Ricardo Semler: Radical wisdom for a company, a school, a life

Çeviri: Sare Gül SEVİL Gözden geçirme: Eren Gokce

On Mondays and Thursdays, I learn how to die.

Pazartesi ve Perşembe günleri

ölmeyi öğreniyorum.

I call them my terminal days.

Onlara nihai günlerim diyorum.

My wife Fernanda doesn't like the term,

Eşim Fernanda bu ifadeyi sevmiyor;

but a lot of people in my family died of melanoma cancer

fakat

ailemden birçok kişi melanom kanserinden öldü.

and my parents and grandparents had it.

Ebeveynlerimde ve onların ebeveynlerinde vardı.

And I kept thinking, one day I could be sitting in front of a doctor

Bu yüzden hep bir gün doktorun karşısında oturduğumu,

who looks at my exams and says,

onun tahlil sonuçlarıma bakıp bana

"Ricardo, things don't look very good.

''Ricardo, sonuçlar pek iyi gözükmüyor.

6 ay ila 1 yıllık ömrün kaldı.''

You have six months or a year to live."

And you start thinking about what you would do with this time.

Böyle olunca, kalan zamanınızda

ne yapacağınızı düşünmeye başlıyorsunuz.

And you say, "I'm going to spend more time with the kids.

''Çocuklarla daha çok vakit geçireceğim.

I'm going to visit these places,

Şu yerleri gezeceğim.

Dağlara çıkıp ineceğim, dolaşacağım

I'm going to go up and down mountains and places

ve daha önce vaktim olmasına rağmen yapmadığım her şeyi yapacağım.'' dersiniz.

and I'm going to do all the things I didn't do when I had the time."

But of course, we all know

Ama tabii

these are very bittersweet memories we're going to have.

hepimizin bildiği gibi, bunlar acı tatlı yaşanan anlardır.

It's very difficult to do.

Yaşaması çok zor.

You spend a good part of the time crying, probably.

Vaktin büyük bir kısmını muhtemelen ağlayarak geçirirsiniz.

So I said, I'm going to do something else.

O yüzden ben başka bir şey yapacağım dedim.

Every Monday and Thursday, I'm going use my terminal days.

Her Pazartesi ve Perşembe günü, bu nihai günlerimi kullanacağım.

And I will do, during those days,

O günlerde, kötü haberi alsaydım

whatever it is I was going to do if I had received that piece of news.

yapmak isteyeceğim ne varsa onları yapacağım.

(Laughter)

(Kahkahalar)

When you think about --

Düşündüğünüzde --

(Applause)

(Alkışlar)

Çalışmanın tersi nedir diye düşündüğünüzde,

when you think about the opposite of work,

we, many times, think it's leisure.

çoğu zaman keyif yapmak olduğunu zannederiz.

And you say, ah, I need some leisure time, and so forth.

''Keyif yapmaya ihtiyacım var'' gibi şeyler söylersiniz.

But the fact is that, leisure is a very busy thing.

Fakat aslına bakarsanız keyif fazlasıyla yoğun bir uğraştır.

You go play golf and tennis, and you meet people,

Golf ve tenis oynarsınız,

insanlarla buluşursunuz,

and you're going for lunch, and you're late for the movies.

öğle yemeğine gidersiniz, sinemaya geç kalırsınız.

It's a very crowded thing that we do.

Çok sıkışık bir şeydir keyif yapmak.

The opposite of work is idleness.

Çalışmanın tersi, boşluktur.

But very few of us know what to do with idleness.

Ama çok azımız boşluk ile ne yapacağını bilir.

When you look at the way that we distribute our lives in general,

Hayatımızın genel dağılımına baktığınızda,

fark ederiz ki çok paramız olan dönemlerde

you realize that in the periods in which we have a lot of money,

çok az zamanımız olur.

we have very little time.

And then when we finally have time, we have neither the money nor the health.

Sonunda zamanımız olduğunda ise,

ne paramız, ne de sağlığımız kalmıştır.

So we started thinking about that as a company for the last 30 years.

30 yıl önce biz şirket olarak bunu düşünmeye başladık.

This is a complicated company with thousands of employees,

Bu, binlerce çalışanı olan karmaşık bir şirket.

hundreds of millions of dollars of business

Yüz milyonlarca dolarlık

roket yakıtı itici sistemleri işi yapan,

that makes rocket fuel propellent systems, runs 4,000 ATMs in Brazil,

does income tax preparation for dozens of thousands.

binlerce düzine gelir vergisi düzenleyen bir şirket.

So this is not a simple business.

Yani basit bir iş değil.

Şirkete baktık ve dedik ki,

We looked at it and we said,

hadi bu insanlara gücü havale edelim.

let's devolve to these people, let's give these people a company

Hadi bu insanlara

yatılı okul zihniyetini

where we take away all the boarding school aspects

kaldırdığımız bir şirket verelim;

of, this is when you arrive, this is how you dress,

işe bu saatte gelir,

bu şekilde giyinirsiniz,

this is how you go to meetings, this is what you say,

bu şekilde toplantıya gider,

şunları söyleyip bunları söylemezsiniz

this is what you don't say,

and let's see what's left.

ve geriye ne kaldı bir bakalım.

So we started this about 30 years ago,

Buna yaklaşık 30 yıl önce başladık

and we started dealing with this very issue.

ve tam da bu sorunla uğraşmaya başladık.

And so we said, look, the retirement,

Dedik ki bakın,

the whole issue of how we distribute our graph of life.

emeklilik ve hayatınızın

yıllara göre dağılımı sorunu.

Instead of going mountain climbing when you're 82,

Dağ tırmanmaya 82 yaşında gideceğinize,

why don't you do it next week?

neden önümüzdeki hafta yapmıyorsunuz?

And we'll do it like this,

Şöyle yapacağız:

we'll sell you back your Wednesdays for 10 percent of your salary.

Size Çarşamba günlerinizi, maaşınızın yüzde 10'u karşılığında geri satacağız.

Şimdi, eğer hep kemancı olmak istiyorsaydınız,

So now, if you were going to be a violinist, which you probably weren't,

ki muhtemelen olmayacaktınız,

you go and do this on Wednesday.

gidin ve bunu Çarşamba günü yapın.

And what we found --

Gördük ki --

we thought, these are the older people

bu programı yaşlılar tercih eder diye düşünmüştük.

who are going to be really interested in this program.

Programa ilk yazılan kişilerin yaş ortalaması ise

And the average age of the first people who adhered

were 29, of course.

elbette 29 çıktı.

And so we started looking,

Böylece bakmaya başladık.

and we said, we have to do things in a different way.

İşleri daha farklı yapmalıyız dedik.

So we started saying things like,

Şöyle şeyler söylemeye başladık:

why do we want to know what time you came to work,

Ne zaman geldiğinizi, ne zaman gittiğinizi falan

what time you left, etc.?

niye bilmek isteyelim?

Can't we exchange this for a contract

Bunu sizden bir şey alabileceğimiz,

for buying something from you, some kind of work?

bir çeşit iş alabileceğimiz şekilde sözleşmeye bağlayamaz mıyız?

Why are we building these headquarters?

Neden bu merkez binalarını inşa ediyoruz?

Is it not an ego issue that we want to look solid

Bu sağlam, önemli ve büyük görünme ile ilgili

and big and important?

bir ego sorunu değil mi?

But we're dragging you two hours across town because of it?

Ama sırf bu yüzden mi sizi şehrin öteki ucundan buraya sürüklüyoruz?

So we started asking questions one by one.

Bu yüzden soruları teker teker sormaya başladık.

We'd say it like this:

Şöyle söylerdik:

One: How do we find people?

Bir: İnsanları nasıl buluruz?

We'd go out and try and recruit people and we'd say,

Dışarı çıkıp çalışanları işe almayı denerdik.

look, when you come to us,

Onlara ''Bak, bize geleceğin zaman

we're not going to have two or three interviews

2-3 mülakattan sonra

sonsuza dek bizimle evli kalmayacaksın.

and then you're going to be married to us for life.

Hayatımızın geri kalanı böyle olmayacak.

That's not how we do the rest of our lives.

O yüzden,

So, come have your interviews.

gel, mülakatlara gir.

Anyone who's interested in interviewing, you will show up.

Seninle görüşmek isteyen kim varsa gelecek.

And then we'll see what happens out of the intuition that rises from that,

Senin doğru kişi olduğunu

küçük maddeleri işaretleyerek anlamak yerine,

instead of just filling out the little items of whether you're the right person.

görüşmedeki sezgilerimizin neler doğuracağını izleyelim.

And then, come back.

Ve sonra,

geri gel.

Bir öğleden sonranı,

Spend an afternoon, spend a whole day, talk to anybody you want.

bir gününü burada geçir.

Kiminle konuşmak istiyorsan konuş.

Make sure we are the bride you thought we were

Bizim kendi reklamlarımızda yazdığımız saçmalıklar yerine,

and not all the bullshit we put into our own ads.

düşündüğün gelinin olduğumuzdan emin ol.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Slowly we went to a process where we'd say things like,

Yavaş yavaş şu tarz şeyler söylediğimiz bir sürece girdik.

we don't want anyone to be a leader in the company

Şirkette, gelecekteki çalışanları tarafından

if they haven't been interviewed and approved

görüşmeye alınmamış ve onaylanmamış kimsenin

by their future subordinates.

lider olmasını istemiyoruz.

Altı ayda bir, herkes anonim şekilde bir lider olarak değerlendirilir.

Every six months, everyone gets evaluated, anonymously, as a leader.

And this determines whether they should continue in that leadership position,

Sonuçlar kişinin o konumda devam edip etmemesi gerektiğini belirler,

which is many times situational, as you know.

ki bu bildiğiniz gibi, çoğunlukla duruma bağlıdır.

And so if they don't have 70, 80 percent of a grade, they don't stay,

Yani yüzde 70-80 puanları yoksa

konumlarını koruyamazlar,

which is probably the reason why I haven't been CEO for more than 10 years.

ki muhtemelen 10 yıldan fazla genel müdür olmamamın sebebi bu.

And over time, we started asking other questions.

Zamanla başka sorular da sormaya başladık.

We said things like,

Şöyle şeyler söyledik:

why can't people set their own salaries?

Neden insanlar kendi maaşlarını belirleyemez?

Bunun için ne bilmeleri gerekiyor?

What do they need to know?

There's only three things you need to know:

Sadece üç şey bilmeniz gerekir:

Şirkette çalışan kişiler

how much people make inside the company,

ne kadar maaş alır,

how much people make somewhere else in a similar business

benzer işler için

diğer şirketlerde

kişiler ne kadar maaş alır

and how much we make in general to see whether we can afford it.

ve gücümüzün neye yeteceğini anlamak için

şirket genel olarak ne kadar kazanır?

So let's give people these three pieces of information.

Hadi insanlara bu üç parça bilgiyi verelim.

So we started having, in the cafeteria,

Yemekhaneye bir bilgisayar koyduk

a computer where you could go in and you could ask

ve buradan kişiler şu bilgileri öğrenebiliyordu;

what someone spent, how much someone makes,

bir kişi ne kadar harcamış, ne kadar kazanmış,

what they make in benefits, what the company makes,

ne kadar yan ödeme almış, şirketi ne kadar kazanmış,

what the margins are, and so forth.

kâr marjı neymiş, gibi.

And this is 25 years ago.

Bu, 25 yıl önceydi.

As this information started coming to people,

İnsanlara bu bilgiler aktıkça,

şöyle şeyler demeye başladık;

we said things like, we don't want to see your expense report,

senin harcama raporunu görmek istemiyoruz,

we don't want to know how many holidays you're taking,

kaç gün izin aldığını bilmek istemiyoruz,

we don't want to know where you work.

nereden çalıştığını bilmek istemiyoruz.

We had, at one point, 14 different offices around town,

Bir ara şehrin 14 farklı yerinde ofisimiz vardı.

and we'd say, go to the one that's closest to your house,

Evinize, görüşeceğiniz müşterinize

hangisi yakınsa ona gidin derdik.

to the customer that you're going to visit today.

Bize nerede olduğunuzu söylemeyin.

Don't tell us where you are.

And more, even when we had thousands of people, 5,000 people,

Dahası

binlerce çalışanımız varken bile,

5.000 kişi

we had two people in the H.R. department,

İnsan Kaynakları birimimizde

iki kişi vardı

and thankfully one of them has retired.

ve şükürler olsun ki

biri emekliye ayrıldı.

(Laughter)

(Kahkahalar)

And so, the question we were asking was, how can we be taking care of people?

Sorduğumuz soru şuydu:

Nasıl insanlarla ilgilenebiliriz?

People are the only thing we have.

İnsanlar sahip olduğumuz tek kaynak!

We can't have a department that runs after people and looks after people.

İnsanların peşinden koşup

göz kulak olan bir bölümümüz olamaz.

So as we started finding that this worked, and we'd say, we're looking for --

Zamanla

yöntemimizin çalıştığını gördükçe,

aradığımız şeyin şu olduğunu söyledik --

and this is, I think, the main thing I was looking for

bu sanırım benim nihai günlerde ve

in the terminal days and in the company,

şirkette aradığım temel şeydi --

which is, how do you set up for wisdom?

Bilgelik için nasıl hazırlanırsınız?

Biz devrimler çağından geldik,

We've come from an age of revolution, industrial revolution,

sanayi devrimi,

malumat çağı, bilgi çağı;

an age of information, an age of knowledge,

but we're not any closer to the age of wisdom.

ama bilgelik devrine daha yakın değiliz.

How we design, how do we organize, for more wisdom?

Daha çok bilgelik için

nasıl tasarlamalı,

nasıl organize etmeliyiz?

So for example, many times,

Mesela, çoğu zaman

what's the smartest or the intelligent decision doesn't jive.

en akıllıca

ve zeki kararlar

harikalar yaratmaz.

So we'd say things like,

Şöyle şeyler derdik,

let's agree that you're going to sell 57 widgets per week.

hadi haftada 57 cihaz satacağın konusunda anlaşalım.

If you sell them by Wednesday, please go to the beach.

Eğer Çarşamba'ya kadar satarsan,

lütfen kumsala git.

Don't create a problem for us, for manufacturing, for application,

Bize sorun çıkarma.

Bize, üretime, uygulamaya.

Sonra yeni şirketleri,

then we have to buy new companies, we have to buy our competitors,

rakiplerimizi almak zorunda kalacağız.

Sırf çok fazla cihaz sattın diye

we have to do all kinds of things because you sold too many widgets.

bir sürü iş çıkacak.

Bu yüzden kumsala git

So go to the beach and start again on Monday.

ve Pazartesi yeniden başla.

(Laughter) (Applause)

(Kahkahalar) (Alkışlar)

So the process is looking for wisdom.

Yani süreç bilgeliği arıyor.

And in the process, of course, we wanted people to know everything,

Süreçte tabii ki,

herkesin her şeyi bilmesini istedik

ve tam anlamıyla demokratik

and we wanted to be truly democratic about the way we ran things.

şekilde işleri yürütmek istedik.

So our board had two seats open with the same voting rights,

Yönetim kurulumuzun iki koltuğu,

tüm üye oy hakları ile

ilk gelen iki kişi için boş bırakıldı. (Kahkahalar)

for the first two people who showed up.

(Laughter)

And so we had cleaning ladies voting on a board meeting,

Böylece, çok önemli birçok takım elbiseli ve kravatlı kişinin de

bulunduğu yönetim kurulumuzda temizlik görevlisi bayanlar oy kullandı.

which had a lot of other very important people in suits and ties.

And the fact is that they kept us honest.

Gerçek şu ki bizim dürüst kalmamızı sağladılar.

This process, as we started looking at the people who came to us,

Bu süreçte bize gelen kişilere bakmaya başlayınca,

we'd say, now wait a second,

bir saniye bekle dedik, insanlar bize gelip şöyle dediler:

people come to us and they say, where am I supposed to sit?

''Nereye oturmalıyım?''

''Nasıl çalışmalıyım?''

How am I supposed to work? Where am I going to be in 5 years' time?

''Beş yıl sonra nerede olacağım?''

Onlara baktık ve dedik ki,

And we looked at that and we said, we have to start much earlier.

''Çok daha erken başlamalıyız.''

Nereden başlamalıyız?

Where do we start?

We said, oh, kindergarten seems like a good place.

Dedik ki ''Ana okulu başlamak için iyi bir yer gibi''.

So we set up a foundation, which now has, for 11 years, three schools,

Böylece bir vakıf kurduk. Bu vakfın 11 yıldır

üç okulu var, burada aynı soruları sormaya başladık;

where we started asking the same questions,

how do you redesign school for wisdom?

bilgelik için okulu nasıl yeniden tasarlarsın?

It is one thing to say, we need to recycle the teachers,

Öğretmenleri daha dönüşümlü kullanmalı,

yöneticiler daha çok şey yapmalı,

we need the directors to do more.

demek bir yöntem.

But the fact is that what we do with education is entirely obsolete.

Ama gerçek şu ki

şu an eğitim ile yaptıklarımız tamamen çağ dışı.

The teacher's role is entirely obsolete.

Öğretmenlerin rolü tamamen çağ dışı.

Going from a math class, to biology, to 14th-century France is very silly.

Matematik dersinden biyolojiye,

biyolojiden 14. yüzyıl Fransa'sına gitmek

çok aptalca.

(Applause)

(Alkışlar)

Nasıl olmalı diye düşünmeye başladık.

So we started thinking, what could it look like?

And we put together people, including people who like education,

İnsanları bir araya getirmeye başladık.

Bunlara, eğitimi seven kişileri,

people like Paulo Freire, and two ministers of education in Brazil

Paulo Freire gibi,

Brezilya'da Eğitim Bakanlığı yapmış iki kişi

dâhildi

and we said, if we were to design a school from scratch,

ve şöyle dedik:

Bir okulu sıfırdan tasarlasaydık

what would it look like?

neye benzerdi?

Böylece Lumiar isimli okulu kurduk

And so we created this school, which is called Lumiar,

and Lumiar, one of them is a public school,

ve Lumiar,

ki bir tanesi devlet okuludur,

and Lumiar says the following:

Lumiar şöyle der:

Let's divide this role of the teacher into two.

Hadi öğretmen dediğimiz rolü

ikiye bölelim.

One guy, we'll call a tutor.

Birine ''özel öğretmen'' diyeceğiz.

A tutor, in the old sense of the Greek "paideia": Look after the kid.

Eski Yunan ''paideia'' kavramındaki özel öğretmen:

Çocuğa göz kulak olsun.

Evinde neler oluyor,

What's happening at home, what's their moment in life, etc..

şu an hayatında nerede gibi;

But please don't teach,

ama lütfen öğretme.

because the little you know compared to Google, we don't want to know.

Çünkü Google'a kıyasla

ne kadar az bildiğini bilmek istemiyoruz.

Keep that to yourself.

Bunu kendine sakla.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Now, we'll bring in people who have two things:

Şimdi iki özelliğe sahip kişileri getireceğiz:

Tutku ve uzmanlık.

passion and expertise, and it could be their profession or not.

Kendi mesleklerinde olabilir de, olmayabilir de.

And we use the senior citizens,

Emekli vatandaşları kullanıyoruz,

who are 25 percent of the population with wisdom that nobody wants anymore.

toplumun yüzde 25'ini oluşturup, kimsenin artık istemediği bilgiye sahip olanlar.

So we bring them to school and we say,

Onları okula getirip

teach these kids whatever you really believe in.

diyoruz ki,

bu çocuklara gerçekten neye inanıyorsanız onu öğretin.

So we have violinists teaching math.

Bu şekilde matematik öğreten kemancılarımız var.

We have all kinds of things where we say,

Birçok farklı şeyimiz var, diyoruz ki

don't worry about the course material anymore.

ders materyallerini artık düşünmeyin.

We have approximately 10 great threads that go from 2 to 17.

2'den 17'ye giden

yaklaşık on büyük alanımız var.

Things like, how do we measure ourselves as humans?

Şöyle şeyler,

''İnsan olarak kendimizi nasıl ölçeriz?''

So there's a place for math and physics and all that there.

Matematik, fizik ve diğer her şeyin de yeri var elbet.

How do we express ourselves?

''Kendimizi nasıl ifade ederiz?''

So there's a place for music and literature, etc.,

Müzik ve edebiyat için de yer var,

but also for grammar.

dilbilgisi için de.

And then we have things that everyone has forgotten,

Sonra herkesin unuttuğu konular var,

which are probably the most important things in life.

belki de hayatta en önemli olan konular.

The very important things in life, we know nothing about.

Hayatta en önemli olan şeyler hakkında

hiçbir şey bilmiyoruz.

We know nothing about love,

Sevgi hakkında hiçbir şey bilmiyoruz.

we know nothing about death,

Ölüm hakkında hiçbir şey bilmiyoruz.

we know nothing about why we're here.

Neden burada olduğumuza dair hiçbir şey bilmiyoruz.

So we need a thread in school that talks about everything we don't know.

Okulda bilmediğimiz her şey hakkında

konuşabilecek alanlara ihtiyacımız var.

So that's a big part of what we do.

Bu yaptıklarımızın büyük bir kısmını oluşturuyor.

(Applause)

(Alkışlar)

So over the years, we started going into other things.

Yıllar içerisinde başka şeylere de girmeye başladık.

We'd say, why do we have to scold the kids

Dedik ki,

neden çocukları azarlayarak

and say, sit down and come here and do that, and so forth.

onlara otur, buraya gel, onu yap, bunu yap demek zorundayız?

We said, let's get the kids to do something we call a circle,

Hadi çocuklara, daire dediğimiz şeyi yaptıralım.

which meets once a week.

Daire haftada bir toplanıyor.

And we'd say, you put the rules together

Çocuklara "Kuralları siz birlikte koyun

and then you decide what you want to do with it.

ve kurallarla ne yapacağınıza siz karar verin" dedik.

So can you all hit yourself on the head?

Birbirinizin kafasına mı vurmak istiyorsunuz?

Sure, for a week, try.

Tamam, bir hafta deneyin.

They came up with the very same rules that we had,

Buldukları kurallar

bizdeki kurallar ile aynıydı;

except they're theirs.

ama bu kurallar onlarındı.

And then, they have the power,

Böylece güç onlardaydı.

Yani onlar bir çocuğu

which means, they can and do suspend and expel kids

okuldan uzaklaştırma veya atma

yetkisine sahipler ve kullanıyorlar.

so that we're not playing school, they really decide.

Yani okulculuk oynamıyorsunuz.

Gerçekten de karar veriyorlar.

And then, in this same vein,

Aynı şekilde

we keep a digital mosaic,

sayısal bir mozaik tutuyoruz.

because this is not constructivist or Montessori or something.

Çünkü bu, yapılandırıcı veya Montessori veya

herhangi başka eğitim sistemi değil,

It's something where we keep the Brazilian curriculum

içinde Brezilya müfredatını tuttuğumuz

with 600 tiles of a mosaic,

ve çocuklar 17 olmadan onları

which we want to expose these kids to by the time they're 17.

maruz bırakmak istediğimiz 600 parçalı bir mozaik.

And follow this all the time and we know how they're doing

Bu mozaiği sürekli takip ediyoruz

ve çocukların durumunu biliyoruz.

and we say, you're not interested in this now, let's wait a year.

Diyoruz ki:

''Bu konu şimdi ilgini çekmedi. Hadi bir yıl bekleyelim.''

And the kids are in groups that don't have an age category,

Çocuklar gruplar hâlinde,

ama yaşlarına göre sınıflandırılmıyorlar.

so the six-year-old kid who is ready for that with an 11-year-old,

Yani konusuna hazır 6 yaşında bir çocuk

11 yaşında bir çocuk ile birlikte.

that eliminates all of the gangs and the groups

Bu da okullarda gördüğümüz çeteleşme

and this stuff that we have in the schools, in general.

ve kutuplaşma gibi sorunları çoğunlukla ortadan kaldırıyor.

And they have a zero to 100 percent grading,

0-100 arası notlandırılıyorlar.

Notlandırma kendileri tarafından,

which they do themselves with an app every couple of hours.

bir uygulama aracılığı ile

birkaç saatte bir gerçekleştiriliyor.

Until we know they're 37 percent of the way we'd like them to be on this issue,

Bu süreç onların bir konuda bilmelerini

istediğimizin yüzde 37'sine ulaştıklarından

so that we can send them out in the world with them knowing enough about it.

emin olana kadar devam ediyor.

Böylece onları yeteri kadar

bilerek hayata gönderebiliyoruz.

And so the courses are World Cup Soccer, or building a bicycle.

Ders konuları ise,

''Dünya Futbol Kupası''

veya ''Nasıl Bisiklet Yaparız''.

And people will sign up for a 45-day course on building a bicycle.

Öğrenciler 45 günlük

''Nasıl Bisiklet Yaparız'' dersine kayıt oluyorlar.

Now, try to build a bicycle without knowing that pi is 3.1416.

Hadi pi'nin 3,1416 olduğunu bilmeden bisiklet yapmaya çalışın.

You can't.

Yapamazsınız.

And try, any one of you, using 3.1416 for something.

Hadi herhangi biriniz

3,1416'yı bir şey için kullanmayı deneyin.

You don't know anymore.

Daha fazla bilmiyorsunuz.

So this is lost and that's what we try to do there,

Yani bu kayıp

ve bizim okulda yapmaya çalıştığımız da bu:

which is looking for wisdom in that school.

Okulda bilgelik arıyoruz.

And that brings us back to this graph and this distribution of our life.

Bu da bizi hayatımızın dağılımını gösteren grafiğe geri getiriyor.

I accumulated a lot of money when I think about it.

Düşündüğümde, ben bayağı para kazandım.

When you think and you say, now is the time to give back --

Düşünüp

''artık geri verme zamanı'' dediğinizde --

well, if you're giving back, you took too much.

yani, eğer geri veriyorsan,

fazla almışsındır.

(Laughter) (Applause)

(Kahkahalar) (Alkışlar)

I keep thinking of Warren Buffet waking up one day

Hep Warren Buffet'ın bir sabah uyanıp, sandığından 30 milyar dolar

and finding out he has 30 billion dollars more than he thought he had.

fazlasına sahip olduğunu fark ettiğini düşünüyorum.

And he looks and he says, what am I going to do with this?

Bakıyor ve şöyle diyor,

''Bununla ne yapacağım ki?''

And he says, I'll give it to someone who really needs this.

''Bunu gerçekten ihtiyacı olan birine vereyim.''

''Bill Gates'e vereyim.''

I'll give it to Bill Gates. (Laughter)

(Kahkahalar)

And my guy, who's my financial advisor in New York,

Benim adamım da,

kendisi New York'taki finans danışmanım,

he says, look, you're a silly guy

bana diyor ki,

''Aptal bir adamsın,

because you would have 4.1 times more money today

çünkü eğer hayatın boyunca paylaşmak yerine,

if you had made money with money instead of sharing as you go.

paradan para kazansaydın

bugün sahip olduğunun 4,1 katı daha fazla paran olurdu.

But I like sharing as you go better.

Ama ben hayat devam ederken paylaşmayı daha çok seviyorum.

(Applause)

(Alkışlar)

I taught MBAs at MIT for a time

Bir süre MIT'de MBA programında ders verdim.

O dönem bir gün Mount Auburn mezarlığına rastladım.

and I ended up, one day, at the Mount Auburn Cemetery.

It is a beautiful cemetery in Cambridge.

Cambridge'de çok güzel bir mezarlık.

And I was walking around. It was my birthday and I was thinking.

Etrafında yürüyordum. Doğum günümdü ve düşünüyordum.

And the first time around, I saw these tombstones

Etrafından ilk geçişimde, mezar taşlarını gördüm.

and these wonderful people who'd done great things

Büyük şeyler yapmış güzel insanların mezarları

and I thought, what do I want to be remembered for?

ve düşündüm:

Ben neyle hatırlanmak istiyorum?

And I did another stroll around,

Mezarlığı tekrar turladım.

and the second time, another question came to me,

İkinci turda aklıma başka bir soru geldi,

which did me better, which was,

ki bu soru bana daha iyi geldi:

why do I want to be remembered at all?

Neden hatırlanmak istiyorum ki?

(Kahkahalar)

(Laughter)

And that, I think, took me different places.

Bence bu soru beni başka yerlere götürdü.

When I was 50, my wife Fernanda and I sat for a whole afternoon,

50 yaşımdayken, eşim Fernanda ve ben bir öğleden sonra boyunca oturduk,

we had a big pit with fire,

büyük bir ateş yaktık

and I threw everything I had ever done into that fire.

ve ben bu ateşin içine o zamana kadar yaptığım her şeyi attım.

This is a book in 38 languages,

38 dile çevrilmiş şu kitap,

yüzlerce ve yüzlerce yazılmış makale,

hundreds and hundreds of articles and DVDs, everything there was.

DVD'ler,

olan her şeyi.

And that did two things.

Bu iki şeyi sağladı.

One, it freed our five kids from following in our steps, our shadow --

Birincisi,

beş çocuğumuzu adımlarımızı, gölgemizi takip etmekten özgürleştirdi.

They don't know what I do.

Benim ne işle uğraştığımı bilmiyorlar.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Which is good.

Bu da iyi bir şey.

And I'm not going to take them somewhere

Onları bir yere götürüp, onlara

and say, one day all of this will be yours.

"Bir gün, bunların hepsi sizin olacak" demeyeceğim.

(Laughter)

(Kahkahalar)

The five kids know nothing, which is good.

Beş çocuk hiçbir şey bilmiyor

ve bu iyi.

And the second thing is,

İkincisi ise,

I freed myself from this anchor of past achievement or whatever.

kendimi geçmişin başarılarının çapasından kurtardım.

I'm free to start something new every time and to decide things from scratch

Nihai günlerimin bir kısmında, her seferinde yeniden

başlamakta ve sıfırdan karar almakta özgürüm.

in part of those terminal days.

And some people would say,

Bazı kişiler şöyle diyebilir:

oh, so now you have this time, these terminal days,

"Tabii şimdi senin zamanın, nihai günlerin var,

and so you go out and do everything.

çıkıp her şeyi yapıyorsundur."

No, we've been to the beaches,

Hayır,

kumsallara gittik,

so we've been to Samoa and Maldives and Mozambique,

Samoa, Maldivler ve Mozambik'e gittik.

so that's done.

Yani bunlar yapıldı.

I've climbed mountains in the Himalayas.

Himalayalar'da dağa tırmandım.

I've gone down 60 meters to see hammerhead sharks.

Çekiç köpek balıklarını görmek için 60 metre derinliğe indim.

I've spent 59 days on the back of a camel from Chad to Timbuktu.

Çad'dan Timbuktu'ya deve üstünde 59 gün geçirdim.

I've gone to the magnetic North Pole on a dog sled.

Manyetik Kuzey Kutbu'na, köpek kızakları üstünde gittim.

So, we've been busy.

Yani biraz meşgulduk.

It's what I'd like to call my empty bucket list.

Buna da,

benim boşalan "ölmeden yapacaklarım" listem diyorum.

(Laughter)

(Kahkahalar) Bu mantık ile

And with this rationale, I look at these days and I think,

o günlere bakıyorum ve düşünüyorum ki

I'm not retired. I don't feel retired at all.

ben emekli değilim.

Ben kesinlikle kendimi emekli hissetmiyorum.

And so I'm writing a new book.

Yeni bir kitap yazıyorum.

We started three new companies in the last two years.

Son iki senede

üç yeni şirket kurduk.

I'm now working on getting this school system for free out into the world,

Şimdi bu okul sistemini ücretsiz olarak dünyaya yaymak için çalışıyorum

and I've found, very interestingly enough, that nobody wants it for free.

ve fark ettim ki çok ilginçtir, kimse bunu bedavaya istemiyor.

And so I've been trying for 10 years

10 yıldır kamu sisteminin, bizim devlet okulumuz gibi

to get the public system to take over this school rationale,

bu yeni okul mantığını devralması için uğraşıyorum.

much as the public schools we have,

Bizim devlet okulumuz,

which has instead of 43 out of 100, as their rating, as their grades,

sıralama notlarında 100 üzerinden 43 yerine

has 91 out of 100.

100 üzerinden 91 alıyor.

But for free, nobody wants it.

Ama ücretsiz olunca kimse istemiyor.

So maybe we'll start charging for it and then it will go somewhere.

Yani belki parayla vermeye başlarsak bir yerlere varabiliriz.

But getting this out is one of the things we want to do.

Ama bu yapıyı yaygınlaştırmak yapmak istediklerimizden sadece biri.

And I think what this leaves us as a message for all of you,

Bence bu durumun bizden hepinize bıraktığı mesaj,

I think is a little bit like this:

sanırım şöyle bir şey:

Hepimiz Pazar akşamı nasıl evden

We've all learned how to go on Sunday night

e-postalar gönderileceğini ve evden çalışılacağını öğrendik.

to email and work from home.

But very few of us have learned

Ama çok azımız Pazartesi öğleden sonraları

how to go to the movies on Monday afternoon.

sinemaya gidebilmeyi öğrendi.

And if we're looking for wisdom, we need to learn to do that as well.

Eğer bilgelik arıyorsak,

bunu da nasıl yapacağımızı öğrenmemiz gerekiyor.

And so, what we've done all of these years is very simple,

Yani bunca yıldır yaptıklarımız aslında çok basit,

ufak bir araç kullanıyoruz:

is use the little tool, which is ask three whys in a row.

Üç kere arka arkaya neden sorusunu sormak.

Because the first why you always have a good answer for.

Çünkü ilk neden için her zaman iyi bir cevabın olur.

The second why, it starts getting difficult.

İkinci neden, biraz daha zorlaşır.

Üçüncüsüne geldiğinde,

By the third why, you don't really know why you're doing what you're doing.

yaptığın şeyi gerçekten neden yaptığını bilmezsin.

What I want to leave you with is the seed and the thought that maybe if you do this,

Sonuç olarak sizi

bırakmak istediğim tohum ve düşünce,

eğer bunu yaparsanız,

you will come to the question, what for?

"ne için" sorusuna gelecek misiniz?

What am I doing this for?

Bunu ne için yapıyorum?

And hopefully, as a result of that, and over time,

Umarım bunun sonucu olarak

ve zamanla, umarım bununla,

I hope that with this, and that's what I'm wishing you,

bu benim sizin için dilediğim şey

you'll have a much wiser future.

daha bilge bir geleceğiniz olur.

Thank you very much.

Çok teşekkürler.

(Alkışlar)

(Applause)

(Bu inanılmaz)

Chris Anderson: So Ricardo, you're kind of crazy.

Chris Anderson: Ricardo, görünen o ki

biraz çılgınsın.

(Kahkahalar)

(Laughter)

Çoğu kişi için bu çılgın görünüyor.

To many people, this seems crazy.

And yet so deeply wise, also.

Ama bununla birlikte derinlemesine bilgece.

The pieces I'm trying to put together are this:

Birleştirmeye çalıştığım parçalar şunlar:

Your ideas are so radical.

Fikirlerin çok radikal.

Nasıl oluyor da,

How, in business, for example, these ideas have been out for a while,

iş yerinde mesela,

bu fikirler bir süredir var.

probably the percentage of businesses that have taken some of them

Bu fikirlerini uygulayanların sayısı

is still quite low.

muhtemelen hâlen düşük değil mi?

Are there any times you've seen some big company

Hiç büyük bir şirketin bu fikirlerinden birini uyguladığı

take on one of your ideas and you've gone, "Yes!"?

ve senin de "Evet!" dediğin oldu mu?

Ricardo Semler: It happens. It happened about two weeks ago

Ricardo Semler: Oluyor. İki hafta önce oldu,

with Richard Branson, with his people saying,

Richard Branson ve adamları "Artık tatillerinizi

oh, I don't want to control your holidays anymore,

kontrol etmek istemiyoruz" dediler.

or Netflix does a little bit of this and that,

Netflix biraz şunu bunu uyguluyor;

but I don't think it's very important.

ama çok önemli olduğunu düşünmüyorum.

I'd like to see it happen maybe a little bit in a bit of a missionary zeal,

Ben bunun belki biraz misyonerin hevesi

gibi olduğunu görmek istiyorum;

but that's a very personal one.

ama bu çok kişisel bir istek.

But the fact is that it takes a leap of faith about losing control.

Gerçek şu ki biraz kontrolü kaybetmek inanç gerektiriyor

And almost nobody who is in control is ready to take leaps of faith.

ve kontrole sahip neredeyse kimse buna inanmaya hazır değil.

It will have to come from kids and other people

Bunun çocuklardan ve şirketleri farklı şekilde kuran

diğer kişilerden gelmesi gerekecek.

who are starting companies in a different way.

CA: So that's the key thing?

CA: Yani kilit nokta bu.

From your point of view the evidence is there,

Senin bakış açından, kanıt orada,

şirketler açısından bu çalışıyor,

in the business point of view this works,

ama insanların yalnızca cesaretleri yok.

but people just don't have the courage to -- (Whoosh)

RS: They don't even have the incentive.

RS: Niyetleri dahi yok.

You're running a company with a 90-day mandate.

Şirketi 90-günlük emirlerle yönetiyorsun.

It's a quarterly report.

Çeyrek dönem raporu var.

If you're not good in 90 days, you're out.

90 günde iyi değilsen, dışarıdasın.

So you say, "Here's a great program that, in less than one generation --"

Sonra bu kişilere diyorsun ki,

"Harika bir program var, bir nesilden daha kısa bir sürede..."

And the guy says, "Get out of here."

Ve adam "Çık buradan dışarı" diyor.

So this is the problem.

Yani sorun bu.

(Laughter)

(Kahkahalar)

CA: What you're trying to do in education seems to me incredibly profound.

CA: Eğitim ile yapmaya çalıştığınız şey bana inanılmaz derecede derin geliyor.

Everyone is bothered about their country's education system.

Herkes kendi ülkesinin eğitim sisteminden şikayetçi.

No one thinks that we've caught up yet to a world

Kimse Google ve bu kadar teknolojik çeşidin olduğu bir

where there's Google and all these technological options.

dünyaya henüz yetiştiğini düşünmüyor.

So you've got actual evidence now that the kids so far going through your system,

Diğer yandan sizin bu sistemden

geçen çocukların performanslarında çarpıcı

there's a dramatic increase in performance.

artışları olduğuna ilişkin gerçek kanıtlarınız var.

How do we help you move these ideas forward?

Bu fikirleri ilerletmeniz için biz ne yapabiliriz?

RS: I think it's that problem of ideas whose time has come.

RS: Bence bu "zamanı gelen fikirler" sorunu

And I've never been very evangelical about these things.

ve bu konularda hiç bir zaman çok istekli olmadım.

We put it out there.

Dışarıya koyuyoruz.

Suddenly, you find people --

Sonra bir bakıyorsun birileri var --

there's a group in Japan, which scares me very much,

mesela Japonya'da bir grup var, ki beni fazlasıyla korkutuyor.

which is called the Semlerists, and they have 120 companies.

Kendilerine Semlerist'ler diyorlar ve 120 tane şirketleri var.

They've invited me. I've always been scared to go.

Beni çağırdılar ve hep gitmeye korktum.

And there is a group in Holland that has 600 small, Dutch companies.

Hollanda'da bir grup var,

600 Hollandalı küçük şirket.

It's something that will flourish on its own.

Bu kendi kendine büyüyecek bir şey.

Part of it will be wrong, and it doesn't matter.

Bir kısmı hatalı gidecek ve bu önemli değil.

This will find its own place.

Kendi yerini bulacak.

And I'm afraid of the other one, which says,

Benim korktuğum şey diğeri, şöyle diyor,

"Bu o kadar güzel ki yapmalısınız.

this is so good you've got to do this.

Hadi bir sistem geliştirelim, bir sürü para yatıralım

Let's set up a system and put lots of money into it

and then people will do it no matter what.

ve insanlar bunu ne olursa olsun yapsın."

CA: So you have asked extraordinary questions your whole life.

CA: Tüm hayatın boyunca sıra dışı sorular sordun.

Bana öyle geliyor ki bunların bir çoğunu körükleyen onlar oldu.

It seems to me that's the fuel that's driven a lot of this.

Do you have any other questions for us, for TED, for this group here?

Daha başka soruların var mı, bize, TED'e, buradaki gruba?

RS: I always come back to variations of the question

RS: Dönüp dolaşıp hep aynı sorunun farklı türlerine geliyorum,

that my son asked me when he was three.

bu soruyu oğlum bana üç yaşındayken sormuştu.

Jakuzide oturuyorduk ve dedi ki,

We were sitting in a jacuzzi, and he said, "Dad, why do we exist?"

"Baba, biz neden varız?"

There is no other question.

Başka bir soru yok.

Nobody has any other question.

Kimsenin başka sorusu yok.

We have variations of this one question, from three onwards.

Hepimizde, üç yaşımızdan itibaren, bu sorunun değişik şekilleri var.

So when you spend time in a company, in a bureaucracy, in an organization

Bir şirkette, bürokraside, bir kurumda zaman harcadığınızda,

and you're saying, boy --

diyorsunuz ki "Tanrım..." --

how many people do you know who on their death beds said,

kaç kişinin ölüm döşeğinde

boy, I wish I had spent more time at the office?

"Ah keşke ofiste biraz daha

zaman geçirseydim." dediğini duydunuz.

So there's a whole thing of having the courage now --

Yani asıl konu, cesaretimizin şimdi olması,

not in a week, not in two months,

bir haftaya değil, iki ay sonra değil,

not when you find out you have something --

bir şeyinizin olduğunu öğrendiğinizde değil --

to say, no, what am I doing this for?

"Hayır, bunu ne için yapıyorum?" demek için.

Her şeyi durdurup,

Stop everything. Let me do something else.

"Hadi başka bir şey yapayım." diyebilmek

And it will be okay,

ve sonunda iyi olacak.

it will be much better than what you're doing,

Şu an yapmakta olduğunuzdan çok daha iyi olacak,

if you're stuck in a process.

eğer bir süreçte tıkandıysanız.

CA: So that strikes me as a profound and quite beautiful way to end

CA: Bana öyle geldi ki TED'in sondan bir önceki

gününü tamamlamak için bu derin ve çok güzel bir yol.

this penultimate day of TED.

Ricardo Semler, thank you so much.

Ricardo Semler, çok teşekkürler.

RS: Thank you so much.

RS: Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)