Svante Pääbo: DNA clues to our inner neanderthal

Μετάφραση: Kiriakos Xanthopoulos Επιμέλεια: Mary Keramida

What I want to talk to you about

Αυτό για το οποίο θα ήθελα να σας μιλήσω

is what we can learn from studying the genomes

είναι τι μπορούμε να μάθουμε μελετώντας τα γονιδιώματα

of living people

των ζώντων ανθρώπων

and extinct humans.

καθώς και των εξαφανισμένων.

But before doing that,

Πρώτα, όμως

I just briefly want to remind you about what you already know:

θέλω να σας υπενθυμίσω εν συντομία αυτά που ήδη ξέρετε:

that our genomes, our genetic material,

ότι τα γονιδιώματά μας, το γενετικό μας υλικό,

are stored in almost all cells in our bodies in chromosomes

είναι αποθηκευμένο σχεδόν σ' όλα τα κύτταρα του σώματός μας

in the form of DNA,

σε χρωμοσώματα με τη μορφή DNA,

which is this famous double-helical molecule.

το διάσημο αυτό μόριο με το σχήμα διπλής έλικας.

And the genetic information

Η γενετική πληροφορία

is contained in the form of a sequence

περιέχεται (στο DNA) με τη μορφή αλληλουχίας

of four bases

τεσσάρων βάσεων

abbreviated with the letters A, T, C and G.

που γράφονται σε συντομία με τα γράμματα A, T, C και G.

And the information is there twice --

Η πληροφορία αυτή υπάρχει δύο φορές

one on each strand --

-- μία σε κάθε αλυσίδα--,

which is important,

το οποίο είναι σημαντικό

because when new cells are formed, these strands come apart,

διότι όταν σχηματίζονται νέα κύτταρα, αυτές οι αλυσίδες ανοίγουν,

new strands are synthesized with the old ones as templates

νέες αλυσίδες συντίθενται με τις παλιές ως οδηγούς

in an almost perfect process.

με μία διαδικασία σχεδόν τέλεια.

But nothing, of course, in nature

Μα τίποτα, βέβαια, στη φύση

is totally perfect,

δεν είναι απόλυτα τέλειο,

so sometimes an error is made

έτσι κάποιες φορές γίνεται ένα λάθος

and a wrong letter is built in.

και ένα λάθος γράμμα τοποθετείται .

And we can then see the result

Μπορούμε να δούμε το αποτέλεσμα

of such mutations

τέτοιων μεταλλάξεων

when we compare DNA sequences

όταν συγκρίνουμε αλληλουχίες DNA

among us here in the room, for example.

μεταξύ όσων είμαστε στην αίθουσα, για παράδειγμα.

If we compare my genome to the genome of you,

Αν συγκρίνουμε το γονιδίωμά μου με το δικό σας

approximately every 1,200, 1,300 letters

περίπου κάθε 1200-1300 γράμματα

will differ between us.

θα υπάρχουν διαφορές μεταξύ μας.

And these mutations accumulate

Αυτές οι μεταλλάξεις συσσωρεύονται

approximately as a function of time.

περίπου σε συνάρτηση με το χρόνο.

So if we add in a chimpanzee here, we will see more differences.

Άρα, αν προσθέσουμε και έναν χιμπατζή, θα δούμε

Approximately one letter in a hundred

περισσότερες διαφορές. Περίπου 1 στα 100 γράμματα

will differ from a chimpanzee.

θα διαφέρει από ένα χιμπατζή.

And if you're then interested in the history

Αν ενδιαφέρεται κανείς για την ιστορία

of a piece of DNA, or the whole genome,

ενός κομματιού DNA ή όλου του γονιδιώματός,

you can reconstruct the history of the DNA

μπορεί να ανακατασκευάσει την ιστορία του DNA

with those differences you observe.

βάσει των διαφορών που παρατηρεί.

And generally we depict our ideas about this history

Γενικά, απεικονίζουμε τα πιστεύω μας για αυτή την ιστορία

in the form of trees like this.

με τη μορφή δέντρων σαν και αυτό.

In this case, it's very simple.

Σ' αυτή την περίπτωση είναι πολύ απλό.

The two human DNA sequences

Οι δύο ανθρώπινες αλληλουχίες DNA

go back to a common ancestor quite recently.

μοιράζονται έναν κοινό πρόγονο πολύ πρόσφατα.

Farther back is there one shared with chimpanzees.

Πιο πίσω υπάρχει ένας κοινός πρόγονος με τους χιμπατζήδες.

And because these mutations

Επειδή αυτές οι μεταλλάξεις

happen approximately as a function of time,

συμβαίνουν κατά προσέγγιση σε συνάρτηση με το χρόνο

you can transform these differences

μπορεί κανείς να μετατρέψει αυτές τις διαφορές

to estimates of time,

σε υπολογισμό του χρόνου,

where the two humans, typically,

όπου οι δύο ανθρώποι, τυπικά,

will share a common ancestor about half a million years ago,

μοιράζονται έναν κοινό πρόγονο περιπού 500.000 χρόνια πριν

and with the chimpanzees,

ενώ με τους χιμπατζήδες

it will be in the order of five million years ago.

5.000.000 χρόνια πριν, αντίστοιχα.

So what has now happened in the last few years

Οπότε, αυτό που έγινε τα τελευταία χρόνια

is that there are account technologies around

είναι ότι αναπτύχθηκαν τεχνολογίες υπολογισμού

that allow you to see many, many pieces of DNA very quickly.

που μας επιτρέπουν να δούμε γρήγορα πολλά κομμάτια DNA.

So we can now, in a matter of hours,

Σε λίγες ώρες, μπορούμε

determine a whole human genome.

να προσδιορίσουμε ένα ολόκληρο ανθρώπινο γονιδίωμα.

Each of us, of course, contains two human genomes --

Ο καθένας από μας, βέβαια, περιέχει δύο ανθρώπινα γονιδιώματα

one from our mothers and one from our fathers.

-ένα από τη μητέρα και ένα από τον πατέρα μας.

And they are around three billion such letters long.

Το μήκος τους είναι περίπου τρία δις τέτοιων γραμμάτων.

And we will find that the two genomes in me,

Και θα βρούμε ότι τα δύο γονιδιώματα σε μένα

or one genome of mine we want to use,

ή το ένα γονιδίωμά μου που θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε,

will have about three million differences

θα έχουν γύρω στις 3 εκατομμύρια διαφορές

in the order of that.

με τη σειρά τους.

And what you can then also begin to do

Αυτό που μπορείτε τότε να αρχίσετε να κάνετε

is to say, "How are these genetic differences

είναι να πείτε, «Πώς έχουν αυτές οι γενετικές διαφορές

distributed across the world?"

κατανεμηθεί σε όλο τον κόσμο;»

And if you do that,

Όταν το κάνετε αυτό,

you find a certain amount of genetic variation in Africa.

μπορείτε να βρείτε κάποια γενετική παραλλαγή στην Αφρική.

And if you look outside Africa,

Αν κοιτάξετε εκτός Αφρικής,

you actually find less genetic variation.

θα βρείτε λιγότερη γενετική παραλλαγή.

This is surprising, of course,

Αυτό είναι περίεργο, φυσικά,

because in the order of six to eight times fewer people

επειδή έξι ως οκτώ φορές λιγότερα άτομα

live in Africa than outside Africa.

ζουν στην Αφρική από ό,τι εκτός Αφρικής.

Yet the people inside Africa

Παρ' όλα αυτά οι άνθρωποι στην Αφρική

have more genetic variation.

έχουν μεγαλύτερη γενετική παραλλαγή.

Moreover, almost all these genetic variants

Επιπλέον, σχεδόν όλες αυτές οι γενετικές παραλλαγές

we see outside Africa

που βλέπουμε εκτός Αφρικής

have closely related DNA sequences

έχουν συγγενικές αλληλουχίες DNA

that you find inside Africa.

με αυτές που μπορείτε να βρείτε μέσα στην Αφρική.

But if you look in Africa,

Αλλά αν κοιτάξετε στην Αφρική,

there is a component of the genetic variation

υπάρχει ένα στοιχείο της γενετικής παραλλαγής

that has no close relatives outside.

που δεν συγγενεύει στενά με τα αντίστοιχα εκτός Αφρικής.

So a model to explain this

Μία θεωρία για να εξηγηθεί αυτό

is that a part of the African variation, but not all of it,

είναι ότι ένα μέρος της αφρικανικής παραλλαγής, αλλά όχι όλη,

[has] gone out and colonized the rest of the world.

βγήκε εκτός και αποίκισε τον υπόλοιπο κόσμο.

And together with the methods to date these genetic differences,

Μαζί με τις μεθόδους χρονολόγησης αυτών των γενετικών

this has led to the insight

διαφορών, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα

that modern humans --

ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι--

humans that are essentially indistinguishable from you and me --

άνθρωποι που δεν διαφέρουν ουσιαστικά από εσάς και εμένα--

evolved in Africa, quite recently,

εξελίχθηκαν στην Αφρική, πολύ πρόσφατα,

between 100 and 200,000 years ago.

μεταξύ 100 και 200.000 χρόνων πριν.

And later, between 100 and 50,000 years ago or so,

Μεταξύ 100 και 50.000 χρόνων πριν περίπου

went out of Africa

βγήκε εκτός Αφρικής

to colonize the rest of the world.

και αποίκισε τον υπόλοιπο κόσμο.

So what I often like to say

Μ' αρέσει συχνά να λέω

is that, from a genomic perspective,

ότι από τη σκοπιά της γονιδιωματικής,

we are all Africans.

είμαστε όλοι Αφρικανοί.

We either live inside Africa today,

Μπορεί να ζούμε μέσα στην Αφρική

or in quite recent exile.

ή σε πολύ πρόσφατη εξορία.

Another consequence

Μια άλλη συνέπεια

of this recent origin of modern humans

αυτής της πρόσφατης προέλευσης των σύγχρονων ανθρώπων

is that genetic variants

είναι ότι οι γενετικές παραλλαγές

are generally distributed widely in the world,

γενικά κατανέμονται ευρέως στον κόσμο,

in many places,

σε πολλά μέρη

and they tend to vary as gradients,

και τείνουν να διαφέρουν βαθμιδωτά,

from a bird's-eye perspective at least.

τουλάχιστον κάτω από μία πανοραμική άποψη.

And since there are many genetic variants,

Και επειδή υπάρχουν πολλές γενετικές παραλλαγές

and they have different such gradients,

και έχουν διαφορετικές διαβαθμίσεις,

this means that if we determine a DNA sequence --

σημαίνει ότι αν προσδιορίσουμε μια ακολουθία DNA--

a genome from one individual --

ένα γονιδίωμα από ένα άτομο--

we can quite accurately estimate

μπορούμε να υπολογίσουμε με μεγάλη ακρίβεια

where that person comes from,

από πού προέρχεται αυτό το άτομο,

provided that its parents or grandparents

υπό τον όρο ότι οι γονείς ή παππούδες

haven't moved around too much.

δεν έχουν μετακινηθεί πάρα πολύ.

But does this then mean,

Αλλά μήπως αυτό σημαίνει,

as many people tend to think,

όπως πολλοί άνθρωποι νομίζουν,

that there are huge genetic differences between groups of people --

ότι υπάρχουν τεράστιες γενετικές διαφορές μεταξύ

on different continents, for example?

πληθυσμιακών ομάδων --π.χ. σε διαφορετικές ηπείρους;

Well we can begin to ask those questions also.

Μπορούμε να ξεκινήσουμε να κάνουμε τέτοιες ερωτήσεις.

There is, for example, a project that's underway

Υπάρχει, για παράδειγμα, ένα έργο που βρίσκεται σε εξέλιξη

to sequence a thousand individuals --

να προσδιορίσει τις αλληλουχίες χιλίων ατόμων

their genomes -- from different parts of the world.

--τα γονιδιώματά τους-- από διαφορετικά μέρη του κόσμου.

They've sequenced 185 Africans

Έχουν προσδιορίσει 185 Αφρικανούς

from two populations in Africa.

από δύο πληθυσμούς στην Αφρική.

[They've] sequenced approximately equally [as] many people

[Εχουν] προσδιορίσει περίπου ίδια ποσότητα ατόμων

in Europe and in China.

στην Ευρώπη και στην Κίνα.

And we can begin to say how much variance do we find,

Μπορούμε να πούμε πόση ποικιλομορφία εντοπίζουμε,

how many letters that vary

πόσα γράμματα διαφέρουν

in at least one of those individual sequences.

σε μία τουλάχιστον από αυτές τις μεμονωμένες ακολουθίες.

And it's a lot: 38 million variable positions.

Και είναι πολλά: 38 εκατομμύρια μεταβλητές θέσεις.

But we can then ask: Are there any absolute differences

Μπορούμε έπειτα να αναρωτηθούμε: υπάρχουν απόλυτες

between Africans and non-Africans?

διαφορές μεταξύ Αφρικανών και μη-Αφρικανών;

Perhaps the biggest difference

Ίσως η μεγαλύτερη διαφορά

most of us would imagine existed.

που μπορεί να φανταστεί κανείς.

And with absolute difference --

Και με την απόλυτη διαφορά--

and I mean a difference

εννοώ τη διαφορά

where people inside Africa at a certain position,

όπου άτομα μέσα στην Αφρική σε μια συγκεκριμένη θέση,

where all individuals -- 100 percent -- have one letter,

όπου όλα τα άτομα --100 τοις εκατό-- έχουν ένα γράμμα,

and everybody outside Africa has another letter.

και όλος ο κόσμος εκτός Αφρικής έχει άλλο γράμμα.

And the answer to that, among those millions of differences,

Η απάντηση σ' αυτό είναι ότι μεταξύ των εκατομμυρίων διαφορών,

is that there is not a single such position.

δεν υπάρχει ούτε μία τέτοια θέση.

This may be surprising.

Αυτό μπορεί να προκαλεί έκπληξη.

Maybe a single individual is misclassified or so.

Ίσως ένα άτομο να μη κατηγοριοποιήθηκε σωστά.

So we can relax the criterion a bit

Έτσι μπορεί να χαλαρώσουμε λίγο το κριτήριο

and say: How many positions do we find

και να ρωτήσουμε: πόσες θέσεις βρίσκουμε

where 95 percent of people in Africa have

όπου το 95 τοις εκατό των ανθρώπων στην Αφρική έχουν

one variant,

μία παραλλαγή,

95 percent another variant,

το 95 τοις εκατό μία άλλη παραλλαγή,

and the number of that is 12.

και ο αριθμός αυτός είναι 12.

So this is very surprising.

Αυτό είναι πράγματι πολύ περίεργο.

It means that when we look at people

Σημαίνει πως όταν μελετάμε πληθυσμούς

and see a person from Africa

και παρατηρήσουμε ένα άτομο από την Αφρική

and a person from Europe or Asia,

και ένα άτομο από την Ευρώπη ή την Ασία,

we cannot, for a single position in the genome with 100 percent accuracy,

δεν μπορούμε, για μια θέση στο γονιδίωμα με ακρίβεια 100%,

predict what the person would carry.

να προβλέψουμε τι θα φέρει αυτό το άτομο.

And only for 12 positions

Και μόνο για 12 θέσεις

can we hope to be 95 percent right.

μπορούμε να ελπίζουμε σε 95% επιτυχία.

This may be surprising,

Αυτό μπορεί να προκαλεί έκπληξη, καθώς

because we can, of course, look at these people

μπορούμε, φυσικά, να κοιτάξουμε αυτούς τους ανθρώπους

and quite easily say where they or their ancestors came from.

και να πούμε εύκολα από που ήρθαν αυτοί ή οι πρόγονοί τους.

So what this means now

Αυτό σημαίνει

is that those traits we then look at

πως αυτά τα χαρακτηριστικά που εξετάζουμε

and so readily see --

και τόσο εύκολα παρατηρούμε --

facial features, skin color, hair structure --

χαρακτηριστικά προσώπου, χρώμα δέρματος, δομή μαλλιών--

are not determined by single genes with big effects,

δεν καθορίζεται από συγκεκριμένα γονίδια με μεγάλες επιπτώσεις,

but are determined by many different genetic variants

αλλά από πολλές διαφορετικές γενετικές παραλλαγές

that seem to vary in frequency

που φαίνεται να ποικίλουν σε συχνότητα

between different parts of the world.

μεταξύ διαφορετικών περιοχών του κόσμου.

There is another thing with those traits

Υπάρχει κάτι άλλο με τα γνωρίσματα

that we so easily observe in each other

που παρατηρούμε εύκολα μεταξύ μας

that I think is worthwhile to consider,

και πιστεύω ότι αξίζει τον κόπο να εξετάσουμε,

and that is that, in a very literal sense,

Αυτό είναι ότι, κυριολεκτικά,

they're really on the surface of our bodies.

αυτά βρίσκονται στην επιφάνεια των σωμάτων μας.

They are what we just said --

Είναι αυτό που μόλις είπαμε--

facial features, hair structure, skin color.

χαρακτηριστικά προσώπου, δομή μαλλιών, χρώμα δέρματος.

There are also a number of features

Υπάρχουν επίσης μια σειρά από χαρακτηριστικά

that vary between continents like that

που διαφέρουν μεταξύ των ηπείρων

that have to do with how we metabolize food that we ingest,

που έχουν να κάνουν με το πώς μεταβολίζουμε τα τρόφιμα

or that have to do

που καταναλώνουμε ή που έχουν να κάνουν

with how our immune systems deal with microbes

με τον τρόπο που το ανοσοποιητικό σύστημα αντιμετωπίζει

that try to invade our bodies.

τα μικρόβια που προσπαθούν να εισβάλουν στα σώματά μας.

But so those are all parts of our bodies

Αυτά είναι όλα τα τμήματα των οργανισμών μας

where we very directly interact with our environment,

όπου εμείς αλληεπιδρούμε άμεσα με το περιβάλλον μας,

in a direct confrontation, if you like.

σε μία απευθείας αντιπαράθεση, τολμώ να πω.

It's easy to imagine

Είναι εύκολο να φανταστεί κανείς

how particularly those parts of our bodies

πώς ιδιαίτερα εκείνα τα τμήματα των οργανισμών μας

were quickly influenced by selection from the environment

επηρεάστηκαν γρήγορα από την επιλογή του περιβάλλοντος

and shifted frequencies of genes

και μετέθεσαν συχνότητες των γονιδίων

that are involved in them.

που σχετίζονται με αυτά.

But if we look on other parts of our bodies

Αλλά εάν κοιτάξουμε σε άλλα τμήματα των οργανισμών μας

where we don't directly interact with the environment --

όπου δεν αλληλεπιδρούμε άμεσα με το περιβάλλον

our kidneys, our livers, our hearts --

-- τα νεφρά, το συκώτι, τις καρδιές μας--

there is no way to say,

δεν υπάρχει τρόπος να πούμε,

by just looking at these organs,

εξετάζοντας μόνο αυτά τα όργανα,

where in the world they would come from.

από ποιο μέρος του κόσμου μπορεί να προέρχονται.

So there's another interesting thing

Υπάρχει και κάτι άλλο ενδιαφέρον

that comes from this realization

που προκύπτει από αυτή τη διαπίστωση.

that humans have a recent common origin in Africa,

Οι άνθρωποι έχουν πρόσφατη κοινή καταγωγή στην Αφρική

and that is that when those humans emerged

και όταν εμφανίστηκαν αυτοί οι άνθρωποι

around 100,000 years ago or so,

περίπου 100.000 χρόνια πριν,

they were not alone on the planet.

δεν ήταν μόνοι στον πλανήτη.

There were other forms of humans around,

Υπήρχαν άλλες μορφές των ανθρώπων γύρω,

most famously perhaps, Neanderthals --

οι πιο γνωστοί ίσως, οι Νεάντερταλ

these robust forms of humans,

--αυτές τις εύρωστες μορφές ανθρώπων,

compared to the left here

συγκρινόμενοι στα αριστερά

with a modern human skeleton on the right --

με ένα μοντέρνο ανθρώπινο σκελετό στα δεξιά--

that existed in Western Asia and Europe

που υπήρχαν στη Δυτική Ασία και Ευρώπη

since several hundreds of thousands of years.

εδώ και αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια.

So an interesting question is,

Επομένως, μια ενδιαφέρουσα ερώτηση είναι,

what happened when we met?

τι συνέβη όταν συναντηθήκαμε;

What happened to the Neanderthals?

Τι απέγιναν οι Νεάντερταλ;

And to begin to answer such questions,

Για να ξεκινήσει να απαντά τέτοιες ερωτήσεις,

my research group -- since over 25 years now --

η ερευνητική μου ομάδα --εδώ και 25 χρόνια--

works on methods to extract DNA

ερευνά τη μεθοδολογία εξαγωγής DNA

from remains of Neanderthals

από κατάλοιπα του Νεάντερταλ

and extinct animals

και εξαφανισμένων ζώων

that are tens of thousands of years old.

τα οποία είναι δεκάδες χιλιάδων ετών.

So this involves a lot of technical issues

Αυτό συνεπάγεται πολλά τεχνικά θέματα

in how you extract the DNA,

όπως πώς μπορεί να εξαχθεί το DNA,

how you convert it to a form you can sequence.

πώς μπορεί να προσδιοριστεί σε μία αλληλουχία.

You have to work very carefully

Πρέπει να εργαστούμε πολύ σχολαστικά

to avoid contamination of experiments

για την αποφυγή επιμόλυνσης των πειραμάτων

with DNA from yourself.

με DNA από τον εαυτό μας.

And this then, in conjunction with these methods

Αυτή η διαδικασία, σε συνδυασμό με τις μεθόδους

that allow very many DNA molecules to be sequenced very rapidly,

που επιτρέπουν τον ταχύτατο προσδιορισμό αλληλουχίας

allowed us last year

πολλών μορίων DNA, μας επέτρεψε πέρυσι

to present the first version of the Neanderthal genome,

να παρουσιάσουμε την πρώτη έκδοση του γονιδιώματος

so that any one of you

Νεάντερταλ, ώστε ο κάθε ένας από εσάς

can now look on the Internet, on the Neanderthal genome,

να μπορεί να δει στο Διαδίκτυο, το γονιδίωμα Νεάντερταλ

or at least on the 55 percent of it

ή τουλάχιστον το 55% του γονιδιώματος

that we've been able to reconstruct so far.

που καταφέραμε να ανακατασκευάσουμε μέχρι στιγμής.

And you can begin to compare it to the genomes

Μπορείτε να αρχίσετε να το συγκρίνετε με τα γονιδιώματα

of people who live today.

των ανθρώπων που ζουν σήμερα.

And one question

Μία ερώτηση

that you may then want to ask

που μπορεί να θέλετε να κάνετε

is, what happened when we met?

είναι, τι συνέβη όταν συναντηθήκαμε;

Did we mix or not?

Σμίξαμε ή όχι;

And the way to ask that question

Και ο τρόπος για να θέσουμε αυτό το ερώτημα

is to look at the Neanderthal that comes from Southern Europe

είναι να εξετάσουμε τον Νεάντερταλ της Νότιας Ευρώπης

and compare it to genomes

και να τον συγκρίνουμε με γονιδιώματα

of people who live today.

των ανθρώπων που ζουν σήμερα.

So we then look

Εξετάζουμε στη συνέχεια

to do this with pairs of individuals,

να γίνει αυτό με ζευγάρια ατόμων

starting with two Africans,

ξεκινώντας με δύο Αφρικανούς,

looking at the two African genomes,

ελέγχοντας τα δύο αφρικανικά γονιδιώματα,

finding places where they differ from each other,

βρίσκοντας σημεία όπου διαφέρουν μεταξύ τους,

and in each case ask: What is a Neanderthal like?

και σε κάθε περίπτωση ψάχνουμε: ποιο μοιάζει με Νεάντερταλ;

Does it match one African or the other African?

Ταιριάζει ο ένας Αφρικανός ή ο άλλος;

We would expect there to be no difference,

Θα περιμέναμε να μην υπάρχει καμία διαφορά,

because Neanderthals were never in Africa.

καθώς οι Νεάντερταλ δεν βρέθηκαν ποτέ στην Αφρική.

They should be equal, have no reason to be closer

Θα έπρεπε να ισοβαθμούν. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να

to one African than another African.

βρίσκονται πιο κοντά στον ένα Αφρικανό απ' ότι στον άλλο.

And that's indeed the case.

Και πράγματι έτσι είναι.

Statistically speaking, there is no difference

Στατιστικά μιλώντας, δεν υπάρχει διαφορά στο πόσο συχνά

in how often the Neanderthal matches one African or the other.

οι Νεάντερταλ ταιριάζουν με ένα Αφρικανό ή άλλο Αφρικανό.

But this is different

Αλλά είναι διαφορετικά

if we now look at the European individual and an African.

αν ελέγξουμε έναν Ευρωπαίο και έναν Αφρικανό.

Then, significantly more often,

Σε αυτή την περίπτωση, σημαντικά πιο συχνά,

does a Neanderthal match the European

ένας Νεάντερταλ ταιριάζει με έναν Ευρωπαίο

rather than the African.

σε σχέση με τον Αφρικανό.

The same is true if we look at a Chinese individual

Το ίδιο συμβαίνει αν εξετάσουμε έναν Κινέζο

versus an African,

έναντι ενός Αφρικανού.

the Neanderthal will match the Chinese individual more often.

ο Νεάντερταλ θα ταιριάξει με τον Κινέζο πιο συχνά.

This may also be surprising

Αυτό μπορεί επίσης να προκαλεί έκπληξη

because the Neanderthals were never in China.

αφού οι Νεάντερταλ δεν υπήρξαν ποτέ στην Κίνα.

So the model we've proposed to explain this

Γι' αυτό και το μοντέλο εξήγησης που προτείναμε είναι

is that when modern humans came out of Africa

είναι ότι όταν οι σύγχρονοι ανθρώποι ήρθαν από την Αφρική

sometime after 100,000 years ago,

κάποια στιγμή πριν από 100.000 χρόνια,

they met Neanderthals.

συναντήθηκαν με τους Νεάντερταλ.

Presumably, they did so first in the Middle East,

Προφανώς, αυτό συνέβη πρώτα στη Μέση Ανατολή,

where there were Neanderthals living.

όπου ζούσαν ήδη Νεάντερταλ.

If they then mixed with each other there,

Αν στη συνέχεια αναμείχθηκαν μεταξύ τους,

then those modern humans

τότε αυτοί οι σύγχρονοι άνθρωποι

that became the ancestors

που έγιναν οι πρόγονοι

of everyone outside Africa

όλων εκτός Αφρικής

carried with them this Neanderthal component in their genome

μετέφεραν αυτό το στοιχείο Νεάντερταλ του γονιδίωματός τους

to the rest of the world.

στον υπόλοιπο κόσμο.

So that today, the people living outside Africa

Σήμερα, οι άνθρωποι που ζουν εκτός Αφρικής

have about two and a half percent of their DNA

έχουν περίπου 2,5% του DNA τους

from Neanderthals.

από τους Νεάντερταλ.

So having now a Neanderthal genome

Έχοντας ένα γονιδίωμα Νεάντερταλ

on hand as a reference point

ως σημείο αναφοράς

and having the technologies

και έχοντας τις τεχνολογίες

to look at ancient remains

για να εξετάσουμε τα αρχαία κατάλοιπα

and extract the DNA,

και να εξάγουμε το DNA,

we can begin to apply them elsewhere in the world.

μπορούμε να το εφαρμόσουμε και σε άλλα μέρη του κόσμου.

And the first place we've done that is in Southern Siberia

Το πρώτο μέρος που το κάναμε αυτό είναι η Νότια Σιβηρία,

in the Altai Mountains

στα βουνά Αλτάι,

at a place called Denisova,

σε έναν τόπο που ονομάζεται Ντενίσοβα,

a cave site in this mountain here,

μια σπηλιά σε αυτό το βουνό,

where archeologists in 2008

όπου αρχαιολόγοι το 2008

found a tiny little piece of bone --

βρήκαν ένα μικρό μικρό κομμάτι οστού

this is a copy of it --

--αυτό είναι ένα αντίγραφό του--

that they realized came from the last phalanx

που συνειδητοποίησαν πως προήλθε από την τελευταία φάλαγγα

of a little finger of a pinky of a human.

του μικρού δακτύλου ενός ανθρώπου.

And it was well enough preserved

Ήταν τόσο καλά διατηρημένο

so we could determine the DNA from this individual,

που μπορέσαμε να προσδιορίσουμε το DNA του ατόμου,

even to a greater extent

σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό

than for the Neanderthals actually,

από ό,τι για το Νεάντερταλ,

and start relating it to the Neanderthal genome

και ξεκινήσαμε να το συσχετίζουμε με το γονιδίωμα του

and to people today.

Νεάντερταλ και σύγχρονων ανθρώπων.

And we found that this individual

Διαπιστώσαμε ότι αυτό το άτομο

shared a common origin for his DNA sequences

έχει κοινή προέλευση για τις ακολουθίες του DNA του

with Neanderthals around 640,000 years ago.

με τους Νεάντερταλ πριν από περίπου 640.000 χρόνια.

And further back, 800,000 years ago

Ακόμα πιο πίσω, πριν 800.000 χρόνια

is there a common origin

έχει κοινή προέλευση

with present day humans.

με τους σύγχρονους ανθρώπους.

So this individual comes from a population

Το άτομο αυτό προέρχεται από έναν πληθυσμό

that shares an origin with Neanderthals,

που έχει κοινή προέλευση με τους Νεάντερταλ,

but far back and then have a long independent history.

πολύ πίσω αλλά έπειτα ακολουθεί μια μεγάλη ανεξάρτητη ιστορία.

We call this group of humans,

Ονομάζουμε αυτή την πληθυσμιακή ομάδα

that we then described for the first time

που περιγράφουμε για πρώτη φορά

from this tiny, tiny little piece of bone,

από αυτό το μικροσκοπικό κομμάτι οστού,

the Denisovans,

Ντενίσοβαν,

after this place where they were first described.

από τον τόπο όπου εντοπίστηκαν πρώτη φορά.

So we can then ask for Denisovans

Μπορούμε στη συνέχεια να ελέγξουμε για τους Ντενίσοβαν

the same things as for the Neanderthals:

τα ίδια με τους Νεάντερταλ:

Did they mix with ancestors of present day people?

Αναμείχθηκαν με προγόνους των σύγχρονων ανθρώπων;

If we ask that question,

Κάνοντας αυτή την ερώτηση,

and compare the Denisovan genome

και συγκρίνοντας το γονιδίωμα του Denisovan

to people around the world,

με ανθρώπους ανά τον κόσμο,

we surprisingly find

δεν βρίσκουμε, περιέργως, κανένα

no evidence of Denisovan DNA

αποδεικτικό στοιχείο του DNA του Ντενίσοβαν σε κανένα

in any people living even close to Siberia today.

πληθυσμό που ζει σήμερα ακόμη και κοντά στη Σιβηρία.

But we do find it in Papua New Guinea

Το βρίσκουμε όμως στην Παπούα-Νέα Γουινέα

and in other islands in Melanesia and the Pacific.

και σε άλλα νησιά της Μελανησίας και του Ειρηνικού.

So this presumably means

Αυτό κατά πάσα πιθανότητα σημαίνει

that these Denisovans had been more widespread in the past,

ότι οι Ντενίσοβαν ήταν πιο εξαπλωμένοι στο παρελθόν,

since we don't think that the ancestors of Melanesians

δεδομένου ότι δεν θεωρούμε ότι οι πρόγονοι των Μελανησίων

were ever in Siberia.

υπήρξαν ποτέ στη Σιβηρία.

So from studying

Από τη μελέτη αυτών των γονιδιωμάτων

these genomes of extinct humans,

των εξαφανισμένων ανθρώπων, αρχίζουμε

we're beginning to arrive at a picture of what the world looked like

να καταλήγουμε σε μια εικόνα του πώς έμοιαζε ο κόσμος

when modern humans started coming out of Africa.

όταν οι σύγχρονοι άνθρωποι άρχισαν να βγαίνουν εκτός Αφρικής.

In the West, there were Neanderthals;

Στη Δύση, υπήρχαν Νεάντερταλ.

in the East, there were Denisovans --

Στην Ανατολή, υπήρχαν Ντενίσοβαν--

maybe other forms of humans too

ίσως και άλλες μορφές ανθρώπων

that we've not yet described.

που δεν έχουν ακόμη περιγραφτεί.

We don't know quite where the borders between these people were,

Δεν γνωρίζουμε που βρίσκονταν τα σύνορα μεταξύ αυτών

but we know that in Southern Siberia,

των ανθρώπων, ξέρουμε όμως ότι στη Νότιο Σιβηρία

there were both Neanderthals and Denisovans

υπήρχαν και Νεάντερταλ και Ντενίσοβαν

at least at some time in the past.

τουλάχιστον κάποια στιγμή στο παρελθόν.

Then modern humans emerged somewhere in Africa,

Έπειτα οι σύγχρονοι άνθρωποι εμφανίστηκαν κάπου

came out of Africa, presumably in the Middle East.

στην Αφρική, βγήκαν εκτός Αφρικής, ίσως στη Μέση Ανατολή.

They meet Neanderthals, mix with them,

Συναντούν τους Νεάντερταλ, σμίγουν με αυτούς,

continue to spread over the world,

συνεχίζουν να εξαπλώνονται σε όλο τον κόσμο

and somewhere in Southeast Asia,

και κάπου στην Νοτιοανατολική Ασία,

they meet Denisovans and mix with them

συναντούν τους Ντενίσοβαν, σμίγουν μαζί τους

and continue on out into the Pacific.

και συνεχίζουν προς τον Ειρηνικό.

And then these earlier forms of humans disappear,

Τότε αυτές οι πρώτες μορφές των ανθρώπων εξαφανίζονται,

but they live on a little bit today

αλλά συνεχίζουν να ζουν κατά κάποιο τρόπο και σήμερα,

in some of us --

σε μερικούς από εμάς--

in that people outside of Africa have two and a half percent of their DNA

πληθυσμοί εκτός Αφρικής έχουν 2,5% του DNA τους

from Neanderthals,

από τους Νεάντερταλ

and people in Melanesia

και πληθυσμοί στη Μελανησία

actually have an additional five percent approximately

στην πραγματικότητα έχουν επιπρόσθετα 5% περίπου

from the Denisovans.

από τους Ντενίσοβαν.

Does this then mean that there is after all

Μήπως αυτό σημαίνει τελικά ότι υπάρχει

some absolute difference

κάποια βασική διαφορά

between people outside Africa and inside Africa

μεταξύ των ανθρώπων, εντός και εκτός Αφρικής,

in that people outside Africa

λόγω του ότι πληθυσμοί εκτός Αφρικής

have this old component in their genome

έχουν αυτό το παλιό στοιχείο στο γονιδίωμά τους

from these extinct forms of humans,

από αυτά τα εξαφανισμένα είδη των ανθρώπων,

whereas Africans do not?

ενώ οι Αφρικανοί δεν το έχουν;

Well I don't think that is the case.

Δεν νομίζω πως είναι αυτή η περίπτωση.

Presumably, modern humans

Προφανώς, οι σύγχρονοι άνθρωποι

emerged somewhere in Africa.

εμφανίστηκαν κάπου στην Αφρική.

They spread across Africa also, of course,

Εξαπλώθηκαν σε όλη την Αφρική, φυσικά,

and there were older, earlier forms of humans there.

και υπήρχαν παλαιότερες μορφές των ανθρώπων εκεί.

And since we mixed elsewhere,

Δεδομένου ότι αναμειχθήκαμε σε άλλο μέρος

I'm pretty sure that one day,

είμαι αρκετά σίγουρος ότι μια μέρα,

when we will perhaps have a genome

όταν θα έχουμε ίσως ένα γονιδίωμα

of also these earlier forms in Africa,

και αυτών των πρώιμων μορφών στην Αφρική,

we will find that they have also mixed

θα βρούμε ότι κι αυτοί έχουν αναμειχθεί

with early modern humans in Africa.

με τους πρώτους σύγχρονους ανθρώπους στην Αφρική.

So to sum up,

Συνοψίζοντας,

what have we learned from studying genomes

τι έχουμε μάθει από τη μελέτη γονιδιωμάτων

of present day humans

των σημερινών ανθρώπων

and extinct humans?

και των εξαφανισμένων;

We learn perhaps many things,

Μαθαίνουμε πολλά πράγματα,

but one thing that I find sort of important to mention

αλλά ένα πράγμα που θεωρώ σημαντικό να υπογραμμίσω

is that I think the lesson is that we have always mixed.

είναι ότι πιστεύω πως πάντα αναμειγνυόμασταν.

We mixed with these earlier forms of humans,

Σμίξαμε με αυτές τις παλαιότερες μορφές των ανθρώπων

wherever we met them,

όπου κι αν συναντηθήκαμε μαζί τους,

and we mixed with each other ever since.

και έκτοτε αναμειγνυόμαστε μεταξύ μας.

Thank you for your attention.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.

(Applause)

(Χειροκροτήματα)