Tyler DeWitt: Hey science teachers -- make it fun

Tyler DeWitt: Hey! Fen Bilgisi öğretmenleri -- eğlenceli hale getirin

Translator: Morton Bast Reviewer: Krystian Aparta

Çeviri: Sevgi Baysal Gözden geçirme: Hasan Mete

Let me tell you a story.

Size bir hikaye anlatayım.

Bu benim lise fen bilimleri öğretmeni olarak ilk yılım

It's my first year as a new high school science teacher,

and I'm so eager.

ve çok hevesliyim.

I'm so excited, I'm pouring myself into my lesson plans.

O kadar heyecanlıyım ki kendimi tamamen ders planlarına adamış bir haldeyim.

Ama yavaş yavaş öğrencilerimin hiç birşey öğrenmiyor olabileceği

But I'm slowly coming to this horrifying realization

gerçeğini ürkütücü bir şekilde anlamaya başlıyorum.

that my students just might not be learning anything.

Bir gün şöyle bir olay oldu:

This happens one day:

I'd just assigned my class to read this textbook chapter

Sınıfıma benim tüm biyoloji konuları arasındaki

about my favorite subject in all of biology:

en sevdiğim konuyu ders kitabından okumaları için ödev verdim:

viruses and how they attack.

virüsler ve nasıl saldırdıkları.

And so I'm so excited to discuss this with them,

Ve bunu onlarla tartışmak için o kadar heyecanlıydım ki

sınıfa geldim ve "Lütfen birisi bana ana fikirleri ve

and I come in and I say, "Can somebody please explain

the main ideas and why this is so cool?"

bunun neden bu kadar mükemmel olduğunu açıklayabilir mi?" dedim.

Bir sessizlik oldu.

There's silence.

Sonunda en gözde öğrencim, direk gözlerimin içine baktı ve

Finally, my favorite student, she looks me straight in the eye,

and she says, "The reading sucked."

şöyle dedi, "Okuma bölümü berbattı."

(Laughter)

Ve sonra açıklık getirdi. "Aslında,

And then she clarified.

She said, "You know what, I don't mean that it sucks.

berbattı demek istemedim. Tek bir kelimesini dahi anlamadım demek istedim.

I mean I didn't understand a word of it.

It's boring, who cares, and it sucks."

Sıkıcıydı. Ee, çok da umrumda değil ve berbattı."

(Laughter)

Onu onaylayan gülümsemeler

These sympathetic smiles spread all throughout the room now,

artık tüm sınıfa yayılmıştı

and I realize that all of my other students are in the same boat,

ve o anda tüm öğrencilerimin onunla aynı tarafta olduğunu anladım,

belki not tuttular veya kitaptaki tanımlamaları ezberlediler

that maybe they took notes or memorized definitions from the textbook,

ama hiçbiri gerçekten ana fikirleri anlamadı.

but not one of them really understood the main ideas.

Not one of them can tell me why this stuff is so cool,

Hiçbiri bana bu konuların neden güzel olduğunu

neden bu kadar önemli olduğunu söyleyemez.

why it's so important.

Tamamen bihaberdim.

I'm totally clueless.

I have no idea what to do next.

Bundan sonra ne yapacağım konusunda hiç bir fikrim yoktu.

So the only thing I can think of is say,

Bu yüzden tek aklıma gelen şöyle demekti:

"Dinleyin. Size bir hikaye anlatayım.

"Listen. Let me tell you a story.

The main characters in the story are bacteria and viruses.

Bu hikayede ki ana karakterler bakteriler ve virüsler.

These guys are blown up a couple million times.

Bu arkadaşlar bir kaç milyon kere büyütülmüş halleri.

Gerçek bakteri ve virüsler o kadar küçüktür ki

The real bacteria and viruses are so small

Mikroskop olmadan onları göremeyiz.

we can't see them without a microscope,

and you guys might know bacteria and viruses

ve sizler bakteri ve virüsleri büyük ihtimalle biliyorsunuzdur

because they both make us sick.

çünkü her ikisi de bizi hasta eder.

But what a lot of people don't know

Ama pek çok kişinin virüslerle ilgili olarak bilmediği şey ise

is that viruses can also make bacteria sick."

onların bakterileri de hasta edebildiğidir. "

Now, the story that I start telling my kids,

Öğrencilerime anlattığım hikaye

it starts out like a horror story.

bir korku hikayesi olarak başladı.

Bir zamanlar mutlu küçük bir bakteri varmış.

Once upon a time, there's this happy little bacterium.

Don't get too attached to him.

Ona çok fazla bağlanmayın.

(Laughter)

Belki de sizin midenizde yüzüyordur

Maybe he's floating around in your stomach

or in some spoiled food somewhere,

ya da bir yerlerde bozuk bir yiyecektedir

and all of a sudden, he starts to not feel so good.

ve birden kendini iyi hissetmemeye başlar.

Maybe he ate something bad for lunch.

Belki de yemekte bozuk bir şeyler yedi

ve herşey gerçekten korkunç olmaya başladı

And then things get really horrible,

as his skin rips apart,

derisi yırtılır ve içinden çıkan

and he sees a virus coming out from his insides.

bir virüs görür.

Ve inanılmaz korkunçlaşır

And then it gets horrible when he bursts open

Patlayarak açılır ve bir virüs ordusu

and an army of viruses floods out from his insides.

içinden dışarı doğru akar.

Eğer -- Iyyy doğru --

"Ouch" is right.

Eğer bunu görüyorsanız ve bir bakteri iseniz

If you see this, and you're a bacterium,

this is like your worst nightmare.

bu sizin en kötü kabusunuzdur.

But if you're a virus and you see this,

Ama eğer bir virüs iseniz ve bunu görüyorsanız,

Küçük bacaklarınızı üst üste atıp şöyle düşünürsünüz

you cross those little legs of yours and you think,

"Bizler harikayız!."

"We rock."

Because it took a lot of crafty work to infect this bacterium.

Çünkü bu bakteriyi hasta etmek için çok ustalıkla çalışılması gerekiyordu.

İşte olanlar şöyle ;

Here's what had to happen.

bir virüs bir bakterinin üzerine tutundu

A virus grabbed onto a bacterium

and it slipped its DNA into it.

ve DNA'sını onun içine doğru kaydırdı.

Sonraki olay ise virüs DNA'sı

The next thing is that virus DNA made stuff

bakteri DNA'sını parçalayan şeyi üretti.

that chopped up the bacteria DNA.

Ve artık tüm bakteri DNA'sında kurtulduğumuza göre

And now that we've gotten rid of the bacteria DNA,

virüs DNA'sı hücrenin kontrolünü ele geçirir

the virus DNA takes control of the cell

and it tells it to start making more viruses.

ve ona daha fazla virüs üretmesini söyler.

Because, you see, DNA is like a blueprint

Çünkü bakın, DNA yaşayan şeylere ne yapması gerektiğini

that tells living things what to make.

söyleyen ayrıntılı bir plan gibidir.

Bu bir araba fabrikasına girip

So this is kind of like going into a car factory

and replacing the blueprints with blueprints for killer robots.

Çalışma planlarını araba yerine katil robotlar üretenlerle değiştirmek gibidir.

The workers still come the next day, they do their job,

İşçiler ertesi gün gelir işlerini yapar

but they're following different instructions.

ama farklı talimatları izlemektedirler.

So replacing the bacteria DNA with virus DNA

Bu yüzden bakteri DNA'sını virüs DNA'sıyla değiştirmek

bakteriyi virüs üreten bir fabrika haline getirir ki --

turns the bacteria into a factory for making viruses --

that is, until it's so filled with viruses that it bursts.

sonunda bakteri virüslerle aşırı dolup patlar.

Fakat virüslerin bakteriyi enfekte etmek için kullandığı tek yöntem bu değil.

But that's not the only way that viruses infect bacteria.

Some are much more crafty.

Bazı virüsler çok daha kurnazdır.

(Laughter)

When a secret agent virus infects a bacterium,

Bir gizli ajan virüs bakteriye bulaştığı zaman

biraz casusluk yapar.

they do a little espionage.

Here, this cloaked, secret agent virus

Burada, paltolu, gizli ajan virüs, DNA'sını bakteri hücresinin içine kaydırır,

is slipping his DNA into the bacterial cell,

but here's the kicker:

ama işin hilesi: Başlangıçta zararlı hiçbirşey yapmaz.

It doesn't do anything harmful -- not at first.

Instead, it silently slips into the bacteria's own DNA,

Bunun yerine sessizce bakteri DNA'sının içine yerleşir

and it just stays there like a terrorist sleeper cell,

ve bir uyuyan terörist hücre gibi

waiting for instructions.

talimatları bekler.

And what's interesting about this is now, whenever this bacteria has babies,

Ve bununla ilgili ilginç şey ise bakterinin bebekleri olduğu zaman,

the babies also have the virus DNA in them.

bebeklerin de DNA'sında virüs vardır.

Artık içlerinde uyuyan virüs hücreleri olan

So now we have a whole extended bacteria family,

filled with virus sleeper cells.

tamamen büyümüş bir bakteri ailemiz var.

They're just happily living together until a signal happens

Mutlu mesut hep beraber yaşıyorlar derken sinyal gelir

and bam! -- all of the DNA pops out.

ve -- BAM! --Tüm DNA ortaya çıkar.

It takes control of these cells, turns them into virus-making factories,

Hücrelerin kontrolünü ele geçirir, onları virüs üreten fabrikalar haline çevirir

and they all burst,

ve hepsi patlar

a huge, extended bacteria family,

Kocaman, büyümüş bir bakteri ailesi

all dying with viruses spilling out of their guts,

hepsi içinden virüsler dökülürken ölürler.

the viruses taking over the bacterium.

Ve virüsler bakteriyi ele geçirir.

So now you understand how viruses can attack cells.

Artık virüslerin hücrelere nasıl saldırdıklarını anlıyorsunuz.

İki Yolu var: Soldaki Litik yolu,

There are two ways:

On the left is what we call the lytic way,

where the viruses go right in and take over the cells.

virüsler direk girer ve kontrolü ele geçirir.

On the [right] is the lysogenic way

Sağda ise lizojen yolu

that uses secret agent viruses.

gizli ajan virüsler kullanılan.

O zaman bu konu zor değilmiş değil mi ?

So this stuff is not that hard, right?

And now all of you understand it.

Ve artık hepiniz anladınız.

But if you've graduated from high school,

Ama eğer lise mezunu iseniz,

I can almost guarantee you've seen this information before.

neredeyse hepinizin bu bilgiyi önceden gördüğünü garanti ederim.

But I bet it was presented in a way that it didn't exactly stick in your mind.

Ama eminim daha farklı bir yöntemle

pek de aklınızda kalmayacak bir yöntemle.

So when my students were first learning this,

O zaman öğrencilerim bunu ilk öğrendiklerinde,

why did they hate it so much?

neden bu kadar nefret ettiler?

Pekala bir kaç sebep vardı.

Well, there were a couple of reasons.

İlk olarak, garanti ederim ki okul kitaplarının

First of all, I can guarantee you

you that their textbooks didn't have secret agent viruses,

gizli ajan virüsleri yoktu ve korku hikayeleri de yoktu.

and they didn't have horror stories.

You know, in the communication of science,

Bakın bilim iletişiminde

there is this obsession with seriousness.

ciddilikle ilgili bir takıntı var.

It kills me. I'm not kidding.

Bu beni öldürüyor. Şaka yapmıyorum.

I used to work for an educational publisher,

Eğitimsel bir yayımcı ile çalışıyordum

ve bir yazar olarak , bana asla hikayeler ya da eğlenceli,

and as a writer, I was always told never to use stories

or fun, engaging language,

cazip bir dil kullanmamam söylenmişti

because then my work might not be viewed as "serious" and "scientific."

Çünkü o zaman işim

"ciddi" yada "bilimsel" görülmeyebilirdi.

Değil mi? Demek istediğim birilerinin bilim öğrenirken

I mean, because God forbid somebody have fun

eğlenmesi haramdır.

when they're learning science.

So we have this field of science that's all about slime

Bilimin sümüksü balçık, renk değişimleri ile alakalı bir

and color changes.

bir alanı var. Bakın buna

Check this out.

ve sonra tabi ki, her iyi bilim adamının sahip olması gereken

And then we have, of course, as any good scientist has to have ...

patlamalar!

explosions!

But if a textbook seems too much fun,

Ama eğer bir okul kitabı çok eğlenceli görünürse,

it's somehow unscientific.

nedense bilimdışı oluyor.

Now another problem

Şimdi bir başka problem ise

was that the language in their textbook was truly incomprehensible.

Okul kitaplarındaki dilin tamamen anlaşılmaz olması.

If we want to summarize that story that I told you earlier,

Eğer size daha önce anlattığım hikayeyi özetlemek istersek

we could start by saying,

Şöyle bir şeyler söyleyerek başlayabiliriz;

"Bu virüsler Dna'larını bir bakteriye aktararak

"These viruses make copies of themselves

by slipping their DNA into a bacterium."

kendilerinin kopyalarını yapmaktadırlar."

Bunun bir okul kitabındaki hali ise şöyledir:

The way this showed up in the textbook, it looked like this:

"Bacteriophage replication is initiated

"Bakteriyofaj (bakteri yiyen) replikasyonu (yinelenmesi)

through the introduction of viral nucleic acid into a bacterium."

viral nükleik asidin bir bakteriye girişi

vasıtasıyla başlatılır. "

That's great, perfect for 13-year-olds.

Bu harika, 13 yaşındakiler için mükemmel!

Ama durum şu ki Fen bilimleri eğitiminde ki pek çok kişi

But here's the thing:

There are plenty of people in science education

buna bakıp

who would look at this and say there's no way

bunu asla öğrencilere veremeyiz diyecektir

that we could ever give that to students,

because it contains some language that isn't completely accurate.

çünkü bazı tam olarak da doğru olmayan söyleyiş biçimleri içermektedir.

For example, I told you that viruses have DNA.

Örneğini ben size virüslerin DNA sı olduğunu söyledim.

Well, a very tiny fraction of them don't.

Pekala, çok az bir oranının yoktur.

They have something called RNA instead.

Onların DNA yerine RNA ları vardır.

So a professional science writer would say, "That has to go.

Bu yüzden profesyonel fen bilgisi yazarı bunu yuvarlak içine alır

ve " Bu gitmeli" der.

We have to change it to something much more technical."

Çok daha teknik bir şeye çevirmeliyiz."

And after a team of professional science editors

Ve bir grup Profesyonel fen bilgisi editörünün

bu gerçekten çok basit olan açıklamanın üzerinden geçmesinden sonra

went over this really simple explanation,

hemen her kullandığım kelimede hata bulacaklardır

they'd find fault with almost every word I've used,

and they'd have to change anything that wasn't serious enough,

ve yeteri kadar ciddi olmayan herşeyi değiştireceklerdir

ve yüzde 100 mükemmel

and they'd have to change everything

olmayan herşeyi değiştireceklerdir.

that wasn't 100 percent perfect.

Then it would be accurate,

O zaman hatasız olacaktır ,

but it would be completely impossible to understand.

ama anlamak tamamen imkansız hale gelecektir.

This is horrifying.

Bu korkunç bir şey.

You know, I keep talking about this idea of telling a story,

Biliyor musunuz, sürekli olarak bu

hikaye anlatma fikri hakkında konuşup duruyorum

and it's like science communication has taken on this idea

ve bilim iletişimi benim kesinlik tiranlığı

of what I call the tyranny of precision,

adını verdiğim, asla hikaye anlatamadığınız fikirle

where you can't just tell a story.

uğraşıp duruyor.

It's like science has become that horrible storyteller that we all know

Bilim korkunç bir anlatıcı haline gelmiş vaziyette gibi,

hiç kimsenin umurunda olmayan detaylar veren bir halde.

who gives us all the details nobody cares about,

where you're like, "Oh, I met my friend for lunch the other day,

Şöyle bir durumda gibi, "Oh, Geçen gün öğle yemeği için arkadaşımla buluştum

and she was wearing these ugly jeans.

ve çok çirkin bir pantolon giymişti.

I mean, they weren't really jeans, they were more like leggings,

Yani, tam olarak pantolon değildi , daha çok tayt gibiydi

ama sanırım aslında daha çok dar pantolon (jeggings) gibiydi.

but I guess they're actually kind of more like jeggings,

ama şimdi düşününce, ---- " ve siz, " Allah'ım

and you're just like, "Oh my God. What is the point?"

Bunun anlamı nedir? "

veya daha kötüsü, Fen bilimleri eğitimi

Or even worse, science education is becoming

sürekli "Aslında." diyen adama dönüşmekte.

like that guy who always says, "Actually."

You want to be like,

değil mi? Siz şöyle dersiniz , "Oh, dostum,

"Oh, dude, we had to get up in the middle of the night

gecenin köründe kalkmak

ve tam bir karanlıkta yüzlerce km yol yapmak zorundayız."

and drive a hundred miles in total darkness."

And that guy's like, "Actually, it was 87.3 miles."

ve O kişi , "Aslında 140.496 km."

And you're like, "Actually, shut up! I'm just trying to tell a story."

ve siz, "Aslında, kapa çeneni!

Sadece bir şey anlatıyorum."

Çünkü iyi anlatıcılık tamamen duygusal bağlantı kurmakla ilgilidir.

Because good storytelling is all about emotional connection.

Dinleyicilerimizi önemli konulardan bahsettiğimize

We have to convince our audience

that what we're talking about matters.

ikna etmemiz gerekir.

But just as important is knowing which details we should leave out

Ama bilmek kadar

hangi detayları dışarıda bıraktığımız da önemlidir ki,

böylece ana fikir halen geçerli olsun.

so that the main point still comes across.

I'm reminded of what the architect Mies van der Rohe said,

Mimar Mies Van Der Rohe'nin bir sözünü hatırladım

and I paraphrase, when he said that sometimes,

ve aklımda kaldığı kadarıyla şöyle demiştir;

you have to lie in order to tell the truth.

bazen doğruyu anlatmak için yalan söylemeniz gerekir.

I think this sentiment is particularly relevant to science education.

Bence bu düşünce özellikle

fen bilimleri eğitimiyle yakından ilişkilidir.

Ve son olarak

Now, finally, I am often so disappointed

İnsanların benim bilimi

aptallaştırmayı savunduğumu düşündüklerini

when people think that I'm advocating a dumbing down of science.

görünce hayalkırıklığına uğruyorum.

Bu kesinlikle yanlış.

That's not true at all.

I'm currently a Ph.D. student at MIT,

Şuan da MIT üniversitesinde doktora öğrencisiyim

and I absolutely understand the importance of detailed,

ve kesinlikle detaylı spesifik bilimsel iletişimin öneminin

specific scientific communication between experts,

farkındayım ama uzmanlar arasında,

but not when we're trying to teach 13-year-olds.

13 yaşındaki çocuklara öğretmeye çalışırken değil.

Eğer genç bir öğrenci tüm virüslerin DNA sı olduğunu düşünürse

If a young learner thinks that all viruses have DNA,

bu onun bilimde başarılı olma şansını mahvetmez.

that's not going to ruin their chances of success in science.

Ama genç bir öğrenci bilimden hiç birşey anlamazsa

But if a young learner can't understand anything in science

and learns to hate it because it all sounds like this,

ve bu şekilde kulağa geldiği için nefret etmeyi öğrenirse

that will ruin their chances of success.

bu onların başarı şanslarını yok eder.

Bu artık durmalı

This needs to stop ...

ve umarım değişim bu sorunların devam etmesinin

and I wish that the change could come from the institutions at the top

sorumlusu enstitülerden gelir

that are perpetuating these problems,

and I beg them, I beseech them to just stop it.

ve bunu durdurmaları için onlara yalvarıyorum, rica ediyorum

ama sanırım bu pek mümkün değil.

But I think that's unlikely.

So we are so lucky that we have resources

O yüzden, bizler çok şanslıyız bu enstitüleri

aşağıdan yukarı değiştirebileceğimiz internet gibi

like the Internet, where we can circumvent these institutions

from the bottom up.

kaynaklarımız var.

There's a growing number of online resources

Sadece bilimi anlaşılır şekilde, basit olarak anlatmaya

that are dedicated to just explaining science

adanmış pek çok artan sayıda

online kaynak var.

in simple, understandable ways.

Herhangi bir lise öğrencisinin anlayabileceği basitlikte

I dream of a Wikipedia-like website

that would explain any scientific concept you can think of

bir dile sahip, Wikipedia benzeri içinde her tür bilimsel içeriğin bulunduğu

bir web sitesi hayal ediyorum.

in simple language any middle schooler can understand.

And I myself spend most of my free time

Ve ben boş zamanımın çoğunu

YouTube'a koyduğum bilim videolarını yapmaya harcıyorum.

making these science videos that I put on YouTube.

I explain chemical equilibrium

Kimyasal dengeleri tuhaf okul dansları ile ilgili

using analogies to awkward middle school dances,

benzetmelerle açıklıyorum

and I talk about fuel cells

ve yakıt hücrelerinden yaz kampındaki kızlar ve oğlanlar

with stories about boys and girls at a summer camp.

hakkında hikayeler aktararak bahsediyorum.

The feedback that I get is sometimes misspelled

Geri dönüşler bazen yanlış yazılmış olsa

and it's often written in LOLcats,

ve kısaltmalardan oluşsa da

(Laughter)

ama yine de

but nonetheless, it's so appreciative, so thankful

öyle takdir edici ve minnettar ki

that I know this is the right way we should be communicating science.

bu yöntemin doğru olduğunu biliyorum.

Bilimsel iletişim kurmalıyız.

There's still so much work left to be done, though,

Gerçi halen yapılacak çok iş var

and if you're involved with science in any way,

ve eğer bilimle uzaktan yakından alakalı iseniz

I urge you to join me.

bana katılmanızda ısrar ediyorum.

Pick up a camera, start to write a blog, whatever,

Bir kamera alın, blog yazmaya başlayın ,her neyse

but leave out the seriousness, leave out the jargon.

ama ciddiyeti bir kenara bırakın, terminolojiyi bir kenara bırakın.

Make me laugh. Make me care.

Beni güldürün. Benim ilgilenmemi sağlayın.

Leave out those annoying details that nobody cares about

Saçma sapan sinir bozucu kimsenin umrunda olmayan detayları devre dışı bırakın

and just get to the point.

ve konunun özüne gelin.

How should you start?

Nasıl mı başlamalısınız?

Why don't you say, "Listen, let me tell you a story."

Neden, "Dinleyin size bir hikaye anlatacağım" demiyorsunuz?

Teşekkürler.

Thank you.

(Alkışlar)