Svante Pääbo: DNA clues to our inner neanderthal

Svante Paabo: DNA içimizdeki neandertal hakkında bilgi veriyor.

Çeviri: ugur damar Gözden geçirme: osman oguz ahsen

What I want to talk to you about

Yaşayan ve nesli tükenmiş insanların

is what we can learn from studying the genomes

genomları üzerine çalışarak,

of living people

neler öğrenebileceğimiz

and extinct humans.

hakkında konuşmak istiyorum.

But before doing that,

Ama bundan önce,

I just briefly want to remind you about what you already know:

kısaca zaten önceden bildiğiniz bir şeyi size hatırlatmak istiyorum:

that our genomes, our genetic material,

Genomlarımız, genetik materyallerimiz,

are stored in almost all cells in our bodies in chromosomes

vücudumuzdaki hemen her hücredeki kromozomda

in the form of DNA,

şu meşhur çift helikal molekül yapısındaki

which is this famous double-helical molecule.

DNA şeklinde depolanmıştır.

And the genetic information

Ve genetik bilgi,

is contained in the form of a sequence

A, T, C ve G harfleriyle kısaltılmış

of four bases

4 adet bazın oluşturduğu

abbreviated with the letters A, T, C and G.

bir dizi tarafından ihtiva edilir.

And the information is there twice --

ve bilgi iki yerde bulunur

one on each strand --

her iplikte bir tane

which is important,

ki, bu önemlidir,

because when new cells are formed, these strands come apart,

çünkü yeni hücreler üretilirken, bu iplikler ayrılır ve

new strands are synthesized with the old ones as templates

şablon olarak kullanılarak, mükemmele yakın bir süreçle

in an almost perfect process.

yeni iplikler sentezlenir.

But nothing, of course, in nature

Ama doğada, tabî, hiç bir şey

is totally perfect,

tamamen mükemmel değildir,

so sometimes an error is made

yani bazen bir hata yapılır

and a wrong letter is built in.

ve yanlış bir harf inşa edilir.

And we can then see the result

Ve biz de sonuç olarak,

of such mutations

DNA dizilerini, mesela bu odada,

when we compare DNA sequences

kendi aramızdakileri karşılaştırırken

among us here in the room, for example.

bazı mutasyonlar görebiliriz.

If we compare my genome to the genome of you,

Benim genomumla sizinkini karşılaştırırsak,

approximately every 1,200, 1,300 letters

yaklaşık her 1200 - 1300 harfte

will differ between us.

bir harf farklılık gösterecektir

And these mutations accumulate

ve bu mutasyonlar yavaşça

approximately as a function of time.

zamanın bir getirisi olarak artar.

So if we add in a chimpanzee here, we will see more differences.

Buraya bir de şempanze eklersek, daha büyük farklılıklar görürüz.

Approximately one letter in a hundred

Yaklaşık her 100 harfte bir harf

will differ from a chimpanzee.

şempanzede farklı olacaktır.

And if you're then interested in the history

Eğer bir DNA parçasının veya tüm genomun

of a piece of DNA, or the whole genome,

tarihiyle ilgileniyorsanız,

you can reconstruct the history of the DNA

gözlemlediğiniz farklılıklarla bu DNA tarihini,

with those differences you observe.

tekrar inşa edebilirsiniz.

And generally we depict our ideas about this history

Genel olarak, bu tarih hakkındaki fikirlerimizi

in the form of trees like this.

bu gibi ağaç şekilleriyle ifade ederiz.

In this case, it's very simple.

Dolayısıyla, bu çok basit.

The two human DNA sequences

2 insanın DNA dizisi

go back to a common ancestor quite recently.

yakın geçmişte ortak bir ataya dönüyor.

Farther back is there one shared with chimpanzees.

Daha geçmişte, şempanzeyle ortak bir ata var.

And because these mutations

Bu mutasyonların, zamanın bir getirisi olarak

happen approximately as a function of time,

meydana gelmesinden dolayı

you can transform these differences

bu farklılıkları, genel anlamda;

to estimates of time,

iki insanın yarım milyon yıl önce,

where the two humans, typically,

ve bir şempanze ile ise,

will share a common ancestor about half a million years ago,

yaklaşık 5 milyon yıl önce ortak bir ataya sahip olduğu,

and with the chimpanzees,

tahmini bir zamana

it will be in the order of five million years ago.

dönüştürebilirsiniz.

So what has now happened in the last few years

Geçen son birkaç yılda,

is that there are account technologies around

DNA'nın birçok parçasını çok kısa zamanda

that allow you to see many, many pieces of DNA very quickly.

görebilmemize yarayan bazı teknolojiler ortaya çıktmıştır.

So we can now, in a matter of hours,

Böylelikle, tüm insan genomunu

determine a whole human genome.

sadece saatler içinde tayin edebiliyoruz.

Each of us, of course, contains two human genomes --

Tabi, her birimiz, iki insan genomu barındırıyoruz;

one from our mothers and one from our fathers.

biri annemizden gelen , biri babamızdan.

And they are around three billion such letters long.

ve bunlar, yaklaşık 3 milyar harf uzunluğunda.

And we will find that the two genomes in me,

Bendeki iki genomun

or one genome of mine we want to use,

veya kullanmak istediğimiz bir genomumun

will have about three million differences

yaklaşık olarak 3 milyon farklı noktası olduğunu

in the order of that.

bulabiliriz.

And what you can then also begin to do

Ayrıca, bu genetik farklılıkların

is to say, "How are these genetic differences

tüm dünyaya nasıl yayıldığını da

distributed across the world?"

anlatabilirisiniz.

And if you do that,

Bunu yaparsanız,

you find a certain amount of genetic variation in Africa.

Afrika'da belirli miktarda bir genetik çeşitliliğin olduğunu görürsünüz.

And if you look outside Africa,

Afrika'nın dışına bakarsanız,

you actually find less genetic variation.

daha az bir genetik çeşitlilik görürsünüz.

This is surprising, of course,

Bu tabi hayret verici,

because in the order of six to eight times fewer people

çünkü, Afrika'da yaşayan insanların sayısı,

live in Africa than outside Africa.

Afrika dışındakilerin yaklaşık 6 ila 8 katı.

Yet the people inside Africa

Oysa, Afrika'daki insanların

have more genetic variation.

genetik çeşitliliği daha fazla.

Moreover, almost all these genetic variants

Üstelik, Afrika dışında gördüğümüz

we see outside Africa

bu genetik çeşitlerin hemen hepsi,

have closely related DNA sequences

Afrika'da bulduğumuz DNA dizileriyle

that you find inside Africa.

yakından ilişkili.

But if you look in Africa,

Ancak, Afrika'ya bakarsanız,

there is a component of the genetic variation

kıta dışında yakın akrabası olmayan

that has no close relatives outside.

genetik çeşitin bir elemanı var.

So a model to explain this

Bunu açıklayan model,

is that a part of the African variation, but not all of it,

Afrikalı çeşitliliğin bir kısmının, hepsinin değil,

[has] gone out and colonized the rest of the world.

dışarı çıkıp dünyanın geri kalanına kolonize olmuş olmasıdır.

And together with the methods to date these genetic differences,

Bu genetik farklılıkların tarihini belirlemeye yarayan

this has led to the insight

metodlarla birlikte bu model,

that modern humans --

modern insanların,

humans that are essentially indistinguishable from you and me --

temel olarak siz ve benden farksız insanların,

evolved in Africa, quite recently,

çok yakın geçmişte, 100 ila 200,000 yıl önce

between 100 and 200,000 years ago.

Afrika'da evrimleştiği kavramını gündeme getirdi.

And later, between 100 and 50,000 years ago or so,

Sonra, 50 ila 100,000 yıl civarı öncesinde, dünyanın diğer

went out of Africa

kısımlarına yerleşmek için

to colonize the rest of the world.

Afrika dışına çıktılar.

So what I often like to say

Dolayısıyla, genomik bir bakış açısıyla

is that, from a genomic perspective,

"hepimiz Afrikalıyız"

we are all Africans.

demekten hoşlanıyorum.

We either live inside Africa today,

Bugün ya Afrika'da yaşıyoruz,

or in quite recent exile.

ya da taze bir sürgündeyiz.

Another consequence

Modern insanların

of this recent origin of modern humans

bu yakın kökenlerinin bir başka sonucu da

is that genetic variants

genetik çeşitlerin, genel olarak

are generally distributed widely in the world,

dünyanın geniş kesimine, birçok yere

in many places,

yayılmış olmasıdır,

and they tend to vary as gradients,

ve bunlar en azından kuş bakışıyla

from a bird's-eye perspective at least.

derece derece değişkenlik gösterme eğilimindedir.

And since there are many genetic variants,

Birçok genetik çeşit olması ve

and they have different such gradients,

bunların da bazı farklı dereceleri olması,

this means that if we determine a DNA sequence --

ki bu, bir DNA dizisini tespit edersek

a genome from one individual --

(bir bireyin genomu)

we can quite accurately estimate

bir insanın nereden geldiğini

where that person comes from,

tam olarak öngörebileceğimiz anlamına gelir,

provided that its parents or grandparents

onun bir ve ikinci kuşak atalarının

haven't moved around too much.

etrafa çok dağılmamasına yaramıştır.

But does this then mean,

fakat peki bu, mesela,

as many people tend to think,

birçok insanın düşündüğü gibi,

that there are huge genetic differences between groups of people --

farklı kıtalardaki insan grupları arasında, büyük genetik farklılıklar

on different continents, for example?

olduğu anlamına gelir mi?

Well we can begin to ask those questions also.

Hepimiz bu soruları sormaya başlayabiliriz.

There is, for example, a project that's underway

Mesela, şu an dünyanın farklı yerlerinden bin insanın

to sequence a thousand individuals --

genom dizilerinin incelendiği

their genomes -- from different parts of the world.

devam etmekte olan bir proje var.

They've sequenced 185 Africans

Afrika'daki iki topluluktan

from two populations in Africa.

185 Afrikalı incelenmiş.

[They've] sequenced approximately equally [as] many people

Yaklaşık olarak eşit olmak üzere, Avrupa ve Çin'de

in Europe and in China.

birçok insan incelenmiş.

And we can begin to say how much variance do we find,

Ve ne kadar farklılık bulduğumuzu,

how many letters that vary

kaç harfin değiştiğini,

in at least one of those individual sequences.

en azından o bireysel sekansların bir tanesi için söylemeye başladık.

And it's a lot: 38 million variable positions.

Ve bu miktar çok fazla: 38 milyon değişken pozisyon var.

But we can then ask: Are there any absolute differences

Ancak, Afrikalılarla Afrikalı olmayanlar arasında kesin bir farklılık

between Africans and non-Africans?

olup olmadığını sorabiliriz.

Perhaps the biggest difference

Galiba, çoğumuzun hayal edebileceği

most of us would imagine existed.

en büyük fark halen mevcut,

And with absolute difference --

ve mutlak bir farklılıkla;

and I mean a difference

ki kastettiğim;

where people inside Africa at a certain position,

Afrika'daki insanların belli bir pozisyonda

where all individuals -- 100 percent -- have one letter,

tüm bireylerin, %100'ünün, bir harfe sahip olduğu,

and everybody outside Africa has another letter.

ve Afrika dışındaki herkesin başka bir harfe sahip olduğu bir farklılık.

And the answer to that, among those millions of differences,

Milyonlarca farklılığın arasından bunun cevabı;

is that there is not a single such position.

böyle tek bir pozisyon bile olmamasıdır.

This may be surprising.

Bu ilginç olabilir.

Maybe a single individual is misclassified or so.

Belki bir birey yanlış sınıflandırılmıştır vs.

So we can relax the criterion a bit

Yani, kriteri biraz esnetip;

and say: How many positions do we find

Afrika'daki insanların %95'inin de sahip olduğu

where 95 percent of people in Africa have

bir çeşit,

one variant,

%95'inin sahip olduğu başka bir çeşit

95 percent another variant,

ve toplamda bu şekilde 12 çeşit olan

and the number of that is 12.

kaç tane pozisyon bulabiliriz?

So this is very surprising.

Ve bu çok ilginç.

It means that when we look at people

Yani, bu anlamda

and see a person from Africa

Afrikalı, Avrupalı veya Asyalı

and a person from Europe or Asia,

bir insan gördüğümüzde,

we cannot, for a single position in the genome with 100 percent accuracy,

o insanın, genomundaki bir pozisyonda %100 doğrulukla,

predict what the person would carry.

ne olduğunu öngöremiyoruz.

And only for 12 positions

Ve sadece 12 pozisyon için,

can we hope to be 95 percent right.

%95 ihtimalle doğru olmayı umuyoruz.

This may be surprising,

Bu ilginç olabilir.

because we can, of course, look at these people

çünkü, tabi, insanlara bakıp,

and quite easily say where they or their ancestors came from.

onların veya atalarının nereden geldiğini kolaylıkla söyleyebiliyoruz.

So what this means now

Yani şimdi bu,

is that those traits we then look at

bakıp kolayca gördüğümüz

and so readily see --

bu karakteristik özellikler,

facial features, skin color, hair structure --

yüz hatları, cilt rengi, saç yapısı,

are not determined by single genes with big effects,

bir genin büyük etkileriyle değil,

but are determined by many different genetic variants

dünyanın farklı kısımları arasında

that seem to vary in frequency

değişkenlik gösteren birçok farklı genetik çeşit

between different parts of the world.

tarafından tanımlandığı anlamına geliyor.

There is another thing with those traits

Birbirimizde kolayca gözlemleyebildiğimiz

that we so easily observe in each other

bu karakteristik özelliklerle ilgili,

that I think is worthwhile to consider,

göz önüne alınmaya değer bulduğum

and that is that, in a very literal sense,

bir başka şey de;

they're really on the surface of our bodies.

tam anlamıyla vücut yüzeyimizde olmalarıdır.

They are what we just said --

Bunlar, az önce de dediğimiz gibi --

facial features, hair structure, skin color.

yüz hatları, saç yapısı, cilt rengi.

There are also a number of features

Kıtalar arasında değişkenlik gösteren,

that vary between continents like that

yiyecekleri nasıl sindirip metabolize ettiğimizle

that have to do with how we metabolize food that we ingest,

veya bağışıklık sistemimizin vücudumuzu istila etmeye çalışan

or that have to do

mikroplarla nasıl baş ettiğiyle ilgili,

with how our immune systems deal with microbes

kıtalar arasında değişkenlik gösteren

that try to invade our bodies.

birkaç özellik daha mevcut.

But so those are all parts of our bodies

Ama bunlar; vücudumuzun,

where we very directly interact with our environment,

çevreyle direkt etkileşimde olduğu,

in a direct confrontation, if you like.

dilerseniz tamamen karşılaştığı parçalarının tümü.

It's easy to imagine

Vücudumuzun bu kısımlarının

how particularly those parts of our bodies

çevredeki seleksiyondan

were quickly influenced by selection from the environment

ve içerdikleri genlerin

and shifted frequencies of genes

değişen sıklığından

that are involved in them.

hızlıca nasıl etkilendiğini hayal etmek kolay.

But if we look on other parts of our bodies

Ancak, vücudumuzun çevreyle direkt etkileşmeyen

where we don't directly interact with the environment --

diğer kısımlarına bakarsak--

our kidneys, our livers, our hearts --

böbreklerimiz, karaciğerimiz, kalplerimiz--

there is no way to say,

bu organların nerden geldiğini

by just looking at these organs,

sadece onlara bakarak

where in the world they would come from.

söylemenin hiç bir yolu yok.

So there's another interesting thing

Ayrıca, bu çıkarımın

that comes from this realization

bir başka ilginç sonucu da;

that humans have a recent common origin in Africa,

insanların Afrika'da yakın zamanda ortak bir kökeni olduğu

and that is that when those humans emerged

ve o insanların yaklaşık 100,000 yıl önce

around 100,000 years ago or so,

göç ederken

they were not alone on the planet.

yeryüzünde yalnız olmadığıdır.

There were other forms of humans around,

Etrafta farklı tür insanlar vardı,

most famously perhaps, Neanderthals --

muhtemelen en çok bilinen, Neandertaller--

these robust forms of humans,

insanların bu sağlam türleri,

compared to the left here

ki burada sağdaki

with a modern human skeleton on the right --

modern insan iskeletiyle karşılaştırılan soldaki iskelet--

that existed in Western Asia and Europe

Batı Asya ve Avrupa'da birkaç yüz bin yıl

since several hundreds of thousands of years.

yaşamışlardır.

So an interesting question is,

Yani, ilginç bir soru da şu ki;

what happened when we met?

bir araya geldiğimizde ne oldu?

What happened to the Neanderthals?

Neandertallere ne oldu?

And to begin to answer such questions,

Bu gibi sorulara cevap vermeye başlamak için,

my research group -- since over 25 years now --

benim araştırma grubum -- şu an 25 yıldan fazla süredir --

works on methods to extract DNA

on binlerce yıl önce

from remains of Neanderthals

nesli tükenmiş hayvanların ve

and extinct animals

Neandertal kalıntılarının

that are tens of thousands of years old.

DNA'larını ayırma metodları üzerinde çalışıyor.

So this involves a lot of technical issues

Yani bu, DNA'nın nasıl ayrıldığı,

in how you extract the DNA,

dizilerini görmek için hangi şekle dönüştürüldüğü

how you convert it to a form you can sequence.

gibi bir çok teknik konu içeriyor.

You have to work very carefully

Deneylerde kendi DNA'nızın deneye karışmasından

to avoid contamination of experiments

kaçınmak için

with DNA from yourself.

çok dikkatli çalışmalısınız.

And this then, in conjunction with these methods

Birçok DNA molekülünün çok hızlı bir şekilde

that allow very many DNA molecules to be sequenced very rapidly,

dizilenmesini sağlayan bu metodlarla birlikte,

allowed us last year

bu da, bizim geçen sene,

to present the first version of the Neanderthal genome,

Neandertal genomunun ilk modelini sunmamızı sağladı,

so that any one of you

yani, şu an, en azından

can now look on the Internet, on the Neanderthal genome,

%55'ini yeniden oluşturabildiğimiz

or at least on the 55 percent of it

Neandertal genomuna

that we've been able to reconstruct so far.

internetten bakabilirsiniz.

And you can begin to compare it to the genomes

Ayrıca, şu an yaşayan insanların

of people who live today.

genomlarıyla karşılaştırmaya başlayabilirsiniz.

And one question

Sonrasında sormak isteyebileceğiniz

that you may then want to ask

bir soru olabilir:

is, what happened when we met?

biraraya geldiğimizde ne oldu?

Did we mix or not?

Melezlenme oldu mu, olmadı mı?

And the way to ask that question

Güney Avrupa'dan gelen

is to look at the Neanderthal that comes from Southern Europe

Neandertallere bakarak ve şu an yaşayan insanlarınkiyle

and compare it to genomes

genomlarını kıyaslayarak

of people who live today.

bu soru sorulabilir.

So we then look

Sonra bunu birey çiftleriyle

to do this with pairs of individuals,

yapmak için baktık ve

starting with two Africans,

iki Afrikalı ile başladık,

looking at the two African genomes,

bu iki Afrikalı genomlara bakıp

finding places where they differ from each other,

birbirlerinden hangi noktalarda ayrıldıklarını ararken,

and in each case ask: What is a Neanderthal like?

her durumda sorduk: Bir Neandertal neye benzer?

Does it match one African or the other African?

Hangi Afrikalı ile eşleşiyor?

We would expect there to be no difference,

Neandertaller hiç Afrika'da bulunmadığı için

because Neanderthals were never in Africa.

bir fark olacağını beklemiyorduk.

They should be equal, have no reason to be closer

Eşit olmalılardı, bir Afrikalı'ya daha yakın

to one African than another African.

olması için hiç bir sebep yoktu.

And that's indeed the case.

İşte asıl konu bu.

Statistically speaking, there is no difference

İstatistiksel olarak, Neandertaller'in

in how often the Neanderthal matches one African or the other.

bir Afrikalı ile veya bir başka Afrikalı ile eşleşme sıklığı olarak bir farkı yoktu.

But this is different

Ancak, bir Avrupalı ve bir Afrikalı

if we now look at the European individual and an African.

bireye bakınca, bu durum farklı.

Then, significantly more often,

Bir Neandertal,

does a Neanderthal match the European

bir Afrikalı'dan ziyade bir Avrupalı ile

rather than the African.

önemli derecede daha fazla eşleşiyor.

The same is true if we look at a Chinese individual

Çinli bir bireyle Afrikalı'yı karşılaştırınca da

versus an African,

durum aynı,

the Neanderthal will match the Chinese individual more often.

Neandertal, Çinli ile daha çok eşleşiyor.

This may also be surprising

Bu da ilginç olaiblir,

because the Neanderthals were never in China.

zira Neandertaller hiç bir zaman Çin'de bulunmadı.

So the model we've proposed to explain this

Yani, bunu açıklamak için önerdiğimiz model,

is that when modern humans came out of Africa

yaklaşık 100,000 yıl önce modern insanların

sometime after 100,000 years ago,

Afrika'dan dışarı çıktıklarında

they met Neanderthals.

Neandertallerle buluşmuş olmaları.

Presumably, they did so first in the Middle East,

Büyük ihtimalle bunu ilk önce, Neandertallerin yaşadığı

where there were Neanderthals living.

Orta Doğu'da yaptılar.

If they then mixed with each other there,

Eğer orada birbirleriyle melezlendilerse,

then those modern humans

o zaman, Afrika dışındaki herkesin

that became the ancestors

atası haline gelen

of everyone outside Africa

o modern insanlar

carried with them this Neanderthal component in their genome

genomlarında bu Neandertal elemanlarını kendileriyle birlikte

to the rest of the world.

dünyanın geri kalanına taşıdılar.

So that today, the people living outside Africa

Yani bugün, Afrika dışında yaşayan insanların

have about two and a half percent of their DNA

DNA'larının yaklaşık yüzde iki buçuğu

from Neanderthals.

Neandertallerden geliyor.

So having now a Neanderthal genome

Yani şu an, ataların kalıntılarına bakıp

on hand as a reference point

DNA'yı ayırmak için;

and having the technologies

teknolojiye ve bir referans noktası olarak

to look at ancient remains

Neandertal genine

and extract the DNA,

sahip olduğumuza göre,

we can begin to apply them elsewhere in the world.

bunu dünyanın başka herhangi bir yerinde uygulayabiliriz.

And the first place we've done that is in Southern Siberia

Bunu yaptığımız ilk yer Güney Sibirya.

in the Altai Mountains

Altay Dağları'ında

at a place called Denisova,

Denisova denilen bir yerde,

a cave site in this mountain here,

burada bir mağara yerleşkesinde

where archeologists in 2008

arkeologlar 2008 yılında

found a tiny little piece of bone --

küçük bir parça kemik --

this is a copy of it --

işte onun bir kopyası--

that they realized came from the last phalanx

buldular ve onun bir insanın serçe parmağının

of a little finger of a pinky of a human.

uç falanksı (parmağın en ucundaki küçük kemik) olduğunu farkettiler.

And it was well enough preserved

Yeteri kadar iyi korunmuştu,

so we could determine the DNA from this individual,

böylece bu bireyin DNA'sını,

even to a greater extent

hatta daha genişleterek

than for the Neanderthals actually,

Neandertaller'e yönelik olarak tanımlayabildik,

and start relating it to the Neanderthal genome

ve onu şu anki insan ve Neandertal arasında

and to people today.

ilişki kurmak için kullandık.

And we found that this individual

Ve bu bireyin yaklaşık 640,000 yıl önce

shared a common origin for his DNA sequences

Neandertallerle DNA dizileri bakımından

with Neanderthals around 640,000 years ago.

ortak bir kökeni olduğunu bulduk.

And further back, 800,000 years ago

Hatta, daha geçmişte, 800,000 yıl önce

is there a common origin

şimdiki insanlarla

with present day humans.

ortak bir kökeni olduğunu da.

So this individual comes from a population

Yani, bu birey Neandertallerle bir kökeni

that shares an origin with Neanderthals,

paylaşan bir toplumdan geliyor,

but far back and then have a long independent history.

ama, daha eskiden uzun ve bağımsız bir hikâyesi var.

We call this group of humans,

Bu küçük, küçücük kemik parçasından

that we then described for the first time

yola çıkarak tariflediğimiz

from this tiny, tiny little piece of bone,

bu insan grubunu,

the Denisovans,

Denisovalıları,

after this place where they were first described.

bu ilk tanımlandıkları yerin adıyla andık.

So we can then ask for Denisovans

Yani şimdi Neandertaller ile ilgili sorduğumuz soruyu

the same things as for the Neanderthals:

Denisovalılarla ilgili de sorabiliriz:

Did they mix with ancestors of present day people?

Onlar da şimdiki insanların atalarıyla melezlendiler mi?

If we ask that question,

Eğer bu soruyu sorarsak ve

and compare the Denisovan genome

Denisovalı genomunu

to people around the world,

dünyadaki diğer insanlarla karşılaştırırsak,

we surprisingly find

ilginç bir şekilde, Denisovalı DNA'sının

no evidence of Denisovan DNA

şu an Sibirya'nın yakınında bile yaşayan

in any people living even close to Siberia today.

herhangi bir insanla uyuştuğuna dair hiç bir kanıt olmadığını görüyoruz.

But we do find it in Papua New Guinea

Ancak Papua Yeni Gine'de ve

and in other islands in Melanesia and the Pacific.

Melanezya ve Pasifik'teki diğer adalarda buna dair kanıt buluyoruz.

So this presumably means

Yani muhtemelen bu,

that these Denisovans had been more widespread in the past,

Melanezyalılar'ın atalarının Sibirya'da

since we don't think that the ancestors of Melanesians

hiç bulunmadığını düşündüğümüz için, Denisovalılar'ın

were ever in Siberia.

geçmişte daha yaygın olduğu anlamına geliyor.

So from studying

Nesli tükenmiş insanların

these genomes of extinct humans,

bu genomlarını çalışarak,

we're beginning to arrive at a picture of what the world looked like

modern insanların Afrika dışına çıkmaya başladıklarında

when modern humans started coming out of Africa.

dünyanın benzediği bir resme ulaşmaya yaklaşıyoruz.

In the West, there were Neanderthals;

Batıda Neandertaller ;

in the East, there were Denisovans --

doğuda Denisovalılar --

maybe other forms of humans too

belki henüz tanımlayamadığımız

that we've not yet described.

başka tür insanlar da vardı.

We don't know quite where the borders between these people were,

Bu insanların aralarındaki sınırların tam olarak nerede olduğunu bilmiyoruz,

but we know that in Southern Siberia,

ama, Güney Sibirya'da,

there were both Neanderthals and Denisovans

en azından hem Neandertaller'in, hem Denisovalılar'ın,

at least at some time in the past.

geçmişte bir zamanda bulunduğunu biliyoruz.

Then modern humans emerged somewhere in Africa,

Sonra modern insanlar Afrika'da bir yere göç ettiler,

came out of Africa, presumably in the Middle East.

Afrika dışına, büyük ihtimalle Orta Doğu'ya gittiler.

They meet Neanderthals, mix with them,

Neandertallerle karşılaştılar, onlarla melezlendiler,

continue to spread over the world,

dünyaya dağılmaya devam ettiler,

and somewhere in Southeast Asia,

ve Güneydoğu Asya'da bir yere,

they meet Denisovans and mix with them

ve Denisovalılar ile karşılaştılar ve melezlendiler

and continue on out into the Pacific.

ve Pasifik'e doğru devam ettiler.

And then these earlier forms of humans disappear,

Ve sonra insanların bu erken formları kayboluyor,

but they live on a little bit today

ama şu an bazılarımızın içinde

in some of us --

az da olsa yaşamaya devam ediyorlar --

in that people outside of Africa have two and a half percent of their DNA

Afrika dışındaki insanların DNA'larının yüzde iki buçuğu

from Neanderthals,

Neandertaller'den

and people in Melanesia

ve Melanezya'daki insanların

actually have an additional five percent approximately

aslında fazladan yaklaşık olarak yüzde beşi

from the Denisovans.

Denisovalılar'dan.

Does this then mean that there is after all

Tüm bunlardan yola çıkarak; bu,

some absolute difference

Afrika dışındaki insanlar genomlarında

between people outside Africa and inside Africa

nesli tükenmiş insan tülerinden gelen

in that people outside Africa

eski elemanları taşırken, Afrikalılar taşımadığı için

have this old component in their genome

Afrika'da olan ve Afrika dışından olan insanlar arasında,

from these extinct forms of humans,

kesin bir farklılık olduğu

whereas Africans do not?

anlamına mı geliyor?

Well I don't think that is the case.

Bence konu bu değil.

Presumably, modern humans

Muhtemelen, modern insanlar

emerged somewhere in Africa.

Afrika'da bir yere göç ettiler.

They spread across Africa also, of course,

Afrika üzerinden tabi başka yerlere,

and there were older, earlier forms of humans there.

daha eski insan türlerinin olduğu yerlere de yayıldılar.

And since we mixed elsewhere,

Başka bir yerde melezlendiğimiz için,

I'm pretty sure that one day,

Afrika'daki daha eski türlerin de

when we will perhaps have a genome

muhtemelen bir genomunu

of also these earlier forms in Africa,

taşıyacağımız bir gün,

we will find that they have also mixed

onların da Afrika'daki eski modern insanlarla

with early modern humans in Africa.

melezlendiğini bulacağımızdan eminim.

So to sum up,

Yani ,özetlersek,

what have we learned from studying genomes

şimdiki insanların ve nesli tükenmiş olanların

of present day humans

genomlarını çalışmaktan

and extinct humans?

ne öğrendik?

We learn perhaps many things,

Galiba birçok şey öğrendik,

but one thing that I find sort of important to mention

ama bahsetmeyi önemli bulduğum bir şey;

is that I think the lesson is that we have always mixed.

bence hep melezlenmekte olduğumuz dersidir.

We mixed with these earlier forms of humans,

Eski insan türleriyle

wherever we met them,

nerede karşılaştıysak melezlendik

and we mixed with each other ever since.

ve o zamandan beri birbirimizle melezleniyoruz.

Thank you for your attention.

İlginize teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)