A Saudi woman who dared to drive | Manal al-Sharif

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Tłumaczenie: Kasia Natoniewska Korekta: Rysia Wand

Allow me to start this talk with a question to everyone.

You know that all over the world,

Na całym świecie

people fight for their freedom,

ludzie walczą o wolność,

fight for their rights.

o swoje prawa.

Some battle oppressive governments.

Niektórzy walczą z uciskiem rządów

Others battle oppressive societies.

inni z uciskiem społeczeństwa.

Which battle do you think is harder?

Która walka jest trudniejsza?

Allow me to try to answer this question

Za chwilę postaram się

in the few coming minutes.

odpowiedzieć na to pytanie.

Let me take you back two years ago in my life.

Cofnijmy się o dwa lata.

It was the bedtime of my son, Aboody.

Mój syn Aboody szykował się do snu.

He was five at the time.

Miał wtedy 5 lat.

After finishing his bedtime rituals,

Leżąc już w łóżku,

he looked at me and he asked a question:

spojrzał na mnie i zapytał:

"Mommy, are we bad people?"

"Mamusiu, czy jesteśmy złymi ludźmi?".

I was shocked.

Byłam w szoku.

"Why do you say such things, Aboody?"

"Dlaczego mówisz takie rzeczy, Aboody?".

Earlier that day, I noticed some bruises

Zauważyłam, że miał posiniaczoną buzię

on his face when he came from school.

po powrocie ze szkoły.

He wouldn't tell me what happened.

Nie chciał mi powiedzieć, co się stało.

[But now] he was ready to tell.

Ale teraz był gotów.

"Two boys hit me today in school.

"Zbili mnie dwaj chłopcy w szkole.

They told me, 'We saw your mom on Facebook.

Powiedzieli: «Widzieliśmy twoją mamę na Facebooku.

You and your mom should be put in jail.'"

Oboje powinniście iść do więzienia»".

I've never been afraid to tell Aboody anything.

Nigdy nie bałam się rozmawiać z synem o wszystkim.

I've been always a proud woman of my achievements.

Byłam dumna ze swoich osiągnięć.

But those questioning eyes of my son

Ale pytające oczy syna

were my moment of truth,

były chwilą prawdy,

when it all came together.

wtedy wszystko nabrało sensu.

You see, I'm a Saudi woman who had been put in jail

Jestem Saudyjką, która trafiła do więzienia

for driving a car in a country

za prowadzenie samochodu w kraju,

where women are not supposed to drive cars.

gdzie kobiety nie powinny prowadzić.

Just for giving me his car keys,

Za danie mi kluczyków do samochodu

my own brother was detained twice,

brat został zatrzymany dwa razy

and he was harassed to the point he had

i był prześladowany tak dalece,

to quit his job as a geologist,

że musiał porzucić pracę geologa

leave the country with his wife and two-year-old son.

i opuścić kraj z żoną i 2-letnim synem.

My father had to sit in a Friday sermon

Mój ojciec musiał siedzieć na piątkowym kazaniu,

listening to the imam condemning women drivers

słuchając imama potępiającego kobiety kierowców,

and calling them prostitutes

nazywającego je prostytutkami

amongst tons of worshippers,

wobec wielu wiernych,

some of them our friends and family of my own father.

wśród nich byli przyjaciele i rodzina ojca.

I was faced with an organized defamation campaign

Spotkała mnie zorganizowana kampania oszczerstw

in the local media combined with false rumors

w lokalnych mediach i fałszywych pogłoskach,

shared in family gatherings, in the streets

krążących podczas uroczystości rodzinnych,

and in schools.

na ulicach i w szkołach.

It all hit me.

Wtedy wszystko stało się jasne.

It came into focus that those kids

Dotarło do mnie, że dzieci w szkole

did not mean to be rude to my son.

nie chciały być niegrzeczne w stosunku do syna.

They were just influenced by the adults around them.

Były pod wpływem otoczenia dorosłych.

And it wasn't about me, and it wasn't a punishment

Nie chodziło o mnie, nie była to kara

for taking the wheel and driving a few miles.

za przejechanie za kierownicą kilku kilometrów.

It was a punishment for daring to challenge

To kara za rzucenie wyzwania

the society's rules.

zasadom społeczeństwa.

But my story goes beyond this moment of truth of mine.

Moja historia na tym się nie kończy.

Allow me to give you a briefing

Pozwólcie, że w skrócie ją opowiem.

about my story.

It was May, 2011,

W maju 2011 r. żaliłam się koledze z pracy

and I was complaining to a work colleague

na szykany jakie mnie spotykały

about the harassments I had to face

gdy szukałam kogoś, kto podwiózłby mnie do domu,

trying to find a ride back home,

although I have a car and an international driver's license.

mimo że mam samochód i międzynarodowe prawo jazdy.

As long as I've known, women in Saudi Arabia

Kobiety w Arabii Saudyjskiej

have been always complaining about the ban,

zawsze skarżyły się na zakaz,

but it's been 20 years since anyone

ale minęło 20 lat

tried to do anything about it,

odkąd próbowano coś z tym zrobić,

a whole generation ago.

całe pokolenie temu.

He broke the good/bad news in my face.

Kolega uzmysłowił mi jedno.

"But there is no law banning you from driving."

"Nie ma prawa zakazującego prowadzenia samochodu".

I looked it up, and he was right.

Sprawdziłam i miał rację.

There wasn't an actual law in Saudi Arabia.

Nie było takiego prawa w Arabii Saudyjskiej.

It was just a custom and traditions

To tylko zwyczaje i tradycje

that are enshrined in rigid religious fatwas

zapisane w sztywnych religijnych fatwach

and imposed on women.

i narzucane kobietom.

That realization ignited the idea of June 17,

Świadomość tego zrodziła akcję 17 czerwca,

where we encouraged women to take the wheel

zachęcającą kobiety

and go drive.

do siadania za kierownicą.

It was a few weeks later, we started receiving all these

Kilka tygodni później zaczęły pojawiać się komentarze

"Man wolves will rape you if you go and drive."

"Wilkołaki was zgwałcą, jeśli będziecie prowadzić auto".

A courageous woman, her name is Najla Hariri,

Pewna odważna kobieta, Najla Hariri,

she's a Saudi woman in the city of Jeddah,

Saudyjka z miasta Dżudda,

she drove a car and she announced

głośno mówiła o prowadzeniu auta,

but she didn't record a video.

ale nie nagrała filmu.

We needed proof.

Potrzebowałyśmy dowodu.

So I drove. I posted a video on YouTube.

Sfilmowałam swoją jazdę i zamieściłam na YouTube.

And to my surprise,

Ku mojemu zdziwieniu,

it got hundreds of thousands of views the first day.

film miał setki tysięcy odsłon w pierwszym dniu.

What happened next, of course?

Co było dalej?

I started receiving threats

Zaczęłam dostawać groźby śmierci, gwałtu,

to be killed, raped, just to stop this campaign.

mające na celu zatrzymać kampanię.

The Saudi authorities remained very quiet.

Władze Arabii Saudyjskiej nie zareagowały.

That really creeped us out.

To nas mocno przeraziło.

I was in the campaign with other Saudi women

W kampanii brały udział inne Saudyjki,

and even men activists.

a nawet mężczyzni aktywiści.

We wanted to know how the authorities

Chcieliśmy przekonać się,

would respond on the actual day, June 17,

jak władze zareagują 17 czerwca,

when women go out and drive.

gdy kobiety wyjadą na ulice.

So this time I asked my brother

Poprosiłam brata,

to come with me and drive by a police car.

byśmy razem przejechali obok radiowozu.

It went fast. We were arrested,

Poszło szybko. Zostaliśmy aresztowani,

signed a pledge not to drive again, released.

podpisaliśmy zobowiązanie, że nie będziemy jeździć, wypuszczono nas.

Arrested again, he was sent to detention for one day,

Brata znów aresztowano na jeden dzień,

and I was sent to jail.

ja trafiłam do więzienia.

I wasn't sure why I was sent there,

Nie byłam pewna, dlaczego tam trafiłam,

because I didn't face any charges in the interrogation.

ponieważ nie zostałam o nic oskarżona.

But what I was sure of was my innocence.

Ale byłam pewna, że jestem niewinna.

I didn't break a law, and I kept my abaya

Nie złamałam prawa, nie zdjęłam abaji

— it's a black cloak we wear in Saudi Arabia before we leave the house —

- to czarny płaszcz, który zakładamy przed wyjściem z domu.

and my fellow prisoners kept asking me to take it off,

Współwięźniarki nalegały, żebym go zdjęła,

but I was so sure of my innocence, I kept saying,

ale, pewna swojej niewinności, ciągle powtarzałam:

"No, I'm leaving today."

"Nie, dziś wychodzę".

Outside the jail, the whole country went into a frenzy,

Cały kraj ogarnęło szaleństwo,

some attacking me badly,

niektórzy ostro mnie atakowali,

and others supportive and even collecting signatures

inni wspierali i nawet zbierali podpisy

in a petition to be sent to the king to release me.

w petycji do króla, aby mnie uwolniono.

I was released after nine days.

Zostałam zwolniona po dziewięciu dniach.

June 17 comes.

Nadszedł 17 czerwca.

The streets were packed with police cars

Na ulicach zaroiło się od radiowozów

and religious police cars,

i aut policji religijnej,

but some hundred brave Saudi women

ale około stu odważnych kobiet

broke the ban and drove that day.

złamało zakaz i tego dnia siadło za kierownicą.

None were arrested. We broke the taboo.

Nikogo nie aresztowano. Złamałyśmy tabu.

(Applause)

(Oklaski)

So I think by now, everyone knows that we can't drive,

Teraz wszyscy już wiedzą,

or women are not allowed to drive, in Saudi Arabia,

że saudyjskim kobietom nie wolno prowadzić,

but maybe few know why.

ale mało kto wie, dlaczego.

Allow me to help you answer this question.

Odpowiedzią na to pytanie

There was this official study

są oficjalne badania

that was presented to the Shura Council --

przedstawione Radzie Szury,

it's the consultative council appointed

która jest zespołem doradczym,

by the king in Saudi Arabia —

mianowanym przez króla Arabii Saudyjskiej.

and it was done by a local professor,

Badania zrobił lokalny profesor uniwersytecki,

a university professor.

który wierdzi, że opierają się

He claims it's done based on a UNESCO study.

na badaniach UNESCO.

And the study states,

Według niego,

the percentage of rape, adultery,

odsetek gwałtów, cudzołóstwa,

illegitimate children, even drug abuse,

nieślubnych dzieci, prostytucji i nadużywania narkotyków

prostitution in countries where women drive

jest wyższy w krajach, gdzie kobiety prowadzą,

is higher than countries where women don't drive.

niż w krajach, gdzie tego nie robią.

(Laughter)

(Śmiech)

I know, I was like this, I was shocked.

Też byłam w szoku.

I was like, "We are the last country in the world

"Jesteśmy ostatnim krajem na świecie,

where women don't drive."

gdzie kobiety nie prowadzą auta".

So if you look at the map of the world,

Na mapie świata,

that only leaves two countries:

są tylko dwa kraje:

Saudi Arabia, and the other society is the rest of the world.

Arabia Saudyjska i reszta świata.

We started a hashtag on Twitter mocking the study,

Stworzyliśmy hashtag na Twitterze szydzący z badania,

and it made headlines around the world.

który trafił na czołówki gazet na świecie.

[BBC News: 'End of virginity' if women drive, Saudi cleric warns]

[Kobiety za kierownicą to "koniec dziewictwa", ostrzega saudyjski duchowny]

(Laughter)

(Śmiech)

And only then we realized it's so empowering

Dopiero wtedy zdaliśmy sobie sprawę,

to mock your oppressor.

że drwienie z ciemiężców dodaje sił.

It strips it away of its strongest weapon: fear.

Odbiera im najsilniejszą broń: strach.

This system is based on ultra-conservative

System opiera się na ultrakonserwatywnych

traditions and customs

tradycjach i zwyczajach

that deal with women as if they are inferior

traktujących kobiety jako osoby gorsze,

and they need a guardian to protect them,

potrzebujące opiekuna do ochrony

so they need to take permission from this guardian,

i jego zgody,

whether verbal or written, all their lives.

ustnej lub pisemnej, przez całe życie.

We are minors until the day we die.

Jesteśmy niepełnoletnie aż do śmierci.

And it becomes worse when it's enshrined in religious fatwas

Co gorsza pojawiają się zapisy w religijnych fatwach,

based on wrong interpretation of the sharia law,

w oparciu o błędne interpretacje prawa szariatu,

or the religious laws.

przepisów religijnych.

What's worst, when they become codified

W najgorszej sytuacji zostają one

as laws in the system,

skodyfikowane jako prawa,

and when women themselves believe in their inferiority,

i same kobiety wierzą w swą niższość

and they even fight those who try

i walczą z tymi, którzy próbują

to question these rules.

poddawać te zasady w wątpliwość.

So for me, it wasn't only about these attacks I had to face.

Nie chodziło tylko o ataki na mnie,

It was about living two totally different

ale o życie w dwóch całkowicie różnych

perceptions of my personality, of my person --

percepcjach mojej osobowości:

the villain back in my home country,

przestępczyni we własnym kraju

and the hero outside.

i bohaterki za granicą.

Just to tell you, two stories happened in the last two years.

Dwie historie miały miejsce w ostatnich dwóch latach.

One of them is when I was in jail.

Jedna z nich to mój pobyt w więzieniu.

I'm pretty sure when I was in jail,

Jestem pewna, że w tym czasie

everyone saw titles in the international media

wszyscy widzieli tytuły w światowych mediach,

something like this during these nine days I was in jail.

które ukazały się w ciągu tych dziewięciu dni.

But in my home country, it was a totally different picture.

Ale w moim kraju obraz był zupełnie inny.

It was more like this:

Nagłówki wyglądały tak:

"Manal al-Sharif faces charges of disturbing public order

"Manal al-Sharif oskarżona o zakłócanie porządku publicznego

and inciting women to drive."

i nakłanianie kobiet do jazdy".

I know.

Wiem.

"Manal al-Sharif withdraws from the campaign."

"Manal al-Sharif wycofuje się z kampanii".

Ah, it's okay. This is my favorite.

A to mój ulubiony.

"Manal al-Sharif breaks down and confesses:

"Manal al-Sharif załamuje się i wyznaje:

'Foreign forces incited me.'"

"Podburzały mnie obce siły".

(Laughter)

(Śmiech)

And it goes on, even trial and flogging me in public.

A poza tym proces i publiczna chłosta.

So it's a totally different picture.

To zupełnie inny obraz.

I was asked last year to give a speech

W zeszłym roku poproszono mnie o wygłoszenie przemówienia

at the Oslo Freedom Forum.

podczas Oslo Freedom Forum.

I was surrounded by this love

Byłam otoczona miłością

and the support of people around me,

i wsparciem ludzi wokół mnie,

and they looked at me as an inspiration.

dla których byłam inspiracją.

At the same time, I flew back to my home country,

Wróciłam do kraju,

they hated that speech so much.

gdzie moja przemowa budziła nienawiść.

The way they called it: a betrayal to the Saudi country

Uznano ją za zdradę Arabii Saudyjskiej

and the Saudi people,

i Saudyjczyków.

and they even started a hashtag called #OsloTraitor on Twitter.

Pojawiło się 10 tys. tweetów z hashtagiem #OsloTraitor

Some 10,000 tweets were written in that hashtag,

while the opposite hashtag, #OsloHero,

natomiast przeciwny hashtag, #OsloHero,

there was like a handful of tweets written.

miał niewiele wpisów.

They even started a poll.

Zaczęli nawet ankietę,

More than 13,000 voters answered this poll:

Ponad 13 tys. osób odpowiadało,

whether they considered me a traitor or not after that speech.

czy uważają mnie za zdrajczynię, czy nie.

Ninety percent said yes, she's a traitor.

90% uznało mnie za zdrajczynię.

So it's these two totally different perceptions

To dwa całkowicie różne wyobrażenia

of my personality.

mojej osobowości.

For me, I'm a proud Saudi woman,

Uważam się za dumną saudyjską kobietę

and I do love my country,

i kocham swój kraj,

and because I love my country, I'm doing this.

dlatego to robię.

Because I believe a society will not be free

Społeczeństwo nie będzie wolne

if the women of that society are not free.

jeśli kobiety nie będą wolne.

(Applause)

(Oklaski)

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)

Thank you, thank you, thank you, thank you.

Dziękuję, dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)

Thank you.

Dziękuję.

But you learn lessons from these things that happen to you.

Wyciągamy wnioski z doświadczeń.

I learned to be always there.

Nauczyłam się zawsze być obecna.

The first thing, I got out of jail,

Zaraz po wyjściu z więzienia

of course after I took a shower, I went online,

szybko sprawdziłam

I opened my Twitter account and my Facebook page,

konto na Twitterze i stronę na Facebooku.

and I've been always very respectful

Zawsze szanowałam ludzi,

to those people who are opining to me.

którzy wyrażają o mnie opinie.

I would listen to what they say,

Słucham, co mówią,

and I would never defend myself with words only.

i nigdy nie bronię się samymi słowami.

I would use actions. When they said I should withdraw from the campaign,

Działam. Kiedy radzono mi wycofać się z kampanii,

I filed the first lawsuit against the general directorate

złożyłam pierwszy pozew przeciw dyrekcji policji drogowej

of traffic police for not issuing me a driver's license.

za odmowę wydania mi prawa jazdy.

There are a lot of people also --

Wielu ludzi mocno mnie wspierało,

very big support, like those 3,000 people

na przykład 3 tys. osób,

who signed the petition to release me.

które podpisały petycję o moje uwolnienie.

We sent a petition to the Shura Council

Wysłaliśmy wniosek do Rady Szury

in favor of lifting the ban on Saudi women,

na rzecz zniesienia zakazu dla Saudyjek.

and there were, like, 3,500 citizens who believed in that

Około 3500 przekonanych obywateli

and they signed that petition.

podpisało petycję.

There were people like that, I just showed some examples,

Byli tam niesamowici ludzie,

who are amazing, who are believing in women's rights in Saudi Arabia,

którzy wierzą w prawa kobiet w Arabii Saudyjskiej,

and trying, and they are also facing a lot of hate

ale także spotykają się z nienawiścią,

because of speaking up and voicing their views.

bo głośno wyrażają poglądy.

Saudi Arabia today is taking small steps

Arabia Saudyjska stawia małe kroki

toward enhancing women's rights.

w kierunku poprawy praw kobiet.

The Shura Council that's appointed by the king,

Rada Szury,

by royal decree of King Abdullah,

mianowana dekretem króla Abdullaha,

last year there were 30 women assigned to that Council,

w ubiegłym roku przyjęła do swego grona 30 kobiet,

like 20 percent.

to jakieś 20%.

20 percent of the Council. (Applause)

20% Rady. (Oklaski)

The same time, finally, that Council,

W końcu ta sama Rada,

after rejecting our petition four times for women driving,

po 4-krotnym odrzuceniu petycji w sprawie kobiet za kierownicą,

they finally accepted it last February.

wreszcie ją zaakceptowała w lutym.

(Applause)

(Oklaski)

After being sent to jail

Po okresie kar więzienia,

or sentenced lashing, or sent to a trial,

skazywania na chłostę i wytaczania procesów,

the spokesperson of the traffic police said,

rzecznik policji drogowej oznajmił,

we will only issue traffic violation for women drivers.

że na kobiety-kierowców nałoży się jedynie kary naruszenia ruchu drogowego.

The Grand Mufti, who is the head

Wielki Mufti, który przewodniczy

of the religious establishment in Saudi Arabia,

ruchowi religijnemu w Arabii Saudyjskiej,

he said, it's not recommended for women to drive.

powiedział, że prowadzenie auta przez kobiety nie jest zalecane.

It used to be haram, forbidden, by the previous Grand Mufti.

Bo było "haram", czyli zabronione przez poprzedniego Wielkiego Muftiego.

So for me, it's not about only these small steps.

Chodzi nie tylko o te małe kroki,

It's about women themselves.

ale o same kobiety.

A friend once asked me, she said,

Kiedyś znajoma spytała mnie,

"So when do you think this women driving will happen?"

"Kiedy kobiety zaczną jeździć?".

I told her, "Only if women stop asking 'When?'

Odpowiedziałam, że tylko wtedy, gdy przestaną pytać "Kiedy?"

and take action to make it now."

i podejmą działania, aby stało się to teraz.

So it's not only about the system,

Chodzi nie tylko o system,

it's also about us women to drive our own life, I'd say.

ale również o same kobiety, ich wpływ na własne życie.

So I have no clue, really, how I became an activist.

Nie mam pojęcia, jak stałam się aktywistką.

And I don't know how I became one now.

Nawet teraz tego nie wiem.

But all I know, and all I'm sure of, in the future

Ale jestem pewna, że w przyszłości,

when someone asks me my story,

kiedy ktoś zapyta o moją historię,

I will say, "I'm proud

powiem: "Jestem dumna

to be amongst those women who lifted the ban,

że jestem jedną z kobiet, które zniosły zakaz,

fought the ban, and celebrated everyone's freedom."

i walczyły o wolność dla wszystkich".

So the question I started my talk with,

Wróćmy do pytania, od którego zaczęłam prelekcję,

who do you think is more difficult to face,

czy trudniej stawić czoła uciskowi rządu

oppressive governments or oppressive societies?

czy uciskowi społeczeństwa.

I hope you find clues to answer that from my speech.

Mam nadzieję, że znajdziecie wskazówki w mojej prelekcji.

Thank you, everyone.

Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)

Thank you. (Applause)

Dziękuję. (Oklaski)