Dan Dennett: Responding to Pastor Rick Warren

Dan Dennet'in Rick Warren'a cevabı

Çeviri: Hakan Ergin Gözden geçirme: Sancak Gülgen

Tekrar burada olmak harika.

It's wonderful to be back.

I love this wonderful gathering.

Bu harika toplantıya bayılıyorum.

And you must be wondering, "What on earth?

Diyeceksiniz ki: "Bu da ne?!

Have they put up the wrong slide?"

"Yanlış slaytı mı koydular?"

No, no.

Hayır, hayır.

Look at this magnificent beast,

Şu muhteşem yaratığa bir bakın ve şu soruyu sorun: Bunu kim tasarladı?

and ask the question: Who designed it?

Burası TED:

Teknoloji, Eğlence ve Tasarım. Ve bu da bir süt ineği.

This is TED; this is Technology, Entertainment, Design,

and there's a dairy cow.

It's a quite wonderfully designed animal.

Bu epeyi iyi tasarlanmış bir hayvan.

And I was thinking, how do I introduce this?

Bunu nasıl takdim edebilirim, diyordum.

And I thought, well, maybe that old doggerel by Joyce Kilmer,

Belki Joyce Kilmer'in karaladığı o eski şiirle sunarım, dedim.

you know: "Poems are made by fools like me, but only God can make a tree."

"Şiirleri, benim gibi ahmaklar yapar.

Ama bir ağacı ancak Tanrı yapar."

Diyebilirsiniz ki, "İneği Tanrı tasarladı."

And you might say, "Well, God designed the cow."

But, of course, God got a lot of help.

Ama elbette Tanrı epey yardım aldı.

This is the ancestor of cattle.

Bu büyükbaş hayvanların atası.

This is the aurochs.

Bu Afrika antilopu.

And it was designed by natural selection,

Ve doğal seçilim tarafından tasarlandı--

the process of natural selection, over many millions of years.

Milyonlarca yıl süren doğal seçilim süreciyle.

And then it became domesticated, thousands of years ago.

Sonra, binlerce yıl önce evcilleştirildi.

And human beings became its stewards,

Ve insanlar bu hayvanın kâhyası konumuna geldiler,

and, without even knowing what they were doing,

ve ne yaptıklarını bile bilmeden,

they gradually redesigned it and redesigned it and redesigned it.

onu zaman içinde yeniden ve yeniden tasarladılar.

And then more recently, they really began to do reverse engineering on this beast

Ve daha yakın zamanda, bir tür...

tümden gelim yöntemiyle, bu yaratığın

and figure out just what the parts were, how they worked

parçalarının neler olduğunu, nasıl işlediğini,

and how they might be optimized -- how they might be made better.

ve bunların en iyi hâle nasıl getirilebileceğini incelemeye başladılar.

Now, why am I talking about cows?

Şimdi ben niye ineklerden bahsediyorum?

Because I want to say that much the same thing is true of religions.

Çünkü, aynı şeylerin dinler için de geçerli olduğunu söylemek istiyorum.

Religions are natural phenomena -- they're just as natural as cows.

Dinler, doğa olaylarıdır.

İnekler kadar doğaldırlar.

They have evolved over millennia.

Binlerce yıl içinde evrildiler.

Biyolojik temelleri vardır-- tıpkı Afrika antilopu gibi.

They have a biological base, just like the aurochs.

They have become domesticated,

Evcilleştirildiler ve insanlar

and human beings have been redesigning their religions for thousands of years.

dinleri, binlerce yıldır yeniden tasarlıyorlar.

This is TED, and I want to talk about design.

Burası TED ve ben tasarımdan bahsetmek istiyorum.

Because what I've been doing for the last four years --

Çünkü son dört senedir,

really since the first time you saw me --

beni ilk gördüğünüzden beri -bazılarınız beni TED'de,

some of you saw me at TED when I was talking about religion --

dinden bahsederken gördü- dört senedir,

and in the last four years,

I've been working just about non-stop on this topic.

neredeyse hiç durmadan bu konu üzerinde çalışıyorum.

And you might say it's about the reverse engineering of religions.

Buna, dinlerin, tümden gelimle incelenmesi, diyebiliriz.

Now that very idea, I think, strikes terror in many people,

Daha bu düşünce bile, sanırım, birçok insanı

or anger, or anxiety of one sort or another.

korkutuyor veya sinirlendiriyor.

And that is the spell that I want to break.

Ben işte bu tılsımı bozmak istiyorum.

I want to say, no, religions are an important natural phenomenon.

Demek istiyorum ki: "Hayır, dinler önemli bir doğa olayıdır.

We should study them with the same intensity

"Ve onları, diğer önemli doğa olaylarını

that we study all the other important natural phenomena,

"incelediğimiz ciddiyetle incelemeliyiz."

like global warming, as we heard so eloquently last night from Al Gore.

Örneğin, dün akşam Al Gore'dan dinlediğimiz küresel ısınma.

Günümüzdeki dinler mükemmelen tasarlanmışlardır-- mükemmelen.

Today's religions are brilliantly designed -- brilliantly designed.

They are immensely powerful social institutions

Son derece güçlü sosyal kurumlardır,

and many of their features can be traced back to earlier features

ve özelliklerinin bir çoğu, önceki özelliklerine dayandırılabilir

that we can really make sense of by reverse engineering.

ve bunları da en iyi, tümden gelimle anlayabiliriz.

And, as with the cow, there's a mixture of evolutionary design --

İnekte olduğu gibi, burada da evrimsel tasarım, yani...

designed by natural selection itself --

doğal seçilim tarafından tasarlanma ile; akıllı tasarımın, yani...

and intelligent design --

more or less intelligent design --

insanlar tarafından, az çok akıllıca yeniden tasarlanmanın

and redesigned by human beings

who are trying to redesign their religions.

karışımı söz konusu.

You don't do book talks at TED,

TED'de kitap tanıtımı olmaz; ama ben kitabımla ilgili

but I'm going to have just one slide about my book,

tek bir slayt göstereceğim, çünkü bu grubun

because there is one message in it

duyması gereken bir mesaj içeriyor.

which I think this group really needs to hear.

And I would be very interested to get your responses to this.

Ve buna ne diyeceğinizi merak ediyorum.

It's the one policy proposal that I make in the book,

Kitabımdaki önerilerimden birisinden bahsedeceğim--

at this time, when I claim not to know enough about religion

şimdilik, din hakkında, başka bir öneri yapacak kadar

to know what other policy proposals to make.

çok şey bilmiyorum.

And it's one that echoes remarks that you've heard already today.

Bu öneri, bugün duyduğunuz başka fikirlere benziyor.

Here's my proposal,

Önerim şu:

I'm going to just take a couple of minutes to explain it:

Bir iki dakikada açıklayacağım.

Education on world religions for all of our children --

İlkokul, orta okul, devlet okulları ile özel okullarda ve evde eğitim gören

in primary school, in high school,

bütün çocuklara Dünya dinleri eğitimi.

in public schools, in private schools and in home schooling.

So what I'm proposing is,

Önerim şu:

just as we require reading, writing, arithmetic, American history,

Okumayı, yazmayı, aritmetiği, Amerikan tarihini

so we should have a curriculum on facts about all the religions of the world --

nasıl zorunlu kılıyorsak, Dünya dinleriyle ilgili

verileri içeren bir müfredatımız olmalı--

tarihleri, inanç sistemleri, metinleri,

about their history, about their creeds, about their texts,

their music, their symbolisms, their prohibitions, their requirements.

müzikleri, sembolleri, yasakları, şartları.

And this should be presented factually, straightforwardly,

Bunlar verilere dayanarak, açıkça,

with no particular spin, to all of the children in the country.

hiç saptırılmadan ülkedeki her çocuğa öğretilmeli.

And as long as you teach them that,

Ve çocuklara bunları öğrettiğiniz sürece,

you can teach them anything else you like.

başka ne isterseniz öğretebilirsiniz.

That, I think, is maximal tolerance for religious freedom.

Bence, inanç özgürlüğüne en fazla böyle müsamaha edilir.

As long as you inform your children about other religions,

Çocuklarınızı diğer dinler hakkında da eğittiğiniz sürece

then you may -- and as early as you like and whatever you like --

onlara istediğiniz yaşta,

teach them whatever creed you want them to learn.

istediğiniz inanç sistemini öğretebilirsiniz.

But also let them know about other religions.

Ama onları diğer dinlerden de haberdar edin.

Now, why do I say that?

Niye böyle söylüyorum?

Because democracy depends on an informed citizenship.

Çünkü demokrasiler bilgili yurttaşlığa dayanır.

Informed consent is the very bedrock of our understanding of democracy.

Bilgili olarak gösterilen rıza,

demokrasi anlayışımızın temelidir.

Misinformed consent is not worth it.

Yanlış bilgilendirmeyle alınan rıza kıymetsizdir.

It's like a coin flip; it doesn't count, really.

Yazı tura atmak gibi-- hiçbir değeri yok.

Democracy depends on informed consent.

Demokrasi, bilgiliyken gösterilen rızaya dayanır.

This is the way we treat people as responsible adults.

Sorumlu yetişkenlere böyle davranılır.

Henüz reşit olmayan çocuklar özel bir durum teşkil ediyor.

Now, children below the age of consent are a special case.

Parents -- I'm going to use a word that Pastor Rick just used --

Rahip Rick'in kullandığı bir kelimeyi kullanacağım:

parents are stewards of their children.

Ebeveynler, çocuklarının kâhyalarıdır.

Onların sahipleri değildirler.

They don't own them.

You can't own your children.

Çocuğunuzun sahibi olamazsınız.

You have a responsibility to the world,

Dünyaya, ülkeye, onlara karşı

to the state, to them, to take care of them right.

onlara iyi bakmakla mükellefsiniz.

You may teach them whatever creed you think is most important,

Onlara, en çok hangi inanç sistemini önemsiyorsanız onu öğretebilirsiniz,

but I say you have a responsibility to let them be informed

ama, diyorum ki, onları diğer inanç sistemlerinden

about all the other creeds in the world, too.

haberdar etmekle de mükellefsiniz.

The reason I've taken this time is I've been fascinated to hear

Buna bu kadar zaman ayırdım çünkü

some of the reactions to this.

beni hayrete düşüren tepkiler aldım.

One reviewer for a Roman Catholic newspaper called it "totalitarian."

Katolik bir gazetenin eleştirmeni, önerime "totaliter" dedi.

It strikes me as practically libertarian.

Ben ise gerçekten özgürlükçü olduğunu düşünüyorum.

Is it totalitarian to require reading, writing and arithmetic?

Okuma, yazma ve aritmetiği zorunlu kılmak totaliterlik mi?

I don't think so.

Sanmıyorum.

All I'm saying is --

Tek söylediğim-- veriler. Sadece veriler.

and facts, facts only; no values, just facts --

Değerler değil; Dünya dinleriyle ilgili veriler.

about all the world's religions.

Another reviewer called it "hilarious."

Bir başka eleştirmen "gülünç" dedi.

Well, I'm really bothered by the fact

Açıkçası bunu herhangi bir kimsenin

that anybody would think that was hilarious.

gülünç bulması beni rahatsız ediyor.

It seems to me to be such a plausible,

Ben bunu, mevcut demokrasi ilkelerimizin

natural extension of the democratic principles we already have

olağan, doğal bir uzantısı gibi görüyorum

that I'm shocked to think anybody would find that just ridiculous.

ve birisinin bunu saçma bulmasına şaşıyorum.

I know many religions

Birçok dinin, çocuklarının, inançlarının saflığını korumak istediğini

are so anxious about preserving the purity of their faith among their children

ve bu yüzden onları diğer dinlerden bîhaber

that they are intent on keeping their children ignorant of other faiths.

bırakmaya çalıştıklarını biliyorum.

I don't think that's defensible.

Bu savunulacak bir şey değil, ama bununla

But I'd really be pleased to get your answers on that --

ilgili tepkilerinizi sonra duymak isterim.

any reactions to that -- later.

But now I'm going to move on.

Ama şimdi ilerleyeceğim.

Back to the cow.

İneğe dönelim.

This picture, which I pulled off the web --

İnternet'ten aldığım bu fotoğrafta--

the fellow on the left is really an important part of this picture.

soldaki adam bu fotoğrafın önemli bir parçası.

That's the steward.

O, kâhya.

Cows couldn't live without human stewards -- they're domesticated.

İnekler, kâhya insanlar olmasa yaşayamazlar-- evciller.

They're a sort of ectosymbiont.

Bir tür ortak yaşam oluşturmuşlar.

They depend on us for their survival.

Soylarının devamı için bize ihtiyaçları var.

And Pastor Rick was just talking about sheep.

Rahip Rick koyunlardan bahsediyordu.

I'm going to talk about sheep, too.

Ben de koyunlardan bahsedeceğim.

There's a lot of serendipitous convergence here.

Epey bir tesadüfi çakışma var.

How clever it was of sheep to acquire shepherds!

Koyunların bir çoban edinmesi ne kadar akıllıcaydı!

(Laughter)

Think of what this got them.

Bunun onlara ne sağladığını bir düşünün.

They could outsource all their problems:

Bütün sorunlarını başka birisine havale ettiler--

protection from predators, food-finding ...

avcılardan korunma, yiyecek bulma, sağlık kontrolü.

(Laughter)

... health maintenance.

(Laughter)

The only cost in most flocks -- not even this -- a loss of free mating.

Birçok sürünün tek kaybı, özgürce çiftleşme oldu.

What a deal!

Ne alışveriş ama!

"How clever of sheep!" you might say.

"Koyunlardaki zekâya bak!" diyebilirsiniz.

Except, of course, it wasn't the sheep's cleverness.

Ama, tabii, iş koyunların zekâsında değil.

Hepimiz koyunların çok zeki olmadıklarını biliriz.

We all know sheep are not exactly rocket scientists -- they're not very smart.

İş koyunların zekâsında değil.

It wasn't the cleverness of the sheep at all.

They were clueless.

Hiçbir şeyden haberleri yok!

Ama çok zekice bir hamleydi.

But it was a very clever move.

Whose clever move was it?

Peki kimin zekice bir hamlesiydi?

It was the clever move of natural selection itself.

Doğal seçilimin zekice bir hamlesiydi.

Francis Crick, the co-discoverer of the structure of DNA

Francis Crick -Jim Watson'la beraber DNA'yı keşfenden bililm adamı-

with Jim Watson,

bir defasında Orgel'in İkinci Yasası'nı tiye almıştı.

once joked about what he called Orgel's Second Rule.

Leslie Orgel is a molecular biologist, brilliant guy,

Leslie Orgel hâlen harika bir moleküler biyolog.

and Orgel's Second Rule is:

Orgel'in İkinci Yasası: Evrim, sizden daha zekidir.

Evolution is cleverer than you are.

Now, that is not Intelligent Design -- not from Francis Crick.

İşte Akıllı Tasarım öyle değil. Francis Crick öyle olduğunu söylemezdi.

Evolution is cleverer than you are.

"Evrim sizden daha zekidir."

If you understand Orgel's Second Rule, then you understand

Eğer Orgel'in İkinci Yasası'nı anlarsanız,

why the Intelligent Design movement is basically a hoax.

Akıllı Tasarım iddialarının da bir oyunbazlık olduğunu anlarsınız.

The designs discovered by the process of natural selection

Doğal seçilim sürecinin keşfettiği tasarımlar

are brilliant, unbelievably brilliant.

inanılmaz derecede dâhice.

Again and again biologists are fascinated with the brilliance of what's discovered.

Bu keşifler biyologları tekrar tekrar hayrete düşürüyor.

But the process itself is without purpose,

Ama sürecin kendisi amaçsız,

without foresight, without design.

öngörüsüz, tasarlanmamış.

When I was here four years ago,

Burada, dört sene önce,

I told the story about an ant climbing a blade of grass.

çime tırmanan bir karıncadan bahsetmiştim.

And why the ant was doing it was because its brain had been infected

Karınca ne yapıyordu?

Beyni bir tür karaciğer kurdunun etkisine girmişti ve bu kurt

with a lancet fluke that was needed to get into the belly of a sheep or a cow

üremek için bir koyunun veya ineğin midesine girmeliydi.

in order to reproduce.

So it was sort of a spooky story.

Biraz ürpertici bir hikâyeydi.

And I think some people may have misunderstood.

Bazıları yanlış anlamış olabilir.

Lancet flukes aren't smart.

Karaciğer kurtları zeki değildir.

I submit that the intelligence of a lancet fluke is down there,

Karaciğer kurtlarının zekâ seviyesinin, petunya ile havuç

somewhere between petunia and carrot.

arasında olduğunu ileri sürerim.

They're not really bright. They don't have to be.

Zeki değiller. Olmaları da gerekmiyor.

The lesson we learn from this is:

Buradan öğreniyoruz ki,

you don't have to have a mind to be a beneficiary.

fayda sağlamak için zeki olmak gerekmez.

The design is there in nature, but it's not in anybody's head.

Tasarım, doğada mevcut; ama kimsenin zihninde değil.

It doesn't have to be.

Olmak zorunda da değil.

That's the way evolution works.

Evrim böyle işler.

Question: Was domestication good for sheep?

Evcilleştirme koyunlara yaradı mı?

Genetik özelliklerini sürdürebilmeleri için harikaydı.

It was great for their genetic fitness.

Bu noktada size, TED'de üç sene önce

And here I want to remind you of a wonderful point

that Paul MacCready made at TED three years ago.

Paul MacCready'nin değindiği harika bir şeyi hatırlatayım.

Here's what he said:

Şöyle demişti:

10.000 yıl önce, tarımın başlangıcında,

"Ten thousand years ago, at the dawn of agriculture,

human population, plus livestock and pets,

insan nüfusu artı çiftlik ve evcil hayvan nüfusu,

was approximately a tenth of one percent of the terrestrial vertebrate landmass."

yaklaşık olarak, tüm karasal omurgalıların binde biri kadardı.

That was just 10,000 years ago.

Bu sadece 10.000 yıl önceydi.

Biyoloji için daha dün sayılır.

Yesterday, in biological terms.

What is it today? Does anybody remember what he told us?

Peki bugünkü durum ne? Ne dediğini hatırlıyor musunuz?

98 percent.

Yüzde 98.

That is what we have done on this planet.

Bu gezegende yaptığımız işte budur.

Now, I talked to Paul afterwards -- I wanted to check to find out

Sonra Paul'la konuşmuştum.

Bu hesaplamayı nasıl yaptığını,

how he'd calculated this, and get the sources and so forth --

kaynaklarını öğrenmek istedim.

and he also gave me a paper that he had written on this.

Bana konuyla ilgili yazdığı bir makaleyi verdi.

And there was a passage in it which he did not present here

O makalede, burada sunmadığı...

ama güzel bir bölüm vardı, onu okuyacağım:

and I think it is so good, I'm going to read it to you:

"Over billions of years on a unique sphere,

"Eşşiz bir küre üzerine, milyarlarca yılda...

chance has painted a thin covering of life:

şans, ince bir kat yaşam sürdü:

complex, improbable, wonderful and fragile.

karmaşık, olanaksız, harika ve kırılgan.

Suddenly, we humans -- a recently arrived species

Ansızın, biz insanlar, -yeni peydahlanan bir tür-

no longer subject to the checks and balances inherent in nature --

doğadaki dengeye ve düzene tabi olmaksızın,

have grown in population, technology and intelligence

çoğalıp; teknoloji ve zekâ bakımından öyle ilerledik ki korkunç bir güce ulaştık.

to a position of terrible power.

We now wield the paintbrush."

Artık fırça bizim elimizde."

We heard about the atmosphere as a thin layer of varnish.

Atmosfere, ince bir kat cila, dendiğini duymuştuk.

Life itself is just a thin coat of paint on this planet.

Yaşam da bu gezegen üzerinde ince bir kat boya.

And we're the ones that hold the paintbrush.

Ve fırçayı tutan biziz.

Bunu nasıl yapabiliriz?

And how can we do that?

The key to our domination of the planet is culture.

Gezegene hükmetmenin anahtarı kültürde,

And the key to culture is religion.

ve kültürün anahtarı dinde.

Suppose Martian scientists came to Earth.

Marslı bilim adamları Dünya'ya geldi diyelim.

They would be puzzled by many things.

Şaşıracakları çok şey var.

Anybody know what this is? I'll tell you what it is.

Bunun ne olduğunu bilen var mı?

Ben söyleyeyim:

This is a million people gathering on the banks of the Ganges in 2001,

2001'de, bir milyon insanın Ganj kıyılarında toplanması--

perhaps the largest single gathering of human beings ever,

herhalde en çok sayıda insanın bir araya geldiği toplantı,

as seen from satellite photograph.

uydudan göründüğü hâliyle.

Here's a big crowd.

İşte büyük bir kalabalık.

Here's another crowd in Mecca.

Bu da Mekke'deki bir kalabalık.

Marslılar bu işe hayret ederdi.

Martians would be amazed by this.

They'd want to know how it originated,

Bunun nasıl başladığını, ne için olduğunu ve nasıl sürdüğünü öğrenmek isterlerdi.

what it was for and how it perpetuates itself.

Aslında ben bunu es geçeceğim.

Actually, I'm going to pass over this.

O karınca istisna değil.

The ant isn't alone.

There's all sorts of wonderful cases of species which -- in that case --

Pek çok türde, çok ilginç vak'alar oluyor.

Bu durumda ise, bir parazit bir farenin içine giriyor.

A parasite gets into a mouse and needs to get into the belly of a cat.

Amacı bir kedinin midesine yerleşmek.

And it turns the mouse into Mighty Mouse, makes it fearless,

O fareyi, gözü pek yapıyor;

fare de kedilere yem olmaya gidiyor.

so it runs out in the open, where it'll be eaten by a cat.

Gerçek hikâye.

True story.

In other words, we have these hijackers --

Yani, bunlar korsan--

you've seen this slide before, from four years ago --

bu slaydı dört sene önce de görmüştünüz--

a parasite that infects the brain and induces even suicidal behavior,

beyni ele geçiren,

ve organizmanın genetik çıkarı haricinde başka bir amaç ile

on behalf of a cause other than one's own genetic fitness.

intihar eğilimine bile sebep olan bir parazit.

Bu bizde de olur mu?

Does that ever happen to us?

Yes, it does -- quite wonderfully.

Evet, pekâlâ olur.

The Arabic word "Islam" means "submission."

"İslam" Arapça'da, teslim olmak, demek.

It means "surrender of self-interest to the will of Allah."

"Allah'a boyun eğme" anlamına gelir.

But I'm not just talking about Islam.

Sadece İslam'dan bahsetmiyorum.

I'm talking also about Christianity.

Hıristiyanlık'tan da bahsediyorum.

This is a parchment music page that I found in a Paris bookstall

Bu, 50 sene önce, Paris'te küçük bir kitapçıda bulduğum bir parşömen nota kağıdı.

50 years ago.

And on it, it says, in Latin:

Üzerinde Latince şöyle diyor:

"Semen est verbum Dei. Sator autem Christus."

Semen est verbum Dei. Sator autem Christus.

The word of God is the seed and the sower of the seed is Christ.

"Tanrı'nın sözleri tohum, tohumu eken İsa'dır."

Same idea. Well, not quite.

Aynı düşünce-- pek sayılmaz.

But in fact, Christians, too ...

Ama aslında, Hıristiyanlar da Tanrı'ya teslim olmalarıyla iftihar ederler.

glory in the fact that they have surrendered to God.

I'll give you a few quotes.

Birkaç alıntı:

"The heart of worship is surrender.

"İbadet teslimiyettir.

Surrendered people obey God's words, even if it doesn't make sense."

"Teslim olanlar, -anlamsız da olsa- Tanrı'nın sözüne itaat ederler."

Those words are by Rick Warren.

Bunlar Rick Warren'ın sözleri.

Those are from "The Purpose Driven Life."

"Maksatlı Yaşam" adlı kitaptan.

And I want to turn now, briefly, to talk about that book, which I've read.

Şimdi kısaca, okuduğum bu kitaptan bahsedeceğim.

You've all got a copy,

Hepinizde bir nüshası var.

and you've just heard the man.

Neler söylediğini de duydunuz.

And what I want to do now is say a bit about this book

Şimdi bu kitap hakkında, tasarım açısından bir şeyler söyleyeceğim;

from the design standpoint,

because I think it's actually a brilliant book.

çünkü bence gerçekten harika bir kitap.

Öncelikle, hedef.

First of all, the goal -- and you heard just now what the goal is --

Hedefini az önce öğrendiniz:

it's to bring purpose to the lives of millions, and he has succeeded.

Milyonlarca insanın hayatına bir amaç kazandırmak-- ve başarılı oldu.

Is it a good goal? In itself, I'm sure we all agree, it is a wonderful goal.

Bu iyi bir hedef mi?

Harika bir hedef, hak verirsiniz.

He's absolutely right.

Kesinlikle haklı.

There are lots of people out there who don't have purpose in their life,

Hayatta bir amacı olmayan birçok insan var;

and bringing purpose to their life is a wonderful goal.

ve onlara bir amaç kazandırmak, harika bir hedef.

I give him an A+ on this.

Bu konuda, yıldızlı pekiyi verdim ona.

(Laughter)

Is the goal achieved?

Hedefe ulaşıldı mı?

Yes.

Evet.

30 milyon sattı kitap.

Thirty million copies of this book.

Al Gore, eat your heart out.

Al Gore, çatla!

(Laughter)

(Kahkahalar)

Just exactly what Al is trying to do, Rick is doing.

Al'in yapmaya çalıştığını Rick yapıyor.

This is a fantastic achievement.

Bu müthiş bir başarı.

Peki bunu nasıl yapıyor?

And the means -- how does he do it?

It's a brilliant redesign of traditional religious themes --

Bu, geleneksel dinî temaların yeniden tasarlanması--

updating them, quietly dropping obsolete features,

onları güncelliyor, eskiyen bölümleri atıyor;

putting new interpretations on other features.

diğer bölümleri yeniden yorumluyor.

This is the evolution of religion that's been going on for thousands of years,

Binlerce yıldır süren din evrimi işte bu.

O da bunun son başarılı uygulayıcısı.

and he's just the latest brilliant practitioner of it.

I don't have to tell you this; you just heard the man.

Bunu anlatmama gerek yok.

Söylediklerini duydunuz.

Excellent insights into human psychology, wise advice on every page.

Her sayfada insan psikolojisine dair bilgiler, bilgece öğütler...

Dahası, bizi işin perde arkasına da davet ediyor.

Moreover, he invites us to look under the hood.

I really appreciated that.

Bunu takdir ettim.

For instance, he has an appendix where he explains

Örneğin, İncil'in hangi tercümlerini

his choice of translations of different Bible verses.

kullandığı açıkladığı bir ek var.

The book is clear, vivid, accessible, beautifully formatted.

Kitap gayet açık, inandırıcı, anlaşılabilir ve güzelce biçimlendirilmiş.

Just enough repetition.

Yeteri kadar tekrar var.

That's really important.

Bu çok önemli.

Every time you read it or say it, you make another copy in your brain.

Her okuyuşunuzda veya söyleyişinizde, zihninizde bir nüshasını daha yaratıyorsunuz.

Every time you read it or say it, you make another copy in your brain.

Her okuyuşunuzda veya söyleyişinizde, zihninizde bir nüshasını daha yaratıyorsunuz.

(Laughter)

(Kahkahalar)

With me, everybody --

Hep beraber! Her okuyuşunuzda ve söyleyişinizde

(Audience and Dan Dennett) Every time you read it or say it,

you make another copy in your brain.

zihninizde bir nüshasını daha yaratıyorsunuz.

Sağ olun.

Thank you.

And now we come to my problem.

Geldik benim derdime.

Because I'm absolutely sincere in my appreciation

Bu kitabın takdir ettiğim yönleriyle

of all that I said about this book.

ilgili söylediklerim samimiydi.

But I wish it were better.

Ama, keşke daha iyi olsaydı.

I have some problems with the book.

Bu kitapla ilgili sorunlarım var.

And it would just be insincere of me not to address those problems.

Ve bunlara değinmezsem riyakârlık etmiş olurum.

I wish he could do this with a revision,

Keşke kitabı şöyle bir elden geçirip

a Mark 2 version of his book.

ikinci bir versiyon yayınlasa.

"The truth will set you free."

"Hakikat sizi özgürleştirecek" --

That's what it says in the Bible,

İncil'de böyle yazıyor ve ben de buna inanmak istiyorum.

and it's something that I want to live by, too.

My problem is, some of the bits in it I don't think are true.

Sorunum şu: bazı bölümlerinin doğru olmadığını düşünüyorum.

Now some of this is a difference of opinion.

Bazıları yorum farkından kaynaklanıyor,

And that's not my main complaint, that's worth mentioning.

ama benim derdim bu değil.

Bunu belirtmekte fayda var.

Here's a passage -- it's very much what he said, anyway:

Şöyle bir bölüm var:

"If there was no God we would all be accidents,

"Eğer Tanrı olmasaydı, hepimiz kazara,

the result of astronomical random chance in the Universe.

şans eseri ortaya çıkmış olurduk.

You could stop reading this book because life would have no purpose

Bu kitabı okumayı bırakabilirdiniz; çünkü

hayatınızın amacı, anlamı ve önemi olmazdı.

or meaning or significance.

There would be no right or wrong

'Doğru' ve 'yanlış' olmaz; buradaki vadenizden sonrası için umudunuz kalmazdı."

and no hope beyond your brief years on Earth."

Now, I just do not believe that.

Ben böyle düşünmüyorum.

By the way, I find -- Homer Groening's film presented a beautiful alternative

Bu arada, Homer Groening'in filmi

bu iddiaya çok güzel bir alternatif sunuyor.

to that very claim.

Yes, there is meaning and a reason for right or wrong.

Evet, hayat anlamlı ve doğruyla yanlışın nedenleri var.

We don't need a belief in God to be good or to have meaning in us.

Anlam kazanmamız ve iyi olmamız için Tanrı'ya inanmamız gerekmiyor.

But that, as I said, is just a difference of opinion.

Ama bu sadece bir yorum farkı.

That's not what I'm really worried about.

Beni endişelendiren bu değil.

How about this: "God designed this planet's environment

Buna ne demeli: "Tanrı bu gezegenin doğasını sadece içinde biz yaşayabilelim diye yarattı"?

just so we could live in it."

I'm afraid that a lot of people take that sentiment to mean

Korkarım birçok insan bu ifadeden, Al Gore'un

that we don't have to do the sorts of things

teşvik ettiği şeyleri

that Al Gore is trying so hard to get us to do.

yapmamız gerekmediği sonucunu çıkarıyor.

I am not happy with that sentiment at all.

Bu ifadeden hiç memnun değilim.

And then I find this: "All the evidence available in the biological sciences

Bir de bu var: "Biyoloji bilimlerinin sunduğu kanıtlar

supports the core proposition that the cosmos is a specially designed whole

evrenin, birincil hedefi ve amacı olan

with life and mankind as its fundamental goal and purpose,

yaşam ve insanlık için tasarlandığını;

a whole in which all facets of reality have their meaning

ve gerçekliğin bütün anlamlarının

burada yattığını destekliyor."

and explanation in this central fact."

Bu, Michael Denton. Yaratılışçı.

Well, that's Michael Denton. He's a creationist.

"Bir saniye", diyorum kendi kendime.

And here, I think, "Wait a minute." I read this again.

Tekrar okuyorum.

I read it three or four times and I think,

Üç dört defa okuyorum;

"Is he really endorsing Intelligent Design?

"Burada 'akıllı tasarımı' mı telkin ediyor?

Is he endorsing creationism here?"

"Yaratılışçılığı mı telkin ediyor?" diyorum.

And you can't tell.

Bir şey söyleyemiyorum.

So I'm sort of thinking, "Well, I don't know,

Diyorum ki, "Bilemiyorum,

I don't know if I want to get upset with this yet."

"kafayı şimdiden buna takmalı mıyım?"

But then I read on, and I read this: "First, Noah had never seen rain,

Devam edip şunu okuyorum: "Nuh, yağmur nedir, bilmiyordu;

because prior to the Flood, God irrigated the earth from the ground up."

çünkü selden önce Tanrı toğrağı aşağıdan suluyordu."

I wish that sentence weren't in there, because I think it is false.

Keşke bu cümle burada olmasaydı, çünkü bence yanlış.

And I think that thinking this way about the history of the planet,

Ve gezegenin tarihini böyle ele almak

after we've just been hearing about the history of the planet

-- gezegenin milyonlarca yıllık

tarihini yeni öğrenmeye başlamışken --

over millions of years,

discourages people from scientific understanding.

insanları bilimsel anlayıştan uzaklaştırıyor.

Now, Rick Warren uses scientific terms

Rick Warren, bilimsel terimleri ve doğru sanılan bazı ifadeleri

and scientific factoids and information in a very interesting way.

çok ilginç bir şekilde kullanıyor:

Here's one: "God deliberately shaped and formed you to serve him

"Tanrı sizi, özgün bir işlev edinin ve kendisine

in a way that makes your ministry unique.

hizmet edin, diye yarattı.

He carefully mixed the DNA cocktail that created you."

Sizi var eden DNA karışımını dikkatlice hazırladı."

I think that's false.

Bence bu yanlış.

Now, maybe we want to treat it as metaphorical.

Hadi bunu, mecazi olarak değerlendirdik, diyelim.

Here's another one: "For instance, your brain can store 100 trillion facts.

Bir tane daha: "Örneğin, beyniniz 100 trilyon veri depolayıp;

Your mind can handle 15,000 decisions a second."

saniyede 15.000 karar verebilir."

Well, it would be interesting to find the interpretation

Bunu nasıl yorumlayıp kabul edebilirim, bilmiyorum.

where I would accept that.

Buna, doğru, demenin bir yolu olabilir.

There might be some way of treating that as true.

"Antropologlar, ibadetin evrensel ve

"Anthropologists have noted that worship is a universal urge,

hardwired by God into the very fiber of our being --

içimize Tanrı'nın yerleştirdiği

an inbuilt need to connect with God."

bir dürtü olduğunu belirtirler."

Well, the sense of which I agree with him,

Buna hak veriyorum; ama

except I think it has an evolutionary explanation.

bence bu evrimle açıklanabilir.

And what I find deeply troubling in this book

Bu kitapta en rahatsız edici bulduğum şey ise

is that he seems to be arguing that if you want to be moral,

ahlaklı olmak ve hayatınıza

if you want to have meaning in your life,

anlam kazandırmak için,

you have to be an Intelligent Designer,

bir "akıllı tasarımcı" olmanız ve evrimi reddetmeniz

you have to deny the theory of evolution by natural selection.

gerektiğini söylemesi.

And I think, on the contrary,

Bence tam tersine, sorunlarımızı çözmek için

that it is very important to solving the world's problems

evrim biyolojisini ciddiye almamız lazım.

that we take evolutionary biology seriously.

Whose truth are we going to listen to?

Kimin gerçeklerini dinleyeceğiz?

Well, this is from "The Purpose Driven Life":

Maksatlı Yaşam şöyle diyor:

"The Bible must become the authoritative standard for my life:

"Hayatımı İncil'e göre kurmalı,

the compass I rely on for direction,

yönümü ona göre belirlemeli, önemli kararlarımı

the counsel I listen to for making wise decisions,

ona danışmalı ve her şeyi ona göre değerlendirmeliyim."

and the benchmark I use for evaluating everything."

Pekâlâ, iyi de, bundan sonra ne gelecek?

Well maybe, OK, but what's going to follow from this?

And here's one that does concern me.

İşte beni endişelendiren bu.

Remember I quoted him before with this line:

Unutmayın, şöyle demişti:

"Surrendered people obey God's word, even if it doesn't make sense."

"Teslim olanlar, -anlamsız da olsa- Tanrı'nın sözüne itaat ederler."

And that's a problem.

Ve bu bir sorun.

(Sighs)

"Don't ever argue with the Devil.

"Şeytanla tartışmayın.

He's better at arguing than you are,

"O sizden daha iyi bir tartışmacı; binlerce yıl alıştırma yaptı."

having had thousands of years to practice."

Now, Rick Warren didn't invent this clever move.

Bu kurnaz hamleyi Rick Warren bulmadı.

It's an old move.

Bu eski bir hamle.

It's a very clever adaptation of religions.

Dinlerin, zekice bir uyarlaması.

It's a wild card for disarming any reasonable criticism.

Makul eleştirileri etkisiz hâle getirmek için kullanılan bir joker.

"You don't like my interpretation?

"Yorumumu beğenmediniz mi?

You've got a reasonable objection to it?

Makul bir itirazınız var mı?

Don't listen, don't listen!

Dinlemeyin, dinlemeyin!

That's the Devil speaking."

Bu konuşan Şeytan."

This discourages the sort of reasoning citizenship

Bu bizi, muhakeme yeteneği olan bireyler

it seems to me that we want to have.

yaratma çabamızdan alıkoyuyor.

I've got one more problem, then I'm through.

Bir derdim daha var; sonra bitiriyorum.

And I'd really like to get a response if Rick is able to do it.

Ve eğer mümkünse, Rick'in cevabını duymak isterim.

"In the Great Commission, Jesus said,

"İsa, öğrencilerine göründüğünde, 'Bütün ulusları, öğrencim

'Go to all people of all nations and make them my disciples.

olarak yetiştirin. Onları Baba, Oğul ve Kutsal Ruh adıyla

Baptize them in the name of the Father, the Son and the Holy Spirit,

vaftiz edin. Size buyurduğum her şeye uymayı onlara öğretin.' dedi."

and teach them to do everything I've told you.'"

İncil'e göre, dünyayı sadece İsa kurtarabilir.

The Bible says Jesus is the only one who can save the world.

We've seen many wonderful maps of the world in the last day or so.

Burada, son bir iki günde çok güzel

Dünya haritaları gördük.

Here's one, not as beautiful as the others;

Bu, diğerleri kadar güzel değil.

it simply shows the religions of the world.

Sadece Dünya dinlerini gösteriyor.

Burada da dinlerin günümüzdeki dökümünü görüyoruz.

Here's one that shows the sort of current breakdown of the different religions.

Diğer dinlerin kitapları, "başkalarını dinleme, onlar Şeytan!" derken,

Do we really want to commit ourselves

to engulfing all the other religions,

biz gerçekten onları içimizde sindirmek --

when their holy books are telling them,

"Don't listen to the other side, that's just Satan talking!"?

için mi uğraşıyoruz?

It seems to me that that's a very problematic ship

Bu bana, ileride çok sorun çıkaracak

to get on for the future.

bir seçenek gibi geliyor.

I found this sign as I was driving to Maine recently,

Bu levhayı yakın zamanda Maine'e giderken, bir kilisenin önünde gördüm,

in front of a church: "Good without God becomes zero."

"Tanrı olmadan, iyilik hiçtir."

Sort of cute.

Hoş bir kelime oyunu.

A very clever little meme.

Çok kurnaz bir mem.

I don't believe it and I think this idea, popular as it is --

Ben hak vermiyorum; ve bu düşüncenin hâlihazırda yaygın olması

not in this guise, but in general --

-- gizli saklı da değil -- bugün yüzleştiğimiz en önemli sorunlardan biri.

is itself one of the main problems that we face.

If you are like me, you know many wonderful, committed, engaged

Benim gibiler; Tanrı'ya inanmadığı hâlde iyilik eden,

atheists, agnostics, who are being very good without God.

nice içten, pırlanta gibi ateist ve bilinemezci tanıyor.

And you also know many religious people who hide behind their sanctity

Ve nice dindar insan tanıyoruz ki, kutsal değerlerin arkasına sığınıp

instead of doing good works.

iyilik etmekten kaçıyorlar.

So, I wish we could drop this meme.

Bu yüzden, bu memden kurtulmayı diliyorum.

I wish this meme would go extinct.

Keşke bu mem'in soyu tükense.

Thanks very much for your attention.

Dinlediğiniz için teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)