Tim Harford: Trial, error and the God complex

Tim Harford: Deneme, Yanılma ve Tanrı Kompleksi

Çeviri: Serap Çakıl Gözden geçirme: Diba Szamosi

It's the Second World War.

İkinci Dünya Savaşı

A German prison camp.

bir Alman esir kampı,

And this man,

ve bu adam,

Archie Cochrane,

Archie Cochrane,

is a prisoner of war and a doctor,

bir savaş esiri ve bir doktor,

and he has a problem.

ve bir sorunu var.

The problem is that the men under his care

Sorun şu, bakımını üstlendiği adamlar

are suffering

Archie'nin

from an excruciating and debilitating condition

gerçekten anlamadığı dayanılmaz ve elden ayaktan

that Archie doesn't really understand.

düşüren bir durumdan dolayı acı çekiyorlar.

The symptoms

Semptomlar

are this horrible swelling up of fluids under the skin.

deri altında sıvıların korkunç bir şekilde artması.

But he doesn't know whether it's an infection, whether it's to do with malnutrition.

Ama bunun bir enfeksiyon mu yoksa kötü beslenmeyle mi ilgili olduğunu bilmiyor.

He doesn't know how to cure it.

Nasıl tedavi edeceğini bilmiyor.

And he's operating in a hostile environment.

Ve düşmanca bir ortamda çalışmaya çalışıyor.

And people do terrible things in wars.

Ve savaşlarda insanlar dehşet verici şeyler yaparlar.

The German camp guards, they've got bored.

Alman kampındaki gardiyanlar, sıkılıyor.

They've taken to just firing into the prison camp at random

Rastgele kamptakilere ateş etmeye başlıyorlar

for fun.

eğlence için.

On one particular occasion,

Bir defasında,

one of the guards threw a grenade into the prisoners' lavatory

gardiyanlardan biri esirlerin tuvaletlerine, içerisi esir doluyken

while it was full of prisoners.

bir el bombası atıyor.

He said he heard suspicious laughter.

Şüpheli gülüşmeler duyduğunu söylüyor.

And Archie Cochrane, as the camp doctor,

Ve Archie Cochrane, kamp doktoru olarak,

was one of the first men in

bu pisliği temizleyecek

to clear up the mess.

olanların ilklerinden.

And one more thing:

Ve bir şey daha:

Archie was suffering from this illness himself.

Archie kendisi de bu hastalıktan muzdarip.

So the situation seemed pretty desperate.

Yani durum oldukça ümitsiz görünüyor.

But Archie Cochrane

Ama Archie Cochrane

was a resourceful person.

becerikli bir kişi.

He'd already smuggled vitamin C into the camp,

Zaten kampa gizlice C vitamini sokmuştu,

and now he managed

ve şimdi de karaborsadan

to get hold of supplies of marmite

"marmite" erzaklarını almayı

on the black market.

başarmıştı.

Now some of you will be wondering what marmite is.

Şimdi bazılarını "marmite"ın ne olduğu merak edebilir.

Marmite is a breakfast spread beloved of the British.

"Marmite" İngilizlerin pek sevdiği bir kahvaltılık.

It looks like crude oil.

Ham petrol gibi görünür.

It tastes ...

Tadı..

zesty.

ekşimsi.

And importantly,

Ve daha önemlisi,

it's a rich source

zengin bir B12

of vitamin B12.

vitamini kaynağı.

So Archie splits the men under his care as best he can

Böylece Archie ilgilendiği adamları elinden geldiğinde

into two equal groups.

eşit iki gruba ayırır.

He gives half of them vitamin C.

Onların yarısına C vitamini veriyor.

He gives half of them vitamin B12.

Diğer yarısına ise B12 vitamini veriyor.

He very carefully and meticulously notes his results

Çok dikkatli ve titiz bir şekilde sonuçları bir egzersiz

in an exercise book.

defterine yazıyor.

And after just a few days,

Ve sadece birkaç gün sonra,

it becomes clear

hastalığa ne neden

that whatever is causing this illness,

oluyor olsun, açıkça anlaşıldı ki

marmite is the cure.

"marmite" bunun ilacı.

So Cochrane then goes to the Germans who are running the prison camp.

Böylece Cochrane sonra esir kampını idare eden Almanlara gidiyor.

Now you've got to imagine at the moment --

Şimdi şu anda hayal etmeniz gerekiyor-

forget this photo, imagine this guy

bu fotoğrafı unutun, bu adamı uzun

with this long ginger beard and this shock of red hair.

kızıl sakalı ve çarpılmış kızıl saçları hayal edin.

He hasn't been able to shave -- a sort of Billy Connolly figure.

Tıraş olamıyordu- bir nevi Billy Connolly figürü.

Cochrane, he starts ranting at these Germans

Cochrane, İskoç aksanıyla bu Almanlara

in this Scottish accent --

heyecanlı bir şekilde anlatıyor-

in fluent German, by the way, but in a Scottish accent --

akıcı bir Almancayla, bu arada, ama İskoç aksanıyla-

and explains to them how German culture was the culture

ve onlara Alman kültürünün dünyaya Schiller ve Goethe'yi

that gave Schiller and Goethe to the world.

vermiş bir kültür olduğunu anlatıyor.

And he can't understand

Ve bu barbarlığın nasıl

how this barbarism can be tolerated,

tolere edilebildiğini anlayamıyor.

and he vents his frustrations.

Ve hayal kırıklığını dışa vuruyor.

And then he goes back to his quarters,

Ve sonra kendi kışlasına döner,

breaks down and weeps

kendini tutamaz ve ağlar

because he's convinced that the situation is hopeless.

çünkü durumun ümitsiz olduğuna ikna olmuştur.

But a young German doctor

Ama genç bir Alman doktor

picks up Archie Cochrane's exercise book

Archie Cochrane'nin egzersiz defterini alır

and says to his colleagues,

ve iş arkadaşlarına şöyle der,

"This evidence is incontrovertible.

'Bu kanıt inkar edilemez.

If we don't supply vitamins to the prisoners,

Eğer esirlere vitamin sağlamazsak,

it's a war crime."

bu bir savaş suçu olur.'

And the next morning,

Ve ertesi sabah,

supplies of vitamin B12 are delivered to the camp,

B12 vitamini tedariki kampa getirilir ve esirler

and the prisoners begin to recover.

iyileşmeye başlarlar.

Now I'm not telling you this story

Şimdi size bu hikayeyi anlatıyorum

because I think Archie Cochrane is a dude,

çünkü bana kalırsa Archie Cochrane bir ahbap,

although Archie Cochrane is a dude.

Archie Cochrane'nin ahbap olmasına rağmen.

I'm not even telling you the story

Hatta bunu size halk politikasının

because I think we should be running

her alanında daha dikkatlice kontrol

more carefully controlled randomized trials

edilen rasgele çalışmalar yapmamız

in all aspects of public policy,

gerektiğini söylemek için anlatmıyorum,

although I think that would also be completely awesome.

ki aslında bunun tamamen müthiş olacağını düşünüyorum.

I'm telling you this story

Siz bu hikayeyi anlatıyorum

because Archie Cochrane, all his life,

çünkü Archie Cochrane, tüm yaşamı boyunca,

fought against a terrible affliction,

korkunç bir dertle savaştı.

and he realized it was debilitating to individuals

Ve bunun insanları zayıf düşürdüğünü fark etti

and it was corrosive to societies.

ve toplumları yıprattığını.

And he had a name for it.

Ve buna verdiği bir isim vardı.

He called it the God complex.

Bunu 'Tanrı kompleksi' olarak isimlendirdi.

Now I can describe the symptoms of the God complex very, very easily.

Şimdi Tanrı kompleksinin semptomlarını çok, çok kolay bir şekilde tarif edebilirim.

So the symptoms of the complex

Yani kompleksin semptomları

are, no matter how complicated the problem,

problem ne kadar karmaşık olursa olsun,

you have an absolutely overwhelming belief

cevap bulmada, hatasız bir şekilde doğru

that you are infallibly right in your solution.

olduğuna dair, kesinlikle ezici bir inancın olmasıydı.

Now Archie was a doctor,

Şimdi Archie bir doktordu.

so he hung around with doctors a lot.

Yani doktorlarla çok takılıyordu.

And doctors suffer from the God complex a lot.

Ve doktorlar Tanrı kompleksinden sıklıkla çekerler.

Now I'm an economist, I'm not a doctor,

Ben bir ekonomistim, doktor değilim,

but I see the God complex around me all the time

ama Tanrı kompleksini etrafımda her zaman

in my fellow economists.

ekonomist arkadaşlarımda görüyorum.

I see it in our business leaders.

İş dünyasındaki liderlerde görüyorum.

I see it in the politicians we vote for --

Oy verdiğimiz politikacılarda görüyorum-

people who, in the face of an incredibly complicated world,

İnanılmaz derecede karmaşık bir dünyanın karşısında,

are nevertheless absolutely convinced

dünyanın nasıl çalıştığını anladıklarına

that they understand the way that the world works.

ne olursa olsun kesinlikle ikna olmuş insanlar bunlar.

And you know, with the future billions that we've been hearing about,

Ve biliyorsunuz, sürekli duyduğumuz gelecekteki milyarlarla,

the world is simply far too complex

dünya basitçe söyleyecek olursak

to understand in that way.

bu şekilde anlamak için çok karmaşık.

Well let me give you an example.

Peki, size bir örnek vereyim.

Imagine for a moment

Bir an hayal edin,

that, instead of Tim Harford in front of you,

karşınızdaki Tim Harford yerine,

there was Hans Rosling presenting his graphs.

Hans Rosling grafiklerini size sunuyor.

You know Hans:

Hans'ı bilirsiniz:

the Mick Jagger of TED.

TED'in Mick Jagger'ı.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And he'd be showing you these amazing statistics,

Ve size bu inanılmaz istatistikleri gösteriyor,

these amazing animations.

bu inanılmaz animasyonları.

And they are brilliant; it's wonderful work.

Ve çok başarılılar, harika bir iş.

But a typical Hans Rosling graph:

Ama tipik Hans Rosling grafiği:

think for a moment, not what it shows,

bir an için düşünün, ne gösterdiğini değil,

but think instead about what it leaves out.

ama göstermediği, dışarıda bıraktığı nedir onu düşünün.

So it'll show you GDP per capita,

Yani size kişi başına GMH'yı göstereceğim,

population, longevity,

nüfus, yaşam süresi,

that's about it.

bu kadar.

So three pieces of data for each country --

Yani her ülke için üç parça veri-

three pieces of data.

üç parça veri.

Three pieces of data is nothing.

Üç parça veri hiç bir şeydir.

I mean, have a look at this graph.

Demek istediğim, şu grafiğe bakın.

This is produced by the physicist Cesar Hidalgo.

Fizikçi Cesar Hidalgo tarafından hazırlandı.

He's at MIT.

Kendisi MIT'de.

Now you won't be able to understand a word of it,

Bunun bir kelimesinden bir şey anlamayacaksınız,

but this is what it looks like.

ama bu şekilde görünüyor.

Cesar has trolled the database

Cesar veritabanını 5.000'den fazla

of over 5,000 different products,

ürün için taramış ve bu veritabanını

and he's used techniques of network analysis

sorgulayacak ve farklı ürünler arasındaki

to interrogate this database

ilişkileri grafiğe dönüştürecek

and to graph relationships between the different products.

network analizi tekniklerini kullanmış.

And it's wonderful, wonderful work.

Ve bu harika, harika bir iş.

You show all these interconnections, all these interrelations.

Tüm bu ara bağlantıları, tüm bu karşılıklı ilişkileri gösteriyorsunuz.

And I think it'll be profoundly useful

Ve sanırım bu ekonominin nasıl

in understanding how it is that economies grow.

büyüdüğünü anlamak açısından son derece faydalı.

Brilliant work.

Başarılı bir iş.

Cesar and I tried to write a piece for The New York Times Magazine

Cesar ve ben New York Time dergisine bunun nasıl çalıştığını

explaining how this works.

anlatan bir yazı yazmaya çalıştık.

And what we learned

Ve öğrendiğimiz

is Cesar's work is far too good to explain

Cesar'ın çalışmasının New York Time

in The New York Times Magazine.

dergisinde açıklanamayacak kadar iyi olduğuydu.

Five thousand products --

5.000 ürün-

that's still nothing.

bu hala hiçbir şey.

Five thousand products --

5.000 ürün-

imagine counting every product category

Cesar Hidalgo'nun verilerindeki her ürün

in Cesar Hidalgo's data.

kategorisini saydığınızı hayal edin.

Imagine you had one second

Her bir ürün kategorisi için

per product category.

bir saniyeniz olduğunu hayal edin.

In about the length of this session,

Yaklaşık bu oturumun uzunluğu gibi bir sürede,

you would have counted all 5,000.

tüm 5.000 ürünü saymış olurdunuz.

Now imagine doing the same thing

Şimdi aynı şeyi Walmart'ta indirimde

for every different type of product on sale in Walmart.

olan farklı her ürüne yaptığınızı hayal edin.

There are 100,000 there. It would take you all day.

Orada 100.000 ürün var. Tüm gününüzü alacaktır.

Now imagine trying to count

Şimdi Tokyo, Londra,

every different specific product and service

New York gibi başlıca ekonomilerdeki

on sale in a major economy

indirimde olan her farklı

such as Tokyo, London or New York.

spesifik ürünü saymayı deneyin.

It's even more difficult in Edinburgh

Bu hatta Edinburgh'da daha da zor

because you have to count all the whisky and the tartan.

çünkü tüm viski ve tartanı da saymak zorundasınız.

If you wanted to count every product and service

Eğer New York'ta indirimdeki her ürünü ve servisi

on offer in New York --

saymak istiyorsanız-

there are 10 billion of them --

10 milyar kadar var-

it would take you 317 years.

317 yılınızı alacaktır.

This is how complex the economy we've created is.

İşte yarattığımız ekonomi bu derece karmaşık.

And I'm just counting toasters here.

Ve ben burada sadece tost makinelerini sayıyorum.

I'm not trying to solve the Middle East problem.

Orta Doğu sorununu çözmeye çalışmıyorum.

The complexity here is unbelievable.

Buradaki karmaşıklık inanılmaz.

And just a piece of context --

Ve sadece bir parça bağlam-

the societies in which our brains evolved

beynimizin gelişmeye başladığı toplumların

had about 300 products and services.

yaklaşık 300 ürün ve servis vardı.

You could count them in five minutes.

Bunları beş dakika içinde sayabilirsiniz.

So this is the complexity of the world that surrounds us.

Yani bizi saran dünyanın karmaşıklığı bu.

This perhaps is why

Bu belki Tanrı kompleksini

we find the God complex so tempting.

böyle cezp edici bulmamızın nedeni.

We tend to retreat and say, "We can draw a picture,

Geriye çekilip 'Resim çizebiliriz, bazı grafikler yerleştirir,

we can post some graphs,

anladık, bunun nasıl işlediğini

we get it, we understand how this works."

anlıyoruz' deme eğilimindeyizdir.

And we don't.

Ve anlamayız.

We never do.

Asla.

Now I'm not trying to deliver a nihilistic message here.

Şimdi burada vermeye çalıştığım nihilistik bir mesaj.

I'm not trying to say we can't solve

Karmaşık bir dünyada var olan

complicated problems in a complicated world.

karmaşık sorunları çözemeyiz demeye çalışmıyorum.

We clearly can.

Açıkça yapabiliriz.

But the way we solve them

Ama yolu, onları alçak gönüllülükle

is with humility --

çözmek olmalı-

to abandon the God complex

Tanrı kompleksinden vazgeçmek

and to actually use a problem-solving technique that works.

ve aslında işleyen bir sorun çözme tekniği kullanmak.

And we have a problem-solving technique that works.

Ve işleyen bir sorun çözme tekniğimiz var.

Now you show me

Şimdi bana başarılı

a successful complex system,

karmaşık bir sistem gösterin,

and I will show you a system

ve ben size deneme yanılmadan

that has evolved through trial and error.

gelişen bir sistem göstereyim.

Here's an example.

İşte bir örnek.

This baby was produced through trial and error.

Bu bebek deneme yanılma yoluyla üretildi.

I realize that's an ambiguous statement.

Bunun muğlak bir ifade olduğunu farkındayım.

Maybe I should clarify it.

Belki bunu aydınlatmalıyım.

This baby is a human body: it evolved.

Bu bebek bir insan bedeni: evrimleşiyor.

What is evolution?

Evrim nedir?

Over millions of years, variation and selection,

Milyonlarca yıldan fazla, farklılık ve seçim,

variation and selection --

farklılık ve seçim-

trial and error,

deneme ve yanılma,

trial and error.

deneme ve yanılma.

And it's not just biological systems

Ve deneme yanılma yoluyla mucizeler

that produce miracles through trial and error.

yaratan sadece bu biyolojik sistemler değil.

You could use it in an industrial context.

Bunu endüstriye bir bağlamda da kullanabilirsiniz.

So let's say you wanted to make detergent.

Yani diyelim ki bir deterjan yapmak istiyorsunuz.

Let's say you're Unilever

Diyelim ki Unilever'siniz

and you want to make detergent in a factory near Liverpool.

ve Liverpool yakınlarındaki bir fabrikada deterjan yapmak istiyorsunuz.

How do you do it?

Nasıl yaparsınız?

Well you have this great big tank full of liquid detergent.

Peki, muazzam büyük bir tank dolusu sıvı deterjanınız var.

You pump it at a high pressure through a nozzle.

Onu yüksek basınç altında bir enjektörden pompalıyorsunuz.

You create a spray of detergent.

Bir deterjan spreyi yaratıyorsunuz.

Then the spray dries. It turns into powder.

Sonra sprey kuruyor. Toza dönüşüyor.

It falls to the floor.

Yere dökülüyor.

You scoop it up. You put it in cardboard boxes.

Kürekle topluyorsunuz, kartondan kutulara koyuyorsunuz.

You sell it at a supermarket.

Bir süpermarkette satıyorsunuz.

You make lots of money.

Çok para kazanıyorsunuz.

How do you design that nozzle?

Bu enjektörü nasıl tasarlarsınız?

It turns out to be very important.

Çok önemli olduğu anlaşılıyor.

Now if you ascribe to the God complex,

Şimdi bunu Tanrı kompleksine atfedecek olursak,

what you do is you find yourself a little God.

yaptığınız kendinize küçük bir Tanrı bulmanızdır.

You find yourself a mathematician; you find yourself a physicist --

Kendinize bir matematikçi bulursunuz; bir fizikçi bulursunuz-

somebody who understands the dynamics of this fluid.

bu sıvının dinamiklerini anlayan birisi.

And he will, or she will,

Ve o enjektörün

calculate the optimal design of the nozzle.

optimal (en iyi) tasarımını yapacaktır.

Now Unilever did this and it didn't work --

Şimdi Unilever bunu yaptı ve çalışmadı-

too complicated.

çok karmaşık.

Even this problem, too complicated.

Bu sorun bile, çok karmaşık.

But the geneticist Professor Steve Jones

Ama genetik profesörü Steve Jones

describes how Unilever actually did solve this problem --

Unilever'in bu sorunu aslında nasıl çözdüğünü açıklıyor-

trial and error,

deneme yanılmayla,

variation and selection.

farklılık ve seçimle.

You take a nozzle

Bir enjektörü alırsınız

and you create 10 random variations on the nozzle.

ve bu enjektörde 10 rastgele farklı şeklini yaratırsınız.

You try out all 10; you keep the one that works best.

Bu 10 taneyi denersiniz, en iyi çalışan bir tanesini seçersiniz.

You create 10 variations on that one.

Bu bir taneden 10 farklı şeklini yaratısınız.

You try out all 10. You keep the one that works best.

Tüm 10 taneyi denersiniz. En iyi çalışanını seçersiniz.

You try out 10 variations on that one.

Bu bir taneden 10 farklı şeklini yaratısınız.

You see how this works, right?

Bunun nasıl işlediğini anlıyorsunuz, değil mi?

And after 45 generations,

Ve 45 nesil sonra,

you have this incredible nozzle.

bu inanılmaz enjektöre sahip olursunuz.

It looks a bit like a chess piece --

Biraz bir satranç taşına benziyor-

functions absolutely brilliantly.

mükemmel şekilde işliyor.

We have no idea

Neden çalıştığına dair

why it works,

hiçbir fikrimiz yok,

no idea at all.

hiçbir fikrimiz.

And the moment you step back from the God complex --

Ve Tanrı kompleksinden geri adım attığınız anda-

let's just try to have a bunch of stuff;

hadi birkaç şeye sahip olmayı deneyelim;

let's have a systematic way of determining what's working and what's not --

hadi neyi çalışıp neyin çalışmadığına dair sistematik bir yolumuz olsun-

you can solve your problem.

sorununuzu çözebilirsiniz.

Now this process of trial and error

Şimdi bu deneme ve yanılma süreci

is actually far more common in successful institutions

aslında başarılı kurumlarda fark ettiğimizden çok daha

than we care to recognize.

görülen bir şeydir.

And we've heard a lot about how economies function.

Ve ekonominin nasıl işlediği hakkında çok fazla şey duyduk.

The U.S. economy is still the world's greatest economy.

ABD ekonomisi hala dünyanın en büyük ekonomisi.

How did it become the world's greatest economy?

Nasıl dünyanın en büyük ekonomisi haline geldi?

I could give you all kinds of facts and figures

Size ABD ekonomisi hakkında her türlü

about the U.S. economy,

veriyi verebilirim,

but I think the most salient one is this:

ama sanıyorum en çarpıcı olan şudur:

ten percent of American businesses

Amerikan ticari kuruluşlarının yüzde 10'u

disappear every year.

her yıl yok olmaktadır.

That is a huge failure rate.

Bu çok muazzam bir başarısızlık oranı.

It's far higher than the failure rate of, say, Americans.

Diyelim ki Amerikalıların başarısızlık yüzdesinden çok daha fazla.

Ten percent of Americans don't disappear every year.

Amerikalıların yüzde 10'u her yıl yok olmuyor.

Which leads us to conclude

Bu da bizi Amerikan ticari kuruluşlarının

American businesses fail faster than Americans,

Amerikalılardan daha hızlı başarısız olduğu sonucuna

and therefore American businesses are evolving faster than Americans.

götürüyor ve bu nedenle Amerikan ticari kuruluşları Amerikalılardan hızlı evrimleşiyor.

And eventually, they'll have evolved to such a high peak of perfection

Ve buna bağlı olarak, o kadar yüksek bir mükemmelliğe ulaşacaklardır ki

that they will make us all their pets --

bizi kendi evcil hayvanları haline getirecekler-

(Laughter)

(Gülüşmeler)

if, of course, they haven't already done so.

Eğer, elbette, zaten getirmedilerse.

I sometimes wonder.

Bazen merak ediyorum.

But it's this process of trial and error

Ama bu bir deneme yanılma süreci,

that explains this great divergence,

bu büyük fikir ayrılığını açıklıyor,

this incredible performance of Western economies.

Batı ekonomilerinin inanılmaz performansını.

It didn't come because you put some incredibly smart person in charge.

Böyle olmadı çünkü inanılmaz derecede zeki bir kişiyi görevlendirdiniz.

It's come through trial and error.

Deneme yanılma yoluyla oldu.

Now I've been sort of banging on about this

Şimdi ben son birkaç aydır bunun

for the last couple of months,

üzerinde duruyorum ve insanlar

and people sometimes say to me,

bana bazen şöyle diyorlar,

"Well Tim, it's kind of obvious.

'Pekala Tim, aslında çok açık.

Obviously trial and error is very important.

Açıkça deneme yanılma çok önemli.

Obviously experimentation is very important.

Açıkça deney yapma çok önemli.

Now why are you just wandering around saying this obvious thing?"

Şimdi neden bu açık şeyi söylemek için etrafında dolanıyorsun?

So I say, okay, fine.

Ben de, tamam, diyorum, iyi.

You think it's obvious?

Sence çok mu açık?

I will admit it's obvious

Okullar çocuklara doğru

when schools

tek bir cevabı olmayan

start teaching children

sorunların var olduğunu

that there are some problems that don't have a correct answer.

öğrettiklerinde bunun çok açık olduğunu kabul ederim.

Stop giving them lists of questions

Onlara her birinin bir cevabı olan

every single one of which has an answer.

sorular listesi vermekten vazgeçin.

And there's an authority figure in the corner

Ve köşede, öğretmenin arkasında

behind the teacher's desk who knows all the answers.

her sorunun cevabını bilen bir otorite figürü var.

And if you can't find the answers,

Ve eğer cevapları bulamazsanız,

you must be lazy or stupid.

tembel ya da aptal olmalısınız.

When schools stop doing that all the time,

Okullar sürekli bunu yapmayı bıraktıklarında,

I will admit that, yes,

kabul ediyorum, evet,

it's obvious that trial and error is a good thing.

deneme yanılmanın iyi bir şey olduğu açıktır.

When a politician stands up

Bir politikacı ayağa kalkıp

campaigning for elected office

seçilecek görev için kampanya yaptığında

and says, "I want to fix our health system.

ve 'Sağlık sisteminin iyileştirmek istiyorum.

I want to fix our education system.

Eğitim sistemini iyileştirmek istiyorum.

I have no idea how to do it.

Nasıl yapacağım bilmiyorum.

I have half a dozen ideas.

Bir düzine fikrim var.

We're going to test them out. They'll probably all fail.

Bunları test edeceğiz. Muhtemelen hepsi başarısız olacak.

Then we'll test some other ideas out.

Sonra başka fikirleri test edeceğiz.

We'll find some that work. We'll build on those.

Bazılarının çalıştığını göreceğiz. Bunun üzerine gideceğiz.

We'll get rid of the ones that don't." --

İşe yaramayanlardan kurtulacağız.' der.

when a politician campaigns on that platform,

Bir politikacı bu düzlemde kampanya yaptığı zaman

and more importantly, when voters like you and me

ve daha da önemlisi, ben ve siz gibi oy verenler

are willing to vote for that kind of politician,

bu tarz bir politikacıya oy vermeye niyetli olduğunda

then I will admit

o zaman bunun

that it is obvious that trial and error works, and that -- thank you.

deneme yanılmanın çalıştığını gösterdiğini kabul ederim ve bu-teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)

Until then, until then

O zamana kadar, o zamana kadar

I'm going to keep banging on about trial and error

deneme yanılma ve neden Tanrı kompleksini bırakmamız

and why we should abandon the God complex.

gerektiği hakkında konuşmaya devam edeceğim.

Because it's so hard

Çünkü kendi yanılabilirliğimizi

to admit our own fallibility.

kabul etmek çok güçtür.

It's so uncomfortable.

Çok rahatsız edicidir.

And Archie Cochrane understood this as well as anybody.

Ve Archie Cochrane bunun herkes gibi anlamıştı.

There's this one trial he ran

Birinci Dünya Savaşından sonra

many years after World War II.

devam ettirdiği bir çalışma var.

He wanted to test out

Kalp krizi geçirmiş hastalar

the question of, where is it

nekahet süresini nerede

that patients should recover

geçirmeli, sorusunu

from heart attacks?

denemek istemişti.

Should they recover in a specialized cardiac unit in hospital,

Hastanedeki özel bir kardiyak ünitesinde mi yoksa

or should they recover at home?

evlerinde mi iyileşmeliler?

All the cardiac doctors tried to shut him down.

Tüm kardiyoloji doktorları onu susturmaya çalıştılar.

They had the God complex in spades.

Tanrı kompleksine fazlasıyla sahiptiler.

They knew that their hospitals were the right place for patients,

Hastanelerinin hastalar için doğru yerler olduğuna emindiler.

and they knew it was very unethical

Ve biliyorlardı ki bu tarz bir deneme ya da

to run any kind of trial or experiment.

deney çok etik dışı bir hareketti.

Nevertheless, Archie managed to get permission to do this.

Buna rağmen, Archie bunu yapmak için izin almayı başardı.

He ran his trial.

Çalışmasını yürüttü.

And after the trial had been running for a little while,

Ve çalışmayı bir süre yürüttükten sonra,

he gathered together all his colleagues

tüm çalışma arkadaşlarını masa etrafında

around his table,

toplayarak

and he said, "Well, gentlemen,

şöyle dedi, 'Peki, beyler,

we have some preliminary results.

bir takım ön sonuçlara sahibiz.

They're not statistically significant.

İstatistiksel olarak anlamlı değiller.

But we have something.

Ama elimizde bir şey var.

And it turns out that you're right and I'm wrong.

Ve anlaşılıyor ki siz doğrusunuz, bense yanlış.

It is dangerous for patients

Hastaların kalp krizi sonrası

to recover from heart attacks at home.

nekahet dönemini evde geçirmeleri tehlikeli.

They should be in hospital."

Hastanede olmaları gerekir.'

And there's this uproar, and all the doctors start pounding the table

Ve bir gürültü kopar ve tüm doktorlar masaya vurarak şöyle derler

and saying, "We always said you were unethical, Archie.

'Her zaman etik dışı olduğunu söyledik Archie.

You're killing people with your clinical trials. You need to shut it down now.

Klinik araştırmalarınla insanları öldürüyorsun. Buna şimdi son vermen gerek.

Shut it down at once."

Hemen son ver.'

And there's this huge hubbub.

Ve büyük bir curcuna olur.

Archie lets it die down.

Archie geçmesini bekler.

And then he says, "Well that's very interesting, gentlemen,

Ve sonra şöyle der, 'Pekala, bu çok ilginç beyler,

because when I gave you the table of results,

çünkü size sonuç tablolarını verdiğimde,

I swapped the two columns around.

iki sütunun yerini değiştirmiştim.

It turns out your hospitals are killing people,

Anlaşıldı ki sizin hastaneniz insanları öldürüyor

and they should be at home.

ve insanlar evde olmalı.

Would you like to close down the trial now,

Şimdi çalışmayı sonlandırmak ister misiniz,

or should we wait until we have robust results?"

ya da daha sağlam sonuçları mı bekleyelim?

Tumbleweed

Çalı toplantı

rolls through the meeting room.

odasını yuvarlanarak dolaşır.

But Cochrane would do that kind of thing.

Ama Cochrane bu tarz şeyleri yapacak adamdır.

And the reason he would do that kind of thing

Ve bu tarz şeyleri yapacak olmasının nedeni

is because he understood

sadece durup 'Burada

it feels so much better

kendi küçük dünyamda,

to stand there and say,

ben bir tanrıyım, her şeyi

"Here in my own little world,

anlarım. Fikirlerime meydan

I am a god, I understand everything.

okunmasını istemiyorum. Vardığım

I do not want to have my opinions challenged.

sonuçların test edilmesini istemiyorum.' demenin

I do not want to have my conclusions tested."

çok daha iyi hissettirdiğini anlıyordu çünkü.

It feels so much more comfortable

Basitçe kurallara karşı gelmemek

simply to lay down the law.

çok daha rahatlatıcı geliyor.

Cochrane understood

Cochrane belirsizliğin,

that uncertainty, that fallibility,

başarısızlığın, meydan okunuyor olmanın,

that being challenged, they hurt.

bunların acı verdiğini anlamıştı.

And you sometimes need to be shocked out of that.

Ve bazen bundan sarsılarak çıkmamız gerekir.

Now I'm not going to pretend that this is easy.

Şimdi bu kolaymış gibi davranmayacağım.

It isn't easy.

Kolay değil.

It's incredibly painful.

İnanılmaz derecede acı verici.

And since I started talking about this subject

Ve madem ki bu konu hakkında konuşmaya

and researching this subject,

ve araştırmaya başladım,

I've been really haunted by something

Japon bir matematikçinin bu konu hakkında

a Japanese mathematician said on the subject.

söylediği bir şey kafama gerçekten takıldı.

So shortly after the war,

Savaştan kısa bir süre sonra,

this young man, Yutaka Taniyama,

bu genç adam, Yutaka Taniyama,

developed this amazing conjecture

Taniyama-Shimura Varsayımı adı verilen

called the Taniyama-Shimura Conjecture.

muhteşem varsayımı geliştirmişti.

It turned out to be absolutely instrumental

Birçok on yıl sonra, Fermat'nın son teoremini

many decades later

ispatlamada kesinlikle

in proving Fermat's Last Theorem.

işe yaradığı anlaşıldı.

In fact, it turns out it's equivalent

Aslında, Fermat'nın Son Teoremini

to proving Fermat's Last Theorem.

ispatlamaya eşdeğer olduğu anlaşıldı.

You prove one, you prove the other.

Birini ispatlayın, diğerini de ispatlaşmış oluyorsunuz.

But it was always a conjecture.

Ama bu her zaman bir varsayımdı.

Taniyama tried and tried and tried

Taniyama denedi ve denedi ve asla

and he could never prove that it was true.

bunun doğru olduğunu ispatlayamadı.

And shortly before his 30th birthday in 1958,

Ve 1958 yılındaki 30'uncu yaş gününden kısa

Yutaka Taniyama killed himself.

süre önce Yutaka Taniyama kendini öldürdü.

His friend, Goro Shimura --

Arkadaşı, Goro Shimura-

who worked on the mathematics with him --

onunla birlikte matematik çalışıyordu-

many decades later, reflected on Taniyama's life.

on yıllarca sonra, Taniyama'nın yaşamı üzerine düşündü.

He said,

'Bir matematikçi

"He was not a very careful person

olarak çok dikkatli

as a mathematician.

bir insan değildi' demişti.

He made a lot of mistakes.

'Birçok hata yaptı.

But he made mistakes in a good direction.

Ama hatalarını güzel bir yönde yapmıştı.

I tried to emulate him,

Onunla yarışmaya çalıştım,

but I realized

ama sonra anladım ki

it is very difficult

güzel hatalar

to make good mistakes."

yapmak gerçekten zordur.'

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)