Are we born to run? | Christopher McDougall

Christopher McDougall: Koşmak için mi yaratıldık?

Çeviri: Aykut Türker Gözden geçirme: Sancak Gülgen

Running: it's basically just right, left, right, left, yeah?

Koşmak: Basit. Sağ, sol, sağ, sol -- değil mi?

I mean, we've been doing it for two million years,

Yani, bunu iki milyon yıldır yapıyoruz.

Uzun zaman önce söylenmemiş ya da yapılmamış

so it's kind of arrogant to assume that I've got something to say

birşeyler söyleyeceğimi

that hasn't been said and performed better a long time ago.

varsaymak biraz küstahça görünebilir.

But the cool thing about running, as I've discovered,

Ama keşfettim ki, koşmakla ilgili güzel şey şu;

bu etkinlik sırasında sürekli

is that something bizarre happens in this activity all the time.

acayip birşeyler oluyor.

Case in point: A couple months ago, if you saw the New York City Marathon,

Örnekle anlatayım: Birkaç ay önce, New York City Maratonu'nu gördüyseniz,

garanti ederim ki,

I guarantee you, you saw something that no one has ever seen before.

hiç kimsenin daha önce görmediği birşey gördünüz.

An Ethiopian woman named Derartu Tulu turns up at the starting line.

Derartu Tulu adında Etiyopyalı bir kadın

başlama çizgisinde göründü.

37 yaşındaydı,

She's 37 years old.

She hasn't won a marathon of any kind in eight years,

8 yıl içinde herhangi bir maraton filan kazanmamıştı,

ve daha birkaç ay önce

and a few months previously,

she had almost died in childbirth.

bebek doğururken neredeyse ölüyordu.

Derartu Tulu was ready to hang it up and retire from the sport,

Derartu Tulu sporu bırakıp emekli olmaya hazırdı.

Ama dişini tırnağına takıp

but she decided she'd go for broke

and try for one last big payday in the marquee event,

son bir hesaplaşma için

büyük bir koşuda şansını denemeye karar verdi.

the New York City Marathon.

New York City Maratonu'nda.

Except -- bad news for Derartu Tulu -- some other people had the same idea,

Ancak -- Derartu Tulu için kötü haber -- aynı hedefe sahip başkaları da vardı.

Örneğin, Olimpiyat altın madalyası sahibi

including the Olympic gold medalist,

Paula Radcliffe -- o bir canavardı.

and Paula Radcliffe, who is a monster,

Açık arayla, gelmiş geçmiş en hızlı kadın maratoncu.

the fastest woman marathoner in history by far.

Only 10 minutes off the men's world record,

Erkekler dünya rekorunun sadece 10 dakika gerisinde.

Diyebiliriz ki Paula Radcliffe, geçilemez.

Paula Radcliffe is essentially unbeatable.

Girdiği yarış buydu.

That's her competition.

Tabanca patladığında, kaybetmeye mahkum demeye bile gerek yok.

The gun goes off, and -- I mean, she's not even an underdog;

Mahkumdan daha mahkumdu.

she's, like, under the underdogs.

But the under-underdog hangs tough,

Ama, bizim mahkum-mahkum sıkı çıkar.

26 millik (42 km) yarışın 22. milinde

and 22 miles into a 26-mile race,

there is Derartu Tulu, up there with the lead pack.

Derartu Tulu

lider grup içindedir.

Now, this is when something really bizarre happens.

İşte acayip şey, orada olur.

Paula Radcliffe, the one person who is sure to snatch the big paycheck

Paula Radcliffe, büyük ödül çekini

Derartu Tulu'nun kaybeden ellerinden alıp eve götürmesi kesin olan kişi

from Derartu Tulu's under-underdog hands,

birden bire bacağını tutar ve geride kalmaya başlar.

suddenly grabs her leg and starts to fall back.

So we all know what to do in this situation, right?

Böyle bir durumda yapmamız gerekeni hepimiz biliyoruz, öyle değil mi?

Dirseğinizle çenesine şöyle bir çarpıp

You give her a quick crack in the teeth with your elbow

bitiş çizgisine doğru uçarsınız.

and blaze for the finish line.

Derartu Tulu ruins the script.

Derartu Tulu, bu senaryoyu çöpe attı.

Instead of taking off,

Uçup gitmek yerine,

she falls back and she grabs Paula Radcliffe,

o da geride kalır, Paula Radcliffe'i tutar

and says, "Come on. Come with us. You can do it."

ve der ki, "Haydi. Bizimle gel. Yapabilirsin."

So Paula Radcliffe, unfortunately, does it.

Ve Paula Radcliffe, maalesef, bunu başarır.

Lider grubu yakalar

She catches up with the lead pack

and is pushing toward the finish line.

ve bitiş çizgisine doğru hamle yapar.

But then she falls back again.

Ama sonra, yeniden geriye düşer.

The second time, Derartu Tulu grabs her and tries to pull her.

İkinci kez, Derartu Tulu onu yakalar ve çekmeye çalışır.

Ve o noktada Paula Radcliffe der ki,

And Paula Radcliffe, at that point, says, "I'm done. Go."

"Ben bittim. Koş."

So that's a fantastic story, and we all know how it ends.

Bu masal gibi bir hikaye, ve sonunu hepimiz biliriz.

She loses the check,

Çeki kaybeder,

but she goes home with something bigger and more important.

ama eve daha büyük ve daha önemli birşeyle döner.

Except Derartu Tulu ruins the script again.

Ancak, Derartu Tulu senaryoyu bir kez daha bozar.

Instead of losing, she blazes past the lead pack and wins.

Kaybetmek yerine, lider grubu da geride bırakır ve kazanır.

Wins the New York City Marathon,

New York City Maratonu'nu kazanır

goes home with a big fat check.

ve eve büyük bir ödül çekiyle döner.

It's a heartwarming story,

Kalbimizi ısıtan bir hikaye bu.

but if you drill a little bit deeper,

Ama biraz daha derine bakarsanız,

you've got to sort of wonder about what exactly was going on there.

orada olan biteni merak edebilirsiniz.

When you have two outliers in one organism,

Bir aykırılık, aynı organizma içinde iki kez tekrar ediyorsa,

bu tesadüf değildir.

it's not a coincidence.

When you have someone who is more competitive and more compassionate

Yarıştaki herkesten daha yarışçı ve daha şefkatli birisi varsa

yine, bu tesadüf değildir.

than anybody else in the race, again, it's not a coincidence.

Bana ayakları perdeli ve solungaçlı bir yaratık gösterirseniz,

You show me a creature with webbed feet and gills;

somehow water's involved.

bir şekilde suyla ilgisi olduğunu bilirim.

Someone with that kind of heart, there's some kind of connection there.

Öyle bir kalbi olan birisi varsa, ortada bir tür bağlantı olmalı.

And the answer to it, I think, can be found

Ve bunun cevabı, bence

Meksika'daki Bakır Kanyonlar'da bulunabilir.

down in the Copper Canyons of Mexico,

where there's a reclusive tribe, called the Tarahumara Indians.

Orada, uzak bir kabile,

Tarahumara yerlileri yaşıyor.

Now, the Tarahumara are remarkable for three things.

Tarahumaralar, üç konuda dikkat çekiciler.

Birincisi,

Number one is:

they have been living essentially unchanged for the past 400 years.

son 400 yıl içinde

temel hiçbir değişim geçirmemişler.

When the conquistadors arrived in North America you had two choices:

İspanyol istilacılar Kuzey Amerika'ya ulaştığında, iki seçenek vardı:

Ya savaşıp karşı koymak, ya da kaçıp uzaklaşmak.

you either fight back and engage or you could take off.

Mayalar ve Aztekler savaştılar.

The Mayans and Aztecs engaged,

Bu nedenle bugün çok az Maya ve Aztek var.

which is why there are very few Mayans and Aztecs.

The Tarahumara had a different strategy.

Tarahumaralar'ın farklı bir stratejisi vardı.

They took off and hid

Kaçtılar ve saklandılar.

in this labyrinthine, networking, spider-webbing system of canyons

Labirent yapıdaki

kanyonlardan oluşan örümcek ağı sisteminde,

Bakır Kanyonlar'da.

called the Copper Canyons.

And there they've remained since the 1600s,

Ve 1600'lerden beri orada kaldılar,

hep oldukları şekilde.

essentially the same way they've always been.

The second thing remarkable about the Tarahumara is:

Tarahumaralar hakkındaki ikinci dikkat çekici şey şu ki,

deep into old age -- 70 to 80 years old --

ilerleyen yaşlarında dahi -- 70-80 yaşlarında --

these guys aren't running marathons;

maratonlar değil

they're running mega-marathons.

mega-maratonlar koşuyorlar.

They're not doing 26 miles,

26 mil (42 km) değil,

they're doing 100, 150 miles at a time,

her seferinde 100-150 mil (160-240 km) koşuyorlar,

and apparently without injury, without problems.

hem de bir sakatlık ya da sorun yaşamadan.

The last thing that's remarkable about the Tarahumara is:

Tarahumaralar hakkındaki son dikkat çekici şey de şu ki,

all the things we're going to be talking about today,

bugün üzerinde konuşacağımız tüm şeylerden,

-- çözmeye çalışmak için

all the things we're trying to use all of our technology

tüm teknolojimiz ve beyin gücümüzle uğraştığımız

and brain power to solve --

things like heart disease and cholesterol and cancer;

kalp hastalığı, kolesterol ve kanser,

suç, savaş, şiddet ve klinik depresyon --

crime, warfare and violence; clinical depression -- all this stuff --

tüm bunlardan Tarahumaralar'ın haberi bile yoktur.

the Tarahumara don't know what you're talking about.

Onlar özgürdür

They are free from all of these modern ailments.

tüm bu 'modern' hastalıklardan.

Peki bağlantısı nedir?

So what's the connection?

Yine, aykırılıklardan bahsediyoruz.

Again, we're talking about outliers;

Burada bir tür neden - sonuç ilişkisi olmalı.

there's got to be some kind of cause and effect.

Bilim insanlarından oluşan takımlar,

Well, there are teams of scientists at Harvard and the University of Utah

Harvard ve Utah üniversitelerinde

beyinlerini sonuna kadar zorlayarak

that are bending their brains and trying to figure out

Tarahumaraların her zaman bilegeldiği şeyi anlamaya çalışıyorlar.

what the Tarahumara have known forever.

They're trying to solve those same kinds of mysteries.

Aynı tür gizemleri çözmeye çalışıyorlar.

And once again, a mystery wrapped inside of a mystery --

Ve bir kez daha, gizem gizem içinde.

perhaps the key to Derartu Tulu and the Tarahumara

Belki de Derartu Tulu ve Tarahumaralar da

üç başka gizem içine sarmalanmış, ve böyle sürüp gidiyor:

is wrapped in three other mysteries, which go like this:

Three things -- if you have the answer, come up and take the microphone,

Üç şey -- eğer yanıtlarını biliyorsanız, gelin ve mikrofonu alın.

Çünkü başka hiç kimse bilmiyor.

because nobody else knows the answer.

Eğer siz biliyorsanız, dünyadaki herkesten daha akıllısınız.

If you know it, you're smarter than anybody on planet Earth.

Birinci gizem şu:

Mystery number one is this:

İki milyon yıl önce, insan beyni boyut olarak bir patlama yaşadı.

Two million years ago, the human brain exploded in size.

Australopithecus'un bezelye boyutlarında minik bir beyni vardı.

Australopithecus had a tiny little pea brain.

Birden insanlar sahneye çıktı -- Homo erectus --

Suddenly humans show up, Homo erectus, big old melon head.

büyük, eski koca kafa.

To have a brain of that size,

O büyüklükte bir beyne sahip olmak için,

you need to have a source of condensed caloric energy.

yoğunlaştırılmış bir enerji kaynağına ihtiyacınız vardır.

In other words, early humans are eating dead animals --

Diğer bir deyişle, ilk insanlar ölü hayvanları yiyiyordu.

Tartışma yok, bu bir gerçek.

no argument, that's a fact.

Tek sorun şu ki,

The only problem is,

the first edged weapons only appeared about 200,000 years ago.

ilk keskin silahlar ancak 200,000 yıl kadar önce ortaya çıktı.

Yani bir şekilde, neredeyse iki milyon yıl boyunca

So somehow, for nearly two million years,

we are killing animals without any weapons.

hayvanları herhangi bir silah kullanmadan öldürdük.

Now, we're not using our strength,

Kullandığımız şey kuvvetimiz de değildi

because we are the biggest sissies in the jungle.

çünkü biz ormandaki en büyük süt çocuklarıydık.

Every other animal is stronger than we are,

Tüm diğer hayvanlar bizden daha güçlüdür.

they have fangs, they have claws, they have nimbleness, they have speed.

Sivri dişleri, pençeleri vardır. Çevik ve hızlıdırlar.

Biz Usain Bolt'un hızlı olduğunu sanırız. Bir sincap bile Usain Bolt'a dersini verebilir.

We think Usain Bolt is fast.

Usain Bolt can get his ass kicked by a squirrel.

Hızlı değiliz.

We're not fast.

That would be an Olympic event:

Şu Olimpik bir oyun olabilirdi: Bir sincabı salıverin,

turn a squirrel loose, whoever catches it gets a gold medal.

kim yakalarsa altın madalya alsın.

(Laughter)

Yani silah yok, hız yok, kuvvet yok, sivri diş yok, pençe yok.

So no weapons, no speed, no strength, no fangs, no claws.

Bu hayvanları nasıl öldürüyorduk? Birinci gizem.

How were we killing these animals? Mystery number one.

Mystery number two:

İkinci gizem:

Women have been in the Olympics for quite some time now,

Kadınlar uzun süredir Olimpiyatlara katılıyorlar.

but one thing that's remarkable about all women sprinters:

Ama tüm kadın kısa mesafe koşucularının dikkat çekici özelliği,

hepsi kötüdür, berbattırlar.

they all suck; they're terrible.

There's not a fast woman on the planet and there never has been.

Bu gezegene hızlı bir kadın yoktur

ve asla da olmamıştır.

The fastest woman to ever run a mile did it in 4:15.

1 mili (1.6 km) en kısa sürede koşan kadın, 4.15'te koştu.

I could throw a rock and hit a high-school boy

Şuradan hangi liseli genci çevirsem

who can run faster than 4:15.

4.15'ten daha iyi koşar.

For some reason, you guys are just really slow.

Bir nedenle, gerçekten yavaşsınız!

But --

(Gülüşmeler)

(Laughter)

But, you get to the marathon we were just talking about --

Ama az önce bahsettiğimiz maratona geldiğinizde --

you've only been allowed to run the marathon for 20 years,

maraton koşmanıza sadece 20 yıldır izin veriliyor.

Çünkü 1980'lerden önce

because prior to the 1980s, medical science said

tıp bilimi derdi ki, eğer bir kadın 26 mil (42 km) koşmayı denerse --

if a woman tried to run 26 miles -- does anyone know what would happen

26 mil koşmayı denerseniz ne olacaktı, bilen var mı?

if you tried to run 26 miles?

1980'lerden önce maraton koşmanızın neden yasak olduğunu?

Why you were banned from the marathon before the 1980s?

Audience Member: Her uterus would be torn.

(Bir dinleyici: Rahmi yırtılırdı.) Rahmi yırtılırdı.

Christopher McDougall: Her uterus would be torn, yes.

Evet. Üreme organlarınız yırtılırdı.

Torn reproductive organs.

Rahmi vücudundan düşecekti, kelimenin tam anlamıyla.

The uterus would literally fall out of the body.

(Laughter)

Çok sayıda maratonda bulundum,

Now, I've been to a lot of marathons,

ama henüz düşeni görmedim.

and I've yet to see any ...

(Gülüşmeler)

(Laughter)

Sonuçta, sadece 20 yıldır kadınların maraton koşmasına izin veriliyor.

So it's only been 20 years

that women have been allowed to run the marathon.

Bu çok kısa öğrenme eğrisinde,

In that very short learning curve, you've gone from broken organs

sizler yırtılan organlardan kalkıp,

up to the fact that you're only 10 minutes off the male world record.

10 dakika yakınına kadar geldiniz

erkek dünya rekorunun.

Then you go beyond 26 miles, into the distance

Sonra 26 milin ötesine geçersek,

tıp biliminin insanlar için ölümcül olduğunu söylediği mesafelere --

that medical science also told us would be fatal to humans --

remember Pheidippides died when he ran 26 miles --

hatırlayın, Pheidippides 26 mil koştuğunda öldü --

50 ve 100 mile (80-160 km) geldiğinizde,

you get to 50 and 100 miles, and suddenly, it's a different game.

birden oyun değişir.

You take a runner like Ann Trason or Nikki Kimball or Jenn Shelton,

Ann Trason, Nikki Kimball ya da Jenn Shelton gibi bir koşucuyu alıp,

put them in a race of 50 or 100 miles against anybody in the world,

50 ya da 100 millik bir mesafede yarıştırıp, rakip dünyada kim olursa olsun

kimin kazanacağına dair bahse girebilirsiniz.

and it's a coin toss who's going to win.

Size bir örnek vereceğim.

I'll give you an example.

A couple years ago, Emily Baer signed up for a race

Birkaç yıl önce, Emily Baer

Hardrock 100 adlı bir yarışa katıldı. (100 mil=160 km)

called the Hardrock 100,

which tells you all you need to know about the race.

Yarışın adı herşeyi açıklıyor.

They give you 48 hours to finish this race.

Bu yarışı bitirmeniz için size 48 saat veriyorlar.

Well, Emily Baer -- 500 runners --

Emily Baer, 500 koşucu içinde yarışı

she finishes in eighth place, in the top 10,

ilk 10 içinde, sekizinci olarak bitirdi.

even though she stopped at all the aid stations

Hem de her bir yardım noktasında durup

bebeğini emzirdiği hâlde -- yarış sırasında.

to breastfeed her baby during the race.

(Laughter)

Ve buna rağmen, 492 kişiyi geçti.

And yet, she beat 492 other people.

Son gizem: Nasıl oluyor da kadınlar

The last mystery:

Why is it that women get stronger as distances get longer?

mesafe arttıkça güçleniyor?

Üçüncü gizem şu:

The third mystery is this:

At the University of Utah, they started tracking finishing times

Utah Üniversitesi'nde, maraton koşanların

bitiriş zamanlarını izlemeye başladılar.

for people running the marathon.

What they found is that if you start running the marathon at age 19,

Buldular ki,

eğer maraton koşmaya 19 yaşında başlarsanız,

you'll get progressively faster, year by year,

her yıl gittikçe hızlanırsınız,

27 yaşınızda zirvenize ulaşıncaya kadar.

until you reach your peak at age 27.

Bundan sonra,

And then after that, you succumb to the rigors of time.

zamanla geri düşer

ve yavaşlamaya başlarsınız,

And you'll get slower and slower,

until eventually you're back to running the same speed you were at age 19.

19 yaşınızda koştuğunuz hıza geri gelene kadar.

Yani yaklaşık 7-8 yılda zirvenize ulaşır,

So about seven, eight years to reach your peak,

sonra yavaşça zirveden iner,

and then gradually you fall off your peak,

başladığınız noktaya dönersiniz.

until you go back to the starting point.

You'd think it might take eight years to go back to the same speed,

Bu hıza dönmenizin de yine 8 yıl süreceğini düşünebilirsiniz,

ya da 10 yıl -- hayır, cevap 45 yıldır.

maybe 10 years -- no, it's 45 years.

64-year-old men and women

64 yaşında erkekler ve kadınlar

are running as fast as they were at age 19.

19 yaşlarında koştukları kadar hızlı koşarlar.

Now, I defy you to come up with any other physical activity --

Başka hangi fiziksel etkinlikte

and please don't say golf -- something that's actually hard --

-- lütfen golf demeyin, zor birşey olsun --

(Laughter)

ileri yaştaki yaşlılar

where geriatrics are performing as well as they did as teenagers.

delikanlı performansı sergiler?

So you have these three mysteries.

İşte size üç gizem.

Is there one piece in the puzzle which might wrap all these things up?

Bu bulmacada öyle bir parça olabilir mi ki,

tüm bunları açıklasın?

Ne zaman biri tarih öncesine bakarak

You've got to be careful anytime someone looks back in prehistory

size küresel bir yanıt vermeyi denerse gerçekten dikkatli olmalısınız.

and tries to give you a global answer because,

Çünkü, ne de olsa tarih öncesi olduğundan,

it being prehistory, you can say whatever the hell you want

canınız ne isterse söyleyip sıvışabilirsiniz.

and get away with it.

Ama ben size şunu sunacağım:

But I'll submit this to you:

Bu bulmacanın tam ortasına öyle bir parça koyabilirsiniz ki,

If you put one piece in the middle of this jigsaw puzzle,

birdenbire tutarlı bir resim oluşmaya başlar.

suddenly it all starts to form a coherent picture.

Eğer merak ediyorsanız, Tarahumaralar neden savaşmıyor

If you're wondering why the Tarahumara don't fight

ve kalp hastalığından ölmüyor,

and don't die of heart disease,

neden Derartu Tulu adlı fakir bir Etiyopyalı kadın

why a poor Ethiopian woman named Derartu Tulu

can be the most compassionate and yet the most competitive,

aynı anda hem en şefkatli, hem de en yarışçı kişi olabiliyor,

and why we somehow were able to find food without weapons,

ve nasıl bir şekilde

silahlarımız olmadan yiyecek bulabiliyoruz?

perhaps it's because humans,

Belki bunların nedeni,

as much as we like to think of ourselves as masters of the universe,

biz her ne kadar kendimizi evrenin hâkimleri saysak da,

actually evolved as nothing more than a pack of hunting dogs.

aslında sadece

bir av köpeği sürüsü olmak üzere evrimleşmiş olmamızdır.

Maybe we evolved as a hunting pack animal.

Belki evrimimiz,

bir av sürüsü hayvanı olmaktı.

Because the one advantage we have in the wilderness --

Çünkü vahşi doğada sahip olduğumuz tek avantaj,

-- sivri dişlerimiz, pençelerimiz ya da hızımız değil --

again, it's not our fangs, our claws or our speed --

gerçekten iyi yaptığımız tek şey, terlemektir.

the only thing we do really well is sweat.

We're really good at being sweaty and smelly.

Terli ve kokmuş olmakta gerçekten iyiyiz.

Better than any other mammal on Earth, we can sweat really well.

Dünyadaki tüm diğer memelilerden daha iyi terleriz.

But the advantage of that little bit of social discomfort

Bu durum

sosyal hayatta biraz rahatsızlık yaratsa da,

is the fact that, when it comes to running under hot heat for long distances,

iş koşmaya geldiğinde,

yüksek sıcaklıklarda yapılan uzun mesafelerde

fevkaladeyiz, dünyanın en iyisiyiz.

we're superb -- the best on the planet.

You take a horse on a hot day,

Sıcak bir günde bir atı çıkarın,

and after about five or six miles, that horse has a choice:

5-6 mil sonra, atın önünde bir seçim vardır.

Ya nefes alacak, ya da serinleyecektir.

it's either going to breathe or it's going to cool off.

But it ain't doing both. We can.

Ancak ikisini birden yapamaz -- biz yapabiliriz.

So what if we evolved as hunting pack animals?

Peki ya bir av sürüsü hayvanı olarak evrimleştiysek?

What if the only natural advantage we had in the world

Bu dünyadaki tek doğal avantajımız,

was the fact that we could get together as a group,

bir grup olarak biraraya gelip

Afrika bozkırlarında bir antilop seçip

go out there on that African savanna, pick out an antelope,

sürü hâlinde onun ölümüne kadar koşmaksa?

go out as a pack, and run that thing to death?

Tüm yapabildiğimiz budur;

That's all we could do.

We could run really far on a hot day.

sıcak bir günde gerçekten uzağa koşabiliriz.

Well, if that's true, a couple other things had to be true as well.

Eğer bu doğruysa, doğru olması gereken birkaç şey daha var.

The key to being part of a hunting pack is the word "pack."

Bir av sürüsünün kilit kavramı "sürüdür"

If you go out by yourself and try to chase an antelope,

Tek başınıza gider de bir antilop kovalamaya kalkarsanız,

Size garanti ederim ki, bozkırda iki ceset olacaktır.

I guarantee there will be two cadavers out in the savanna.

Birlikte çalışmak için bir sürüye ihtiyacınız var.

You need a pack to pull together.

Orada 64-65 yaşındakilere ihtiyacınız var,

You need to have those 64- and 65-year-olds

bu işi uzun süredir yapanlar onlar.

who have been doing this for a long time

Hangi antilobu yakalamaya çalışacağınızı onlar anlar.

to understand which antelope you're trying to catch.

Antiloplar patlayıp dağılır, sonra yeniden toplanır.

The herd explodes and it gathers back again.

Those expert trackers have to be part of the pack.

O uzman izcilerin sürünün bir parçası olması gerekir.

10 mil geride olamazlar.

They can't be 10 miles behind.

You need the women and the adolescents there,

Kadınların ve ergenlerin orada olması gerekir.

because the two times in your life you most benefit from animal protein

Çünkü hayatınızda hayvan proteininden en çok yararlandığınız iki zaman

emziren bir anne ya da gelişen bir ergen olduğunuz zamandır.

is when you're a nursing mother and a developing adolescent.

Antilop orada ölü yatarken,

It makes no sense to have the antelope over there, dead,

onu yemek isteyen insanların 50 mil (80 km) uzakta olması anlamsız.

and the people who want to eat it 50 miles away.

Onların da sürünün parçası olması gerekli.

They need to be part of the pack.

O gücünün zirvesindeki, 27 yaşındaki

You need those 27-year-old studs at the peak of their powers

avı indirmeye hazır gençlere de ihtiyacınız var.

ready to drop the kill,

Ve o yeni yetmelere de ihtiyacınız var,

and you need those teenagers who are learning the whole thing involved.

tüm süreci yaşayarak öğrenmeleri için.

Sürü birarada kalır.

The pack stays together.

Another thing that has to be true: this pack cannot be materialistic.

Doğru olması gereken bir başka şey: bu sürü gerçekten maddeci olamaz.

You can't be hauling all your crap around, trying to chase the antelope.

Antilobu kovalamaya çalışırken, tüm ıvır zıvırınızı peşinizde sürükleyemezsiniz.

Huzursuz bir sürü olamazsınız, kin güdemezsiniz.

You can't be a pissed-off pack.

You can't be bearing grudges, like, "I'm not chasing that guy's antelope.

Mesela "O herifin antilobunu kovalamıyorum.

Beni gıcık etti. Gitsin kendi kovalasın." diyemezsiniz.

He pissed me off. Let him go chase his own antelope."

Sürü, egosunu yutabilmeli,

The pack has got to be able to swallow its ego,

işbirliği içinde çalışabilmeli.

be cooperative, and pull together.

Sonuçta ortaya çıkan, diğer bir deyişle,

What you end up with, in other words,

is a culture remarkably similar to the Tarahumara,

dikkat çekici derecede benzer

Tarahumaralar'a.

a tribe that has remained unchanged since the Stone Age.

Öyle bir kabile ki değişmeden kalmış

taş devrinden beri.

It's a really compelling argument

Gerçekten geçerli bir iddia şu ki,

that maybe the Tarahumara are doing exactly what all of us had done

belki de Tarahumaralar'ın yaptığı,

hepimizin iki milyon yıl boyunca yaptığı şeydir.

for two million years,

that it's us in modern times who have sort of gone off the path.

Modern zamanda yoldan çıkmış olanlar bizleriz.

You know, we look at running as this kind of alien, foreign thing,

Bilirsiniz, koşmaya uzak, yabancı birşey gibi bakarız.

this punishment you've got to do because you ate pizza the night before.

Önceki gece pizza yediğiniz için yerine getirmeniz gereken bir ceza.

Ama belki de başka birşeydir.

But maybe it's something different.

Belki de sahip olduğumuz bu doğal avantajımızı alıp

Maybe we're the ones who have taken this natural advantage we had

bozan bizleriz.

and we spoiled it.

Nasıl bozuyoruz? Herhangi birşeyi nasıl bozarız?

How do we spoil it? Well, how do we spoil anything?

We try to cash in on it. Right?

Ondan para kazanmaya çalışarak.

We try to can it and package it and make it "better"

Kutulayıp, paketleyip daha iyi hâle getirmeye

ve insanlara satmaya çalışırız.

and then sell it to people.

And then what happened was, we started creating

Olan da budur

these fancy cushioned things which can make running "better,"

bizler o süslü-yastıklı şeyleri yaratmaya başladığımızda.

Koşu ayakkabısı denen, koşmayı daha iyi hâle getirecek şeyleri.

called running shoes.

The reason I get personally pissed-off about running shoes

Koşu ayakkabılarının şahsen beni sinirlendirmesinin nedeni,

is because I bought a million of them and I kept getting hurt.

onlardan bir milyon tane almış ve sakatlanıp durmuş olmamdır.

And I think if anybody in here runs --

Ve sanırım, eğer burada koşan birileri varsa --

I just had a conversation with Carol.

daha az önce Carol ile bir konuşmam oldu;

We talked for two minutes backstage, and she talked about plantar fasciitis.

iki dakika konuştuk ve konu plantar fasciitis'e (taban rahatsızlığı) geldi.

Bir koşucuyla konuşursanız, garanti ederim ki 30 saniyede

You talk to a runner, I guarantee within 30 seconds,

the conversation turns to injury.

konu sakatlığa gelir.

So if humans evolved as runners, if that's our one natural advantage,

Peki eğer insanlar koşucu olarak evrimleştiyse, bu bizim tek doğal avantajımızsa,

then why are we so bad at it?

neden bu kadar kötüyüz? Neden sakatlanıp duruyoruz?

Why do we keep getting hurt?

A curious thing about running and running injuries

Koşu ve koşu sakatlıkları hakkındaki ilginç şey,

koşu sakatlıklarının zamanımıza özgü, yeni oluşudur.

is that the running injury is new to our time.

If you read folklore and mythology,

Eğer halk hikayeleri ve mitoloji okursanız,

any kind of myths, any kind of tall tales,

her tür destanda, uzun hikayede

running is always associated with freedom and vitality

koşmak her zaman

özgürlük, canlılık, gençlik ve sonsuz zindelik ile ilişkilendirilir.

and youthfulness and eternal vigor.

Sadece bizim zamanımızda

It's only in our lifetime that running has become associated

koşmak korku ve acıyla ilişkili olmuştur.

with fear and pain.

Geronimo derdi ki,

Geronimo used to say, "My only friends are my legs. I only trust my legs."

"Tek dostlarım bacaklarımdır. Sadece bacaklarıma güvenirim."

That's because an Apache triathlon used to be you'd run 50 miles

Nedeni şuydu ki, Apaçi triatlonunda

çölde uçtan uca 50 mil (80 km) koşar,

across the desert,

yumruk yumruğa dövüşür, birkaç at çalar

engage in hand-to-hand combat, steal a bunch of horses,

ve silah çekerdiniz eve dönmek için.

and slap leather for home.

Geronimo asla şunu demedi: "Ah, biliyor musun,

Geronimo was never saying, "You know something, my Achilles -- I'm tapering.

şu aşillerim -- Bitiyorum, bu hafta bir ara vermem gerek"

I've got to take this week off."

ya da "Biraz farklı tür çalışmalıyım.

Or, "I need to cross-train. I didn't do yoga. I'm not ready."

Yogamı yapmadım. Hazır hissetmiyorum."

(Laughter)

İnsanlar her zaman koştular, koştular.

Humans ran and ran all the time.

We are here today. We have our digital technology.

Bugün buradayız. Dijital teknolojiye sahibiz.

Tüm bilimimiz,

All of our science comes from the fact

atalarımız

that our ancestors were able to do something extraordinary every day,

her gün olağanüstü birşey yapabildikleri için mümkün oldu.

Bu da, sadece çıplak ayaklarına ve bacaklarına güvenerek

which was just rely on their naked feet and legs

uzun mesafeler koşmalarıydı.

to run long distances.

Peki buna nasıl geri döneceğiz?

So how do we get back to that again?

Well, I would submit to you the first thing is:

Size söyleyeceğim ilk şey,

tüm ambalajdan, satışlardan, pazarlamadan kurtulun.

get rid of all packaging, all the sales, all the marketing.

Get rid of all the stinking running shoes.

Tüm o pis kokulu koşu ayakkabılarından kurtulun.

Şehir maratonlarına odaklanmaktan vazgeçin.

Stop focusing on urban marathons,

Orada 4 saatte koşarsanız berbatsınızdır,

which, if you do four hours, you suck,

and if you do 3:59:59, you're awesome,

3.59.59'da koşarsanız harikasınızdır,

because you qualified for another race.

çünkü bir diğer yarışa girmeye hak kazanmışsınızdır.

O oyun ve keyif hissine geri dönmemiz gerekli.

We need to get back to that sense of playfulness and joyfulness

Ve bence bir de çıplaklığa.

and, I would say, nakedness,

Bu, Tarahumaralar'ı

that has made the Tarahumara

zamanımızın en sağlıklı ve rahat kültürlerinden biri yapmıştır.

one of the healthiest and serene cultures in our time.

Peki ne yararı var? Ne olacak?

So what's the benefit? So what?

Önceki gece yediğiniz dondurmayı yakmanızı mı sağlayacak?

So you burn off the Häagen-Dazs from the night before.

But maybe there's another benefit there as well.

Ama belki burada başka bir yarar daha vardır.

Without getting too extreme about this,

Bunda uç bir noktaya gitmeden,

imagine a world where everybody could go out the door

bir dünya hayal edin ki

herkes kapısından dışarı çıkıp

öyle bir egzersiz yapabilse ki,

and engage in the kind of exercise

bu onları daha dingin, daha rahat,

that's going to make them more relaxed, more serene,

daha sağlıklı yapsa.

more healthy,

burn off stress --

Streslerinizi yaksa,

where you don't come back into your office a raging maniac anymore,

artık ofisinize öfke saçan bir manyak gibi gelmeseniz,

eve üzerinizde yine bir sürü stresle dönmeseniz.

or go home with a lot of stress on top of you again.

Belki bizim bugünkü hâlimizle

Maybe there's something between what we are today

and what the Tarahumara have always been.

Tarahumaralar arasında birşey vardır.

I don't say let's go back to the Copper Canyons

Bakır Kanyon'a geri dönelim

and live on corn and maize, which is the Tarahumara's preferred diet,

ve Tarahumaralar gibi mısır yiyerek yaşayalım demiyorum.

Ama belki arada bir yer vardır.

but maybe there's somewhere in between.

Ve onu bulursak,

And if we find that thing,

maybe there is a big fat Nobel Prize out there.

belki orada büyük, kocaman bir Nobel Ödülü vardır.

Because if somebody could find a way to restore that natural ability

Çünkü eğer birisi

varlığımızın büyük bölümü boyunca keyfini sürdüğümüz

that we all enjoyed for most of our existence

o doğal yeteneği yeniden kurmak için bir yol bulsa,

up until the 1970s or so,

-- 1970'lere kadar tadını çıkardığımız gibi --

the benefits -- social and physical and political and mental --

bunun sosyal ve fiziksel,

ve politik, ve zihinsel

could be astounding.

yararları hayret verici olurdu.

What I've been seeing today is there is a growing subculture

Bugün benim gördüğüm, giderek büyüyen bir alt kültür var.

Çıplak ayaklı koşucular, ayakkabılarından kurtulmuş insanlar.

of barefoot runners, people who've gotten rid of their shoes.

And what they have found uniformly is,

Her birinin bulduğu şey,

you get rid of the shoes, you get rid of the stress,

ayakkabılardan kurtulunca, stresten kurtulursunuz.

you get rid of the injuries and the ailments.

Sakatlıklardan ve hastalıklardan kurtulursunuz.

And what you find is something the Tarahumara have known

Ve bulduğunuz şey,

Tarahumaraların çok uzun süredir bildiği birşey:

for a very long time:

that this can be a whole lot of fun.

Bunun çok eğlenceli olabildiği gerçeği.

I've experienced it personally myself.

Kendim bizzat deneyimledim.

I was injured all my life; then in my early 40s, I got rid of my shoes

Tüm hayatım boyunca sakatlandım, ve sonra kırklarımın başında ayakkabılarımdan kurtuldum

and my running ailments have gone away, too.

ve koşu hastalıklarım da kayboldu.

Umarım ki, bu hepimizin yarar göreceği birşeydir.

So hopefully it's something we can all benefit from.

Ve hikayeyi dinleyen sizlere minnettarım. Çok teşekkürler.

I appreciate your listening to this story.

Thanks very much.

(Alkışlar)

(Applause)