Laura Carstensen: Older people are happier

Laura Carstensen: Yaşlı insanlar daha mutlular

Çeviri: Elifnaz Tuna Gözden geçirme: Meric Aydonat

People are living longer and societies are getting grayer.

İnsanlar artık daha uzun yaşıyorlar

ve toplumlar ruhsuzlaşıyorlar.

Sürekli bunlardan bahsediliyor.

You hear about it all the time.

Gazetelerde,

You read about it in your newspapers.

televizyonda.

You hear about it on your television sets.

Bazen bunu çok sık duyduğumuz için

Sometimes, I'm concerned

that we hear about it so much that we've come to accept longer lives

daha uzun yaşamayı

bir tür memnuniyet

with a kind of a complacency, even ease.

hatta gönül rahatlığıyla

kabul ettiğimiz için endişeleniyorum.

Ama oldukça eminim ki

But make no mistake, longer lives can --

uzun bir hayat

and, I believe, will improve quality of life at all ages.

kişinin yaşam kalitesini

her yaşta yükseltme şansına sahiptir;

ve inanıyorum ki yükseltecektir de.

Şimdi daha açık olmak için

Now to put this in perspective, let me just zoom out for a minute.

olaya daha tepeden bakalım.

20. yüzyılda

More years were added to average life expectancy in the 20th century

ortalama insan ömrü

daha önceki

bütün

than all years added across all prior millennia

milenyumlarda olduğundan

daha fazla uzadı.

of human evolution combined.

Çok kısa bir süre içeriside

In the blink of an eye,

yaşadığımız zamanı

we nearly doubled the length of time that we're living.

neredeyse ikiye katladık.

So if you ever feel like you don't have this aging thing quite pegged,

Bu yüzden bu yaşlanma işini tam kavrayamadıysanız

kendinize kızmayın.

don't kick yourself.

It's brand new.

Bu daha çok yeni bir olay.

And because fertility rates fell across that very same period

Ve yaşamdan beklenti artarken

aynı zamanda doğurganlık oranı düştüğünden,

yaş ortalaması dağılımının gösterildiği

that life expectancy was going up,

that pyramid that has always represented the distribution of age in the population,

ve en alttaki genç nüfusun

belli yaşa gelebilmeyi başarmış

ve bu yüzden piramidin ufacık tepesinde birikmiş

with many young ones at the bottom winnowed to a tiny peak of older people

nüfustan ayrıldığı grafiği

who make it and survive to old age,

artık

is being reshaped into a rectangle.

bir piramit değil de

bir dikdörtgen görselleştiriliyor.

Ve şimdi

And now, if you're the kind of person

eğer nüfus istatiklerinden etkilenebilecek bir insansanız

who can get chills from population statistics,

(Laughter)

these are the ones that should do it.

bu istatikler bunu başaracaktır.

Because what that means

Çünkü bu

is that for the first time in the history of the species,

türlerin tarihinde

modern dünyada doğan bebeklerin

the majority of babies born in the developed world

ilk defa

are having the opportunity to grow old.

yaşlanma fırsatını ellerinde bulundurdukları

anlamına geliyor.

Peki bu nası gerçekleşti?

How did this happen?

Well, we're no genetically hardier than our ancestors were 10,000 years ago.

Yani kalıtımsal olarak atalarımızın 10.000 yıl önceki hallerinden

daha dayanıklı değiliz.

Umulan yaşam süresindeki bu artış

This increase in life expectancy is the remarkable product of culture --

bir yandan kültürün,

diğer yandan bilim ve teknolojinin birlikte eridiği

the crucible that holds science and technology

ve insan davranışındaki

and wide-scale changes in behavior that improve health and well-being.

sağlık ve refahı arttıran geniş çaplı gelişimleri de içinde barındıran potanın

olağanüstü bir ürünü.

Kültürel gelişimler sayesinde

Through cultural changes, our ancestors largely eliminated early death

atalarımız erken ölümleri büyük ölçüde elimine ederek

insanların doya doya ve uzunca yaşayabildikleri

so that people can now live out their full lives.

bir düzen oluşturdular.

Now there are problems associated with aging --

Ancak şimdi de yaşlanmayla ilgili problemler mevcut:

diseases, poverty, loss of social status.

hastalıklar, yoksulluk ve sosyal statü kaybı gibi.

It's hardly time to rest on our laurels.

Geldiğimiz noktadan memnun olduğumuz zamanlar o kadar nadir ki.

Ancak yaşlanma hakkında ne kadar bilgi sahibi olursak,

But the more we learn about aging,

yaşlanmanın kaçınılmaz bir düşüş olduğu fikri

the clearer it becomes that a sweeping downward course

göze o kadar

yanlış gelmeye başlıyor.

is grossly inaccurate.

Aslında "yaşlanmak" daha ziyade bazı güzel özellikleri de yanında getiriyor.

Aging brings some rather remarkable improvements --

increased knowledge, expertise --

Örneğin yüksek tecrübe, uzmanlık

ve en önemlisi; duygusal algımız.

and emotional aspects of life improve.

Evet,

That's right, older people are happy.

yaşlı insanlar mutlular.

They're happier than middle-aged people, and younger people, certainly.

Orta yaşlılardan

ve genç olanlardan kesinlikle daha mutlular.

(Laughter)

Yapılan her araştırma

Study after study is coming to the same conclusion.

aynı sonuca varıyor.

The CDC recently conducted a survey

CDC (Centers for Disease Control - Hastalık Gözetim Merkezleri) geçenlerde

where they asked respondents simply to tell them

bir anket yaptı.

whether they experienced significant psychological distress

Bu ankette katılımcılardan içinde bulundukları bir hafta içinde

kayda değer bir psikolojik sıkıntı yaşayıp yaşamadıklarını söylemeleri bekleniyordu.

in the previous week.

And fewer older people answered affirmatively to that question

Anket değerlendirmesine göre yaşlı insanların

gençlere ve orta yaşlılara göre

than middle-aged people, and younger people as well.

daha az psikolojik sıkıntı yaşadıkları sonucuna varıldı.

Bunun yanında yakınlarda yapılan bir Gallup anketi de

And a recent Gallup poll asked participants

katılımcıların bir önceki gün

how much stress and worry and anger they had experienced the previous day.

ne kadar sinir stres ve endişe

yaşadıklarıyla alakalıydı.

And stress, worry, anger

Ve anket sonuçları sinir, stres ve endişenin

yaşla azaldığına işaret ediyordu.

all decrease with age.

Now social scientists call this the paradox of aging.

Sosyologlar bu durumu yaşlanma paradoksu olarak tanımlıyorlar.

I mean, after all, aging is not a piece of cake.

Yine de yaşlanmak o kadar da basit bir şey değil.

Bu buluşları geri alabilmek için

So we've asked all sorts of questions to see if we could undo this finding.

çok çeşitli sorular sorduk.

We've asked whether it may be that the current generations of older people

Bu durumun yaşlı insanların

şu anki popülasyonlarının

her zaman en iyi popülasyon olup olmadığını

are and always have been the greatest generations.

sorduk.

That is that younger people today may not typically experience

Yani geç popülasyon

somut olarak yaşlı popülasyonun deneyimlediği gelişmeleri

these improvements as they grow older.

yaşlandıklarında deneyimlemiş olmayacaklar.

We've asked,

Aynı zamanda yaşlı insanların

well, maybe older people are just trying to put a positive spin

genelde depresif olan yaşlanmayı

on an otherwise depressing existence.

hissettiklerinden daha güzel yansıtmaya çalıştıklarını düşündük; ve bunu da sorduk.

(Gülüşmeler)

(Laughter)

Ancak bu gerçeği ne kadar gözardı etmeye çalıştıysak

But the more we've tried to disavow this finding,

the more evidence we find to support it.

onu kanıtlayan

o kadar çok kanıt bulduk.

Years ago, my colleagues and I embarked on a study

Yıllar önce bir iş arkadaşımla birlikte aynı grup insanı

10 yıl boyunca gözlemlediğimiz bir çalışma yürüttük.

where we followed the same group of people over a 10-year period.

Deneklerimiz 18 ile 94 yaş aralığındandılar.

Originally, the sample was aged 18 to 94.

And we studied whether and how their emotional experiences changed

Deneklerimizin duygusal deneyimlemelerinin yaşlandıkça

nasıl değiştiğini gözlemledik.

as they grew older.

Katılımcılarımız bir haftalığına eletkronik alıcılar taşıdılar.

Our participants would carry electronic pagers

Gün içinde ve akşam üstü

for a week at a time,

and we'd page them throughout the day and evenings at random times.

onları rastgele zamanlarda alıcılarından aradık.

Ve onları her aradığımızda

And every time we paged them,

1 ile 7 arası bir ölçekte

we'd ask them to answer several questions --

o anda ne kadar mutlu olduklarını soruyorduk.

"On a one to seven scale, how happy are you right now?"

Ya da ne kadar üzgün olduklarını.

"How sad are you right now?"

"How frustrated are you right now?" --

Ne kadar yılmış olduklarını.

so that we could get a sense of the kinds of emotions and feelings they were having

Böylelikle günlük yaşantılarında

ne çeşit duygular

hissettiklerini kaydedebiliyoduk.

in their day-to-day lives.

Ve bu yoğun çalışmadan yola çıkarak

And using this intense study of individuals,

gördük ki; daha mutlu veya başarılı olan

we find that it's not one particular generation

belli bir nesil yok.

that's doing better than the others,

Ancak bireyler teker teker incelendiğinde

but the same individuals over time

zaman ilerledikçe verdikleri sonuçlar

come to report relatively greater positive experience.

deney başında verdikleri sonuçlara göre

daha pozitif.

Burada gördüğümüz gibi çok ileri yaşlarda

Now you see this slight downturn at very advanced ages.

hafif bir düşüş var.

Bu düşüş gerçekten var.

And there is a slight downturn.

But at no point does it return to the levels we see in early adulthood.

Ancak hiç bir zaman

yetişkinlik başlangıcındaki seviyeye kadar

uzanmıyor.

Now it's really too simplistic to say that older people are "happy."

Yaşlı insanlar "mutludur" demek de

çok basit kaçacak.

In our study, they are more positive.

Çalışmalarımızda daha pozitifler

ancak gençlere göre farklı duyguları bir arada yaşamaya

But they're also more likely than younger people

daha yatkınlar--

to experience mixed emotions --

sadness at the same time you experience happiness;

mutlulukla hüznü bir arada yaşamak gibi.

Hani olur ya, arkadaşınıza gülümserken

you know, that tear in the eye when you're smiling at a friend.

gözünüzdeki bir yaş.

And other research has shown that older people seem to engage with sadness

Başka bir araştırma da

yaşlı insanların hüzünle daha rahat başa çıkabildiklerini

gösterdi.

more comfortably.

They're more accepting of sadness than younger people are.

Gençlere göre üzüntüyü daha kolay kabulleniyorlar.

And we suspect that this may help to explain

Ve sanıyoruz ki bu durum yaşlıların

why older people are better than younger people

hararetli duygusal çatışmaları ve tartışmaları

at solving hotly charged emotional conflicts and debates.

gençlere göre neden daha rahat çözebildiklerini açıklıyor.

Yaşlı insanlar adaletsizlikleri

Older people can view injustice with compassion,

umutsuzlukla değil de

merhametle değerlendirebiliyorlar.

but not despair.

And all things being equal,

Aynı şartlar altında yaşlı insanlar

older people direct their cognitive resources, like attention and memory,

dikkat ve hafıza gibi bilişsel algılarını

olumsuzdan ziyade

to positive information more than negative.

olumluya yöneltiyorlar.

If we show older, middle-aged, younger people images,

Genç, orta yaşlı ve yaşlı insanlara ekrandaki gibi

fotoğraflar gösterdiğimizde

like the ones you see on the screen,

and we later ask them to recall all the images that they can,

ve sonrasında

bu fotoğrafları hatırlamalarını istediğimizde

yaşlı insanlar, genç değil yaşlı olanlar,

older people, but not younger people,

remember more positive images than negative images.

olumsuzlardan çok

olumluları hatırladılar.

We've asked older and younger people to view faces in laboratory studies,

Genç ve yaşlı insanlara laboratuvar ortamında

gülümseyen ve somurtan insan yüzlerine

bakmalarını istedik.

some frowning, some smiling.

Older people look toward the smiling faces and away from the frowning, angry faces.

Yaşlı insanlar gülen yüzlere baktılar.

Somurtan yüzlerden uzak durdular.

Bu, günlük hayatta

In day-to-day life, this translates into greater enjoyment and satisfaction.

daha fazla keyif ve tatmine

karşılık geliyor.

But as social scientists, we continue to ask about possible alternatives.

Ama sosyal bilimciler olarak,

olası alternatifler arayışındayız.

Aslında belki de yaşlı insanların

We've said, well, maybe older people report more positive emotions

iyi hissettiklerini belirtmeleri

because they're cognitively impaired.

etraflarındaki şeyleri zor idrak ettiklerinden kaynaklanıyordur.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Belki de olumlu hisleri işlemek

We've said, could it be

that positive emotions are simply easier to process than negative emotions,

olumsuzları sindirmekten çok daha kolay olduğu için

direkt olarak olumlu hislere eğilimliyizdir.

and so you switch to the positive emotions?

Ya da beynimizdeki sinirsel merkezler

Maybe our neural centers in our brain

olumsuz hisleri sindiremez hale geldiklerinden

are degraded such that we're unable to process negative emotions anymore.

bu böyledir.

But that's not the case.

Ama asıl sebep bu değil.

The most mentally sharp older adults

Zihinsel olarak hala dinç olan yetişkinler

deneylerimizde daha çok olumlu geri dönüş yaptılar.

are the ones who show this positivity effect the most.

Ve gerçekten gerektiğinde,

And under conditions where it really matters,

older people do process the negative information

yaşlı insanlar olumsuz bilgiyi de olumlu bilgiyi işleyebildikleri gibi

işleyebiliyorlar.

just as well as the positive information.

So how can this be?

Peki bu nasıl olabilir?

Araştırmalar bu değişimlerin

Well, in our research,

esasen insanın zamanı gözlemleme yeteneği

we've found that these changes are grounded fundamentally

üzerine kurulu olduğunu gösterdi.

Bahsedilen zaman sınırları belli olan, saatlerimizde okuduğumuz

in the uniquely human ability to monitor time --

ya da takvimsel zaman değil.

not just clock time and calendar time, but lifetime.

Bir ömür boyu bize eşlik eden zaman.

And if there's a paradox of aging,

Ve eğer yaşlanmayla ilgili bir paradoks varsa o da şudur ki:

it's that recognizing that we won't live forever

yaşlandıkça ölümsüz olmadığımızın daha da bilincine varıyoruz

changes our perspective on life in positive ways.

ve bu hayata bakışımızı

olumlu yönde değiştiriyor.

Zaman ufkumuz gençlikte olduğu gibi

When time horizons are long and nebulous, as they typically are in youth,

uzun ve dumanlıyken

sürekli bir şekilde etrafımızı keşfederek, risk alarak

people are constantly preparing,

trying to soak up all the information they possibly can,

mümkün olan bütün bilgiyi

emmeye çalışıyoruz.

taking risks, exploring.

Mesela hiç sevmediğimiz insanlarla

We might spend time with people we don't even like

bir şekilde ilginç olduğu için zaman geçirebiliriz.

because it's somehow interesting.

We might learn something unexpected.

Belki beklenmedik bir şey öğreniriz diye.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

We go on blind dates.

Önceden tanımadığımız insanlarla çıkarız mesela.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Bilirsiniz, en nihayetinde

You know, after all,

if it doesn't work out, there's always tomorrow.

bu sefer olmazsa başka sefer olur.

50 yaşın üstündekiler

People over 50 don't go on blind dates.

tanımadığı insanlarla çıkmaz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Yaşlandıkça zaman ufkumuz kısalır

As we age, our time horizons grow shorter and our goals change.

ve hayattaki hedeflerimiz

değişir.

When we recognize that we don't have all the time in the world,

Dünyanın bütün zamanına sahip olmadığımızı farkettiğimizde

we see our priorities most clearly.

önceliklerimizi daha net bir şekilde görmeye başlarız.

Önemsiz olaylara daha az dikkate alırız.

We take less notice of trivial matters.

Yaşamın tadını çıkarırız.

We savor life.

Daha minnettarızdır,

We're more appreciative,

ve uzlaşmaya daha açığızdır.

more open to reconciliation.

We invest in more emotionally important parts of life,

Yaşamın duygusal açıdan önemli olan alanlarına yatırım yaparız.

and life gets better,

Ve yaşam iyileşir.

so we're happier day-to-day.

Böylece günden güne daha da mutluyuzdur.

But that same shift in perspective

Fakat bakış açımızdaki bu değişiklik

leads us to have less tolerance than ever for injustice.

adaletsizliğe karşı toleransımızı

çok büyük ölçüde düşürür.

2015 yılında Amerika'da

By 2015,

60 yaş üstündeki popülasyon

there will be more people in the United States

15 yaş altındakilerden

over the age of 60 than under 15.

daha az olacak.

Peki bu yaşlılarla dolu toplumlara

What will happen to societies that are top-heavy with older people?

ne olacak?

Sonucu

The numbers won't determine the outcome.

rakamlar belirlemeyecek.

Culture will.

Sonucu kültür belirleyecek.

If we invest in science and technology

Eğer bilim ve teknolojiye yönlenip

and find solutions for the real problems that older people face

yaşlı insanların yüzleştikleri asıl problemlere

çözüm bulursak

and we capitalize on the very real strengths of older people,

ve yaşlı insanların

yaşamlarına eklenen yıllardansa

dayanıklılıklarına ve dayanma güçlerine

yatırım yaparsak,

then added years of life can dramatically improve quality of life at all ages.

yaşam kalitesini her yaş için

arttırabiliriz.

Milyonlarca yetenekli ve duygusal istikrar gösteren,

Societies with millions of talented, emotionally stable citizens

sağlıklı ve kendisinden önceki toplumlara göre

who are healthier and better educated than any generations before them,

daha iyi eğitim görmüş,

hayatın gerçekçi hususlarıyla yüzleşmek için

armed with knowledge about the practical matters of life

bilgiyle zırhlanmış

ve büyük sorunları çözmek için

and motivated to solve the big issues

motive bireylere sahip toplulıklar

görüp görebileceğimiz

en iyi toplum

can be better societies than we have ever known.

olabilirler.

92 yaşındaki babam

My father, who is 92, likes to say,

şöyle der:

Yaşlıları nasıl kurtaracağımızı

"Let's stop talking only about how to save the old folks

düşünmeyi bırakıp

and start talking about how to get them to save us all."

onların bizi nasıl kurtaracaklarını

düşünmeye başlayalım.

Teşekkür ederim.

Thank you.

(Applause)

(Alkış)