Martin Rees: Can we prevent the end of the world?

Tłumaczenie: Mateusz Radziwonowicz Korekta: Marta Konieczna

Ten years ago, I wrote a book which I entitled

Dziesięć lat temu napisałem książkę o tytule:

"Our Final Century?" Question mark.

"Nasze ostatnie stulecie?", ze znakiem zapytania.

My publishers cut out the question mark. (Laughter)

Moi wydawcy usunęli znak zapytania. (Śmiech)

The American publishers changed our title

Amerykańscy wydawcy zmienili tytuł

to "Our Final Hour."

na "Nasza ostatnia godzina".

Americans like instant gratification and the reverse.

Amerykanie lubią natychmiastową satysfakcję i odwrotnie.

(Laughter)

(Śmiech)

And my theme was this:

Moim tematem przewodnim było to:

Our Earth has existed for 45 million centuries,

Nasza Ziemia istnieje ponad 45 milionów wieków,

but this one is special —

jednak ten jest szczególny.

it's the first where one species, ours,

Jest pierwszym, w którym jeden gatunek, nasz,

has the planet's future in its hands.

ma w rękach przyszłość planety.

Over nearly all of Earth's history,

Prawie w całej historii Ziemi

threats have come from nature —

zagrożenia pochodziły z natury:

disease, earthquakes, asteroids and so forth —

choroby, trzęsienia ziemi, asteroidy i tak dalej.

but from now on, the worst dangers come from us.

Jednak obecnie największe zagrożenie pochodzi od nas samych.

And it's now not just the nuclear threat;

Nie chodzi tylko o zagrożenie jądrowe;

in our interconnected world,

w naszym połączonym świecie

network breakdowns can cascade globally;

awaria sieci może mieć globalne skutki;

air travel can spread pandemics worldwide within days;

transport powietrzny może roznieść pandemię na cały świat w ciągu kilku dni;

and social media can spread panic and rumor

media mogą tworzyć panikę i plotki

literally at the speed of light.

dosłownie z prędkością światła.

We fret too much about minor hazards —

Za bardzo przejmujemy się małymi zagrożeniami:

improbable air crashes, carcinogens in food,

nieprawdopodobnymi zderzeniami lotniczymi,

kancerogenami w jedzeniu, czy małymi dawkami promieniowania.

low radiation doses, and so forth —

but we and our political masters

Jednak razem z naszymi mistrzami politycznymi

are in denial about catastrophic scenarios.

zaprzeczamy katastroficznym scenariuszom.

The worst have thankfully not yet happened.

Najgorsze na szczęście jeszcze nie doszło do skutku.

Indeed, they probably won't.

Prawdopodobnie nigdy nie dojdzie.

But if an event is potentially devastating,

Jednak gdy zjawisko jest potencjalnie dewastujące,

it's worth paying a substantial premium

warte jest szczególnej uwagi,

to safeguard against it, even if it's unlikely,

by się przed nim obronić, nawet, jeśli to nieprawdopodobne,

just as we take out fire insurance on our house.

tak, jak kupujemy polisę na dom na wypadek pożaru.

And as science offers greater power and promise,

Gdy nauka oferuje coraz większą siłę i obietnicę,

the downside gets scarier too.

pojawiają się również wady.

We get ever more vulnerable.

Stajemy się bardziej bezbronni.

Within a few decades,

W ciągu kilku dekad

millions will have the capability

miliony zyskały zdolności używania

to misuse rapidly advancing biotech,

szybko postępującej biotechnologii niezgodnie z jej przeznaczeniem,

just as they misuse cybertech today.

tak jak obecnie używa się cybertechnologii.

Freeman Dyson, in a TED Talk,

Freeman Dyson w prelekcji TED przewidział,

foresaw that children will design and create new organisms

że dzieci będą projektować i tworzyć nowe organizmy,

just as routinely as his generation played with chemistry sets.

tak jak poprzednie pokolenia bawiły się zestawami chemicznymi.

Well, this may be on the science fiction fringe,

Może to tylko gdybanie science fiction,

but were even part of his scenario to come about,

jednak coraz więcej części tego scenariusza się spełnia,

our ecology and even our species

nasza ekologia i nawet nasz gatunek

would surely not survive long unscathed.

z pewnością nie przetrwa nietknięty.

For instance, there are some eco-extremists

Jest kilku eko-ekstremistów,

who think that it would be better for the planet,

którzy myślą, że lepiej byłoby dla planety,

for Gaia, if there were far fewer humans.

dla Gai, gdyby było dużo mniej ludzi.

What happens when such people have mastered

Co stanie się, gdy tacy ludzie opanują

synthetic biology techniques

techniki biologii syntetycznej,

that will be widespread by 2050?

które do 2050 będą szeroko dostępne?

And by then, other science fiction nightmares

Do tego czasu inne koszmary science fiction

may transition to reality:

mogą stać się rzeczywistością:

dumb robots going rogue,

głupie roboty stające się łotrami

or a network that develops a mind of its own

albo sieć rozwijająca własny umysł,

threatens us all.

będący dla nas zagrożeniem.

Well, can we guard against such risks by regulation?

Czy możemy bronić się prawem przed tym ryzykiem?

We must surely try, but these enterprises

Musimy próbować, jednak przedsiębiorstwa

are so competitive, so globalized,

tak rywalizują, są tak zglobalizowane

and so driven by commercial pressure,

i tak kierowane presją komercji,

that anything that can be done will be done somewhere,

że coś, co może być zrobione, gdzieś pewnie będzie zrobione,

whatever the regulations say.

na co tylko pozwala prawo.

It's like the drug laws — we try to regulate, but can't.

To tak jak z prawami dotyczącymi leków, staramy się, lecz nie możemy.

And the global village will have its village idiots,

Globalna wioska ma swoich globalnych idiotów

and they'll have a global range.

o globalnym zasięgu.

So as I said in my book,

W mojej książce wspominam,

we'll have a bumpy ride through this century.

że mamy wyboistą podróż przez ten wiek.

There may be setbacks to our society —

W społeczeństwie mogą być komplikacje.

indeed, a 50 percent chance of a severe setback.

I są, jest 50% szans na poważne komplikacje.

But are there conceivable events

Jednak czy są wyobrażalne wydarzenia,

that could be even worse,

które mogą być jeszcze gorsze,

events that could snuff out all life?

wydarzenia, które mogą zniszczyć całe życie?

When a new particle accelerator came online,

Gdy uruchomiono nowy akcelerator cząsteczek,

some people anxiously asked,

wielu ludzi z niepokojem pytało,

could it destroy the Earth or, even worse,

czy może zniszczyć Ziemię lub, co gorsze,

rip apart the fabric of space?

rozerwać strukturę przestrzeni?

Well luckily, reassurance could be offered.

Na szczęście istnieje zabezpieczenie.

I and others pointed out that nature

Ja i inni pokazali, że natura

has done the same experiments

przeprowadzała takie same eksperymenty

zillions of times already,

ziliony razy, przez kolizję promieniowania kosmicznego.

via cosmic ray collisions.

But scientists should surely be precautionary

Jednak naukowcy powinni zachować ostrożność

about experiments that generate conditions

z doświadczeniami, które mogą stworzyć warunki

without precedent in the natural world.

niewystępujące w świecie natury.

Biologists should avoid release of potentially devastating

Biolodzy powinni zapobiegać uwolnieniu potencjalnie groźnych

genetically modified pathogens.

modyfikowanych genetycznie patogenów.

And by the way, our special aversion

Ponadto nasza specjalna awersja

to the risk of truly existential disasters

do ryzyka ściśle egzystencjalnych katastrof

depends on a philosophical and ethical question,

opiera się na filozoficznym i etycznym pytaniu.

and it's this:

Mianowicie:

Consider two scenarios.

rozważcie dwa scenariusze.

Scenario A wipes out 90 percent of humanity.

Scenariusz A niszczy 90% ludzkości.

Scenario B wipes out 100 percent.

Scenariusz B niszczy 100%.

How much worse is B than A?

O ile gorsze jest B od A?

Some would say 10 percent worse.

Niektórzy mówią, że 10% gorsze.

The body count is 10 percent higher.

Liczba ofiar jest o 10% wyższa.

But I claim that B is incomparably worse.

Według mnie B jest nieporównywanie gorsze.

As an astronomer, I can't believe

Jako astronom nie wierzę w to,

that humans are the end of the story.

że ludzie stanowią koniec historii.

It is five billion years before the sun flares up,

Do wypalenia słońca brakuje 5 miliardów lat,

and the universe may go on forever,

zaś wszechświat może ciągnąć się w nieskończoność,

so post-human evolution,

zatem ewolucja po ludzkości,

here on Earth and far beyond,

na Ziemi i daleko poza nią,

could be as prolonged as the Darwinian process

może być tak wydłużana, jak proces darwinowski,

that's led to us, and even more wonderful.

który doprowadził do nas, a nawet piękniejsza.

Prawdą jest, że przyszła ewolucja będzie działa się dużo szybciej,

And indeed, future evolution will happen much faster,

on a technological timescale,

w technologicznej skali czasowej,

not a natural selection timescale.

a nie opartej na selekcji naturalnej.

So we surely, in view of those immense stakes,

Z całą pewnością, w obliczu tak olbrzymiej stawki,

shouldn't accept even a one in a billion risk

nie możemy akceptować ryzyka rzędu nawet 1 do miliarda,

that human extinction would foreclose

że wyginięcie ludzi zamknie

this immense potential.

ten olbrzymi potencjał.

Some scenarios that have been envisaged

Niektóre przewidziane scenariusze

may indeed be science fiction,

mogą być fikcją naukową,

but others may be disquietingly real.

jednak inne mogą być niepokojąco prawdziwe.

It's an important maxim that the unfamiliar

To ważna maksyma: że nieznane

is not the same as the improbable,

to nie to samo, co nieprawdopodobne.

and in fact, that's why we at Cambridge University

Dlatego na Uniwersytecie Cambridge

are setting up a center to study how to mitigate

założyliśmy centrum naukowe pracujące nad zmniejszeniem

these existential risks.

tego egzystencjalnego ryzyka.

It seems it's worthwhile just for a few people

Wygląda na to, że dla kilku ludzi ważne jest

to think about these potential disasters.

myślenie nad potencjalnymi katastrofami.

And we need all the help we can get from others,

Potrzebujemy wszelkiej pomocy od innych,

because we are stewards of a precious

ponieważ jesteśmy strażnikami cennej,

pale blue dot in a vast cosmos,

"błękitnej kropki" w rozległym kosmosie,

a planet with 50 million centuries ahead of it.

planety z 50 milionami stuleci czekającymi na nią.

And so let's not jeopardize that future.

Nie narażajmy tej przyszłości na niebezpieczeństwo.

And I'd like to finish with a quote

Chciałbym zakończyć cytatem

from a great scientist called Peter Medawar.

wielkiego naukowca, Petera Medawara.

I quote, "The bells that toll for mankind

Cytuję: "Dzwonki, które dzwonią dla ludzkości,

are like the bells of Alpine cattle.

są jak dzwonki bydła w Alpach.

They are attached to our own necks,

Są przyczepione do naszych szyj

and it must be our fault if they do not make

i to nasza wina, jeśli nie wydają

a tuneful and melodious sound."

pięknego, melodyjnego dźwięku".

Thank you very much.

Bardzo dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)