Martin Rees: Can we prevent the end of the world?

Sir Martin Rees: Dünyanın sonunu önleyebilir miyiz?

Çeviri: Sinem Çevikkan Gözden geçirme: Sevkan Uzel

Ten years ago, I wrote a book which I entitled

On yıl önce "Son Yüzyılımız?" adını verdiğim

"Our Final Century?" Question mark.

bir kitap yazdım.

My publishers cut out the question mark. (Laughter)

Yayımcılarım soru işaretini kestiler. (Kahkaha)

The American publishers changed our title

Amerikan yayımcılar ise başlığımızı

to "Our Final Hour."

''Son Saatimiz'' olarak değiştirdiler.

Americans like instant gratification and the reverse.

Amerikalılar anlık zevklerden ve ters yüz etmekten hoşlanırlar.

(Laughter)

(Kahkaha)

And my theme was this:

Benim temam şuydu:

Our Earth has existed for 45 million centuries,

Dünyamız 45 milyon yüzyıldır varlığını sürdürdü,

but this one is special —

Ama bu seferki farklı —

it's the first where one species, ours,

Bu, dünyanın geleceğinin tek bir türün,

has the planet's future in its hands.

bizim türümüzün elinde bulunduğu ilk zaman.

Over nearly all of Earth's history,

Neredeyse tüm Dünya tarihi boyunca

threats have come from nature —

tehditler hep doğadan geldi —

disease, earthquakes, asteroids and so forth —

salgınlar, depremler, göktaşı ve daha fazlası —

but from now on, the worst dangers come from us.

Ama bundan sonra, en kötü tehditler bizden geliyor.

And it's now not just the nuclear threat;

Sadece nükleer tehdit de değil;

in our interconnected world,

her şeyin birbirine bağlı olduğu dünyamızda,

network breakdowns can cascade globally;

şebeke aksaklıkları küresel biçimde katlanarak artabilir;

air travel can spread pandemics worldwide within days;

uçak yolculuğu birkaç günde salgınları dünyaya yayabilir

and social media can spread panic and rumor

ve sosyal medya tam olarak ışık hızında

literally at the speed of light.

panik ve dedikodu yayabilir.

We fret too much about minor hazards —

Küçük tehlikeler için çok fazla endişeleniyoruz —

improbable air crashes, carcinogens in food,

Olasılıksız uçak kazaları, yiyeceklerdeki kansorejenler,

low radiation doses, and so forth —

düşük radyasyon miktarı ve daha fazlası —

but we and our political masters

ama biz ve politik başkanlarımız

are in denial about catastrophic scenarios.

yok edici senaryoları inkar ediyoruz.

The worst have thankfully not yet happened.

Şükür ki en kötüsü daha yaşanmadı.

Indeed, they probably won't.

Aslında, belki de yaşanmayacak.

But if an event is potentially devastating,

Ama eğer bir olayın yıkıcı olma ihtimali varsa,

it's worth paying a substantial premium

gerçekleşme ihtimali olmasa bile, ondan korunmak için

to safeguard against it, even if it's unlikely,

ona önemli bir öncelik vermeye değer demektir,

just as we take out fire insurance on our house.

tıpkı evimize yangın sigortası yaptırmamız gibi.

And as science offers greater power and promise,

Ve bilim daha büyük bir güç ve umut vaat ettiği için

the downside gets scarier too.

dezavantajları daha korkutucu hale geliyor.

We get ever more vulnerable.

Gittikçe daha savunmasız hale geliyoruz.

Within a few decades,

Gelecek on - onbeş yıl içinde,

millions will have the capability

milyonlarca kişi tıpkı bugün siber teknolojiyi kötüye kullandıkları gibi

to misuse rapidly advancing biotech,

biyoteknolojiyi de kötüye kullanma

just as they misuse cybertech today.

gücüne kavuşacaklar.

Freeman Dyson, in a TED Talk,

Bir TED konuşmasında Freeman Dyson,

foresaw that children will design and create new organisms

tıpkı kendi jenerasyonunun kimya aletleriyle oynadığı gibi

just as routinely as his generation played with chemistry sets.

gelecekteki çocukların yeni organizmalar tasarlayıp yaratacaklarını öngörmüştü.

Well, this may be on the science fiction fringe,

Bu, uç noktada bir bilim kurgu olabilir;

but were even part of his scenario to come about,

ama şayet senaryosunun bir parçası bile gerçekleşecek olursa,

our ecology and even our species

ekolojimiz ve hatta türümüz

would surely not survive long unscathed.

kesinlikle uzun süre sağ salim kalmayacaktır.

For instance, there are some eco-extremists

Örneğin, insan sayısının çok daha az olmasının

who think that it would be better for the planet,

gezegen için, Gaia için daha iyi olacağını düşünen

for Gaia, if there were far fewer humans.

bazı aşırı çevreciler var.

What happens when such people have mastered

Böyle düşünen insanlar, 2050 yılına kadar dünya çapında

synthetic biology techniques

yayılmış olacak sentetik biyoloji

that will be widespread by 2050?

alanında uzmanlaşırsa ne olur?

And by then, other science fiction nightmares

İşte o zaman başka bilim kurgu kabusları

may transition to reality:

gerçeğe dönüşebilir:

dumb robots going rogue,

serserileşen kalın kafalı robotlar

or a network that develops a mind of its own

veya kendi beynini yaratan ağlar

threatens us all.

hepimizi tehdit eder.

Well, can we guard against such risks by regulation?

Evet, peki biz bir düzenlemeyle bu risklerden korunabilir miyiz?

We must surely try, but these enterprises

Kesinlikle denemeliyiz ama bu girişimler

are so competitive, so globalized,

öyle zorlu, öyle küresel

ve ticari baskı tarafından öyle yönlendirilmiş ki;

and so driven by commercial pressure,

that anything that can be done will be done somewhere,

yapılabilecek herhangi bir şey, bir yerlerde mutlaka yapılacaktır;

whatever the regulations say.

düzenlemeler ne derse desin.

It's like the drug laws — we try to regulate, but can't.

Bu tıpkı uyuşturucu yasaları gibi — düzenlemeye çalışırız ama yapamayız.

And the global village will have its village idiots,

Küresel köyün ahmak köylüleri de olacaktır

and they'll have a global range.

ve onların küresel çeşitlilikleri olacaktır.

So as I said in my book,

Yani kitabımda söylediğim gibi,

we'll have a bumpy ride through this century.

bu yüzyılda sıkıntılarla karşılaşacağız.

There may be setbacks to our society —

Toplumumuzda aksaklıklar olabilir —

indeed, a 50 percent chance of a severe setback.

aslında, büyük bir aksaklığın olma ihtimali yüzde 50.

But are there conceivable events

Ama daha kötüye gidebilecek

that could be even worse,

akla gelen olaylar var mıdır,

events that could snuff out all life?

tüm yaşamı yok edecek olaylar?

When a new particle accelerator came online,

Yeni bir parçacık hızlandırıcısı devreye girdiğinde,

some people anxiously asked,

bazı insanlar endişeyle sordular:

could it destroy the Earth or, even worse,

bu Dünyayı yok edebilir miydi, ya da daha kötüsü

rip apart the fabric of space?

uzayın yapısını parçalara ayırabilir miydi?

Well luckily, reassurance could be offered.

Neyse ki, iç rahatlatan şeyler sunulabildi.

I and others pointed out that nature

Ben ve bir kaç başka kişi

has done the same experiments

doğanın, kozmik ışın çarpışmaları yoluyla

zillions of times already,

aynı deneyleri zaten

milyarlarca defa yaptığını belirttik.

via cosmic ray collisions.

But scientists should surely be precautionary

Ama bilim adamları tabi ki doğal dünyada

about experiments that generate conditions

benzeri görülmemiş koşullar yaratan

without precedent in the natural world.

deneyler söz konusuysa, tedbirli olmalıdır.

Biologists should avoid release of potentially devastating

Biyologlar, genetiğiyle oynanmış, hasar verme potansiyeli olan

genetically modified pathogens.

patojenleri açığa çıkarmaktan kaçınmalıdır.

And by the way, our special aversion

Bu arada, bizim gerçek varoluşsal felaket risklerine

to the risk of truly existential disasters

karşı olan çekincemiz, özellikle

depends on a philosophical and ethical question,

felsefik ve etik bir soruya dayanır.

and it's this:

Soru şudur:

Consider two scenarios.

İki senaryo düşünün.

Scenario A wipes out 90 percent of humanity.

A senaryosu insanlığın yüzde 90'ını yok ediyor.

B senaryosu yüzde 100'ünü yok ediyor.

Scenario B wipes out 100 percent.

How much worse is B than A?

B, A'dan ne kadar daha kötü?

Some would say 10 percent worse.

Bazıları yüzde 10 daha kötü olduğunu söyleyecektir.

The body count is 10 percent higher.

Kişi sayısı yüzde 10 daha fazla.

But I claim that B is incomparably worse.

Ama benim düşüncem, B kıyaslanamaz derecede daha kötü.

As an astronomer, I can't believe

Bir gökbilimci olarak, ben insanların hikayenin

that humans are the end of the story.

sonu olduğuna inanamam.

It is five billion years before the sun flares up,

Güneşin sönmesine daha 5 milyar yıl var

and the universe may go on forever,

ve evren sonsuza kadar var olabilir.

so post-human evolution,

Yani insandan sonra Dünya'da

here on Earth and far beyond,

ve ötesinde gerçekleşecek evrim,

could be as prolonged as the Darwinian process

bizi ortaya çıkaran Darwinsel süreç kadar uzun

that's led to us, and even more wonderful.

ve belki daha harika olabilir.

And indeed, future evolution will happen much faster,

Ve aslında, gelecek evrim daha hızlı gerçekleşecek,

on a technological timescale,

teknolojik zaman periyodunda,

not a natural selection timescale.

doğal seçilim periyodunda değil.

So we surely, in view of those immense stakes,

Yani, biz tabi ki bu büyük tehlikelerden ötürü,

shouldn't accept even a one in a billion risk

insanlığın yok olmasının

that human extinction would foreclose

bu büyük potansiyeli önlemesinin

this immense potential.

milyarda bir riski bile kabul etmemeliyiz.

Some scenarios that have been envisaged

Öngörülen bazı senaryolar

may indeed be science fiction,

daha çok bilim kurgu olabilir

but others may be disquietingly real.

ama diğerleri rahatsız edecek derecede gerçek olabilir.

It's an important maxim that the unfamiliar

Şu atasözünün söylediği önemlidir:

is not the same as the improbable,

Alışılmadık demek, olasılıksız demek değildir.

and in fact, that's why we at Cambridge University

Aslında bu yüzden biz Cambridge Üniversitesi'nde

are setting up a center to study how to mitigate

bu varoluşsal riskleri azaltmaya çalışmak için

these existential risks.

bir merkez kuruyoruz.

It seems it's worthwhile just for a few people

Öyle görünüyor ki bu olası felaketler sadece birkaç

to think about these potential disasters.

kişi işin önemli.

And we need all the help we can get from others,

Ve başkalarından gelebilecek bütün yardımlara ihtiyacımız var,

because we are stewards of a precious

çünkü biz sonsuz evrende bulunan,

pale blue dot in a vast cosmos,

değerli bir soluk mavi noktanın koruyucularıyız,

a planet with 50 million centuries ahead of it.

önünde 50 milyon yüzyılı daha olan bir gezegenin.

And so let's not jeopardize that future.

Öyleyse bu geleceği tehlikeye atmayalım.

And I'd like to finish with a quote

Konuşmamı Peter Madawar adındaki büyük bir

from a great scientist called Peter Medawar.

bilimciden alıntı yaparak sonlandırmak istiyorum.

I quote, "The bells that toll for mankind

''İnsanlık için çalan çanlar,

are like the bells of Alpine cattle.

Alp dağlarının sığırlarının çanlarına benzer.

They are attached to our own necks,

Onlar bizim boyunlarımıza bağlılar ve eğer

and it must be our fault if they do not make

uyumlu ve melodili sesler çıkarmıyorlarsa,

a tuneful and melodious sound."

bu bizim hatamızdır.''

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)