүй дэмждэг багийнхаа өнцгөөс

develop from the perspective of your team.

тоглолтыг үзэх болно.

Эдгээр бүх жишээнүүд нь "урьдаас таамагласан төсөөлөл, хүлээлт нь

So all of those are cases in which our preconceived notions

and our expectations color our world.

бидний ертөнцийг тодорхойлдог" гэдгийг харуулж байна.

But what happened in more important questions?

Гэхдээ илүү чухал асуултууд яасан бэ?

What happened with questions that had to do with social justice?

Нийгмийн шударга байдалтай холбоотой асуудлууд яасан бэ?

So we wanted to think about what is the blind tasting version

Тэгэхээр бид нэг зүйлийн талаар бодож үзэх хэрэгтэй.

for thinking about inequality?

Тэгш бус байдлын сохор амталгааны хэлбэр нь ямар байх вэ?

So we started looking at inequality,

Тэгээд бид тэгш бус байдлын талаар

and we did some large-scale surveys

маш том хэмжээний судалгааг

around the U.S. and other countries.

АНУ болон бусад оронд хийсэн.

So we asked two questions:

Бид 2 асуулт асуусан.

Do people know what kind of level of inequality we have?

Бид хэр их ялгаатай амьдарч байгаагаа мэддэг үү?

And then, what level of inequality do we want to have?

Мөн бид хэр их ялгаатай байхыг хүсэж байна вэ?

So let's think about the first question.

Эхний асуултыг харцгаая.

Imagine I took all the people in the U.S.

За нэг зүйлийг төсөөл, АНУ-н бүх хүнийг аваад

and I sorted them from the poorest on the right

хамгийн ядууг нь баруун талд

to the richest on the left,

хамгийн баянг нь зүүн талд байхаар эрэмбэлсэн

and then I divided them into five buckets:

дараа нь тэдгээр хүмүүсийг 5 бүлэг болгон хуваасан:

the poorest 20 percent, the next 20 percent,

хамгийн ядуу 20 хувь, түүний дараагийн 20 хувь,

the next, the next, and the richest 20 percent.

дараах 20 хувь гэх мэт хамгийн баян 20 хувь.

Тэгээд би нэг зүйл асууя: Та эдгээр 5 бүлэг тус бүр

And then I asked you to tell me how much wealth do you think

is concentrated in each of those buckets.

нийт хөрөнгийн хэдэн хувийг эзэмшиж байгаа гэж бодож байна вэ?

So to make it simpler, imagine I ask you to tell me,

Асуултыг арай хялбар болгоё л доо.

how much wealth do you think is concentrated

Таны бодлоор хамгийн доод талын 2 бүлэг буюу хамгийн ядуу 40%-д

in the bottom two buckets,

нийт хөрөнгийн хэдэн хувь нь харъяалагдаж байгаа вэ?

the bottom 40 percent?

Take a second. Think about it and have a number.

Түр зур төсөөлөөд, тоо бодож ол.

Usually we don't think.

Ер нь ихэнхдээ бид боддоггүй

Think for a second, have a real number in your mind.

Түр зур тунгаагаад үз, нэг тоо дотроо бод.

You have it?

Олсон уу?

Okay, here's what lots of Americans tell us.

За, америкчуудын хэлснээр бол

They think that the bottom 20 percent

тэдний бодлоор хамгийн ядуу 20 хувь нь

has about 2.9 percent of the wealth,

нийт хөрөнгийн 2.9 %-г эзэмшдэг,

the next group has 6.4,

дараагийн бүлэг нь 6.4 %,

so together it's slightly more than nine.

тэгэхээр энэ нь нийтдээ 9 %-с бага зэрэг илүү байна.

The next group, they say, has 12 percent,

3 дахь бүлэг нь 12%,

20 percent,

20%,

and the richest 20 percent, people think has 58 percent of the wealth.

хамгийн баян бүлэг нь нийт хөрөнгийн 58 %-г эзэмшдэг гэж хүмүүс боддог.

You can see how this relates to what you thought.

Энэ таны бодолтой хэр ойролцоо байгааг харж болно.

Харин бодит байдал ямар байна вэ?

Now, what's reality?

Reality is slightly different.

Бодит байдал арай ондоо байна.

The bottom 20 percent has 0.1 percent of the wealth.

хамгийн ядуу 20 % нь нийт хөрөнгийн 0.1 %-г эзэмшдэг,

The next 20 percent has 0.2 percent of the wealth.

дараагийн 20 % нь 0.2 %-г эзэмшдэг.

Together, it's 0.3.

Энэ 2 бүлэг нийлээд 0.3

The next group has 3.9,

3 дах бүлэг нь 3.9,

11.3,

11.3,

and the richest group has 84-85 percent of the wealth.

хамгийн баян бүлэг нь хөрөнгийн 84-85 %г эзэмшиж байна.

So what we actually have and what we think we have

Тэгэхээр бидний төсөөлөл болон бодит байдал

are very different.

нилээд ялгаатай нь харагдаж байна.

What about what we want?

Харин бид юу гэж хүсдэг вэ?

How do we even figure this out?

Үүнийг ер нь яаж мэдэх вэ?

So to look at this,

Үүнийг харахын тулд

to look at what we really want,

бид яг юу хүсэж байгаагаа харахын тулд,

we thought about the philosopher John Rawls.

бид философч Жон Роулсын талаар бодсон.

If you remember John Rawls,

Хэрвээ та Жон Роулсыг санаж байгаа бол,

he had this notion of what's a just society.

тэрэнд шудрага нийгмийн талаар нэг үзэл байсан.

He said a just society

Тэр хэлэхдээ:

"Шудрага нийгэм гэдэг бол хэрвээ та үүний талаар бүгдийг мэдэж байсан бол

is a society that if you knew everything about it,

you would be willing to enter it in a random place.

та аль ч хэсэгт нь ороход бэлэн байх байсан юм"

And it's a beautiful definition,

Гайхамшигтай тодорхойлолт.

because if you're wealthy, you might want the wealthy

Учир нь хэрвээ та баян бол баячуудыг арай их мөнгөтэй,

to have more money, the poor to have less.

ядуусыг бүр бага мөнгөтэй байлгахыг хүснэ.

If you're poor, you might want more equality.

Хэрвээ та ядуу бол илүү тэгш байдлыг хүснэ.

But if you're going to go into that society

Гэхдээ хэрвээ та нийгмийн аль хэсэгт

in every possible situation, and you don't know,

хамаарагдахаа мэдэхгүй бол

you have to consider all the aspects.

та бүх боломжийг тооцох хэрэгтэй болно.

It's a little bit like blind tasting in which you don't know

Энэ нь 1 талаараа сохор амталгаатай төстэй.

what the outcome will be when you make a decision,

Та ямар үр дүн гарахыг нь мэдэхгүйгээр сонголт хийнэ,

and Rawls called this the "veil of ignorance."

Жон Роулс үүнийг "мэдлэггүйн халхавч" гэж нэрлэсэн.

So, we took another group, a large group of Americans,

Бид дахиад нэг хэсэг Америкчуудыг аваад,

and we asked them the question in the veil of ignorance.

тэднээс мэдлэггүйн халхавчын асуултыг асуусан.

What are the characteristics of a country that would make you want to join it,

Та аль ч бүлэгт багтаж магадгүй гэдгээ мэдсэн ч

knowing that you could end randomly at any place?

харьяа болохыг хүссэн улсын тань ямар онцлог шинж илүү чухал вэ?

And here is what we got.

Энэ бидний авсан хариулт.

What did people want to give to the first group,

Хүмүүс хамгийн ядуу буюу эхний 20 хувьд

the bottom 20 percent?

хэдийг өгөх байсан бэ?

They wanted to give them about 10 percent of the wealth.

Хүмүүс тэдэнд нийт хөрөнгийн 10%-г өгөхийг хүссэн.

The next group, 14 percent of the wealth,

Дараагийн бүлэгт нийт хөрөнгийн 14 %-г,

21, 22 and 32.

дараагийнхд нь 21

22, тэгээд 32.

Бидний судалгаанд орсон хүмүүсийн 1 нь ч бүрэн тэгш байдлыг хүсээгүй.

Now, nobody in our sample wanted full equality.

Nobody thought that socialism is a fantastic idea in our sample.

Хэн ч социализмыг гайхалтай санаа гэж үзээгүй.

Энэ юу гэсэн үг вэ гэхээр

But what does it mean?

It means that we have this knowledge gap

бид хэр ихийг эзэмшдэг талаарх бидний төсөөлөл

between what we have and what we think we have,

болон бодит байдлын хооронд мэдлэгийн том ялгаа байна.

but we have at least as big a gap between what we think is right

Гэхдээ бидний эзэмшвэл зохих хэмжээ болон

to what we think we have.

төсөөллийн хооронд төдий чинээний ялгаа байна.

Now, we can ask these questions, by the way, not just about wealth.

Бид эдгээр асуултыг хөрөнгө мөнгөнөөс

We can ask it about other things as well.

өөр зүйлийн талаар ч бас асуусан.

So for example, we asked people from different parts of the world

Жишээ нь: бид дэлхийн өнцөг булан бүрийн

about this question,

ондоо хүмүүсээс эдгээрийг асуусан,

people who are liberals and conservatives,

либерал болон консерватив хүмүүсээс асуусан.

and they gave us basically the same answer.

Тэд ерөнхийдөө ижил хариулт өгсөн.

We asked rich and poor, they gave us the same answer,

Баян болон ядуугаас асуусан

бас л ижил хариулт өгсөн.

men and women,

эрчүүд болон эмэгтэйчүүд,

NPR listeners and Forbes readers.

NPR-н сосгогчид болон Forbes сэтгүүлийн уншигчид,

We asked people in England, Australia, the U.S. --

Бид Их Британи, Австрали, Америк хүмүүсээс асуусан

very similar answers.

мөн л ижил хариултууд.

We even asked different departments of a university.

Бид бүр их сургуулийн өөр тэнхимийн оюутнуудаас асуусан.

We went to Harvard and we checked almost every department,

Бид Харвардруу очоод бараг бүх тэнхимээс асуусан.

and in fact, from Harvard Business School,

Үнэндээ, цөөн хэд нь баян хэсэгт ихийг

where a few people wanted the wealthy to have more and the [poor] to have less,

ядуу хэсэгт багийг өгөхийг хүссэн

Харвардын бизнесийн сургуульд ч гэсэн

the similarity was astonishing.

хариулт нь гайхмаар ижилхэн байсан.

I know some of you went to Harvard Business School.

Би та нарын зарим нь тэнд сурсаныг мэдэж байна.

We also asked this question about something else.

Бид өөр сэдвийн талаар мөн энэ асуултыг асуусан.

Компанийн захирал чадваргүй ажилчиндаа

We asked, what about the ratio of CEO pay to unskilled workers?

өгөх цалингийн хувьд ямар байх бол?

So you can see what people think is the ratio,

Та хүмүүсийн бодлоор хэд байдаг вэ гэдгийг харж байна.

and then we can ask the question, what do they think should be the ratio?

Тэгээд бид тэднээс таны бодлоор хэд байх ёстой вэ гэж асуусан.

And then we can ask, what is reality?

Дараа нь бодит байдал ямар вэ гэж асуусан.

What is reality? And you could say, well, it's not that bad, right?

Үнэнэдээ ямар байгаа вэ? Та тийм ч муу биш байна,

The red and the yellow are not that different.

улаан болон шарын хооронд нээх их зөрүү алга гэж хэлэх байх.

But the fact is, it's because I didn't draw them on the same scale.

Учир нь би тэднийг ижил хэмжээсээр зураагүй л дээ.

It's hard to see, there's yellow and blue in there.

Тэнд улаан болон цэнхэр байгаа гэдгийг харахад ч хэцүү байна.

So what about other outcomes of wealth?

Бусад хөрөнгийн үр дүн ямар бол?

Wealth is not just about wealth.

Баялаг гэдэг бол зөвхөн хөрөнгө биш.

We asked, what about things like health?

Бусад эрүүл мэнд хувьд ямар вэ гэж асуусан.

What about availability of prescription medication?

Жороор олгогдох эмийн хүртээмж ямар вэ?

What about life expectancy?

Дундаж наслалт?

What about life expectancy of infants?

Нярайн наслалт?

How do we want this to be distributed?

Үүнийг хэрхэн хуваарилах вэ?

What about education for young people?

Залуусын боловсрол ямар байх бол?

And for older people?

Мөн өндөр настнуудын хувьд?

And across all of those things, what we learned was that people

Эдгээрээс бид хүмүүс хөрөнгийн тэгш бус байдлыг

don't like inequality of wealth,

хүсдэггүй гэдгийг ойлгосон.

but there's other things where inequality, which is an outcome of wealth,

Түүнээс илүү бид хөрөнгөөс үүдсэн бусад зүйлсийн

is even more aversive to them:

тэгш бус байдлыг бүр ч илүү дургүйцдэг.

for example, inequality in health or education.

Жишээ нь: эрүүл мэнд болон боловсролын тэгш бус байдал.

We also learned that people are particularly open

Мөн бид хүмүүс тэгш бус байдал нь

бага дэмжлэг авдаг хэсэгтэй холбогдсон тохиолдолд

to changes in equality when it comes to people

who have less agency --

асуудалд илүү нээлттэй ханддагыг харсан.

basically, young kids and babies,

Голдуу балчир хүүхдүүд болон нярай.

because we don't think of them as responsible for their situation.

Учир нь бид тэднийг үүрэг хүлээх чадваргүй гэж үздэг.

So what are some lessons from this?

Үүнээс бид юу сурж болох вэ?

We have two gaps:

Бидэнд 2 ялгаа байна.

We have a knowledge gap and we have a desirability gap

Мэдлэгийн ялгаа болон хүслийн ялгаа.

And the knowledge gap is something that we think about,

Мэдлэгийн ялгаа нь бидний бодож явдаг зүйл.

how do we educate people?

Хүмүүсийг хэрхэн сургах вэ?

How do we get people to think differently about inequality

Тэгш бус байдал болон эрүүл мэнд, боловсрол, атаа жөтөө

and the consequences of inequality in terms of health, education,

гэмт хэргийн хэмжээ зэргийг хамаарсан тэгш бус байдлын үр дүнгийн талаарх

jealousy, crime rate, and so on?

хүмүүсийн бодлыг хэрхэн өөрчлөх вэ?

Then we have the desirability gap.

Тэгээд хүслийн ялгаа байна.

How do we get people to think differently about what we really want?

Бид яг юу хүсэж байгаа талаарх хүмүүсийн бодлыг хэрхэн өөрчлөх вэ?

You see, the Rawls definition, the Rawls way of looking at the world,

Роулсын тодорхойлолтонд, ертөнцийг харах өнцөг

the blind tasting approach,

сохор амталгааны арга нь

takes our selfish motivation out of the picture.

бидний аминч сэдлийг үгүй хийдэг.

How do we implement that to a higher degree

Бид хэрхэн үүнийг илүү өндөр түвшинд,

on a more extensive scale?

илүү өргөн далайцтай хэрэгжүүлэх вэ?

And finally, we also have an action gap.

Эцэст нь бидэнд үйл ажиллагааны ялгаа байна.

How do we take these things and actually do something about it?

Бид хэрхэн эдгээрийг бодолцож, бодит зүйл хийх вэ?

I think part of the answer is to think about people

Миний бодлоор хариултын нэг хэсэг нь

like young kids and babies that don't have much agency,

тусламж, дэмжлэггүй хүүхдэд болон багачуудыг бодоход орших байх.

because people seem to be more willing to do this.

Учир нь хүмүүс үүнийг хийхэд илүү бэлэн гэж санагдсан.

To summarize, I would say, next time you go to drink beer or wine,

Эцэст нь та дараагийн удаа шар айраг, дарс уухаар гарахдаа

first of all, think about, what is it in your experience that is real,

хамгийн түрүүнд таны амьдралын аль нь бодит

and what is it in your experience that is a placebo effect

мөн аль нь төсөөлөл, хүлээлтээс үүссэн

тайвшруулах нөлөө вэ гэдгийг бодоод үзээрэй.

coming from expectations?

And then think about what it also means for other decisions in your life,

Тэгээд таны гаргасан шийдвэр болон бодлогын асуудлууд

and hopefully also for policy questions

бид бүхэнд хэрхэн нөлөөлж байгааг бодоод үзээрэй.

that affect all of us.

Thanks a lot.

Маш их баярлалаа.

(Applause)

(Алга ташилт)