Martin Rees: Can we prevent the end of the world?

Sir Martin Rees: Liệu ta có thể ngăn chặn ngày tận thế?

Translator: Huy Tieu Reviewer: Nhu PHAM

Ten years ago, I wrote a book which I entitled

Mười năm trước, tôi đã viết một cuốn sách có tựa

"Our Final Century?" Question mark.

"Thế kỷ cuối cùng của chúng ta?" Chấm hỏi.

My publishers cut out the question mark. (Laughter)

Nhà xuất bản đã cắt bỏ dấu chấm hỏi. (Tiếng cười)

The American publishers changed our title

Các nhà xuất bản Mỹ thay đổi tựa đề thành

to "Our Final Hour."

"Giờ cuối của chúng ta."

Americans like instant gratification and the reverse.

Người Mỹ thích thưởng nóng và ngược lại.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And my theme was this:

Và chủ đề của tôi là:

Our Earth has existed for 45 million centuries,

Trái đất đã tồn tại 45 triệu thế kỷ

but this one is special —

nhưng thế kỷ này đặc biệt --

it's the first where one species, ours,

đó là lần đầu tiên loài người chúng ta

has the planet's future in its hands.

nắm trong tay tương lai của cả hành tinh này.

Over nearly all of Earth's history,

Gần như suốt lịch sử Trái đất,

threats have come from nature —

các mối đe dọa tới từ thiên nhiên --

disease, earthquakes, asteroids and so forth —

bệnh tật, động đất, thiên thạch và nhiều nữa...

but from now on, the worst dangers come from us.

nhưng từ nay trở đi, hiểm họa đáng sợ nhất đến từ chúng ta.

And it's now not just the nuclear threat;

Giờ đây, không chỉ là hiểm họa hạt nhân;

in our interconnected world,

trong thế giới kết nối của chúng ta,

network breakdowns can cascade globally;

sự sụp đổ internet có thể diễn ra ở phạm vi toàn cầu;

air travel can spread pandemics worldwide within days;

đại dịch có thể lan khắp thế giới trong vài ngày bằng đường hàng không

and social media can spread panic and rumor

và mạng xã hội có thể lan truyền sự hoảng sợ và tin đồn

literally at the speed of light.

với tốc độ ánh sáng theo đúng nghĩa đen.

We fret too much about minor hazards —

Chúng ta phải lo lắng quá nhiều về những mối nguy hiểm cỏn con

improbable air crashes, carcinogens in food,

tai nạn máy bay hiếm hoi, chất gây ung thư trong thực phẩm,

low radiation doses, and so forth —

độ phóng xạ liều lượng thấp, và nhiều nữa

but we and our political masters

nhưng chúng ta và những bậc thầy về chính trị

are in denial about catastrophic scenarios.

đang phủ nhận tất cả các kịch bản thảm họa khác.

The worst have thankfully not yet happened.

Điều tồi tệ nhất, may thay, vẫn chưa xảy đến.

Indeed, they probably won't.

Chúng có thể sẽ không đến.

But if an event is potentially devastating,

Nhưng nếu có một hiểm họa tiềm tàng,

it's worth paying a substantial premium

rất đáng để đóng một khoản bảo hiểm

to safeguard against it, even if it's unlikely,

để bảo vệ ta khỏi nó, dù xác suất xảy ra là rất thấp,

just as we take out fire insurance on our house.

cũng như việc đóng bảo hiểm hỏa hoạn cho căn nhà của mình.

And as science offers greater power and promise,

Cũng như khoa học đề xuất nhiều năng lượng và hứa hẹn hơn,

the downside gets scarier too.

mặt trái là càng nhiều lo sợ hơn.

We get ever more vulnerable.

Chúng ta lại càng dễ bị tổn thương hơn.

Within a few decades,

Chỉ trong vài thập kỷ,

millions will have the capability

hàng triệu người sẽ có khả năng

to misuse rapidly advancing biotech,

sử dụng sai một cách nhanh chóng công nghệ sinh học tiên tiến,

just as they misuse cybertech today.

cũng như sử dụng sai công nghệ số ngày nay.

Freeman Dyson, in a TED Talk,

Freeman Dyson, trong một buổi TED Talk,

foresaw that children will design and create new organisms

đã tiên đoán rằng trẻ em sẽ thiết kế và tạo nên các vi sinh vật mới

just as routinely as his generation played with chemistry sets.

cũng đều đặn như thế hệ của ông làm việc với các tập hóa chất.

Well, this may be on the science fiction fringe,

Vâng, đây có thể chỉ là khoa học viễn tưởng,

but were even part of his scenario to come about,

nhưng nếu chỉ một phần tiên đoán đó thành hiện thực,

our ecology and even our species

hệ sinh thái của chúng ta, thậm chí chính loài người

would surely not survive long unscathed.

đã không thể tồn tại lâu đến vậy.

For instance, there are some eco-extremists

Ví dụ, một số nhà sinh thái học cực đoan cho rằng

who think that it would be better for the planet,

sẽ tốt hơn cho hành tinh

for Gaia, if there were far fewer humans.

cho mẹ trái đất, nếu có ít con người hơn.

What happens when such people have mastered

Điều gì xảy ra nếu những kẻ đó nắm rõ

synthetic biology techniques

các kỹ thuật về sinh học tổng hợp

that will be widespread by 2050?

thứ sẽ được phổ biến trước 2050?

And by then, other science fiction nightmares

Và từ đó, nhiều ác mộng viễn tưởng khác

may transition to reality:

có thể thành hiện thực:

dumb robots going rogue,

những robot vô tri trở nên tinh ranh,

or a network that develops a mind of its own

hoặc một mạng lưới biết tự suy nghĩ

threatens us all.

đe dọa tất cả chúng ta.

Well, can we guard against such risks by regulation?

Liệu có thể phòng ngừa những hiểm họa đó bằng luật lệ?

We must surely try, but these enterprises

Chúng ta chắc chắn phải cố, nhưng những tổ chức đó

are so competitive, so globalized,

cạnh tranh như thế, toàn cầu như thế,

bị chi phối như thế bởi những áp lực thương mại

and so driven by commercial pressure,

that anything that can be done will be done somewhere,

rằng việc gì có thể xảy đến sẽ xảy đến đâu đó,

whatever the regulations say.

dù luật lệ có quy định gì đi nữa.

It's like the drug laws — we try to regulate, but can't.

Cũng như luật chống ma túy chúng ta cố, nhưng không thể.

And the global village will have its village idiots,

Ngôi làng toàn cầu sẽ có những kẻ ngốc của chính nó,

and they'll have a global range.

và chúng sẽ có quy mô toàn cầu.

So as I said in my book,

Thế nên, như tôi đã nói trong sách của mình,

we'll have a bumpy ride through this century.

chúng ta có một đoạn đường gập ghềnh trong thế kỷ này.

There may be setbacks to our society —

Chúng có thể đem cả xã hội này trở về điểm xuất phát.

indeed, a 50 percent chance of a severe setback.

Thực tế là xác suất của sự quay ngược thảm khốc là 50%.

But are there conceivable events

Nhưng liệu có tồn tại những biến cố có thể nhận thấy

that could be even worse,

thậm chí là tồi tệ hơn nữa,

events that could snuff out all life?

những biến cố có thể tận diệt tất cả sự sống?

When a new particle accelerator came online,

Khi một thí nghiệm gia tốc hạt mới được vận hành.

some people anxiously asked,

một số người lo lắng hỏi:

could it destroy the Earth or, even worse,

"Liệu nó có thể phá hủy trái đất, hay tệ hơn

rip apart the fabric of space?

là xé toạc kết cấu của vũ trụ?"

Well luckily, reassurance could be offered.

May thay, người ta có thể đưa ra sự bảo đảm nhất định.

I and others pointed out that nature

Tôi và một số người đã chỉ ra rằng

has done the same experiments

thiên nhiên đã làm những thí nghiệm tương tự vô số lần trước đó,

zillions of times already,

via cosmic ray collisions.

thông qua va chạm các tia vũ trụ.

But scientists should surely be precautionary

Nhưng các nhà khoa học chắc chắn là nên đề phòng

about experiments that generate conditions

việc các thí nghiệm tạo ra các điều kiện

without precedent in the natural world.

chưa có tiền lệ trong thế giới tự nhiên.

Biologists should avoid release of potentially devastating

Các nhà sinh học nên tránh phóng thích các mầm bệnh biến đổi gen

genetically modified pathogens.

tiềm tàng nguy hiểm.

And by the way, our special aversion

Và tiện thể, sự ác cảm đặc biệt của chúng ta

to the risk of truly existential disasters

dành cho nguy cơ thảm họa tuyệt chủng

depends on a philosophical and ethical question,

phụ thuộc vào một câu hỏi triết học và đạo đức,

and it's this:

đó là:

Consider two scenarios.

Suy xét hai kịch bản.

Scenario A wipes out 90 percent of humanity.

Kịch bản A quét sạch 90% nhân loại.

Scenario B wipes out 100 percent.

Kịch bản B quét sạch 100%.

How much worse is B than A?

B tồi tệ hơn A bao nhiêu?

Some would say 10 percent worse.

Một số người sẽ nói 10% tồi tệ hơn.

The body count is 10 percent higher.

Số cá thể đếm được là 10% cao hơn.

But I claim that B is incomparably worse.

Tôi nói rằng B tồi tệ hơn một cách không thể so sánh được.

As an astronomer, I can't believe

Là một nhà thiên văn học, tôi không thể tin

that humans are the end of the story.

rằng loài người là kết thúc của câu chuyện.

It is five billion years before the sun flares up,

Còn năm tỷ năm trước khi mặt trời nổ tung,

and the universe may go on forever,

và vũ trụ có thể vẫn tiếp tục mãi,

so post-human evolution,

cũng như sự tiến hóa hậu nhân loại,

here on Earth and far beyond,

tại đây trên trái đất và xa hơn nữa,

could be as prolonged as the Darwinian process

có thể sẽ được kéo dài như tiến trình Darwin

that's led to us, and even more wonderful.

đã dẫn đến chúng ta, thậm chí còn tuyệt vời hơn.

And indeed, future evolution will happen much faster,

Thực tế, tiến hóa trong tương lai sẽ xảy ra nhanh hơn,

on a technological timescale,

trên phạm vi thời gian về kỹ thuật,

not a natural selection timescale.

thay vì phạm vi thời gian về chọn lọc tự nhiên.

So we surely, in view of those immense stakes,

Vậy thì chúng ta chắc hẳn, nhìn vào những điều to tát đó,

shouldn't accept even a one in a billion risk

không nên chấp nhận thậm chí một hiểm họa có xác suất một phần tỷ

that human extinction would foreclose

rằng sự tuyệt chủng nhân loại có thể đặt dấu chấm hết

this immense potential.

cho tiến trình vĩ đại này.

Some scenarios that have been envisaged

Một số kịch bản mà ta dự tính

may indeed be science fiction,

thực sự có thể là khoa học viễn tưởng,

but others may be disquietingly real.

nhưng một số trở thành hiện thực một cách đáng lo ngại.

It's an important maxim that the unfamiliar

Có một câu châm ngôn là

is not the same as the improbable,

điều xa lạ không giống với điều ít xảy ra,

and in fact, that's why we at Cambridge University

đó là lý do tại sao chúng tôi tại ĐH Cambridge

are setting up a center to study how to mitigate

đang thiết lập một trung tâm nghiên cứu cách giảm nhẹ

these existential risks.

những nguy hiểm tiềm tàng đó.

It seems it's worthwhile just for a few people

Dường như, chỉ một số ít người

to think about these potential disasters.

quan tâm về những thảm họa tiềm tàng.

And we need all the help we can get from others,

Và chúng tôi cần tất cả sự giúp đỡ có thể,

because we are stewards of a precious

bởi vì chúng tôi là những người bảo trợ

pale blue dot in a vast cosmos,

cho một chấm xanh le lói tuyệt đẹp trong vũ trụ rộng lớn,

a planet with 50 million centuries ahead of it.

một hành tinh còn 50 triệu thế kỷ phía trước.

And so let's not jeopardize that future.

Vậy nên xin đừng gây nguy hại cho tương lai đó.

And I'd like to finish with a quote

Tôi muốn kết thúc bằng trích dẫn

from a great scientist called Peter Medawar.

từ nhà khoa học vĩ đại Peter Medawar:

I quote, "The bells that toll for mankind

"Những cái chuông rung cho nhân loại

are like the bells of Alpine cattle.

giống như những cái chuông gia súc trên dãy An-pơ

They are attached to our own necks,

Chúng được đeo trên cổ của chính chúng ta,

and it must be our fault if they do not make

và là lỗi của chính ta nếu chúng không rung

a tuneful and melodious sound."

một giai điệu du dương êm ái."

Thank you very much.

Xin cảm ơn rất nhiều.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)