Ricardo Semler: Radical wisdom for a company, a school, a life

Tłumaczenie: Jurek Korpetta Korekta: Agnieszka Chrzanowska

On Mondays and Thursdays, I learn how to die.

W poniedziałki i czwartki uczę się, jak umierać.

I call them my terminal days.

Nazywam te dni "dniami ostatecznymi".

My wife Fernanda doesn't like the term,

Moja żona Fernanda nie lubi tego określenia.

but a lot of people in my family died of melanoma cancer

Ale wielu moich krewnych zmarło z powodu czerniaka,

and my parents and grandparents had it.

chorowali moi rodzice i dziadkowie.

And I kept thinking, one day I could be sitting in front of a doctor

Ciągle myślałem, że pewnego dnia sam mogę usłyszeć od lekarza:

who looks at my exams and says,

"Ricardo, things don't look very good.

"Ricardo, to nie wygląda dobrze, zostało ci pół roku, może rok życia".

You have six months or a year to live."

And you start thinking about what you would do with this time.

Zaczynacie się zastanawiać, co byście zrobili z tym czasem.

And you say, "I'm going to spend more time with the kids.

Myślicie: "Będę spędzać czas z dziećmi,

odwiedzę różne miejsca, wybiorę się w góry, będę zwiedzać,

I'm going to visit these places,

I'm going to go up and down mountains and places

będę robić to wszystko, czego nie robiłem, kiedy miałem czas".

and I'm going to do all the things I didn't do when I had the time."

But of course, we all know

Ale wszyscy wiemy, że to będzie słodko-gorzki czas.

these are very bittersweet memories we're going to have.

It's very difficult to do.

Trudno wykonać taki plan.

You spend a good part of the time crying, probably.

Prawdopodobnie dużo będziecie płakać.

So I said, I'm going to do something else.

Pomyślałem, że zrobię coś innego.

Every Monday and Thursday, I'm going use my terminal days.

Postanowiłem wykorzystywać poniedziałki i czwartki jako "dni ostateczne"

And I will do, during those days,

i robić wtedy to, co bym robił, gdybym usłyszał taką wiadomość.

whatever it is I was going to do if I had received that piece of news.

(Laughter)

(Śmiech)

When you think about --

(Brawa)

(Applause)

when you think about the opposite of work,

Kiedy myślimy o przeciwieństwie pracy, często przychodzi nam do głowy wypoczynek.

we, many times, think it's leisure.

And you say, ah, I need some leisure time, and so forth.

Mówimy, że musimy trochę wypocząć.

But the fact is that, leisure is a very busy thing.

Ale tak naprawdę wypoczynek to bardzo aktywne zajęcie.

You go play golf and tennis, and you meet people,

Gramy w golfa albo tenisa, spotykamy się z ludźmi,

and you're going for lunch, and you're late for the movies.

idziemy na obiad, biegniemy do kina.

It's a very crowded thing that we do.

To ogromny natłok zajęć.

The opposite of work is idleness.

Przeciwieństwem pracy jest bezczynność.

But very few of us know what to do with idleness.

Ale mało kto wie, co zrobić z bezczynnością.

When you look at the way that we distribute our lives in general,

Jeśli przyjrzymy się temu, jak kierujemy swoim życiem,

you realize that in the periods in which we have a lot of money,

zauważymy, że w okresie dostatku

we have very little time.

mamy bardzo mało czasu.

And then when we finally have time, we have neither the money nor the health.

A kiedy w końcu mamy czas, brakuje nam i pieniędzy, i zdrowia.

So we started thinking about that as a company for the last 30 years.

W naszej firmie myślimy o tym od 30 lat.

This is a complicated company with thousands of employees,

To wielka firma, która zatrudnia tysiące osób,

hundreds of millions of dollars of business

prowadzi interesy warte setki milionów dolarów,

that makes rocket fuel propellent systems, runs 4,000 ATMs in Brazil,

produkuje mieszalniki paliwa rakietowego, obsługuje 4000 bankomatów w Brazylii,

does income tax preparation for dozens of thousands.

rozlicza podatki dziesiątkom tysięcy osób.

So this is not a simple business.

Nie jest to zatem firma o prostej strukturze.

Przyjrzeliśmy się jej i postanowiliśmy dać pracownikom możliwość decydowania.

We looked at it and we said,

let's devolve to these people, let's give these people a company

Chcieliśmy dać im firmę bez zasad jak w szkole z internatem,

where we take away all the boarding school aspects

of, this is when you arrive, this is how you dress,

dotyczących godzin pracy czy ubioru, tego, co można i czego nie można mówić.

this is how you go to meetings, this is what you say,

this is what you don't say,

and let's see what's left.

Byliśmy ciekawi, co z tego wyjdzie.

So we started this about 30 years ago,

Zmiany zaczęły się 30 lat temu.

and we started dealing with this very issue.

Zaczęliśmy od kwestii czasu.

And so we said, look, the retirement,

Zwróciliśmy uwagę na emeryturę, rozkład czasu w naszym życiu.

the whole issue of how we distribute our graph of life.

Instead of going mountain climbing when you're 82,

"Zamiast wspinać się po górach w wieku 82 lat,

why don't you do it next week?

może wyjedziesz w przyszłym tygodniu?

And we'll do it like this,

Załatwimy to tak: oddamy ci środy za 10% twojej pensji.

we'll sell you back your Wednesdays for 10 percent of your salary.

So now, if you were going to be a violinist, which you probably weren't,

Jeśli chciałbyś zostać skrzypkiem, chociaż pewnie nie,

you go and do this on Wednesday.

możesz zająć się tym w środy."

And what we found --

Myśleliśmy, że program zainteresuje starszych pracowników,

we thought, these are the older people

who are going to be really interested in this program.

ale średnia wieku pierwszej grupy wyniosła 29 lat.

And the average age of the first people who adhered

were 29, of course.

And so we started looking,

Postanowiliśmy zmienić podejście.

and we said, we have to do things in a different way.

So we started saying things like,

Zaczęliśmy rozmawiać z ludźmi.

why do we want to know what time you came to work,

"Co nas interesuje to, o której przyszliście albo wyszliście z pracy?

what time you left, etc.?

Can't we exchange this for a contract

Może zamienimy to na umowę,

for buying something from you, some kind of work?

zgodnie z którą kupujemy od was określoną pracę?"

Why are we building these headquarters?

"Czemu budujemy te biurowce?

Is it not an ego issue that we want to look solid

Czy to nie problem z ego, że chcemy wyglądać na dużą,

and big and important?

silną i ważną firmę?

But we're dragging you two hours across town because of it?

I z tego powodu każemy wam tłuc się dwie godziny przez miasto?"

So we started asking questions one by one.

Zaczęliśmy zadawać sobie pytania.

We'd say it like this:

Pierwsze pytanie: jak szukać pracowników?

One: How do we find people?

We'd go out and try and recruit people and we'd say,

Kandydatom powiemy:

look, when you come to us,

"Nie myśl, że po kilku rozmowach kwalifikacyjnych

we're not going to have two or three interviews

zwiążesz się z nami na resztę życia.

and then you're going to be married to us for life.

Nie tak przecież organizujemy swoje życie.

That's not how we do the rest of our lives.

So, come have your interviews.

Przyjdź na rozmowę.

Anyone who's interested in interviewing, you will show up.

Przyjdzie każdy zainteresowany rozmowami.

And then we'll see what happens out of the intuition that rises from that,

I zobaczymy, co wyjdzie z takiego intuicyjnego podejścia,

instead of just filling out the little items of whether you're the right person.

zamiast odhaczania punktów, które decydowałyby, czy nam pasujesz.

And then, come back.

A potem przyjdź jeszcze raz.

Spend an afternoon, spend a whole day, talk to anybody you want.

Spędź u nas popołudnie, cały dzień, rozmawiaj z ludźmi.

Make sure we are the bride you thought we were

Upewnij się, z kim się wiążesz,

and not all the bullshit we put into our own ads.

zweryfikuj bzdury, które umieszczamy w reklamach".

(Laughter)

(Śmiech)

Slowly we went to a process where we'd say things like,

Zmiana powoli szła dalej.

we don't want anyone to be a leader in the company

Stwierdziliśmy, że nie chcemy w firmie kierowników,

if they haven't been interviewed and approved

którzy nie zostali zaakceptowani przez swoich przyszłych podwładnych.

by their future subordinates.

Co sześć miesięcy każdy lider jest anonimowo oceniany.

Every six months, everyone gets evaluated, anonymously, as a leader.

And this determines whether they should continue in that leadership position,

Wynik decyduje, czy nadal powinien pełnić tę rolę,

which is many times situational, as you know.

co często zależy od okoliczności.

And so if they don't have 70, 80 percent of a grade, they don't stay,

Osoba traci pozycję, jeśli nie uzyska oceny 70-80%.

which is probably the reason why I haven't been CEO for more than 10 years.

Pewnie dlatego nie jestem cały czas dyrektorem zarządzającym.

And over time, we started asking other questions.

Z czasem zaczęliśmy sobie zadawać kolejne pytania.

We said things like,

Zastanawialiśmy się,

why can't people set their own salaries?

czemu pracownicy nie mogą ustalać własnych pensji.

What do they need to know?

Co musieliby wiedzieć?

There's only three things you need to know:

Tak naprawdę tylko trzy rzeczy:

ile zarabiają ludzie w firmie,

how much people make inside the company,

how much people make somewhere else in a similar business

ile zarabiają pracownicy w podobnych firmach

and how much we make in general to see whether we can afford it.

i ile zarabia firma - żeby ocenić, czy stać nas na określone pensje.

So let's give people these three pieces of information.

Dajmy ludziom te informacje!

So we started having, in the cafeteria,

W firmowej stołówce ustawiliśmy komputer,

a computer where you could go in and you could ask

na którym każdy mógł sprawdzić, kto ile wydał, kto ile zarabia,

what someone spent, how much someone makes,

what they make in benefits, what the company makes,

kto jakie ma świadczenia, ile zarabia firma,

what the margins are, and so forth.

jaką mamy marżę.

And this is 25 years ago.

To było 25 lat temu.

As this information started coming to people,

Kiedy pracownicy mieli już dostęp do tych informacji,

we said things like, we don't want to see your expense report,

wprowadziliśmy kolejną zmianę: "Nie chcemy widzieć zestawienia wydatków.

we don't want to know how many holidays you're taking,

Nie interesuje nas, ile bierzesz urlopu

we don't want to know where you work.

albo gdzie pracujesz".

We had, at one point, 14 different offices around town,

W pewnym momencie mieliśmy w mieście 14 biur.

and we'd say, go to the one that's closest to your house,

"Idź do tego, które jest najbliżej twojego domu" - mówiliśmy.

to the customer that you're going to visit today.

"Albo najbliżej klienta, z którym masz spotkanie.

Don't tell us where you are.

Nie mów nam, gdzie jesteś."

And more, even when we had thousands of people, 5,000 people,

Co więcej, choć zatrudnialiśmy 5000 osób,

we had two people in the H.R. department,

w dziale HR mieliśmy tylko dwóch pracowników

and thankfully one of them has retired.

i jeden na szczęście przeszedł na emeryturę.

(Laughter)

(Śmiech)

And so, the question we were asking was, how can we be taking care of people?

Zadawaliśmy sobie pytanie,

jak możemy zadbać o pracowników.

People are the only thing we have.

Ludzie to jedyne, co mamy.

We can't have a department that runs after people and looks after people.

Nie możemy mieć działu, który pilnuje ludzi i jednoczenie o nich dba.

So as we started finding that this worked, and we'd say, we're looking for --

Kiedy zauważyliśmy, że zmiana działa, szukaliśmy dalej.

and this is, I think, the main thing I was looking for

I myślę, że to najważniejsza rzecz,

in the terminal days and in the company,

jakiej szukałem w czasie "dni ostatecznych" i w firmie.

which is, how do you set up for wisdom?

Jak obrać kurs na mądrość?

We've come from an age of revolution, industrial revolution,

Jesteśmy dziećmi rewolucji, przeszliśmy rewolucję przemysłową,

an age of information, an age of knowledge,

żyjemy w epoce wiedzy i informacji,

but we're not any closer to the age of wisdom.

ale nawet się nie zbliżyliśmy do epoki mądrości.

How we design, how do we organize, for more wisdom?

Jak obrać kurs na mądrość?

So for example, many times,

Często najmądrzejsza decyzja wydaje się dziwaczna.

what's the smartest or the intelligent decision doesn't jive.

So we'd say things like,

Na przykład mówiliśmy:

let's agree that you're going to sell 57 widgets per week.

"Umówmy się, że sprzedasz 57 produktów tygodniowo.

If you sell them by Wednesday, please go to the beach.

Jeśli zrobisz to do środy, idź na plażę.

Don't create a problem for us, for manufacturing, for application,

Nie stwarzaj problemów z produkcją i zamówieniami.

then we have to buy new companies, we have to buy our competitors,

Będziemy musieli kupić kolejne firmy, konkurencję.

we have to do all kinds of things because you sold too many widgets.

I wszystko przez to, że sprzedałeś za dużo produktów.

Więc idź na plażę i wróć w poniedziałek".

So go to the beach and start again on Monday.

(Śmiech)

(Laughter) (Applause)

(Brawa)

So the process is looking for wisdom.

Naszą misją było poszukiwanie mądrości.

And in the process, of course, we wanted people to know everything,

Chcieliśmy, żeby pracownicy o wszystkim wiedzieli.

Chcieliśmy też być w pełni demokratyczni w prowadzeniu firmy,

and we wanted to be truly democratic about the way we ran things.

So our board had two seats open with the same voting rights,

dlatego w zarządzie były dwa wolne miejsca z prawem głosu

for the first two people who showed up.

dla dwóch osób, które przyszły jako pierwsze.

(Laughter)

(Śmiech)

And so we had cleaning ladies voting on a board meeting,

W efekcie panie sprzątające głosowały podczas zebrań zarządu

which had a lot of other very important people in suits and ties.

razem z innymi ważnymi ludźmi w garniturach i pod krawatem.

I prawda jest taka, że dzięki nim byliśmy uczciwi.

And the fact is that they kept us honest.

This process, as we started looking at the people who came to us,

Zaczęliśmy przyglądać się osobom, które do nas przychodziły.

we'd say, now wait a second,

Słuchaliśmy, co mówią:

people come to us and they say, where am I supposed to sit?

"Gdzie usiąść, jak mam pracować, co ze mną będzie za pięć lat?".

How am I supposed to work? Where am I going to be in 5 years' time?

And we looked at that and we said, we have to start much earlier.

Uznaliśmy, że zmiana musi zaczynać się wcześniej.

Ale gdzie zacząć?

Where do we start?

We said, oh, kindergarten seems like a good place.

Przedszkole brzmi nieźle.

So we set up a foundation, which now has, for 11 years, three schools,

Założyliśmy fundację, która od 11 lat prowadzi trzy szkoły.

where we started asking the same questions,

Kierowało nami to samo pytanie.

how do you redesign school for wisdom?

Co zrobić, by szkoła uczyła mądrości?

It is one thing to say, we need to recycle the teachers,

Możemy zmienić nauczycieli,

we need the directors to do more.

skłonić dyrektorów, by bardziej się starali.

But the fact is that what we do with education is entirely obsolete.

Tyle że system edukacji jest przestarzały,

The teacher's role is entirely obsolete.

podobnie jak rola nauczyciela.

Going from a math class, to biology, to 14th-century France is very silly.

Przeskakiwanie z matematyki na biologię,

a potem do XIV-wiecznej Francji

jest bardzo głupie.

(Applause)

(Brawa)

So we started thinking, what could it look like?

Zaczęliśmy się zastanawiać, jaka powinna być szkoła.

And we put together people, including people who like education,

Zgromadziliśmy ludzi z pasją do edukacji.

people like Paulo Freire, and two ministers of education in Brazil

Byli wśród nich Paulo Freire i dwaj brazylijscy ministrowie edukacji.

and we said, if we were to design a school from scratch,

Zastanawialiśmy się, jaka byłaby szkoła, gdybyśmy stworzyli ją od zera.

what would it look like?

I tak stworzyliśmy szkoły Lumiar.

And so we created this school, which is called Lumiar,

and Lumiar, one of them is a public school,

Jedna z nich jest szkołą publiczną.

and Lumiar says the following:

W Lumiar rolę nauczyciela podzieliliśmy na dwie części.

Let's divide this role of the teacher into two.

One guy, we'll call a tutor.

Jedna polega na wychowaniu, opiece.

A tutor, in the old sense of the Greek "paideia": Look after the kid.

Tutor zajmuje się dzieckiem zgodnie ze starogreckim pojęciem "paideia".

What's happening at home, what's their moment in life, etc..

Wie, co dzieje się w domu ucznia, co dzieje się w jego życiu.

But please don't teach,

Ale nie uczy.

because the little you know compared to Google, we don't want to know.

Nie chcemy wiedzieć, ile wie w porównaniu z Google.

Keep that to yourself.

Niech zachowa to dla siebie.

(Laughter)

(Śmiech)

Now, we'll bring in people who have two things:

Zatrudniamy osoby, które mają pasję i wiedzę,

passion and expertise, and it could be their profession or not.

związaną z ich zawodem lub nie.

And we use the senior citizens,

Zatrudniamy seniorów, którzy stanowią 25% populacji

who are 25 percent of the population with wisdom that nobody wants anymore.

i mają mądrość, której nikt już nie chce.

So we bring them to school and we say,

Sprowadziliśmy takie osoby do szkoły i poprosiliśmy je,

teach these kids whatever you really believe in.

żeby uczyły dzieci tego, w co wierzą.

So we have violinists teaching math.

I tak na przykład skrzypek uczy matematyki.

We have all kinds of things where we say,

Często powtarzamy, że program nie jest najważniejszy.

don't worry about the course material anymore.

We have approximately 10 great threads that go from 2 to 17.

Mamy około 10 ważnych obszarów, których uczymy od 2 do 17 roku życia.

Things like, how do we measure ourselves as humans?

Jeden dotyczy tego, jak możemy mierzyć człowieka.

So there's a place for math and physics and all that there.

Tak, uczymy matematyki i fizyki.

How do we express ourselves?

Jak możemy wyrażać siebie?

So there's a place for music and literature, etc.,

Tu sięgamy po muzykę, literaturę, pojawia się też gramatyka.

but also for grammar.

And then we have things that everyone has forgotten,

I są jeszcze tematy, o których wszyscy już zapomnieli,

which are probably the most important things in life.

choć są prawdopodobnie najważniejsze w życiu.

The very important things in life, we know nothing about.

Bardzo istotne sprawy, o których nic nie wiemy.

We know nothing about love,

Nic nie wiemy o miłości.

we know nothing about death,

Nic nie wiemy o śmierci.

we know nothing about why we're here.

Nie wiemy, dlaczego tu jesteśmy.

So we need a thread in school that talks about everything we don't know.

Potrzebujemy zatem ścieżki nauczania,

która obejmie wszystko to, czego nie wiemy.

So that's a big part of what we do.

To spora część naszej działalności.

(Applause)

(Brawa)

So over the years, we started going into other things.

Z czasem zaczęliśmy sobie zadawać kolejne pytania.

We'd say, why do we have to scold the kids

Dlaczego musimy karcić dzieci,

and say, sit down and come here and do that, and so forth.

ciągle nakazywać: podejdź, siadaj, zrób to?

We said, let's get the kids to do something we call a circle,

Stworzyliśmy zatem krąg, w którym dzieci spotykają się co tydzień.

which meets once a week.

And we'd say, you put the rules together

Chcieliśmy, żeby uczniowie wspólnie ustalili zasady

and then you decide what you want to do with it.

i sami zdecydowali, co z nimi zrobić.

So can you all hit yourself on the head?

Chcą bić się po głowach?

Sure, for a week, try.

Niech spróbują przez tydzień.

(Śmiech)

They came up with the very same rules that we had,

Ustalili dokładnie takie same zasady, jakie my ustaliliśmy wcześniej,

except they're theirs.

tyle że te były ich.

And then, they have the power,

A potem dostali władzę.

Mogą zawieszać i wydalać uczniów, i robią to.

which means, they can and do suspend and expel kids

(Śmiech)

so that we're not playing school, they really decide.

To nie zabawa w szkołę, uczniowie naprawdę decydują.

And then, in this same vein,

W tym samym duchu działa platforma "Cyfrowa mozaika".

we keep a digital mosaic,

because this is not constructivist or Montessori or something.

Bo to nie konstruktywizm czy metoda Montessori.

It's something where we keep the Brazilian curriculum

Realizujemy brazylijski program nauczania

rozpisany na 600 elementów mozaiki,

with 600 tiles of a mosaic,

which we want to expose these kids to by the time they're 17.

z którymi uczniowie zetkną się, zanim skończą 17 lat.

And follow this all the time and we know how they're doing

Realizujemy program mozaiki i obserwujemy postępy uczniów.

and we say, you're not interested in this now, let's wait a year.

Jeśli uczeń nie jest czymś zainteresowany, może poczekać rok.

And the kids are in groups that don't have an age category,

Dzieci nie uczą się w grupach wiekowych.

so the six-year-old kid who is ready for that with an 11-year-old,

6-latek może uczyć się z 11-latkiem, jeśli jest już na to gotowy.

that eliminates all of the gangs and the groups

Dzięki temu nie tworzą się grupki

and this stuff that we have in the schools, in general.

i nie powstają podziały jak w innych szkołach.

And they have a zero to 100 percent grading,

Oceny mieszczą się w przedziale od 0 do 100%.

which they do themselves with an app every couple of hours.

Uczniowie sami się oceniają co kilka godzin, wykorzystując aplikację,

Until we know they're 37 percent of the way we'd like them to be on this issue,

aż osiągną 37% w danym obszarze.

so that we can send them out in the world with them knowing enough about it.

Widzimy wtedy, że wiedzą wystarczająco dużo na dany temat.

And so the courses are World Cup Soccer, or building a bicycle.

Zajęcia mogą dotyczyć mistrzostw świata w piłce nożnej albo budowania roweru.

And people will sign up for a 45-day course on building a bicycle.

Dzieci zapisują się na 45-dniowy kurs budowania rowerów.

Now, try to build a bicycle without knowing that pi is 3.1416.

Spróbujcie skonstruować rower, nie wiedząc, że pi wynosi 3,1416.

You can't.

Nie da się.

And try, any one of you, using 3.1416 for something.

A teraz sami spróbujcie użyć do czegoś 3,1416.

You don't know anymore.

Już tego nie pamiętacie, bo zapominamy takie rzeczy.

So this is lost and that's what we try to do there,

Właśnie temu staramy się zapobiec, szukając w szkole mądrości.

which is looking for wisdom in that school.

And that brings us back to this graph and this distribution of our life.

I tak wracamy do tego, jak organizujemy nasze życie.

Zgromadziłem dużo pieniędzy.

I accumulated a lot of money when I think about it.

When you think and you say, now is the time to give back --

Jeśli dochodzimy do wniosku, że czas oddać je ludziom,

well, if you're giving back, you took too much.

to znaczy, że za dużo wzięliśmy.

(Laughter) (Applause)

(Śmiech)

(Brawa)

I keep thinking of Warren Buffet waking up one day

Wyobrażam sobie Warrena Buffetta, który budzi się rano i stwierdza,

and finding out he has 30 billion dollars more than he thought he had.

że ma 30 miliardów dolarów więcej niż myślał.

And he looks and he says, what am I going to do with this?

Myśli, co zrobić z tymi pieniędzmi,

And he says, I'll give it to someone who really needs this.

i postanawia dać je komuś, kto ich potrzebuje: Billowi Gatesowi.

I'll give it to Bill Gates. (Laughter)

(Śmiech)

And my guy, who's my financial advisor in New York,

Według mojego nowojorskiego doradcy finansowego

he says, look, you're a silly guy

jestem niemądry, bo miałbym dziś 4,1 razy więcej pieniędzy,

because you would have 4.1 times more money today

if you had made money with money instead of sharing as you go.

gdybym to, co zarabiam inwestował, zamiast się tym dzielić.

But I like sharing as you go better.

Ale ja wolę się dzielić.

(Applause)

(Brawa)

I taught MBAs at MIT for a time

Kiedyś uczyłem zarządzania na MIT.

and I ended up, one day, at the Mount Auburn Cemetery.

Pewnego dnia zawędrowałem na cmentarz Mount Auburn.

It is a beautiful cemetery in Cambridge.

To piękny cmentarz w Cambridge.

And I was walking around. It was my birthday and I was thinking.

Były moje urodziny, a ja spacerowałem i rozmyślałem.

And the first time around, I saw these tombstones

Widziałem groby wspaniałych ludzi, którzy dokonali wielkich rzeczy.

and these wonderful people who'd done great things

and I thought, what do I want to be remembered for?

Pomyślałem: za co chcę być pamiętany?

And I did another stroll around,

Przeszedłem przez cmentarz drugi raz.

and the second time, another question came to me,

Nasunęło mi się wtedy inne, ważniejsze dla mnie pytanie:

which did me better, which was,

why do I want to be remembered at all?

dlaczego w ogóle chcę być zapamiętany?

(Śmiech)

(Laughter)

And that, I think, took me different places.

I to skierowało mnie w zupełnie inną stronę.

Kiedy miałem 50 lat, rozpaliliśmy z Fernandą wielkie ognisko.

When I was 50, my wife Fernanda and I sat for a whole afternoon,

we had a big pit with fire,

and I threw everything I had ever done into that fire.

Wrzuciłem wtedy do ognia wszystko, co do tamtej pory zrobiłem.

This is a book in 38 languages,

Była tam książka wydana w 38 językach,

hundreds and hundreds of articles and DVDs, everything there was.

setki artykułów i DVD.

And that did two things.

Zmieniło to dwie rzeczy.

One, it freed our five kids from following in our steps, our shadow --

Po pierwsze, zwolniło piątkę naszych dzieci z podążania naszymi śladami.

They don't know what I do.

Nie wiedzą, co robię.

(Laughter)

(Śmiech)

Which is good.

I dobrze.

And I'm not going to take them somewhere

I nie mam zamiaru powiedzieć im:

and say, one day all of this will be yours.

pewnego dnia to wszystko będzie wasze.

(Laughter)

(Śmiech)

The five kids know nothing, which is good.

Moje dzieci nic nie wiedzą, i dobrze.

And the second thing is,

A po drugie, sam uwolniłem się od ciężaru wcześniejszych dokonań.

I freed myself from this anchor of past achievement or whatever.

I'm free to start something new every time and to decide things from scratch

Jestem wolny i mogę wciąż zaczynać od zera

in part of those terminal days.

podczas "dni ostatecznych".

And some people would say,

Ktoś powie, że w te moje "dni ostateczne"

oh, so now you have this time, these terminal days,

and so you go out and do everything.

mogę robić, co tylko chcę.

No, we've been to the beaches,

Nie, byłem już na plażach,

na Samoa, na Malediwach, w Mozambiku.

so we've been to Samoa and Maldives and Mozambique,

so that's done.

To już zrobione.

I've climbed mountains in the Himalayas.

Wspinałem się w Himalajach.

I've gone down 60 meters to see hammerhead sharks.

Nurkowałem na głębokość 60 metrów, żeby zobaczyć rekiny młoty.

I've spent 59 days on the back of a camel from Chad to Timbuktu.

Spędziłem 59 dni na grzbiecie wielbłąda w drodze z Czadu do Timbuktu.

I've gone to the magnetic North Pole on a dog sled.

Dotarłem psim zaprzęgiem na magnetyczny biegun północny.

So, we've been busy.

Mieliśmy co robić.

It's what I'd like to call my empty bucket list.

Moja lista rzeczy do zrobienia przed śmiercią jest już pusta.

(Laughter)

(Śmiech)

And with this rationale, I look at these days and I think,

I myślę sobie, że przecież nie jestem na emeryturze,

I'm not retired. I don't feel retired at all.

zupełnie się tak nie czuję.

And so I'm writing a new book.

Piszę zatem nową książkę.

We started three new companies in the last two years.

W ciągu ostatnich dwóch lat założyliśmy trzy nowe firmy.

I'm now working on getting this school system for free out into the world,

Promuję na świecie nasz sposób nauczania.

and I've found, very interestingly enough, that nobody wants it for free.

I odkryłem coś ciekawego: nikt nie chce go za darmo.

And so I've been trying for 10 years

Od 10 lat staram się zachęcić szkoły, by przyjęły nasze podejście,

to get the public system to take over this school rationale,

much as the public schools we have,

tak jak w naszej szkole publicznej,

w której uczniowie mają wyniki 91 na 100, a nie 43 na 100.

which has instead of 43 out of 100, as their rating, as their grades,

has 91 out of 100.

But for free, nobody wants it.

Ale za darmo nikt tego nie chce.

So maybe we'll start charging for it and then it will go somewhere.

Może zaczniemy pobierać opłaty i wtedy ktoś się zainteresuje.

Tak czy inaczej, upowszechnienie tego podejścia jest jednym z naszych celów.

But getting this out is one of the things we want to do.

And I think what this leaves us as a message for all of you,

Myślę, że wyłania się tu dla nas taki wniosek.

I think is a little bit like this:

Wszyscy potrafimy pracować w domu i wysyłać maile w niedzielę wieczorem.

We've all learned how to go on Sunday night

to email and work from home.

But very few of us have learned

Niewielu jednak potrafi wybrać się do kina w poniedziałek po południu.

how to go to the movies on Monday afternoon.

And if we're looking for wisdom, we need to learn to do that as well.

Jeśli szukamy mądrości, musimy się nauczyć także i tego.

And so, what we've done all of these years is very simple,

To, co od lat robimy, jest bardzo proste.

is use the little tool, which is ask three whys in a row.

Wystarczy zadać sobie trzy razy pytanie: dlaczego?

Because the first why you always have a good answer for.

Na pierwsze "dlaczego" zawsze mamy gotową odpowiedź.

The second why, it starts getting difficult.

Przy drugim zaczynają się trudności.

By the third why, you don't really know why you're doing what you're doing.

Przy trzecim "dlaczego" okazuje się, że nie wiemy, czemu robimy to, co robimy.

What I want to leave you with is the seed and the thought that maybe if you do this,

Chciałbym zostawić was z myślą, że jeśli to zrobicie,

you will come to the question, what for?

to dotrzecie do pytania: po co?

What am I doing this for?

Po co to robię?

And hopefully, as a result of that, and over time,

I mam nadzieję, że dzięki temu z czasem,

I hope that with this, and that's what I'm wishing you,

czego wam wszystkim życzę,

you'll have a much wiser future.

zbudujecie przyszłość pełną mądrości.

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

(Brawa)

(Applause)

Chris Anderson: To niesamowite.

Chris Anderson: So Ricardo, you're kind of crazy.

CA: Ricardo, jesteś szalony.

(Laughter)

(Śmiech)

To many people, this seems crazy.

To, co mówisz, wielu wydaje się szalone,

a jednocześnie bardzo mądre.

And yet so deeply wise, also.

The pieces I'm trying to put together are this:

Chodzi o to, że twoje podejście jest bardzo radykalne.

Your ideas are so radical.

How, in business, for example, these ideas have been out for a while,

Rozpowszechniasz je od pewnego czasu,

probably the percentage of businesses that have taken some of them

ale pewnie wciąż niewiele firm z niego korzysta, prawda?

is still quite low.

Are there any times you've seen some big company

Czy zdarza się, że duża firma przyjmuje twoje podejście

take on one of your ideas and you've gone, "Yes!"?

i myślisz: "Tak, udało się!"?

Ricardo Semler: It happens. It happened about two weeks ago

Ricardo Semler: Tak, zdarzyło się to dwa tygodnie temu.

with Richard Branson, with his people saying,

Richard Branson powiedział pracownikom,

oh, I don't want to control your holidays anymore,

że nie chce już kontrolować ich urlopu.

Netflix też działa podobnie.

or Netflix does a little bit of this and that,

Ale myślę, że to nie jest aż tak ważne.

but I don't think it's very important.

I'd like to see it happen maybe a little bit in a bit of a missionary zeal,

Chciałbym widzieć zmianę, bo sam mam wielki entuzjazm,

but that's a very personal one.

ale to poziom osobisty.

But the fact is that it takes a leap of faith about losing control.

Taka zmiana jest aktem wielkiego zaufania, wiąże się z utratą kontroli.

And almost nobody who is in control is ready to take leaps of faith.

Prawie nikt, kto ma kontrolę, nie jest gotowy na takie zaufanie.

It will have to come from kids and other people

To musi zacząć się od dzieci i ludzi,

who are starting companies in a different way.

którzy dopiero zakładają firmy.

CA: So that's the key thing?

CA: Czyli to jest kluczowe?

From your point of view the evidence is there,

Masz dowody, że takie podejście działa,

in the business point of view this works,

ale ludzie nie mają odwagi, żeby spróbować.

but people just don't have the courage to -- (Whoosh)

RS: They don't even have the incentive.

RS: Nie mają nawet motywacji.

You're running a company with a 90-day mandate.

Prowadząc firmę,

masz kwartał na wykazanie się.

It's a quarterly report.

If you're not good in 90 days, you're out.

Wylatujesz, jak nie masz wyników za te 90 dni

So you say, "Here's a great program that, in less than one generation --"

Jeśli zaproponujemy program, który w czasie krótszym niż jedno pokolenie...

And the guy says, "Get out of here."

Usłyszymy: "Do widzenia!".

So this is the problem.

To jest problem.

(Laughter)

(Śmiech)

CA: What you're trying to do in education seems to me incredibly profound.

CA: Bardzo ważne jest to, co próbujesz zrobić dla edukacji.

Everyone is bothered about their country's education system.

Każdy martwi się systemem edukacji w swoim kraju.

No one thinks that we've caught up yet to a world

Nie nadążamy za światem,

where there's Google and all these technological options.

w którym jest Google i nowe technologie.

So you've got actual evidence now that the kids so far going through your system,

Masz dowody, że dzieci, które uczą się w twojej szkole,

there's a dramatic increase in performance.

mają dużo lepsze wyniki.

How do we help you move these ideas forward?

Jak możemy rozpowszechnić twoje podejście?

RS: I think it's that problem of ideas whose time has come.

RS: Na każdą myśl przychodzi czas.

And I've never been very evangelical about these things.

Nigdy nie byłem zbyt natarczywy.

We put it out there.

Nagłaśniamy nasze podejście i nagle znajdują się ludzie.

Suddenly, you find people --

Jest grupa w Japonii, która mnie bardzo przeraża.

there's a group in Japan, which scares me very much,

which is called the Semlerists, and they have 120 companies.

To tak zwani semleryści, mają 120 firm.

They've invited me. I've always been scared to go.

(Śmiech)

Zaprosili mnie, ale boję się tam jechać.

And there is a group in Holland that has 600 small, Dutch companies.

Jest też grupa w Holandii, zrzesza 600 małych firm.

To coś, co rozkwita samo.

It's something that will flourish on its own.

Part of it will be wrong, and it doesn't matter.

Czasem się nie powiedzie, ale to nie ma znaczenia.

This will find its own place.

Zmiana znajdzie dla siebie miejsce.

And I'm afraid of the other one, which says,

Boję się tych, którzy mówią,

this is so good you've got to do this.

że musimy działać, bo to jest dobre.

Let's set up a system and put lots of money into it

Chcą budować system, wkładać w niego pieniądze,

and then people will do it no matter what.

zakładają, że ludzie się zainteresują.

CA: So you have asked extraordinary questions your whole life.

CA: Całe życie zadajesz niecodzienne pytania.

It seems to me that's the fuel that's driven a lot of this.

To daje ci napęd w tym, co robisz.

Do you have any other questions for us, for TED, for this group here?

Czy masz jakieś pytania dla nas tutaj?

RS: I always come back to variations of the question

RS: Zawsze wracam do pytania,

that my son asked me when he was three.

które zadał mi mój wtedy trzyletni syn.

Siedzieliśmy w jacuzzi, a on spytał: "Tato, dlaczego istniejemy?".

We were sitting in a jacuzzi, and he said, "Dad, why do we exist?"

Nie ma innego pytania, nikt nie zadaje innego pytania.

There is no other question.

Nobody has any other question.

We have variations of this one question, from three onwards.

Zadajemy sobie to pytanie w różnych wersjach, odkąd skończyliśmy trzy lata.

So when you spend time in a company, in a bureaucracy, in an organization

Kiedy jesteśmy w firmie, biurze, organizacji

and you're saying, boy --

i mówimy: rety...

how many people do you know who on their death beds said,

Ilu znacie ludzi, którzy na łożu śmierci mówili:

boy, I wish I had spent more time at the office?

"Żałuję, że nie spędzałem więcej czasu w pracy"?

So there's a whole thing of having the courage now --

Chodzi o to, by mieć odwagę teraz,

not in a week, not in two months,

nie za tydzień, nie za dwa miesiące

not when you find out you have something --

nie kiedy padnie diagnoza,

to say, no, what am I doing this for?

żeby powiedzieć: po co ja to robię?

Stop everything. Let me do something else.

I zacząć robić coś innego.

And it will be okay,

Wszystko będzie dobrze.

Będzie znacznie lepiej niż teraz,

it will be much better than what you're doing,

if you're stuck in a process.

jeśli czujecie się, jakbyście utknęli.

CA: So that strikes me as a profound and quite beautiful way to end

CA: To piękne zakończenie

this penultimate day of TED.

przedostatniego dnia konferencji TED.

Ricardo Semler, thank you so much.

Bardzo ci dziękujemy.

RS: Thank you so much.

RS: Dziękuję bardzo.

(Brawa)

(Applause)