A Saudi woman who dared to drive | Manal al-Sharif

Manal al-Sharif: Araba kullanmaya cüret eden kadın

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Çeviri: Maide Bayındır Gözden geçirme: Yusuf Paşa ÖZDEDE

Allow me to start this talk with a question to everyone.

Konuşmama herkese soracağım soru ile başlamama izin verin.

You know that all over the world,

Dünya'nın her köşesinde, insanların

people fight for their freedom,

özgürlüğü ve hakları için

fight for their rights.

savaştığını biliyorsunuz.

Some battle oppressive governments.

Bazıları baskıcı hükümetlerle savaşır.

Others battle oppressive societies.

Diğerleri baskıcı toplumlarla savaşır.

Which battle do you think is harder?

Sizce hangi savaş daha zordur?

Allow me to try to answer this question

Bu soruyu gelecek birkaç dakika içinde

in the few coming minutes.

cevaplamaya çalışmama izin verin.

Let me take you back two years ago in my life.

Sizi 2 sene önce yaşadıklarıma götürmeme izin verin.

It was the bedtime of my son, Aboody.

Oğlum Aboody'nin yatma vaktiydi.

He was five at the time.

O zaman beş yaşındaydı.

After finishing his bedtime rituals,

Yatak zamanı dualarını bitirdikten sonra,

he looked at me and he asked a question:

bana baktı ve bir soru sordu:

"Mommy, are we bad people?"

"Annecim, biz kötü insanlar mıyız?"

I was shocked.

Şok olmuştum.

"Why do you say such things, Aboody?"

"Neden böyle şeyler söylüyorsun, Aboody?"

Earlier that day, I noticed some bruises

O günün erken saatlerinde, okuldan

on his face when he came from school.

geldiğinde yüzünde morluklar olduğunu fark etmiştim.

He wouldn't tell me what happened.

Ne olduğunu bana söylemezdi.

[But now] he was ready to tell.

[Ama şimdi] söylemeye hazırdı.

"Two boys hit me today in school.

"Bugün okulda iki çocuk bana vurdu.

They told me, 'We saw your mom on Facebook.

Bana, 'Anneni facebook'da gördük.

You and your mom should be put in jail.'"

Sen ve annen hapse atılmalısınız." dediler.

I've never been afraid to tell Aboody anything.

Ben asla Aboody'e bir şey söylemekten çekinmedim.

I've been always a proud woman of my achievements.

Her zaman başarılarımdan gurur duyan bir kadın oldum.

But those questioning eyes of my son

Fakat oğlumun o sorgulu bakışları

were my moment of truth,

bütün bunlar toplandığında,

when it all came together.

benim karar anımdı.

You see, I'm a Saudi woman who had been put in jail

Gördüğünüz gibi, ben kadınların araba kullanmaması

for driving a car in a country

gereken bir ülkede, araba

where women are not supposed to drive cars.

kullandığı için hapse atılan Suudi kadınıyım.

Just for giving me his car keys,

Bana sadece araba anahtarlarını verdiği

my own brother was detained twice,

için erkek kardeşim iki kere göz atına alındı,

and he was harassed to the point he had

ve jeolog olarak işinden ayrılmasını,

to quit his job as a geologist,

ülkeyi karısı ve iki yaşındaki oğluyla

leave the country with his wife and two-year-old son.

terk etmesini gerektirecek derecede taciz edildi.

My father had to sit in a Friday sermon

Babam cuma vaazlarında, imam

listening to the imam condemning women drivers

kadın sürücüleri lanetler ve onlara fahişe derken

and calling them prostitutes

aralarında arkadaşlarımızın

amongst tons of worshippers,

ve babamın kendi ailesinin bulunduğu

some of them our friends and family of my own father.

birçok ibadet eden kişinin içinde oturmak zorundaydı.

I was faced with an organized defamation campaign

Aile toplantılarında, sokaklarda ve okullarda

in the local media combined with false rumors

paylaşılan yanlış bilgilerle derlenmiş yerel

shared in family gatherings, in the streets

medyada organize bir karalama kampanyasıyla

and in schools.

karşı karşıyaydım.

It all hit me.

Hepsi kafama dank etti.

It came into focus that those kids

Açık bir şekilde, bu çocuklar

did not mean to be rude to my son.

oğluma kaba davranmak istememişlerdi.

They were just influenced by the adults around them.

Sadece etrafındaki yetişkinlerden etkilenmişlerdi.

And it wasn't about me, and it wasn't a punishment

Ve bu benim hakkımda değildi, ya da direksiyonu

for taking the wheel and driving a few miles.

alıp, birkaç mil sürdüğüm için değildi.

It was a punishment for daring to challenge

Bu toplumun kurallarına meydan okumaya

the society's rules.

cüret ettiğim için bir cezaydı.

But my story goes beyond this moment of truth of mine.

Fakat hikaye bu kritik anımdan çok daha geriye gidiyor.

Allow me to give you a briefing

Size hikayem hakkında ön bilgi

about my story.

vermeme izin verin.

It was May, 2011,

2011'in Mayıs ayıydı.

and I was complaining to a work colleague

Ve iş arkadaşıma eve dönmeye çalışırken,

about the harassments I had to face

arabam ve uluslararası ehliyetim olduğu halde,

trying to find a ride back home,

karşılaşmak zorunda kaldığım

although I have a car and an international driver's license.

tacizler hakkında şikayet ediyordum.

As long as I've known, women in Saudi Arabia

Bildiğim kadarıyla Suudi Arabistan'da kadınlar

have been always complaining about the ban,

her zaman yasaklar hakkında şikayet etmişlerdir,

but it's been 20 years since anyone

fakat birisinin bu konuda bir şeyler

tried to do anything about it,

yapmaya çalışmasından beri

a whole generation ago.

20 yıl geçmişti, bütün bir kuşak önce.

He broke the good/bad news in my face.

İyi/kötü haberi yüzüme vurdu.

"But there is no law banning you from driving."

"Ama size araba kullanmayı yasaklayan bir yasa yok."

I looked it up, and he was right.

Araştırdım, ve haklıydı.

There wasn't an actual law in Saudi Arabia.

Suudi Arabistan'da mevcut bir kanun yoktu.

It was just a custom and traditions

Bu sadece sert dini fetvalarla

that are enshrined in rigid religious fatwas

kabul edilmiş ve kadınlara empoze edilmiş

and imposed on women.

bir gelenek ve görenekti.

That realization ignited the idea of June 17,

Bunu farketmek 17 Haziran fikrini,

where we encouraged women to take the wheel

kadınların direksiyonu kapıp araba sürmelerini,

and go drive.

ateşledi.

It was a few weeks later, we started receiving all these

Birkaç hafta sonra, bütün bunlara maruz kaldık:

"Man wolves will rape you if you go and drive."

"Erkek kurtlar eğer gidip araba kullanırsanız size tecavüz edecek."

A courageous woman, her name is Najla Hariri,

Cesur bir kadın, adı Najla Hariri,

she's a Saudi woman in the city of Jeddah,

Cidde'de yaşayan Suudi bir kadın,

she drove a car and she announced

araba kullandı ve bunu duyurdu

but she didn't record a video.

fakat video kaydetmemişti.

We needed proof.

Kanıta ihtiyacımız vardı.

So I drove. I posted a video on YouTube.

Bundan dolayı sürdüm. Youtube'da video paylaştım.

And to my surprise,

Ve ilk günde

it got hundreds of thousands of views the first day.

yüz binlerce kişi tarafından görüntülendi.

What happened next, of course?

Tabii sonra ne oldu?

I started receiving threats

Sadece bu kampanyayı durdurmak

to be killed, raped, just to stop this campaign.

için ölüm ve tecavüz tehditleri almaya başladım.

The Saudi authorities remained very quiet.

Suudi yetkililer çok sessiz kaldı.

That really creeped us out.

Bu bizi gerçekten korkuttu.

I was in the campaign with other Saudi women

Kampanyada diğer Suudi kadın ve hatta

and even men activists.

erkek eylemcilerle birlikteydim.

We wanted to know how the authorities

Hepimiz 17 Haziran'da, kadınların dışarı çıkıp, araba

would respond on the actual day, June 17,

süreceği asıl günde yetkililerin nasıl tepki

when women go out and drive.

vereceğini bilmek istiyorduk.

So this time I asked my brother

Bu sefer erkek kardeşime benimle

to come with me and drive by a police car.

gelip polis arabasının yanından geçmesini istedim.

It went fast. We were arrested,

Olaylar hızla gelişti. Tutuklanıp,

signed a pledge not to drive again, released.

bir daha araba sürmeme yemini edip, serbest bırakıldık.

Arrested again, he was sent to detention for one day,

Tekrar tutuklandık. Kardeşim bir günlüğüne göz altına alındı

and I was sent to jail.

ve ben hapse gönderildim.

I wasn't sure why I was sent there,

Neden oraya gönderilmiştim emin değildim

because I didn't face any charges in the interrogation.

çünkü herhangi bir suçla sorguya çekilmemiştim.

But what I was sure of was my innocence.

Fakat emin olduğum şey masumiyetimdi.

I didn't break a law, and I kept my abaya

Yasayı çiğnememiş ve çarşafımı tutmuştum.

— it's a black cloak we wear in Saudi Arabia before we leave the house —

-Suudi Arabistan'da evi terk etmeden önce giydiğimiz siyah çarşaf-

and my fellow prisoners kept asking me to take it off,

Aynı nedenle hapiste olan mahkumlar bana çıkarmamı söylediler,

but I was so sure of my innocence, I kept saying,

fakat her seferinde masumiyetimden emin olduğumu söyledim,

"No, I'm leaving today."

"Hayır, bugün çıkacağım."

Outside the jail, the whole country went into a frenzy,

Hapishanenin dışında, bütün ülke çıldırdı.

some attacking me badly,

Bazıları bana şiddetle saldırırken

and others supportive and even collecting signatures

diğerleri destekçiydi ve hatta benim serbest bırakılmam için

in a petition to be sent to the king to release me.

krala gönderilecek olan dilekçe için imza topluyordu.

I was released after nine days.

Dokuz gün sonra serbest bırakılmıştım.

June 17 comes.

Haziranın 17'si gelir.

The streets were packed with police cars

Caddeler polis ve ahlak polisi

and religious police cars,

arabalarıyla doluydu.

but some hundred brave Saudi women

Fakat birkaç yüz cesur Suudi kadını

broke the ban and drove that day.

yasağı çiğnedi ve o gün araba sürdü.

None were arrested. We broke the taboo.

Hiçbiri tutuklanmadı. Tabuyu kırdık.

(Applause)

(Alkış)

So I think by now, everyone knows that we can't drive,

Bence şimdiye kadar herkes bizim neden süremediğimizi ya da Suudi Arabistan'da

or women are not allowed to drive, in Saudi Arabia,

kadınların araba kullanmasına izin verilmediği biliyor.

but maybe few know why.

fakat nedenini belki çok azınız biliyor.

Allow me to help you answer this question.

Bu soruyu cevaplamanıza yardımcı olmama izin verin.

There was this official study

Şura Konseyine sunulan

that was presented to the Shura Council --

resmi bir çalışma vardı.

it's the consultative council appointed

Suudi Arabistan'da kral tarafından atanılan

by the king in Saudi Arabia —

istişare konseyi -

and it was done by a local professor,

ve yerli bir profesör tarafından yapılmıştı,

a university professor.

bir üniversite profesörü.

He claims it's done based on a UNESCO study.

UNESCO'nun bir çalışması temel alınarak yapıldığını iddia ediyor.

And the study states,

Ve araştırma şunu belirtiyor:

the percentage of rape, adultery,

Tecavüz, zina, gayrimeşru çocukların,

illegitimate children, even drug abuse,

ve hatta madde bağımlılığı, fuhuşun yüzdesi

prostitution in countries where women drive

kadınların araba kullandığı ülkelerde, kadınların araba kullanmadığı

is higher than countries where women don't drive.

ülkelere göre daha fazla olduğunu belirtiyordu.

(Laughter)

(Kahkahalar)

I know, I was like this, I was shocked.

Biliyorum, böyleydim, şok olmuştum.

I was like, "We are the last country in the world

Tıpkı "Biz dünya da kadınların araba kullanmadığı

where women don't drive."

tek ülkeyiz."

So if you look at the map of the world,

Eğer dünya haritasına bakacak olursanız,

that only leaves two countries:

geriye sadece iki ülke kalır:

Saudi Arabia, and the other society is the rest of the world.

Suudi Arabistan ve diğer toplum ise Dünya'nın geri kalanı.

We started a hashtag on Twitter mocking the study,

Twitter'da araştırmayla alay eden bir etiket başlattık.

and it made headlines around the world.

Dünya çapında manşet haber oldu.

[BBC News: 'End of virginity' if women drive, Saudi cleric warns]

[BBC News: Suudi din adamı uyarıyor, kadınlar araba sürerse bu 'Bekaretin Sonu' olur.

(Laughter)

(Kahkahalar)

And only then we realized it's so empowering

Ve ancak o zaman biz sizi ezen kişiyle alay etmenin

to mock your oppressor.

ne kadar güçlendirici olduğunu farkettik.

It strips it away of its strongest weapon: fear.

Bu en güçlü silahını ortaya çıkarıyor: Korku.

This system is based on ultra-conservative

Bu sistem, kadınları ikinci sınıfmış gibi ele alan

traditions and customs

ve kadınların onları koruyacak

that deal with women as if they are inferior

bir gardiyana ihtiyaç duyduğu, bütün hayatları

and they need a guardian to protect them,

boyunca yazılı ya da sözlü olarak, bu

so they need to take permission from this guardian,

gardiyandan izin alması gereken aşırı muhafazakar

whether verbal or written, all their lives.

gelenek ve görenekler üzerine kurulmuştur.

We are minors until the day we die.

Öldüğümüz güne kadar bizler alt tabakadanız.

And it becomes worse when it's enshrined in religious fatwas

Ve bu şeriat kanunun ya da dini kanunların yanlış yorumlanmasıyla

based on wrong interpretation of the sharia law,

dini fetvalarla kabul edilince çok daha kötü

or the religious laws.

bir hal alıyor.

What's worst, when they become codified

Daha kötüsü, sisteme kanun olarak

as laws in the system,

girdiklerinde,

and when women themselves believe in their inferiority,

kadınlar kendi aşağılıklarına inanıyorlar

and they even fight those who try

ve hatta bu kuralları sorgulamak isteyenlerle

to question these rules.

savaşıyorlar.

So for me, it wasn't only about these attacks I had to face.

Bana gelince, bu sadece yüzleşmek zorunda kaldığım saldırılarla ilgili değildi.

It was about living two totally different

Kişiliğimin ve benliğimin tamamiyle

perceptions of my personality, of my person --

farklı iki algısıyla yaşamakla ilgiliydi.

the villain back in my home country,

Kendi ülkemde kötü adam,

and the hero outside.

dışarıda kahraman.

Just to tell you, two stories happened in the last two years.

Size söylüyorum, son iki sene içinde iki olay başıma geldi.

One of them is when I was in jail.

Birtanesi ben hapisteyken.

I'm pretty sure when I was in jail,

Ben hapiteyken herkesin uluslararası

everyone saw titles in the international media

medyada ki başlıkları gördüğüne eminim.

something like this during these nine days I was in jail.

Hapiste kaldığım dokuz gün boyunca böyle bir şeydi.

But in my home country, it was a totally different picture.

Fakat kendi ülkemde, tümüyle farklı bir resim vardı.

It was more like this:

Daha çok şöyleydi:

"Manal al-Sharif faces charges of disturbing public order

"Manal al-Sharif kamu düzenini bozma ve kadınları sürmeye teşvif etme

and inciting women to drive."

suçlamalarıyla yüzleşiyor.

I know.

Biliyorum.

"Manal al-Sharif withdraws from the campaign."

"Manal al-Sharif kampanyadan geri çekildi."

Ah, it's okay. This is my favorite.

Ah, bu hiçbir şey. Bu benim favorim.

"Manal al-Sharif breaks down and confesses:

"Manal al-Sharif kendini kaybetti ve itiraf etti:

'Foreign forces incited me.'"

'Dış güçler beni kışkırttı.'

(Laughter)

(Kahkahalar)

And it goes on, even trial and flogging me in public.

Ve böyle devam ediyor hatta izimi sürmek ve halkın içinde kırbaçlama.

So it's a totally different picture.

Sonuç olarak bu tümüyle farklı bir resim.

I was asked last year to give a speech

Geçen sene Oslo Freedom Forum'u konuşma

at the Oslo Freedom Forum.

vermem için beni davet etti.

I was surrounded by this love

Etrafımdaki insanların destek ve

and the support of people around me,

sevgileriyle sarılmıştım ve beni bir ilham kaynağı

and they looked at me as an inspiration.

ilham kaynağı olarak görmüşlerdi.

At the same time, I flew back to my home country,

Aynı zamanda, ülkeme geri döndüğümde,

they hated that speech so much.

konuşmamdan çok nefret etmişlerdi.

The way they called it: a betrayal to the Saudi country

Konuşmamı şöyle tanımlamışlardı: Suudi ülkesine ve

and the Saudi people,

insanlarına hakaret,

and they even started a hashtag called #OsloTraitor on Twitter.

ve hatta Twitter'da #Oslohain'i diye bir etiket başlattılar.

Some 10,000 tweets were written in that hashtag,

O etiket altında, yaklaşık 10,000 tweet atılmıştı.

while the opposite hashtag, #OsloHero,

#OsloKahraman'ı olan karşıt etikette ise

there was like a handful of tweets written.

yalnızca bir avuç dolusu tweet vardı.

They even started a poll.

Hatta bir anket bile başlatmışlardı.

More than 13,000 voters answered this poll:

13,000'den fazla kişi ankete katılmıştı:

whether they considered me a traitor or not after that speech.

Konuşmadan sonra beni vatan haini olarak düşünüp düşünmediklerini hakkındaydı.

Ninety percent said yes, she's a traitor.

Yüzde doksan evet, vatan hainidir dedi.

So it's these two totally different perceptions

İşte burada karakterimle ilgi tamamıyla iki farklı

of my personality.

algı var.

For me, I'm a proud Saudi woman,

Bana gelince, ben gururlu bir Suudi kadınıyım

and I do love my country,

ve ülkemi çok seviyorum,

and because I love my country, I'm doing this.

ve bunu ülkemi sevdiğim için yapıyorum.

Because I believe a society will not be free

Çünkü inanıyorum ki eğer bir toplumun kadınları

if the women of that society are not free.

özgür değilse, o toplum özgür olmayacaktır.

(Applause)

(Alkış)

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)

Thank you, thank you, thank you, thank you.

Teşekkür ederim, teşekkür ederim, teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)

Thank you.

Teşekkürler.

But you learn lessons from these things that happen to you.

Fakat başınıza gelen bu şeylerden ders alırsınız.

I learned to be always there.

Ben her zaman orada olmasını öğrendim.

The first thing, I got out of jail,

Hapisten çıktığımda yaptığım ilk şey,

of course after I took a shower, I went online,

tabii ki duş aldıktan sonra, internete girdip

I opened my Twitter account and my Facebook page,

Twitter hesabımı ve facebook sayfamı açtım.

and I've been always very respectful

Ve ben bana görüşlerini belirten insanlara

to those people who are opining to me.

her zaman çok saygılı olmuşumdur.

I would listen to what they say,

Ne dediklerini dinlerdim,

and I would never defend myself with words only.

ve kendimi sadece kelimelerle savunmazdım.

I would use actions. When they said I should withdraw from the campaign,

Eyleme geçerdim. Kampanyadan geri çekilmem gerektiğini söyledikleri zaman,

I filed the first lawsuit against the general directorate

trafik polisi genel müdürlüğüne karşı

of traffic police for not issuing me a driver's license.

ehliyetimi çıkarmadıkları için ilk davamı açtım.

There are a lot of people also --

Aynı zamanda serbest bırakılmam

very big support, like those 3,000 people

için dilekçe imzalayan, 3,000 kişi kadar, büyük

who signed the petition to release me.

destek veren çok fazla insan var.

We sent a petition to the Shura Council

Şura Konseyine, Suudi kadınlara karşı olan

in favor of lifting the ban on Saudi women,

yasağı kaldırmak için bir dilekçe gönderdik.

and there were, like, 3,500 citizens who believed in that

Ve buna inanan yaklaşık olarak 3,500 kadar vatandaş vardı

and they signed that petition.

ve dilekçeyi imzaladılar.

There were people like that, I just showed some examples,

Böyle insanlar vardı. Demin size bazı örneklerini gösterdim.

who are amazing, who are believing in women's rights in Saudi Arabia,

Suudi Arabistan'da kadınların haklarına inanan ve deneyen ayrıca seslerini

and trying, and they are also facing a lot of hate

yükseltip görüşlerini belirttikleri için çok fazla

because of speaking up and voicing their views.

nefretle yüzleşen muhteşem insanlar.

Saudi Arabia today is taking small steps

Suudi Arabistan bugün kadın haklarını

toward enhancing women's rights.

geliştirmek için küçük adımlar atıyor.

The Shura Council that's appointed by the king,

Kral Abdullah'ın kraliyet kararnamesiyle, kral

by royal decree of King Abdullah,

tarafından düzenlenilen Şura Konseyine

last year there were 30 women assigned to that Council,

geçen sene 30 kadın atanmıştı.

like 20 percent.

Yüzde yirmi gibi.

20 percent of the Council. (Applause)

Konseyin yüzde 20'si. (Alkış)

The same time, finally, that Council,

Aynı zamanda, sonunda, o Konsey,

after rejecting our petition four times for women driving,

kadınların sürmesiyle ilgili olan dilekçemizi dört kere reddettikten sonra,

they finally accepted it last February.

geçen Şubat sonunda kabul etti.

(Applause)

(Alkış)

After being sent to jail

Hapishaneye gönderildikten,

or sentenced lashing, or sent to a trial,

kırbaçla cezaya çarptırıldıktan ya da takibe alındıktan sonra,

the spokesperson of the traffic police said,

trafik polisinin sözcüsü, trafik kurallarını

we will only issue traffic violation for women drivers.

yalnızca kadın sürücüler için uygulayacağız dedi.

The Grand Mufti, who is the head

Büyük Müfti, Suudi Arabistan'daki dini

of the religious establishment in Saudi Arabia,

kurumun lideri, kadınların araba kullanması

he said, it's not recommended for women to drive.

tavsiye edilmez dedi.

It used to be haram, forbidden, by the previous Grand Mufti.

Bu önceki müftü tarafından yasaklanmıştı, haramdı.

So for me, it's not about only these small steps.

Sonuç olarak bunlar benim için sadece küçük adımlar atmakla ilgili değil.

It's about women themselves.

Kadınların kendisi hakkında.

A friend once asked me, she said,

Bir zamanlar bir arkadaş bana sordu, dedi ki,

"So when do you think this women driving will happen?"

"Öyleyse sence bu kadınlar ne zaman araba sürmeye başlayacak?"

I told her, "Only if women stop asking 'When?'

Bende ona " Sadece kadınlar ne zaman' diye sormayı bıraktıkları zaman

and take action to make it now."

ve şimdi yapmak için harekete geçtikleri zaman." dedim.

So it's not only about the system,

Dolayısıyla, bu sadece sistem hakkında değil.

it's also about us women to drive our own life, I'd say.

Bu ayrıca biz kadınların kendi hayatlarımızı kullanmakla ilgili diyorum.

So I have no clue, really, how I became an activist.

Sonuç olarak nasıl aktivist oldum gerçekten hiçbir fikrim yok

And I don't know how I became one now.

ve şu anda nasıl oldum bilmiyorum.

But all I know, and all I'm sure of, in the future

Fakat bildiğim ve emin olduğum tek şey, gelecekte

when someone asks me my story,

birisi hikayemi sorduğu zaman

I will say, "I'm proud

diyeceğim ki: "Ben

to be amongst those women who lifted the ban,

yasağı kaldıran, yasakla savaşan ve herkesin özgürlüğünü

fought the ban, and celebrated everyone's freedom."

kutlayan kadınlardan bir tanesi olmaktan gurur duyuyorum."

So the question I started my talk with,

Sonuç olarak, konuşmamı başlattığım soru,

who do you think is more difficult to face,

sizce hangisiyle yüzleşmek daha zor,

oppressive governments or oppressive societies?

baskıcı hükümetler mi yoksa baskıcı toplumlar mı?

I hope you find clues to answer that from my speech.

Umarım konuşmamda cevap vermek için ipuçları bulmuşsunuzdur.

Thank you, everyone.

Herkese teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)

Thank you. (Applause)

Teşekkür ederim. (Alkış)