Are we born to run? | Christopher McDougall

Christopher McDougall: Có phải chúng ta được sinh ra để chạy?

Translator: Trang Tran Reviewer: Alice Tran

Running: it's basically just right, left, right, left, yeah?

Việc chạy bộ: chỉ đơn giản là rẽ phải, trái, phải, trái -- có phải vậy không?

I mean, we've been doing it for two million years,

Nghĩa là, chúng ta đã làm như vậy trong hai triệu năm,

thật kiêu ngạo khi thừa nhận điều đó

so it's kind of arrogant to assume that I've got something to say

tôi có một vài thứ để nói

that hasn't been said and performed better a long time ago.

những điều chưa được nói ra và thực hiện tốt hơn trước đó.

But the cool thing about running, as I've discovered,

Điều thú vị về chạy bộ, như tôi đã khám phá ra,

đó là có một điều kì lạ xảy ra

is that something bizarre happens in this activity all the time.

trong hoạt động này mọi lúc.

Case in point: A couple months ago, if you saw the New York City Marathon,

Cụ thể là: Một vài tháng trước, nếu bạn đã nhìn thấy tôi ở cuộc thi chạy ma-ra-tông tại thành phố New York,

tôi chắc rằng bạn nhìn thấy một điều

I guarantee you, you saw something that no one has ever seen before.

mà không ai nhận ra trước đó.

An Ethiopian woman named Derartu Tulu turns up at the starting line.

Một phụ nữ người Ethiopia tên là Derartu Tulu

đã bắt đầu tại vạch xuất phát.

Cô ấy 37 tuổi,

She's 37 years old.

She hasn't won a marathon of any kind in eight years,

chưa từng nhận được một giải thưởng chạy ma-ra-tông nào trong vòng 8 năm,

và một vài tháng trước

and a few months previously,

she had almost died in childbirth.

cô ấy gần như chết đi trong khi sinh con.

Derartu Tulu was ready to hang it up and retire from the sport,

Dararty Tulu đã sẵn sàng bỏ cuộc và nghỉ lưu trong lĩnh vực thể thao,

nhưng cô quyết định quyết tâm hết mình

but she decided she'd go for broke

and try for one last big payday in the marquee event,

và cố gắng lần cuối cho ngày cuối cùng

trong vòng loại sự kiện,

the New York City Marathon.

cuộc thi chạy ma-ra-tông tại thành phố New York.

Except -- bad news for Derartu Tulu -- some other people had the same idea,

Ngoại trừ một điều -- tin xấu với Daratu Tulu -- một vài người khác cũng có ý nghĩ tương tự,

bao gồm người đã đạt huy chương vàng Olympic

including the Olympic gold medalist,

và Paula Radcliffe, một "con quỷ",

and Paula Radcliffe, who is a monster,

nữ vận động viên chạy ma-ra-tông nhanh nhất trong lịch sử.

the fastest woman marathoner in history by far.

Only 10 minutes off the men's world record,

Với chỉ 10 phút vượt qua cả kỉ lục của giới vận động viên nam,

Paula Radcliffe thực sự là vô địch.

Paula Radcliffe is essentially unbeatable.

Đó là cuộc thi của cô.

That's her competition.

Khi tiếng súng cất lên, thậm chí không hề tỏ ra thua kém;

The gun goes off, and -- I mean, she's not even an underdog;

cô vượt qua sự thua kém đó.

she's, like, under the underdogs.

But the under-underdog hangs tough,

Những điều đó thật quá khó khăn.

Và 22 dặm trong vòng chạy 26 dặm,

and 22 miles into a 26-mile race,

there is Derartu Tulu, up there with the lead pack.

đó là thành tích của Derartu Tulu

vượt qua cả đối thủ dẫn đầu.

Now, this is when something really bizarre happens.

Ở đây có một điều thực sự kì lạ xảy ra

Paula Radcliffe, the one person who is sure to snatch the big paycheck

Paula Radcliffe, người chắc chắn ẵm khoản tiền thưởng lớn

đã bị thua bởi cánh tay bất lực của Derartu Tulu,

from Derartu Tulu's under-underdog hands,

đột nhiên nắm lấy chân của mình và bị ngã.

suddenly grabs her leg and starts to fall back.

So we all know what to do in this situation, right?

Chúng ta hẳn đều biết phải làm gì trong trường hợp này chứ?

Bạn cho cô ta một cú huých bất chợt vào răng với khuỷu tay của mình

You give her a quick crack in the teeth with your elbow

và cán đích.

and blaze for the finish line.

Derartu Tulu ruins the script.

Derartu Tulu làm hỏng kế hoạch.

Instead of taking off,

Thay vì đi tắt,

she falls back and she grabs Paula Radcliffe,

cô ngã xuống, tóm lấy khuỷu tay Paula Radcliffe,

and says, "Come on. Come with us. You can do it."

và nói,"Thôi nào. Hãy tiếp tục với chúng tôi. Cô có thể làm được mà."

So Paula Radcliffe, unfortunately, does it.

Paula Radcliffe, thật không may, đã đứng dậy được.

Cô vượt lên vị trí dẫn đầu.

She catches up with the lead pack

and is pushing toward the finish line.

và chạy nhanh về vạch đích.

But then she falls back again.

Nhưng cô lại bị ngã lần nữa.

The second time, Derartu Tulu grabs her and tries to pull her.

Và lần thứ hai Derartu Tulu nắm lấy cô và cố gắng kéo cô dậy.

lúc đó Paula Radcliffe đã nói,

And Paula Radcliffe, at that point, says, "I'm done. Go."

"Tôi thua rồi. Hãy chạy tiếp đi."

So that's a fantastic story, and we all know how it ends.

Đó là một câu chuyện thú vị, và tất cả chúng ta đều biết nó kết thúc ra sao.

She loses the check,

Cô ấy mất giải thưởng,

but she goes home with something bigger and more important.

nhưng trở về nhà với một thứ còn lớn lao và quan trọng hơn nhiều.

Except Derartu Tulu ruins the script again.

Ngoại trừ việc Derarty Tulu lại làm hỏng kế hoạch lần nữa.

Instead of losing, she blazes past the lead pack and wins.

Thay vì thua cuộc, cô ấy vượt qua vị trí dẫn đầu và chiến thắng,

Wins the New York City Marathon,

trong cuộc thi chạy ma-ra-tông thành phố New York,

goes home with a big fat check.

trở về nhà với một tờ séc giá trị lớn.

It's a heartwarming story,

Đó là một câu chuyện cảm động,

but if you drill a little bit deeper,

nhưng nếu bạn tìm hiểu sâu hơn một chút,

you've got to sort of wonder about what exactly was going on there.

bạn sẽ phân vân chính xác điều gì đã diễn ra tại đó.

When you have two outliers in one organism,

Khi bạn có hai ngoại lệ trong một sinh vật,

đó không phải là trùng hợp ngẫu nhiên.

it's not a coincidence.

When you have someone who is more competitive and more compassionate

Khi bạn có một người cạnh tranh và khoan dung hơn

bất kì người nào khác trong cuộc thi, đó càng không phải là một sự trùng hợp.

than anybody else in the race, again, it's not a coincidence.

Bạn chỉ cho tôi xem một sinh vật với đôi chân như màng bơi và có mang,

You show me a creature with webbed feet and gills;

somehow water's involved.

nước đóng một vai trò nào đó.

Someone with that kind of heart, there's some kind of connection there.

Một người có trái tim nhân hậu như vậy, khi đó đã có một sự nối kết.

And the answer to it, I think, can be found

Và câu trả lời cho vấn đề này, theo tôi,

có thể được làm sáng tỏ tại Dãy Hẻm Copper tại Mexico,

down in the Copper Canyons of Mexico,

where there's a reclusive tribe, called the Tarahumara Indians.

nơi có một bộ lạc, một bộ tộc ẩn dật,

được gọi là Indians Tarahumara.

Now, the Tarahumara are remarkable for three things.

Người Tarahumara nổi tiếng vì ba điều.

Thứ nhất,

Number one is:

they have been living essentially unchanged for the past 400 years.

cách sống của họ hầu như không thay đổi

trong suốt 400 năm qua.

When the conquistadors arrived in North America you had two choices:

Khi những người đi chinh phụ đặt chân đến Bắc Mĩ, bạn có hai lựa chọn:

hoặc là chống lại và tham gia hoặc là đầu hàng.

you either fight back and engage or you could take off.

Người Maya và người Aztec đã tham gia,

The Mayans and Aztecs engaged,

đó là lí do tại sao

which is why there are very few Mayans and Aztecs.

The Tarahumara had a different strategy.

Người Tarahumara có một chiến thuật khác.

They took off and hid

Họ đã bỏ cuộc và trốn tránh

in this labyrinthine, networking, spider-webbing system of canyons

trong mạng lưới phức tạp này

hệ thống mạng nhện các hẻm núi

được gọi là Dãy Hẻm Copper,

called the Copper Canyons.

And there they've remained since the 1600s,

và họ tồn tại cho đến những năm 1600s --

về cơ bản giống như cách họ đã thường làm.

essentially the same way they've always been.

The second thing remarkable about the Tarahumara is:

Điều thứ hai đáng nói về người Tarahumara

deep into old age -- 70 to 80 years old --

đó là, ở độ tuổi già -- 70 tới 80 --

these guys aren't running marathons;

những người này không phải là vận động viên chạy ma-ra-tông,

they're running mega-marathons.

họ chạy còn hơn cả ma-ra-tông.

They're not doing 26 miles,

Họ không chạy 26 dặm,

they're doing 100, 150 miles at a time,

mà là 100, 150 dặm một lần,

and apparently without injury, without problems.

và hầu như không có thương tích, không có vấn đề gì cả.

The last thing that's remarkable about the Tarahumara is:

Điều cuối cùng đáng nói về người Tarahumara

all the things we're going to be talking about today,

đó là tất cả những gì chúng ta sẽ nói về ngày hôm nay,

tất cả những gì chúng ta đang cố để đạt được

all the things we're trying to use all of our technology

sử dụng công nghệ và sức mạnh trí não để giải quyết--

and brain power to solve --

things like heart disease and cholesterol and cancer;

những thứ như bệnh tim mạch, cholesterol và ung thư,

tội phạm, chiến tranh, bạo lực và bệnh trầm cảm lâm sàng--

crime, warfare and violence; clinical depression -- all this stuff --

người Tarahumara không biết về những điều đó.

the Tarahumara don't know what you're talking about.

Họ được tách khỏi

They are free from all of these modern ailments.

tất cả các chứng bệnh hiện đại.

Vậy đâu là sự kết nối?

So what's the connection?

Chúng ta một lần nữa nói về những kẻ ngoài cuộc.

Again, we're talking about outliers;

Có một vài lí do và ảnh hưởng ở đây.

there's got to be some kind of cause and effect.

Những nhóm các nhà khoa học

Well, there are teams of scientists at Harvard and the University of Utah

tại Harvard và Đại học Utah

đang vắt óc để cố gắng tìm ra

that are bending their brains and trying to figure out

những gì người Tarahumara đã biết.

what the Tarahumara have known forever.

They're trying to solve those same kinds of mysteries.

Họ đang cố gắng lí giải một vài những bí mật.

And once again, a mystery wrapped inside of a mystery --

Và một lần nữa, một bí mật lại được gói gọn trong một bí mật khác--

perhaps the key to Derartu Tulu and the Tarahumara

có lẽ chìa khoá liên kết giữa Derartu Tulu và người Tarahumara

được ẩn trong ba bí mật khác, giống như đây:

is wrapped in three other mysteries, which go like this:

Three things -- if you have the answer, come up and take the microphone,

Ba điều -- nếu bạn có câu trả lời, hãy nói qua mic,

bởi vì không ai khác biết câu trả lời.

because nobody else knows the answer.

Và nếu bạn biết, bạn sẽ thông minh hơn bất kì ai trên Trái Đất này.

If you know it, you're smarter than anybody on planet Earth.

Điều bí ẩn số một:

Mystery number one is this:

Hai triệu năm về trước não người to lên về kích thước.

Two million years ago, the human brain exploded in size.

Người Australopithecus có bộ não nhỏ bằng hạt đậu.

Australopithecus had a tiny little pea brain.

Đột nhiên loài người xuất hiện -- Homo erectus --

Suddenly humans show up, Homo erectus, big old melon head.

cái đầu to bằng quả dưa.

To have a brain of that size,

Để có một bộ não với kích thước đó,

you need to have a source of condensed caloric energy.

bạn cần một nguồn năng lượng calo cô đặc.

In other words, early humans are eating dead animals --

Nói cách khác, loài người xa xưa ăn động vật chết --

không cần phải bàn cãi, đó là thực tế.

no argument, that's a fact.

Duy có một vấn đề đó là,

The only problem is,

the first edged weapons only appeared about 200,000 years ago.

loại vũ khí có viền chỉ mới xuất hiện vào khoảng 200,000 năm trước.

Vậy là theo một cách nào đó trong vòng gần hai triệu năm,

So somehow, for nearly two million years,

we are killing animals without any weapons.

chúng ta giết động vật mà không cần tới bất kì loại vũ khí nào.

Now, we're not using our strength,

Ngày nay chúng ta không sử dụng sức mạnh của mình

because we are the biggest sissies in the jungle.

bởi vì chúng ta là những sinh vật lớn nhất trong sinh giới.

Every other animal is stronger than we are,

tất cả các động vật khác đều mạnh hơn chúng ta.

they have fangs, they have claws, they have nimbleness, they have speed.

Chúng có răng nanh,móng vuốt, sự nhanh nhẹn, tốc độ.

Chúng ta nghĩ rằng Usain Bolt chạy nhanh. Usain Bolt có thể bị đánh bại bởi một con sóc.

We think Usain Bolt is fast.

Usain Bolt can get his ass kicked by a squirrel.

Chúng ta không nhanh.

We're not fast.

That would be an Olympic event:

Đó là một sự kiện Olympic: đánh bại một con sóc.

turn a squirrel loose, whoever catches it gets a gold medal.

Bất kì ai đuổi kịp con sóc sẽ nhận được huy chương vàng.

(Laughter)

Vì thế không vũ khí, không tốc độ, không sức mạnh, không răng nanh, không móng vuốt, không

So no weapons, no speed, no strength, no fangs, no claws.

Chúng ta đang giết các động vật đó như thế nào? Đó là điều bí ẩn thứ nhất.

How were we killing these animals? Mystery number one.

Mystery number two:

Điều bí ẩn thứ hai:

Women have been in the Olympics for quite some time now,

Cho đến nay phụ nữ đã được ghi nhận tại Olympic từ khá lâu rồi,

but one thing that's remarkable about all women sprinters:

nhưng có một điều đáng nói về tất cả các vận động viên chạy nước rút nữ --

họ đều tệ hại kinh khủng.

they all suck; they're terrible.

There's not a fast woman on the planet and there never has been.

Không có một người phụ nữ nhanh nhất hành tinh

và đã không bao giờ có.

The fastest woman to ever run a mile did it in 4:15.

Người phụ nữ nhanh nhất chạy được một dặm trong vòng 4 phút 15 giây.

I could throw a rock and hit a high-school boy

Tôi có thể ném đá và cốc vào đầu một nam sinh trung học

who can run faster than 4:15.

có thể chạy nhanh hơn 4 phút 15 giây.

For some reason, you guys are just really slow.

Vì một vài lí do chúng ta thực ra rất chậm.

But --

(Tiếng cười)

(Laughter)

But, you get to the marathon we were just talking about --

Những khi tham gia chạy ma-ra-tông chúng ta chỉ nói về --

you've only been allowed to run the marathon for 20 years,

việc bạn đã được phép chạy ma-ra-tông trong 20 năm.

Bởi vì, trước những năm 1980,

because prior to the 1980s, medical science said

ngành khoa học y tế đã chỉ ra rằng nếu một phụ nữ cố chạy 26 dặm --

if a woman tried to run 26 miles -- does anyone know what would happen

có ai biết rằng điều gì sẽ xảy ra nếu bạn chạy được 26 dặm,

if you tried to run 26 miles?

và tại sao bạn bị cấm chạy ma-ra-tông trước những năm 1980?

Why you were banned from the marathon before the 1980s?

Audience Member: Her uterus would be torn.

(Tiếng của khán giả: Tử cung của cô ấy sẽ bị rách.) Tử cung của cô ấy sẽ bị rách.

Christopher McDougall: Her uterus would be torn, yes.

Vâng. Bạn sẽ bị rách các cơ quan nội tạng.

Torn reproductive organs.

Tử cung sẽ bị bong ra, nghĩa đen là rơi ra khỏi cơ thể.

The uterus would literally fall out of the body.

(Laughter)

Tôi đã tham gia rất nhiều cuộc chạy ma-ra-tông

Now, I've been to a lot of marathons,

và chưa thấy điều gì như vậy cả.

and I've yet to see any ...

(Tiếng cười)

(Laughter)

Vậy là phụ nữ đã được phép tham gia chạy ma-ra-tông được 20 năm.

So it's only been 20 years

that women have been allowed to run the marathon.

Trong khúc cua ngắn như vậy,

In that very short learning curve, you've gone from broken organs

các bạn đã tránh khỏi việc bị rách nội tạng

up to the fact that you're only 10 minutes off the male world record.

dẫn đến thực tế là bạn chỉ kém có 10 phút

trong kỉ lục nam thế giới.

Then you go beyond 26 miles, into the distance

Bạn vượt qua giới hạn 26 dặm,

đạt tới một khoảng cách mà khoa học y tế đã chứng minh rằng nó nguy hiểm tới con người --

that medical science also told us would be fatal to humans --

remember Pheidippides died when he ran 26 miles --

hãy nhớ rằng Pheidippdies đã chết khi anh chạy được 26 dặm --

bạn đạt tới 50 và 100 dặm,

you get to 50 and 100 miles, and suddenly, it's a different game.

và đột nhiên đó lại là một trò chơi khác.

You take a runner like Ann Trason or Nikki Kimball or Jenn Shelton,

Bạn có thể hình dung Ann Trason, hay Nikki Kimball, hay Jenn Shelton,

put them in a race of 50 or 100 miles against anybody in the world,

bạn đặt họ vào một cuộc thi chạy 50 hay 100 dặm chống lại bất kì ai trên thế giới

và đó là một cái tung đồng xu xem ai sẽ thắng.

and it's a coin toss who's going to win.

Tôi sẽ đưa ra một ví dụ.

I'll give you an example.

A couple years ago, Emily Baer signed up for a race

Một vài năm trước, Emily Baer đăng kí tham gia một cuộc thi chạy

được gọi là Hardrock 100,

called the Hardrock 100,

which tells you all you need to know about the race.

nói cho bạn tất cả những gì bạn cần biết về cuộc thi.

They give you 48 hours to finish this race.

Họ cho bạn 48 giờ đồng hồ để hoàn thành phần thi.

Well, Emily Baer -- 500 runners --

Emily Baer -- 500 vận động viên chạy --

she finishes in eighth place, in the top 10,

đã ở vị trí thứ 8 trong top 10,

even though she stopped at all the aid stations

ngay cả khi cô dừng lại ở tất cả các trạm y tế.

để cho con bú trong quá trình thi --

to breastfeed her baby during the race.

(Laughter)

và tuy vậy, cô đã vượt qua 492 người.

And yet, she beat 492 other people.

Điều bí ẩn cuối cùng: Vì thế tại sao phụ nữ lại mạnh mẽ hơn

The last mystery:

Why is it that women get stronger as distances get longer?

khi mà con đường chạy dài hơn?

Điều bí ẩn thứ ba là:

The third mystery is this:

At the University of Utah, they started tracking finishing times

Ở trường Đại học Utah, họ bắt đầu bấm giờ

cho những người tham gia chạy ma-ra-tông.

for people running the marathon.

What they found is that if you start running the marathon at age 19,

Và những gì họ nhận ra

đó là, nếu bạn bắt đầu chạy ma-ra-tông khi 19 tuổi,

you'll get progressively faster, year by year,

hàng năm bạn sẽ càng ngày càng chạy nhanh hơn

cho đến khi bạn đạt tới tuổi 27.

until you reach your peak at age 27.

Và sau đó, bạn ngã quỵ

And then after that, you succumb to the rigors of time.

trước sự khắc nghiệt của thời gian.

Bạn trở nên càng ngày càng chậm đi,

And you'll get slower and slower,

until eventually you're back to running the same speed you were at age 19.

cho đến khi bạn quay lại chạy với tốc độ khi còn 19 tuổi.

Khoảng 7 năm, tám năm để đạt được đỉnh cao,

So about seven, eight years to reach your peak,

và rồi bạn trượt khỏi đỉnh cao đó,

and then gradually you fall off your peak,

cho tới khi quay về vị trí ban đầu.

until you go back to the starting point.

You'd think it might take eight years to go back to the same speed,

Bạn nghĩ rằng sẽ mất tám năm đề quay lại tốc độ ban đầu,

có lẽ là 10 năm -- không, là 45 năm.

maybe 10 years -- no, it's 45 years.

64-year-old men and women

những người đàn ông và phụ nữ 60 tuổi

are running as fast as they were at age 19.

chạy như khi họ 19 tuổi.

Now, I defy you to come up with any other physical activity --

Bây giờ tôi sẽ thách thức bạn với bất kì hoạt động thể lực khác --

and please don't say golf -- something that's actually hard --

và làm ơn đừng nói là golf -- thứ nào đó mà thực sự nặng nhọc --

(Laughter)

nơi các lão khoa đang tiến hành

where geriatrics are performing as well as they did as teenagers.

cũng như họ làm như những thiếu niên.

So you have these three mysteries.

Giờ bạn có ba bí mật.

Is there one piece in the puzzle which might wrap all these things up?

Liệu có một mảnh trong bức tranh xếp hình đó

có thể gói gọn tất cả những thứ này lại không?

Bạn phải luôn cẩn thận

You've got to be careful anytime someone looks back in prehistory

phòng việc ai đó lật lại lịch sử và cố gắng đưa cho bạn câu trả lời toàn cầu,

and tries to give you a global answer because,

bởi vì, ở tiền lịch sử,

it being prehistory, you can say whatever the hell you want

bạn có thể nói bất cứ cái quái gì bạn muốn và đi xa khỏi nó.

and get away with it.

Nhưng tôi sẽ nói cho bạn điều này:

But I'll submit this to you:

Nếu bạn đặt một mảnh ghép vào giữa trò chơi ghép hình này,

If you put one piece in the middle of this jigsaw puzzle,

lập tức tất cả sẽ tạo thành một bức tranh hoàn chỉnh.

suddenly it all starts to form a coherent picture.

Nếu bạn băn khoăn, thế tại sao người Tarahumara không đánh nhau

If you're wondering why the Tarahumara don't fight

và không chết vì bệnh tim mạch,

and don't die of heart disease,

tại sao một người phụ nữ Ê-ti-ô-pi-a nghèo tên là Derartu Tulu

why a poor Ethiopian woman named Derartu Tulu

can be the most compassionate and yet the most competitive,

có thể khoan dung và có tính cạnh tranh cao,

and why we somehow were able to find food without weapons,

và tại sao theo một cách nào đó chúng ta có thể

tìm thức ăn không cần đến vũ khí,

perhaps it's because humans,

có lẽ đó chỉ bởi loài người,

as much as we like to think of ourselves as masters of the universe,

cũng như chúng ta nghĩ bản thân mình như là bá chủ của vũ trụ này,

actually evolved as nothing more than a pack of hunting dogs.

thực sự chẳng có phát triển gì nhiều hơn

một đàn chó săn.

Maybe we evolved as a hunting pack animal.

Có thể chúng ta tiến hoá

như một bầy động vật đi săn.

Because the one advantage we have in the wilderness --

Bởi vì một ưu điểm chúng ta có trong tự nhiên --

một lần nữa, đó không phải là răng nanh, móng vuốt hay tốc độ --

again, it's not our fangs, our claws or our speed --

thứ duy nhất chúng ta thực sự, thực sự giỏi đó là mồ hôi.

the only thing we do really well is sweat.

We're really good at being sweaty and smelly.

Chúng ta thực sự giỏi trong việc có mồ hôi và mùi vị.

Better than any other mammal on Earth, we can sweat really well.

Tốt hơn bất cứ loài động vật có vú nào trên Trái Đất, chúng ta có thể tiết mồ hôi rất tốt.

But the advantage of that little bit of social discomfort

Nhưng ưu điểm đó

chỉ đem lại một chút khó chịu về cộng đồng

is the fact that, when it comes to running under hot heat for long distances,

đó là trên thực tế, khi tiến hành chạy

dưới điều kiện nắng nóng trong một quãng đường dài,

chúng ta là vô địch, chúng ta giỏi nhất trên hành tinh.

we're superb -- the best on the planet.

You take a horse on a hot day,

Bạn cưỡi ngựa trong một ngày nắng nóng,

and after about five or six miles, that horse has a choice:

và sau năm hay sáu dặm, con ngựa đó có lựa chọn.

Hoặc là tiếp tục thở, hoặc là đi vào chỗ mát để nghỉ ngơi,

it's either going to breathe or it's going to cool off.

But it ain't doing both. We can.

nhưng nó không thể làm cả hai việc -- còn chúng ta có thể.

So what if we evolved as hunting pack animals?

Vậy điều gì xảy ra nếu chúng ta tiến hoá như những loài động vật đi săn?

What if the only natural advantage we had in the world

Điều gì sẽ đến nếu chúng ta chỉ có mỗi một ưu điểm tự nhiên trên thế giới

was the fact that we could get together as a group,

đó là thực tế chúng ta không thể tụ tập thành một nhóm,

đi ra ngoài kia Savannah Châu Phi, bắt một con linh dương

go out there on that African savanna, pick out an antelope,

và đi chơi theo bầy đàn, chạy cho đến chết?

go out as a pack, and run that thing to death?

Đó là tất cả những gì chúng ta có thể làm;

That's all we could do.

We could run really far on a hot day.

chúng ta có thể chạy khá xa trong một ngày nắng nóng.

Well, if that's true, a couple other things had to be true as well.

Vậy nếu đó là sự thật, một vài thứ khác cũng đã có thể đúng.

The key to being part of a hunting pack is the word "pack."

Chìa khoá cho việc trở thành một phần của đàn đi săn đó là từ "bầy đàn."

If you go out by yourself and try to chase an antelope,

Nếu bạn đi một mình, và cố gắng rượt theo một con linh dương,

Tôi cá rằng sẽ có hai xác chết ở Savannah

I guarantee there will be two cadavers out in the savanna.

Bạn cần một bầy đàn để hỗ trợ lẫn nhau.

You need a pack to pull together.

Bạn cần những người 64, 65 tuổi.

You need to have those 64- and 65-year-olds

những người đã từng làm việc này trong một thời gian dài

who have been doing this for a long time

để biết bạn thực sự tóm được con linh dương nào.

to understand which antelope you're trying to catch.

Bầy đàn bùng nổ và tập hợp nhau lại một lần nữa.

The herd explodes and it gathers back again.

Those expert trackers have to be part of the pack.

Các nhà theo dõi xuất sắc là một phần của đàn.

Họ không thể đứng sau cáchd dó 10 dặm.

They can't be 10 miles behind.

You need the women and the adolescents there,

Bạn cần có phụ nữ và thanh thiếu niên

because the two times in your life you most benefit from animal protein

vì bạn được lợi hai lần trong đời từ prôtêin động vật

đó là khi bạn là một bà mẹ cho con bú và một thiếu niên đang lớn.

is when you're a nursing mother and a developing adolescent.

Chẳng có nghĩa gì khi để con linh dương kia chết

It makes no sense to have the antelope over there, dead,

và tộc người muốn ăn nó cách đó 50 dặm.

and the people who want to eat it 50 miles away.

Họ cần phải thuộc một bầy đàn.

They need to be part of the pack.

Bạn cần có những học sinh 27 tuổi này ở đỉnh cao sức mạnh của họ

You need those 27-year-old studs at the peak of their powers

sẵn sàng giết mồi,

ready to drop the kill,

và bạn cần có thanh niên

and you need those teenagers who are learning the whole thing involved.

những người học tất cả những thứ có liên quan.

Đàn sẽ ở bên cạnh nhau.

The pack stays together.

Another thing that has to be true: this pack cannot be materialistic.

Một điều nữa khá đúng: bầy đàn này không thể quá thực tế.

You can't be hauling all your crap around, trying to chase the antelope.

Bạn không thế theo tất cả các khúc cua xung quanh, cố gắng săn con linh dương.

Bạn không thể là một bầy đầy giận dữ. Bạn không thể mang thù hận.

You can't be a pissed-off pack.

You can't be bearing grudges, like, "I'm not chasing that guy's antelope.

Giống như là, "Tôi đang không săn con linh dương của anh kia.

Anh ấy giận tôi. Hãy để anh ấy săn con linh dương của mình."

He pissed me off. Let him go chase his own antelope."

Bầy đàn phải có khả năng tự xoa dịu,

The pack has got to be able to swallow its ego,

hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau.

be cooperative, and pull together.

Những gì bạn phải hứng chịu, nói cách khác,

What you end up with, in other words,

is a culture remarkably similar to the Tarahumara,

là khá giống nhau

như người Tarahumara --

a tribe that has remained unchanged since the Stone Age.

một bộ lạc không hề thay đổi

từ thời Đồ Đá.

It's a really compelling argument

Đó thực sự là một cuộc tranh luận quyết liệt

that maybe the Tarahumara are doing exactly what all of us had done

rằng có thể người Tarahumara đang làm

đúng như những gì tất cả chúng ta đã làm trong hai triệu năm.

for two million years,

that it's us in modern times who have sort of gone off the path.

Đó là chúng ta trong thời hiện đại với những người đi chệch hướng.

You know, we look at running as this kind of alien, foreign thing,

Chúng ta xem việc chạy nhnw là một thứ ngoại lai,

this punishment you've got to do because you ate pizza the night before.

sự trừng phạt bạn đang phải gánh chịu là bạn ăn pizza vào tối hôm trước.

Nhưng có thể đó là thứ hoàn toàn khác.

But maybe it's something different.

Chúng ta có thể là những người lấy đi ưu điểm này của mình

Maybe we're the ones who have taken this natural advantage we had

và phá hỏng nó.

and we spoiled it.

Phá hỏng như thế nào? Chúng ta đã phá hỏng một thứ gì đó ra sao?

How do we spoil it? Well, how do we spoil anything?

We try to cash in on it. Right?

Chúng ta cố gắng quy nó ra tiền mặt.

We try to can it and package it and make it "better"

Cố gắng cân nó, đóng gói và làm cho no trở nên tốt đẹp hơn

và bán nó cho mọi người.

and then sell it to people.

And then what happened was, we started creating

Và điều xảy ra là chúng ta đang bắt đầu tạo ra

these fancy cushioned things which can make running "better,"

những thứ êm ái lạ mắt này,

chúng giúp việc chạy tốt hơn, được gọi là giầy chạy.

called running shoes.

The reason I get personally pissed-off about running shoes

Lý do cá nhân tôi ghét giày chạy

is because I bought a million of them and I kept getting hurt.

là bởi vì tôi đã mua một triệu đôi giày và tôi liên tục bị đau.

And I think if anybody in here runs --

Tôi nghĩ rằng, nếu ai đó ở đây chạy --

I just had a conversation with Carol.

tôi có một cuộc trò chuyện với Carol;

We talked for two minutes backstage, and she talked about plantar fasciitis.

chúng tôi nói trong hậu trường khoảng 2 phút, và cô ấy nói về chấn thương chân.

Bạn hãy nói với một vận động viên chạy, tôi đảm bảo, trong vòng 30 giây,

You talk to a runner, I guarantee within 30 seconds,

the conversation turns to injury.

cuộc nói chuyện biến thành chấn thương.

So if humans evolved as runners, if that's our one natural advantage,

Vậy nếu con người tiến hoá thành vận động viên chạy, nếu đó là một lợi thế của chúng ta,

then why are we so bad at it?

vậy thì tại sao chúng ta lại kém như vậy? Tại sao chúng ta liên tục bị chấn thương?

Why do we keep getting hurt?

A curious thing about running and running injuries

Điều gây tò mò về việc chạy và chấn thương trong khi chạy

đó là chấn thương trong khi chạy là mới mẻ trong thời đại của chúng ta.

is that the running injury is new to our time.

If you read folklore and mythology,

Nếu bạn đọc văn học dân gian và thần thoại,

any kind of myths, any kind of tall tales,

bất kì bí ấn nào, bất kì loại truyện nào,

running is always associated with freedom and vitality

việc chạy thường có liên quan

đến sự tự do, sự sống, sức trẻ và sức sống vĩnh cửu.

and youthfulness and eternal vigor.

Chỉ trong thời đại của chúng ta

It's only in our lifetime that running has become associated

việc chạy mới trở nên gắn với sự sợ hãi và đau đớn.

with fear and pain.

Geronimo đã từng nói

Geronimo used to say, "My only friends are my legs. I only trust my legs."

"Những người bạn duy nhất của tôi là đôi chân. Tôi chỉ tin đôi chân của mình."

That's because an Apache triathlon used to be you'd run 50 miles

Đó là bởi vì một vận động viên ba môn thể thao phối hợp người Apache

đã nói bạn chạy 50 dặm vượt qua sa mạc,

across the desert,

tham gia chiến đấu tay không, bắt trộm một đàn ngựa

engage in hand-to-hand combat, steal a bunch of horses,

để lấy da mang về nhà.

and slap leather for home.

Geronimo không bao giờ nói, "À, bạn biết đấy,

Geronimo was never saying, "You know something, my Achilles -- I'm tapering.

gót chân Asin của tôi -- tôi nói nhỏ nhẹ. Tôi cần phải vượt qua tuần này,"

I've got to take this week off."

hoặc "Tôi cần qua đào tạo.

Or, "I need to cross-train. I didn't do yoga. I'm not ready."

Tôi không tập yoga. Tôi chưa sẵn sàng."

(Laughter)

Con người luôn chạy và chạy.

Humans ran and ran all the time.

We are here today. We have our digital technology.

Chúng ta ở đây ngày hôm nay. Chúng ta có công nghệ số.

Tất cả các ngành khoa học được rút ra từ thực tế

All of our science comes from the fact

rằng tổ tiên chúng ta có thể

that our ancestors were able to do something extraordinary every day,

làm những điều phi thường hàng ngày,

chỉ dựa trên đôi chân trần

which was just rely on their naked feet and legs

chạy những quãng xa.

to run long distances.

Vậy làm thế nào chúng ta có thể quay lại thời kì đó lần nữa?

So how do we get back to that again?

Well, I would submit to you the first thing is:

Tôi sẽ đưa cho bạn điều đầu tiên, đó là

hãy tránh khỏi một thứ đóng gói, bán hàng, tiếp thị.

get rid of all packaging, all the sales, all the marketing.

Get rid of all the stinking running shoes.

Tránh khỏi tất cả những đôi giày chạy bốc mùi.

Ngừng việc tập trung vào các cuộc thi chạy ma-ra-tông,

Stop focusing on urban marathons,

mà nếu bạn chạy trong bốn giờ, mẹ kiếp.

which, if you do four hours, you suck,

and if you do 3:59:59, you're awesome,

Nếu là trong vòng 13.59.59 phút, bạn thật tuyệt vời

because you qualified for another race.

vì bạn đủ tiêu chuẩn cho một cuộc chạy khác.

Chúng ta cần lấy lại cảm giác khôi hài và vui sướng

We need to get back to that sense of playfulness and joyfulness

tôi nói rằng, sự trần trụi

and, I would say, nakedness,

đã làm cho người Tarahumara

that has made the Tarahumara

trở thành nền văn hoá khoẻ mạnh và thanh bình nhất trong thời đại chúng ta.

one of the healthiest and serene cultures in our time.

Vậy đâu là lợi ích? Vậy thì đã sao?

So what's the benefit? So what?

Có phải bạn đã đốt cháy Haagen-Dazs vào đêm hôm trước?

So you burn off the Häagen-Dazs from the night before.

But maybe there's another benefit there as well.

Nhưng có lẽ cũng có một lợi ích khác.

Without getting too extreme about this,

Không cần phải bàn quá sâu về vấn đề này,

imagine a world where everybody could go out the door

hãy tưởng tượng một thế giới

nơi tất cả mọi người có thể

và phá triển bằng bài tập này

and engage in the kind of exercise

làm cho họ cảm thấy thoải mái hơn, thanh bình hơn,

that's going to make them more relaxed, more serene,

khoẻ mạnh hơn,

more healthy,

burn off stress --

tránh khỏi stress --

where you don't come back into your office a raging maniac anymore,

nơi bạn không cần phải quay lại văn phòng như một thằng điên nữa,

nơi bạn không phải trở về nhà với bao lo toan đặt lên đầu nữa.

or go home with a lot of stress on top of you again.

Có lẽ có một thứ gì đó trong chúng ta ngày nay

Maybe there's something between what we are today

and what the Tarahumara have always been.

và đó là những gì người Tarahumara luôn có.

I don't say let's go back to the Copper Canyons

Tôi không nói rằng chúng ta quay lại Hẻm Copper

and live on corn and maize, which is the Tarahumara's preferred diet,

để sống bằng ngô, chế độ ăn uống của người Tarahumara,

nhưng có một điều ở trong đó.

but maybe there's somewhere in between.

Và nếu chúng ta tìm ra nó,

And if we find that thing,

maybe there is a big fat Nobel Prize out there.

sẽ có một giải Nobel cỡ bự trao cho bạn.

Because if somebody could find a way to restore that natural ability

Vì nếu một ai đó có thể tìm ra cách

phục hồi bản năng tự nhiên

that we all enjoyed for most of our existence

điều mà chúng ta đã hưởng thụ trong suốt quãng thời gian tồn tại của mình,

up until the 1970s or so,

chúng ta hưởng thụ nó cho đến những năm 1970 hoặc tương tự như vậy,

the benefits -- social and physical and political and mental --

những lợi ích đó, xã hội và thể chất

chính trị và đầu óc,

could be astounding.

sẽ là đáng kinh ngạc.

What I've been seeing today is there is a growing subculture

Vậy những gì tôi đã nhìn thấy ngày hôm nay là những gì của một tiểu văn hoá đang phát triển

gồm những vận động viên chạy chân trần, mọi người tháo bỏ giày.

of barefoot runners, people who've gotten rid of their shoes.

And what they have found uniformly is,

Và những gì họ cùng nhận ra là

you get rid of the shoes, you get rid of the stress,

bạn bỏ giày, bạn thoát khỏi stress,

you get rid of the injuries and the ailments.

bạn thoát khỏi những chấn thương và bệnh tật.

And what you find is something the Tarahumara have known

Và điều bạn tìm ra là có một thứ

mà người Tarahumara đã biết trong suốt một thời gian dài,

for a very long time:

that this can be a whole lot of fun.

điều khá thú vị.

I've experienced it personally myself.

Tôi đã tự mình trải nghiệm điều đó.

I was injured all my life; then in my early 40s, I got rid of my shoes

Tôi làm tổn thương cả đời bình, và khi gần đạt ngưỡng tuổi 40 tôi tháo bỏ những đôi giày

and my running ailments have gone away, too.

và bệnh tật của tôi cũng không còn nữa.

Hi vọng đó là những gì chúng ta có thể được lợi.

So hopefully it's something we can all benefit from.

Tôi rất cảm khích các bạn vì đã nghe hết câu chuyện này. càm ơn các bạn râaat nhiều.

I appreciate your listening to this story.

Thanks very much.

(Tiếng vỗ tay)

(Applause)