What separates us from chimpanzees? | Jane Goodall

Translator: Lilit Pipatanusorn Reviewer: Sakunphat Jirawuthitanant

Good morning everyone. First of all, it's been fantastic

สวัสดีค่ะทุกท่าน ก่อนอื่นเลยหลายวันที่ผ่านมา

being here over these past few days.

นับเป็นช่วงเวลาที่วิเศษมากสำหรับดิฉัน

And secondly, I feel it's a great honor to kind of wind up

และนอกจากนั้น ดิฉันรู้สึกเป็นเกียรติอย่างมาก

ที่ได้เข้าร่วมกลุ่มที่แสนพิเศษ

this extraordinary gathering of people,

these amazing talks that we've had.

รวมไปถึงทอร์คที่น่าทึ่ง

I feel that I've fitted in, in many ways,

ดิฉันรู้สึกเป็นส่วนหนึ่งกับทุกท่าน ในหลายๆ ด้าน

to some of the things that I've heard.

จากเรื่องราวที่ได้รับฟังมา

I came directly here

ดิฉันเดินทางตรงมายังที่แห่งนี้

from the deep, deep tropical rainforest in Ecuador,

จากส่วนที่ลึกมากๆ ของป่าดิบชื้น ในเอกวาดอร์

where I was out -- you could only get there by a plane --

ที่ต้องนั่งเครื่องบินเข้าไปเท่านั้น

with indigenous people with paint on their faces

ณ ที่แห่งนี้ ดิฉันพบกับชนพื้นเมือง ที่ใบหน้าต่างแต้มไปด้วยสีสัน

and parrot feathers on their headdresses,

และศีรษะประดับขนนก

where these people are fighting to try and keep the oil companies,

ที่กำลังต่อสู้เพื่อปกป้องผืนป่าของตน

and keep the roads, out of their forests.

จากบริษัทน้ำมันและการสร้างถนน ไม่ให้รุกล้ำเข้ามา

They're fighting to develop their own way of living within the forest

พวกเขากำลังต่อสู้ เพื่อที่จะอนุรักษ์ วิถีชีวิตดั้งเดิมของตัวเองในผืนป่า

in a world that's clean, a world that isn't contaminated,

ในโลกที่สะอาด ปราศจากมลพิษ

a world that isn't polluted.

โลกที่ยังคงบริสุทธิ์

And what was so amazing to me, and what fits right in

และมีสิ่งหนึ่งที่ดิฉันประหลาดใจมาก

with what we're all talking about here at TED,

เป็นสิ่งที่เราทุกคนพูดถึงกันที่ TED ก็คือ

is that there, right in the middle of this rainforest,

ณ ใจกลางของป่าผืนนี้

was some solar panels -- the first in that part of Ecuador --

มีแผงเซลล์สุริยะแผงแรก ในป่าของเอกวาดอร์

and that was mainly to bring water up by pump

สำหรับจ่ายไฟฟ้าให้กับ เครื่องปั้มน้ำเป็นหลัก

so that the women wouldn't have to go down.

ผู้หญิงจะได้ไม่ต้อง เดินลงไปยังแหล่งน้ำ

The water was cleaned, but because they got a lot of batteries,

น้ำถูกกรองให้สะอาด และเนื่องจากพวกเขามีแบตเตอรีจำนวนมาก

they were able to store a lot of electricity.

จึงสามารถเก็บไฟฟ้าไว้ได้มากเช่นกัน

ดังนั้นทุกบ้าน ดิฉันคิดว่ามีประมาณแปดหลัง

So every house -- and there were, I think, eight houses

in this little community -- could have light

ในชุมชนเล็กๆ นี้ จึงมีแสงสว่าง

for, I think it was about half an hour each evening.

ฉันคิดว่า ประมาณหนึ่งชั่วโมงครึ่ง ของช่วงเย็นในแต่ละวัน

And there is the Chief, in all his regal finery, with a laptop computer.

และที่นั่น คุณจะเห็นหัวหน้าชนพื้นเมือง ในชุดเต็มยศนั่งอยู่หน้าแล็ปท็อปคอมพิวเตอร์

(Laughter)

(เสียงหัวเราะ)

And this man, he has been outside, but he's gone back,

และชายผู้นี้เอง ก็เคยเดินทางออกมาข้างนอก แต่เมื่อเขากลับมา

and he was saying, "You know, we have suddenly jumped into

เขาพูดว่า "คุณรู้ไหมว่า เราได้กระโดดเข้าสู่

a whole new era, and we didn't even know about the white man

ยุคสมัยใหม่แล้ว และเราก็ไม่เคยรู้เรื่องเกี่ยวกับคนผิวขาว

50 years ago, and now here we are with laptop computers,

เมื่อ 50 ปีที่แล้วเลย แต่ตอนนี้ เรามีคอมพิวเตอร์ใช้

และมีบางสิ่งที่เราอยากจะศึกษา จากโลกยุคใหม่

and there are some things we want to learn from the modern world.

We want to know about health care.

เราอยากรู้เรื่องการบริการสุขภาพ

We want to know about what other people do -- we're interested in it.

เราอยากรู้ว่าคนอื่นเขาทำอะไรกันบ้าง เพราะพวกเราสนใจ

And we want to learn other languages.

และเราก็อยากเรียนภาษาต่างๆ ด้วย

เราอยากเรียนภาษาอังกฤษ ภาษาฝรั่งเศส หรือไม่ก็ภาษาจีน

We want to know English and French and perhaps Chinese,

และเราก็เก่งเรื่องภาษาเช่นกัน"

and we're good at languages."

เขาจึงใช้คอมพิวเตอร์เครื่องเล็กนั่น

So there he is with his little laptop computer,

but fighting against the might of the pressures --

แต่เพื่อต่อสู้กับแรงกดดัน

จากหนี้ต่างประเทศของเอกวาดอร์

because of the debt, the foreign debt of Ecuador --

fighting the pressure of World Bank, IMF, and of course

ต่อสู้กับแรงกดดันจากธนาคารโลก กองทุนการเงินระหว่างประเทศ (IMF)

และแน่นอนต่อคนที่คิดจะกอบโกย ผลประโยชน์จากผืนป่า หรือขุดเจาะน้ำมัน

the people who want to exploit the forests and take out the oil.

จากในป่าลึกตรงมายังสถานที่แห่งนี้

And so, coming directly from there to here.

และแน่นอน ความเชี่ยวชาญของฉัน

But, of course, my real field of expertise

ก็เกี่ยวข้องกับอารยธรรมรูปแบบต่างๆ

lies in an even different kind of civilization --

หากจะเรียกว่า "อารยธรรม" ก็อาจไม่ตรงเสียทีเดียว

I can't really call it a civilization.

เรียกว่า "วิถีของสิ่งมีชีวิตประเภทอื่น" น่าจะเหมาะสมกว่า

A different way of life, a different being.

เราได้ฟังทอร์คที่ยอดเยี่ยม โดย เว้ด เดวิส

We've talked earlier -- this wonderful talk by Wade Davis

เกี่ยวกับวัฒนธรรมที่แตกต่างของผู้คนทั่วโลก

about the different cultures of the humans around the world --

but the world is not composed only of human beings;

แต่โลกก็ไม่ได้มีเพียงมนุษย์เท่านั้น ที่อาศัยอยู่

there are also other animal beings.

ยังมีสัตว์อื่นๆ อาศัยอยู่ด้วย

สิ่งที่ดิฉันจะมอบแก่ทุกท่าน ณ ที่แห่งนี้

And I propose to bring into this TED conference,

เช่นเกียวกับทุกสถานที่ที่ฉันไป คือเสียงของอาณาจักรสัตว์

as I always do around the world, the voice of the animal kingdom.

Too often we just see a few slides, or a bit of film,

ที่เรามักได้ยินเสียงเพียงบางส่วน จากการนำเสนอหรือในภาพยนตร์

แต่สัตว์เหล่านี้ส่งเสียง เพื่อสื่อความหมายบางอย่าง

but these beings have voices that mean something.

And so, I want to give you a greeting,

ดิฉันจึงอยากทักทายทุกท่าน แบบชิมแปนซี ที่อาศัยอยู่ในป่าของแทนซาเนีย

as from a chimpanzee in the forests of Tanzania --

Ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh!

อูห์ๆ อู่ห์ๆๆๆๆๆๆๆๆๆ อู้ห์ๆๆๆ (เสียงทักทายแบบชิมแปนซี)

(Applause)

(เสียงปรบมือ)

I've been studying chimpanzees in Tanzania since 1960.

ดิฉันเริ่มศึกษาเกี่ยวกับชิมแปนซี ในแทนซาเนียมาตั้งแต่ปี ค.ศ. 1960

During that time, there have been modern technologies

ในช่วงเวลานั้น เทคโนโลยีได้เข้ามามีบทบาท

that have really transformed the way

ในการพลิกโฉมวิธีการ

that field biologists do their work.

ที่นักชีววิทยาทำงานภาคสนาม

For example, for the first time, a few years ago,

ยกตัวอย่างเช่น เมื่อไม่กี่ปีที่ผ่านมา

by simply collecting little fecal samples

การเก็บตัวอย่างอุจจาระเพียงเล็กน้อย

we were able to have them analyzed -- to have DNA profiling done --

แล้วนำมาวิเคราะห์ ก็สามารถระบุ รหัสพันธุกรรม (DNA) ได้

so for the first time, we actually know which male chimps

จึงเป็นครั้งแรก ที่เราสามารถมั่นใจได้ว่าชิมแปนซีตัวใด

are the fathers of each individual infant.

เป็นพ่อของลูกทารกลิงตัวใดบ้าง

Because the chimps have a very promiscuous mating society.

เพราะชิมแปนซีเป็นสัตว์ที่มี การผสมพันธุ์หลายแบบหลายคู่

So this opens up a whole new avenue of research.

การค้นพบนี้จึงเพิ่มแขนงใหม่ในการศึกษาวิจัย

And we use GSI -- geographic whatever it is, GSI --

และเราใช้ GSI ซึ่งเป็นอุปกรณ์ ทางภูมิศาสตร์ประเภทหนึ่ง

to determine the range of the chimps.

เพื่อระบุขอบเขตการแพร่กระจาย ทางภูมิศาสตร์ของชิมแปนซี

And we're using -- you can see that I'm not really into this kind of stuff --

แม้ดิฉันจะไม่ค่อยคุ้นชิน กับชื่ออุปกรณ์เหล่านี้

but we're using satellite imagery

แต่ตอนนี้เรากำลังใช้ ภาพถ่ายทางดาวเทียม

to look at the deforestation in the area.

เพื่อระบุบริเวณที่มีการตัดไม้ทำลายป่า

And of course, there's developments in infrared,

และแน่นอนค่ะ เรามีกล้องอินฟาเรด

สำหรับส่องดูสิ่งมีชีวิตเวลากลางคืน

so you can watch animals at night,

and equipment for recording by video,

และมีกล้องที่สามารถบันทึกวิดีโอได้

and tape recording is getting lighter and better.

และเทปบันทึกก็มีขนาดเล็กลง แถมคุณภาพก็ดีขึ้นเรื่อยๆ

So in many, many ways, we can do things today

ทุกวันนี้เราจึงสามารถทำอะไรต่างๆ ได้มากมาย

that we couldn't do when I began in 1960.

ที่เราไม่สามารถทำได้ในปี ค.ศ.1960

Especially when chimpanzees, and other animals

โดยเฉพาะเมื่อมีการศึกษา ชิมแปนซีและสัตว์อื่นๆ

with large brains, are studied in captivity,

ที่มีสมองขนาดใหญ่ ในห้องปฏิบัติการ

modern technology is helping us to search

เทคโนโลยีสมัยใหม่ช่วยให้เราสามารถค้นหา

for the upper levels of cognition in some of these non-human animals.

สติปัญญาในระดับที่สูงขึ้น ของสิ่งมีชีวิตที่ไม่ใช่มนุษย์

So that we know today, they're capable of performances

ทุกวันนี้เราทราบดีว่าชิมแปนซี สามารถทำอะไรได้หลายอย่าง

that would have been thought absolutely impossible

ที่เราเคยคิดว่าไม่มีทางเป็นไปได้เลย

by science when I began.

ในยุคที่ดิฉันเริ่มการศึกษาวิจัย

I think the chimpanzee in captivity who is the most skilled

ดิฉันคิดว่าชิมแปนซีในห้องปฏิบัติการ ที่มีทักษะมากที่สุด

in intellectual performance is one called Ai in Japan --

ทางด้านสติปัญญา คือ "ไอ" ที่ประเทศญี่ปุ่น

her name means love --

ชื่อของเธอแปลว่า "ความรัก"

and she has a wonderfully sensitive partner working with her.

เธอก็มีเพื่อนที่คอยดูแลเอาใจใส่ และทำงานร่วมกับเธอ

She loves her computer --

เธอชอบคอมพิวเตอร์ของเธอมาก

she'll leave her big group, and her running water,

ขนาดที่ว่าออกมาจาก ฝูงใหญ่ของเธอ ทั้งลำธาร

and her trees and everything.

และต้นไม้ที่เธอชอบ และทุกๆ สิ่ง

And she'll come in to sit at this computer --

เพียงเพื่อมานั่งที่หน้าคอมพิวเตอร์

it's like a video game for a kid; she's hooked.

เหมือนเด็กๆ ที่ติดวิดีโอเกมเลยค่ะ

She's 28, by the way, and she does things with her computer screen

แม้เธอจะอายุ 28 ปีแล้วก็ตาม และเธอยังใช้คอมพิวเตอร์ทำสิ่งต่างๆ

and a touch pad that she can do faster than most humans.

เธอสามารถใช้จอสัมผัสได้รวดเร็ว กว่าคนส่วนใหญ่เสียอีก

She does very complex tasks, and I haven't got time to go into them,

และยังสามารถทำงานที่ซับซ้อนมากได้ ดิฉันคงจะพูดได้ไม่หมด

but the amazing thing about this female is

แต่สิ่งที่น่าประหลาดใจเกี่ยวกับเธอก็คือ

she doesn't like making mistakes.

เธอไม่ชอบความผิดพลาด

If she has a bad run, and her score isn't good,

ถ้าเธอเล่นไม่ดี และได้คะแนนน้อย

she'll come and reach up and tap on the glass --

เธอจะเอื้อมไปเคาะกระจก

because she can't see the experimenter --

เพราะเธอไม่สามารถมองเห็นนักวิจัยได้

which is asking to have another go.

เพื่อขอให้เธอได้เล่นอีกตา

And her concentration -- she's already concentrated hard

เธอเพ่งสมาธิสูงมากขณะเล่น

for 20 minutes or so, and now she wants to do it all over again,

ประมาณ 20 นาที และหลังจากนั้น เธอก็จะขอเล่นซ้ำอีก

just for the satisfaction of having done it better.

เพียงเพราะเธอจะพอใจถ้าเล่นได้ดีขึ้น

And the food is not important -- she does get a tiny reward,

และรางวัลที่เธอได้ ก็เล็กน้อย

like one raisin for a correct response --

เช่น ถ้าตอบถูกหนึ่งข้อ จะได้ลูกเกดหนึ่งเม็ด

but she will do it for nothing, if you tell her beforehand.

แต่เธอก็ยังคงเล่น แม้จะไม่ได้รางวัล ถ้าคุณบอกเธอก่อนล่วงหน้า

So here we are, a chimpanzee using a computer.

ตอนนี้เราได้เห็นตัวอย่างไปแล้ว ว่าชิมแปนซีสามารถใช้คอมพิวเตอร์ได้

Chimpanzees, gorillas, orangutans also learn human sign language.

นอกจากนี้ ชิมแปนซี กอริลล่า และอุรังอุตัง ยังเรียนรู้ภาษามือได้อีกด้วย

But the point is that when I was first in Gombe in 1960 --

แต่ประเด็นก็คือ เมื่อดิฉันลงพื้นที่ เข้าไปยังอุทยานแห่งชาติกอมบีในปี ค.ศ. 1960

I remember so well, so vividly, as though it was yesterday --

ดิฉันยังจำได้ชัดเจน ราวกับว่าเพิ่งเห็นเมื่อวานนี้

the first time, when I was going through the vegetation,

เป็นครั้งแรก ขณะที่ดิฉัน กำลังเดินทางเข้าไปในพื้นที่

the chimpanzees were still running away from me, for the most part,

พวกชิมแปนซีส่วนมากต่างก็วิ่งหนีกัน

although some were a little bit acclimatized --

แม้จะมีบางส่วนที่ดูไม่ตื่นตระหนกเท่าไหร่

and I saw this dark shape, hunched over a termite mound,

ดิฉันพบชิมแปนซีตัวสีดำ กำลังก้มโค้งอยู่หน้าจอมปลวก

and I peered with my binoculars.

ดิฉันเฝ้าสังเกตมันผ่านกล้องส่องทางไกล

It was, fortunately, one adult male whom I'd named David Greybeard --

ดิฉันพบว่าเป็นชิมแปนซีตัวผู้ ดิฉันตั้งชื่อให้มันว่า เดวิด เกรย์เบียร์ด

and by the way, science at that time was telling me that I shouldn't name the chimps;

แม้ว่าวงการวิทยาศาสตร์จะบอกว่า ดิฉันไม่ควรตั้งชื่อให้กับมัน

they should all have numbers; that was more scientific.

ควรใช้หมายเลขกำกับ ซึ่งดูเป็นวิชาการมากกว่า

Anyway, David Greybeard -- and I saw that

ถึงอย่างไร ดิฉันก็ตั้งชื่อให้แล้ว

he was picking little pieces of grass and using them

ดิฉันเห็นเขากำลังใช้หญ้าใบเล็กๆ

to fish termites from their underground nest.

เพื่อที่จะจับปลวกในรังใต้ดินมากิน

And not only that -- he would sometimes pick a leafy twig

ไม่ใช่แค่นั้น เขายังหยิบกิ่งไม้ ที่มีใบไม้อยู่เต็ม

and strip the leaves --

และรูดใบทิ้ง

ดัดแปลงให้เป็นอุปกรณ์ เพื่อจุดประสงค์บางอย่าง

modifying an object to make it suitable for a specific purpose --

the beginning of tool-making.

เป็นจุดเริ่มต้นของการประดิษฐ์เครื่องมือ

The reason this was so exciting and such a breakthrough

ดิฉันตื่นเต้นกับการค้นพบครั้งนี้มาก

is at that time, it was thought that humans,

เพราะในช่วงเวลานั้น เราคิดว่ามีเพียงมนุษย์

and only humans, used and made tools.

และมนุษย์เท่านั้น ที่ใช้เครื่องมือ และประดิษฐ์เครื่องมือ

When I was at school, we were defined as man, the toolmaker.

ตอนที่ดิฉันเรียนอยู่ เรานิยามมนุษย์ ว่าเป็นนักประดิษฐ์

So that when Louis Leakey, my mentor, heard this news,

และเมื่อ ลูอิส ลีคคีย์ อาจารย์ของดิฉันได้ยินข่าว เขาบอกว่า

he said, "Ah, we must now redefine 'man,' redefine 'tool,'

"ทีนี้เราคงต้องนิยาม 'มนุษย์' และ 'เครื่องมือ' ใหม่เสียแล้ว

or accept chimpanzees as humans."

ไม่เราก็ยอมรับว่า ชิมแปนซี ก็เป็นมนุษย์เหมือนกัน"

(Laughter)

(เสียงหัวเราะ)

We now know that at Gombe alone, there are nine different ways

ตอนนี้เราทราบแล้วว่า ชิมแปนซี ที่อุทยานแห่งชาติกอมบี

in which chimpanzees use different objects for different purposes.

มีรูปแบบการใช้เครื่องมือกว่าเก้าวิธี ด้วยจุดประสงค์ที่แตกต่างกัน

Moreover, we know that in different parts of Africa,

นอกจากนั้นแล้วในบริเวณต่างๆ ของทวีปแอฟริกา

wherever chimps have been studied,

ทุกที่ที่มีการศึกษาชิมแปนซี

there are completely different tool-using behaviors.

จะพบว่าพวกมันมีพฤติกรรมการใช้เครื่องมือ ที่แตกต่างกันออกไปโดยสิ้นเชิง

And because it seems that these patterns are passed

และก็ดูเหมือนว่ารูปแบบเหล่านี้

from one generation to the next, through observation,

ได้รับการถ่ายทอดจากรุ่นสู่รุ่น โดยการสังเกต

imitation and practice -- that is a definition of human culture.

การเลียนแบบ และการฝึกฝน ซึ่งเหมือนกับคำนิยาม "วัฒนธรรมของมนุษย์"

What we find is that over these 40-odd years

นับเป็นเวลากว่า 40 ปี

that I and others have been studying chimpanzees

ที่ดิฉันและคณะทำงานได้ศึกษาชิมแปนซี

and the other great apes, and, as I say, other mammals

และลิงใหญ่ชนิดอื่น ๆ หรือที่ดิฉันเรียกว่า

with complex brains and social systems,

สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่มีสมอง และระบบสังคมที่ซับซ้อน

we have found that after all, there isn't a sharp line

จนถึงบัดนี้ เราค้นพบว่า ไม่มีเส้นแบ่งที่ชัดเจน

dividing humans from the rest of the animal kingdom.

ระหว่างมนุษย์ และสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ ในอาณาจักรสัตว์

It's a very wuzzy line.

แต่เป็นเส้นแบ่งที่คลุมเครือ

It's getting wuzzier all the time as we find animals doing things

และยิ่งซับซ้อนยิ่งขึ้นเมื่อพบว่า สัตว์เหล่านี้สามารถทำสิ่งต่าง ๆ

that we, in our arrogance, used to think was just human.

ที่เราคิดอย่างโอหังว่า มีแต่มนุษย์เท่านั้นที่ทำได้

The chimps -- there's no time to discuss their fascinating lives --

ดิฉันอาจจะพูดถึงชีวิตที่น่าทึ่ง ของชิมแปนซีได้ไม่หมด

but they have this long childhood, five years

แต่ต้องเล่าว่า พวกมันใช้ชีวิตในวัยเด็ก กว่าห้าปีกับแม่ของมัน

of suckling and sleeping with the mother,

ดูดนมและนอนกอดแม่

and then another three, four or five years

และต่อมาอีก สาม สี่ หรือห้าปี

of emotional dependence on her, even when the next child is born.

ลูกลิงก็ยังผูกพันธ์กับแม่ แม้แม่ลิงจะมีลูกตัวใหม่แล้วก็ตาม

The importance of learning in that time, when behavior is flexible --

สิ่งสำคัญที่ดิฉันได้เรียนรู้ ในช่วงที่พฤติกรรมของลิงไม่คงที่

and there's an awful lot to learn in chimpanzee society.

คือมีประเด็นอีกมากให้ศึกษา เกี่ยวกับสังคมของชิมแปนซี

The long-term affectionate supportive bonds

เช่น สายสัมพันธ์แห่งรักและการเกื้อหนุน

that develop throughout this long childhood with the mother,

ที่พัฒนาขึ้นในช่วงวัยเด็กกับแม่

with the brothers and sisters,

และพี่น้อง

and which can last through a lifetime,

ที่สามารถผูกพันกันชั่วชีวิต

which may be up to 60 years.

ซึ่งอาจจะกินเวลากว่า 60 ปี

They can actually live longer than 60 in captivity,

อันที่จริงแล้วมันสามารถมีชีวิตยืนยาว กว่า 60 ปี ถ้ามีมนุษย์ดูแล

so we've only done 40 years in the wild so far.

ตอนนี้เราได้ดำเนินการมา 40 ปีแล้วในป่า

And we find chimps are capable of true compassion and altruism.

และเราก็พบชิมแปนซี ที่สามารถแสดง ความรักและอาทรได้

We find in their non-verbal communication -- this is very rich --

เราพบในการแสดงออก ผ่านท่าทางต่าง ๆ มากมาย

they have a lot of sounds, which they use in different circumstances,

พวกมันส่งเสียงเปลี่ยนไปตามสถานการณ์

but they also use touch, posture, gesture,

และยังสัมผัส วางท่า แสดงท่าทาง

and what do they do?

และรู้ไหมคะว่ามันทำอะไรอีก

They kiss; they embrace; they hold hands.

พวกมันจูบ กอด จับมือกัน

They pat one another on the back; they swagger; they shake their fist --

พวกมันตบหลังเบา ๆ เดินวางท่า หรือเขย่าข้อมือ

the kind of things that we do,

ทั้งหมดล้วนเป็นสิ่งที่เราก็ทำเช่นกัน

and they do them in the same kind of context.

และพวกมันก็แสดงออก ในบริบทเดียวกันกับมนุษย์

They have very sophisticated cooperation.

ชิมแปนซีจะร่วมมือกันอย่างดี

Sometimes they hunt -- not that often,

โดยเฉพาะตอนออกล่า แม้มักไม่พบบ่อย

but when they hunt, they show sophisticated cooperation,

พวกมันมักจะร่วมมือกัน อย่างซับซ้อนทีเดียว

and they share the prey.

และแบ่งปันเหยื่อที่ล่าได้แก่กันและกัน

We find that they show emotions, similar to -- maybe sometimes the same --

เรายังพบว่าพวกมันมีการแสดงออกทางอารมณ์ ที่คล้ายหรือเรียกได้ว่าเหมือนกัน

as those that we describe in ourselves as happiness, sadness, fear, despair.

กับสิ่งที่เราเรียกว่า ความสุข ความเศร้า ความหวาดกลัว และความสิ้นหวัง

They know mental as well as physical suffering.

พวกมันรับรู้ความเจ็บปวดได้ ทั้งกายและจิตใจ

And I don't have time to go into the information

ดิฉันคงจะมีเวลาไม่มากพอในการอธิบาย

that will prove some of these things to you,

เพื่อพิสูจน์ข้อเท็จจริงต่างๆ ให้ทุกท่านฟัง

save to say that there are very bright students, in the best universities,

เอาเป็นว่า เรามีนิสิตนักศึกษาเก่งๆ ในมหาวิทยาลัยชั้นนำมากมาย

studying emotions in animals, studying personalities in animals.

ที่กำลังศึกษาอารมณ์ และบุคลิกลักษณะของสัตว์

We know that chimpanzees and some other creatures

พวกเรารู้ว่าชิมแปนซี และสัตว์ชนิดอื่น

can recognize themselves in mirrors -- "self" as opposed to "other."

สามารถมองเห็นตัวเองในกระจกได้ "ตัวเอง" ที่ต่างจากสัตว์ "ตัวอื่น"

They have a sense of humor, and these are the kind of things

พวกมันยังมีอารมณ์ขันอีกด้วย

which traditionally have been thought of as human prerogatives.

ซึ่งเรามักคิดว่า มนุษย์เท่านั้น ที่มีลักษณะเฉพาะเหล่านี้

But this teaches us a new respect -- and it's a new respect

แต่การค้นพบได้เปิดมุมมองใหม่ให้กับเรา

not only for the chimpanzees, I suggest,

ไม่เพียงแต่กับชิมแปนซีเท่านั้น

but some of the other amazing animals with whom we share this planet.

แต่รวมถึงสัตว์ชนิดอื่นๆ ที่อาศัยอยู่ร่วมกับเราบนดาวดวงนี้

Once we're prepared to admit that after all,

เมื่อกล่าวเช่นนี้แล้ว

we're not the only beings with personalities, minds

มนุษย์เราจึงไม่ใช่สิ่งมีชีวิตชนิดเดียว ที่มีบุคลิกลักษณะ มีจิตใจ

and above all feelings, and then we start to think

และเหนือสิ่งอื่นใด คือมีความรู้สึก

about ways we use and abuse

เราเริ่มที่จะคิดถึงวิธีที่เราเคยทำร้าย

so many other sentient, sapient creatures on this planet,

สิ่งมีชีวิตมากมายบนดาวดวงนี้ ที่มีชีวิตจิตใจ มีความคิด

it really gives cause for deep shame, at least for me.

สิ่งนี้ทำให้เรารู้สึกละอายเป็นอย่างมาก อย่างน้อยก็สำหรับดิฉัน

So, the sad thing is that these chimpanzees --

แต่เรื่องน่าเศร้าก็คือ ชิมแปนซีเหล่านี้

who've perhaps taught us, more than any other creature, a little humility --

ที่ได้สอนเราถึงความนอบน้อม มากกว่าสิ่งมีชีวิตใดๆ

are in the wild, disappearing very fast.

กำลังหายไปจากผืนป่าอย่างรวดเร็ว

They're disappearing for the reasons

สาเหตุที่จำนวนชิมแปนซีกำลังลดลง

that all of you in this room know only too well.

ทุกท่านก็คงจะทราบกันดี ไม่ว่าจะเป็น

The deforestation, the growth of human populations, needing more land.

การตัดไม้ทำลายป่า ประชากรคนที่มากขึ้น เพิ่มความต้องการพื้นที่อยู่อาศัย

They're disappearing because some timber companies

จำนวนพวกมันจึงลดลง เพราะบริษัทตัดไม้

go in with clear-cutting.

ที่ถางป่าจนหมด

They're disappearing in the heart of their range in Africa

จำนวนพวกมันในเขตทวีปแอฟริกา กำลังลดลง

because the big multinational logging companies have come in and made roads --

ก็เพราะบริษัทตัดไม้ซุงจากนานาประเทศ เข้ามาในผืนป่าและตัดถนน

as they want to do in Ecuador

เหมือนกับที่พวกเขาอยากจะทำ ในประเทศเอกวาดอร์

and other parts where the forests remain untouched --

และพื้นที่อื่นที่ยังคงปราศจากการรุกล้ำ

to take out oil or timber.

เพื่อการขุดเจาะน้ำมัน หรือตัดไม้ซุง

And this has led in Congo basin, and other parts of the world,

ประเด็นนี้นำเราไปยังลุ่มแม่น้ำคองโก ที่อีกฟากหนึ่งของโลก

to what is known as the bush-meat trade.

ที่รู้กันว่าเป็นดินแดนแห่งการค้าสัตว์ป่า

This means that although for hundreds, perhaps thousands of years,

สิ่งนี้แสดงให้เห็นว่า กว่าร้อยปี หรือบางทีอาจจะพันปี

people have lived in those forests, or whatever habitat it is,

แม้ผู้คนจะอาศัยอยู่ในผืนป่า หรือที่ไหนก็ตาม

in harmony with their world, just killing the animals they need

ใช้ชีวิตเป็นส่วนหนึ่งกับธรรมชาติ ล่าสัตว์เท่าที่จำเป็น

for themselves and their families --

สำหรับตัวเองและครอบครัว

now, suddenly, because of the roads,

แต่ตอนนี้การตัดถนน กลับทำให้

the hunters can go in from the towns.

นักล่าสัตว์เข้ามาจากตัวเมืองได้ง่าย

They shoot everything, every single thing that moves

พวกเขายิงทุกอย่างที่ขวางหน้า ทุกอย่างที่เคลื่อนไหว

that's bigger than a small rat; they sun-dry it or smoke it.

ที่ตัวใหญ่กว่าหนูตัวเล็กๆ พวกเขาจับสัตว์ป่ามาตากแดด หรือรมควัน

And now they've got transport; they take it on the logging trucks

และขนส่งโดยรถขนซุงที่เข้ามา

or the mining trucks into the towns where they sell it.

หรือรถจากเหมือง เพื่อนำไปขายในตัวเมือง

And people will pay more for bush-meat, as it's called,

และผู้คนก็ยอมจ่ายมาก เพื่อเนื้อสัตว์ป่า

than for domestic meat -- it's culturally preferred.

มากกว่าเนื้อสัตว์ที่เลี้ยงไว้ นี่เป็นเพราะวัฒนธรรม

And it's not sustainable, and the huge logging camps in the forest

ซึ่งทำลายความสมดุล อีกทั้งคนตัดไม้ที่อาศัยอยู่ในป่า

are now demanding meat, so the Pygmy hunters in the Congo basin

ก็ต้องการเนื้อสัตว์ป่าเพื่อบริโภค จึงทำให้ชนเผ่าปิกมี่ในแถบลุ่มแม่น้ำคองโก

who've lived there with their wonderful way of living

ที่เคยใช้ชีวิตอยากสงบสุขมาหลายร้อยปี

for so many hundreds of years are now corrupted.

ต้องได้รับผลกระทบ

They're given weapons; they shoot for the logging camps; they get money.

ชาวปิกมี่ได้รับปืนไว้เพื่อล่าสัตว์ และรับเงินเป็นค่าจ้าง

Their culture is being destroyed,

วัฒนธรรมของชนเผ่าปิกมี่ต้องถูกทำลาย

along with the animals upon whom they depend.

รวมทั้งสัตว์ป่าที่ถูกล่า

So, when the logging camp moves, there's nothing left.

พอคนตัดไม้ออกจากพื้นที่ ก็ไม่มีอะไรเหลือแล้วในป่า

We talked already about the loss of human cultural diversity,

เรากำลังพูดถึงการสูญเสีย ความหลากหลายทางวัฒนธรรม

and I've seen it happening with my own eyes.

และดิฉันก็เห็นเป็นที่ประจักษ์ แก่สายตาของตัวเอง

And the grim picture in Africa -- I love Africa,

ดิฉันเห็นภาพที่น่าหวาดหวั่นในแอฟริกา ดิฉันรักแอฟริกามาก

and what do we see in Africa?

และรู้ไหมคะว่าเราเห็นอะไร

We see deforestation;

เราเห็นการตัดไม้ทำลายป่า

we see the desert spreading; we see massive hunger;

เราเห็นพื้นที่แห้งแล้งขยายวงกว้าง เราเห็นผู้คนจำนวนมากต้องอดอยาก

we see disease and we see population growth in areas

เราเห็นโรคภัยไข้เจ็บ และเราเห็นจำนวนประชากรที่เพิ่มมากขึ้น

where there are more people living on a certain piece of land

อาศัยอยู่ในพื้นที่ที่เล็ก

than the land can possibly support,

เกินกว่าจะรับไหว

and they're too poor to buy food from elsewhere.

และขัดสนเกินกว่าจะซื้อหาอาหารจากแหล่งอื่นๆ

Were the people that we heard about yesterday,

จากเรื่องราวที่เราได้ฟังเมื่อวานนี้ ท่านคิดว่า

on the Easter Island, who cut down their last tree -- were they stupid?

ผู้คนในเกาะอีสเตอร์ ที่ตัดต้นไม้ต้นสุดท้ายโง่หรือเปล่าคะ

Didn't they know what was happening?

พวกเขาจะไม่รู้เลยหรือ ว่าเกิดอะไรขึ้นบ้าง

Of course, but if you've seen the crippling poverty

แต่แน่นอน ถ้าคุณได้เห็นความแร้นแค้น

in some of these parts of the world

ของผู้คนเหล่านี้ในส่วนต่างๆ ของโลก

it isn't a question of "Let's leave the tree for tomorrow."

เราคงจะไม่พูดว่า "ฉันจะเก็บต้นไม้ต้นนี้ ไว้สำหรับวันข้างหน้า"

"How am I going to feed my family today?

"ฉันจะเลี้ยงปากท้อง คนในครอบครัวอย่างไร

Maybe I can get just a few dollars from this last tree

หรือบางที ฉันอาจได้เงินบ้าง จากต้นไม้ต้นสุดท้ายต้นนี้

which will keep us going a little bit longer,

เพื่อจุนเจือให้มีชีวิตรอดไปอีกวันสองวัน

and then we'll pray that something will happen

และภาวนาให้มีสิ่งอัศจรรย์เกิดขึ้น

to save us from the inevitable end."

เพื่อช่วยดึงเราขึ้นมาจากจุดจบ ที่หลีกเลี่ยงไม่ได้" มากกว่า

So, this is a pretty grim picture.

ช่างเป็นภาพที่โหดร้าย

The one thing we have, which makes us so different

แต่สิ่งเดียวที่เรามี สิ่งที่ทำให้เราแตกต่าง

from chimpanzees or other living creatures,

จากชิมแปนซี หรือสิ่งมีชีวิตประเภทอื่น

is this sophisticated spoken language --

คือภาษาพูดอันซับซ้อนของเรา

a language with which we can tell children

ภาษาที่เราใช้พูดกับเด็กๆ

about things that aren't here.

เกี่ยวกับสิ่งที่ไม่ได้อยู่ตรงหน้า

We can talk about the distant past, plan for the distant future,

เราสามารถพูดถึงเรื่องราวในอดีต หรือวางแผนสำหรับอนาคตอันไกลโพ้นได้

discuss ideas with each other,

อภิปรายถกเถียงกัน

so that the ideas can grow from the accumulated wisdom of a group.

จนทำให้เกิดการตกผลึกทางความคิด และเกิดปัญญา

We can do it by talking to each other;

พวกเราสามารถทำได้โดยผ่านการสนทนา

we can do it through video; we can do it through the written word.

พวกเราเรียนรู้จากวิดีโอ พวกเราเรียนรู้จากการอ่าน

And we are abusing this great power we have to be wise stewards,

และเราก็กำลังใช้ความสามารถของเรา ไปในทางที่ไม่ถูกไม่ควร

and we're destroying the world.

และเราก็กำลังทำลายโลก

In the developed world, in a way, it's worse,

ในบางประเทศที่พัฒนาแล้ว สถานการณ์อาจกลับรุนแรงยิ่งกว่า

because we have so much access to knowledge

เพราะว่าเรามีความรู้มากพอที่จะบอกว่า

of the stupidity of what we're doing.

สิ่งที่เรากำลังทำนั้นช่างโง่เขลา

Do you know, we're bringing little babies

ทุกท่านคะ เด็กๆ กำลังเติบโตขึ้น

into a world where, in many places, the water is poisoning them?

มาพบกับโลกที่น้ำในหลายพื้นที่ เป็นดั่งยาพิษ

And the air is harming them, and the food that's grown

อากาศที่มีแต่มลภาวะ และอาหารที่บริโภค

from the contaminated land is poisoning them.

ก็ปนเปื้อนสารพิษที่ตกค้างในดิน

And that's not just in the far-away developing world; that's everywhere.

และไม่เพียงประเทศที่กำลังพัฒนาเท่านั้น ปัญหาเช่นนี้ก็พบได้ทุกแห่งบนโลก

Do you know we all have about 50 chemicals

ทุกท่านทราบไหมคะว่ามีสารเคมีกว่า 50 ชนิด

in our bodies we didn't have about 50 years ago?

ตกค้างในร่างกายของเรา สารซึ่งไม่เคยพบในคนเมื่อ 50 ปีที่แล้ว

And so many of these diseases, like asthma

และโรคภัยไม่ว่าจะเป็น โรคหอบหืด

and certain kinds of cancers, are on the increase

และมะเร็งบางประเภท ก็มีผู้ป่วยมากขึ้น

around places where our filthy toxic waste is dumped.

โดยเฉพาะบริเวณที่มีการปล่อยสารพิษออกมา

We're harming ourselves around the world,

เราทุกคนกำลังทำร้ายตัวของเราเอง

as well as harming the animals, as well as harming nature herself --

เช่นเดียวกับการทำร้ายสรรพสัตว์ และทำร้ายธรรมชาติ

Mother Nature, that brought us into being;

ธรรมชาติผู้ให้กำเนิด ทำให้เรามีชีวิต

Mother Nature, where I believe we need to spend time,

ดิฉันเชื่อว่าเราจำเป็นต้องใช้เวลา อยู่ในธรรมชาติให้มากขึ้น

where there's trees and flowers and birds

อยู่ในสถานที่ที่มีทั้งต้นไม้ ดอกไม้ และนก

for our good psychological development.

ซึ่งดีกับพัฒนาการทางด้านจิตใจของเรา

And yet, there are hundreds and hundreds of children

แต่เด็กๆ จำนวนมากนับร้อยพัน ในประเทศที่พัฒนาแล้ว

in the developed world who never see nature,

ไม่เคยได้สัมผัสกับธรรมชาติ

because they're growing up in concrete

เพราะพวกเขาเติบโตมา โดยแวดล้อมด้วยคอนกรีต

and all they know is virtual reality,

และสิ่งที่รู้จักก็เป็นเพียง ความจริงเสมือน

with no opportunity to go and lie in the sun,

ไม่มีโอกาสได้สัมผัสกับไอแดด

or in the forest, with the dappled sun-specks

หรือป่าเขา ที่สามารถมองเห็นเงาใบไม้

coming down from the canopy above.

จากแสงที่ส่องลงมาผ่านร่มไม้

As I was traveling around the world, you know,

จากที่ดิฉันได้เดินทางมารอบโลก

I had to leave the forest -- that's where I love to be.

ดิฉันชอบการใช้ชีวิตในป่ามาก แต่จำเป็นต้องเดินทางออกมา

I had to leave these fascinating chimpanzees

ต้องจากฝูงชิมแปนซีที่น่าทึ่ง

for my students and field staff to continue studying

เพื่อนักศึกษาและคณะทำงาน ได้ดำเนินงานวิจัยต่อ

because, finding they dwindled from about two million

เพราะว่าจำนวนต้นไม้กว่า 2 ล้านต้น เมื่อ 100 กว่าปีที่แล้ว

100 years ago to about 150,000 now,

ลดจำนวนลงเหลือเพียง 1 แสน 5 หมื่นต้น ในตอนนี้

I knew I had to leave the forest to do what I could

ดิฉันจำเป็นต้องออกมาจากป่า เพื่อทำสิ่งที่สามารถทำได้

to raise awareness around the world.

คือการทำให้ทุกคนทั่วโลก ได้ตระหนักถึงปัญหา

And the more I talked about the chimpanzees' plight,

และยิ่งดิฉันพูดถึงชะตากรรมของเหล่าชิมแปนซี

the more I realized the fact that everything's interconnected,

ดิฉันยิ่งตระหนักถึงความจริงที่ว่า ทุกสิ่งนั้นเชื่อมโยงถึงกัน

and the problems of the developing world

และปัญหาที่ประเทศที่กำลังพัฒนาเผชิญอยู่

so often stem from the greed of the developed world,

ก็มักจะหยั่งรากมาจากความละโมบ ของประเทศที่พัฒนาแล้ว

and everything was joining together, and making -- not sense,

และเมื่อทุกสิ่งรุมเร้า ความเข้าใจก็ถูกบดบัง

hope lies in sense, you said -- it's making a nonsense.

และเมื่อเราไม่ตระหนักรู้ ความหวังก็กลายเป็นเรื่องไร้สาระ

How can we do it?

เราจะทำอย่างไรดี

Somebody said that yesterday.

มีคนถามคำถามนี้เมื่อวาน

And as I was traveling around, I kept meeting young people who'd lost hope.

จากที่ดิฉันได้เดินทางไปรอบโลก ดิฉันมักพบกับคนรุ่นใหม่ที่หมดหวัง

They were feeling despair,

พวกเขารู้สึกสิ้นหวัง

they were feeling, "Well, it doesn't matter what we do;

พวกเขารู้สึกว่า "ไม่ว่าเราจะทำอะไรก็ไม่สำคัญเลย

eat, drink and be merry, for tomorrow we die.

จะกินจะดื่มยังไง พรุ่งนี้เราก็ตายอยู่ดี

Everything is hopeless -- we're always being told so by the media."

เราหมดหวังกับทุกสิ่ง สื่อก็มักจะบอกกับเราเช่นนี้

And then I met some who were angry,

มีครั้งหนึ่งดิฉันพบกับคนที่โกรธเคือง

and anger that can turn to violence,

ความโกรธที่สามารถแปรเปลี่ยนเป็นความรุนแรง

and we're all familiar with that.

และเราก็เคยชินกับสถานการณ์เช่นนี้

And I have three little grandchildren,

ดิฉันมีหลานตัวเล็กๆ สามคน

and when some of these students would say to me

และเมื่อเด็กๆ โตขึ้น เรียนชั้นมัธยม หรือเข้ามหาวิทยาลัย

at high school or university, they'd say, "We're angry,"

พวกเขาคงพูดกับดิฉันว่า "พวกเราโกรธมาก"

or "We're filled with despair, because we feel

หรือ "พวกเราท้อแท้สิ้นหวัง เพราะเรารู้สึกว่า

you've compromised our future, and there's nothing we can do about it."

คุณได้รับรองอนาคตที่ดีให้กับเรา แต่เราก็ทำอะไรไม่ได้เลย"

And I looked in the eyes of my little grandchildren,

และเมื่อดิฉันมองเข้าไปในดวงตาของหลานๆ

and think how much we've harmed this planet since I was their age.

และคิดว่าเราได้ทำร้ายอะไรโลกไปแล้วบ้าง ตั้งแต่ยังอายุเท่าพวกเขา

I feel this deep shame, and that's why in 1991 in Tanzania,

ดิฉันรู้สึกละอายใจถึงที่สุด และนั่นเป็นเหตุผลที่ในปี ค.ศ. 1991

I started a program that's called Roots and Shoots.

ดิฉันเริ่มโครงการ Roots and Shoots (รากและต้นกล้า) ในแทนซาเนีย

There's little brochures all around outside,

มีการแจกใบปลิวใบน้อยๆ เต็มไปหมด

and if any of you have anything to do with children and care about their future,

และถ้าคุณห่วงใยอนาคตของเด็กๆ

I beg that you pick up that brochure.

ดิฉันขอร้องให้คุณหยิบใบปลิวนั้น

And Roots and Shoots is a program for hope.

เพราะ Roots and Shoots เป็นโครงการแห่งความหวัง

Roots make a firm foundation.

Roots หมายถึงรากฐานที่มั่นคง

Shoots seem tiny,

Shoots หมายถึงต้นกล้า ที่แม้จะดูเล็ก

but to reach the sun they can break through brick walls.

แต่ถ้าจะเติบใหญ่ ต้นกล้าจะต้องชูยอด เข้าหาแสง เป็นต้นที่แข็งแรง

See the brick walls as all the problems

สามารถทะลายกำแพงแห่งปัญหา

that we've inflicted on this planet.

ที่เราได้ก่อขึ้นบนดาวดวงนี้

Then, you see, it is a message of hope.

นี่แหละค่ะ คือข้อความแห่งความหวัง

Hundreds and thousands of young people around the world

เยาวชนนับร้อยนับพันทั่วโลก

can break through, and can make this a better world.

มีพลังในการเปลี่ยนแปลงโลกให้น่าอยู่มากขึ้น

And the most important message of Roots and Shoots

และสิ่งที่สำคัญที่สุดที่โครงการ Roots and Shoots บอกกับเรา

is that every single individual makes a difference.

คือการยืนยันว่า เราแต่ละคน สามารถสร้างการเปลี่ยนแปลงได้

Every individual has a role to play.

เราแต่ละคนมีบทบาทในการสร้างการเปลี่ยนแปลง

Every one of us impacts the world around us everyday,

สิ่งที่เราทำทุกวันล้วนส่งผลต่อโลก

and you scientists know that you can't actually --

และนักวิทยาศาสตร์อย่างพวกคุณย่อมรู้ดี

even if you stay in bed all day, you're breathing oxygen

แม้ว่าคุณจะนอนอยู่บนเตียงทั้งวัน คุณก็สูดเอาออกซิเจนเข้าไป

and giving out CO2, and probably going to the loo,

และปล่อยก๊าซคาร์บอกไดออกไซด์ออกมา และอาจรวมถึงการเข้าห้องน้ำขับถ่าย

and things like that --

สิ่งเหล่านี้แหละค่ะ

you're making a difference in the world.

เราต่างทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงบางอย่าง

So, the Roots and Shoots program

เพราะฉะนั้นโครงการ Roots and Shoots

involves youth in three kinds of projects.

จึงทำงานกับคนรุ่นใหม่ ทั้งหมดสามด้านด้วยกัน

And these are projects to make the world around them a better place.

แต่ละด้านมีจุดประสงค์เดียวกัน คือเพื่อทำให้สถาพแวดล้อมดีขึ้น

One project to show care and concern for your own human community.

การทำงานในด้านแรกคือการแสดงออก ถึงความตระหนักรู้ต่อชุมชนของตัวเอง

One for animals, including domestic animals -- and I have to say,

อีกด้านคือต่อสัตว์ต่างๆ ดิฉันต้องขอบอกว่า

I learned everything I know about animal behavior

ดิฉันเรียนรู้พฤติกรรมของสัตว์

even before I got to Gombe and the chimps from my dog, Rusty,

จากรัสตี้ สุนัขของดิฉัน ก่อนที่ดิฉันจะเดินทางไปยังกอมบี

who was my childhood companion.

เธอเป็นเพื่อนซี้ในวัยเด็กของดิฉันค่ะ

And the third kind of project: something for the local environment.

และด้านที่สามเกี่ยวข้องกับ สิ่งแวดล้อมในชุมชน

So what the kids do depends first of all, how old are they --

สิ่งที่เด็กๆ จะทำได้ ขึ้นอยู่กับอายุของพวกเขา

and we go now from pre-school right through university.

ตอนนี้เราเปิดรับผู้เข้าร่วมโครงการ ตั้งแต่ก่อนวัยเรียน จนถึงมหาวิทยาลัย

It's going to depend whether they're inner-city or rural.

และยังต้องคำนึงถึงลักษณะชุมชน ว่าอยู่ในเมือง หรือชานเมือง

It's going to depend if they're wealthy or impoverished.

ปัจจัยทางเศรษฐกิจ ว่ามีทุนทรัพย์เท่าไหร่

It's going to depend which part, say, of America they're in.

อาศัยอยู่บริเวณใดของประเทศ อย่างในอเมริกา

We're in every state now, and the problems in Florida

ตอนนี้โครงการของเรามีอยู่ในทุกรัฐ และปัญหาที่พบในรัฐฟอริดา

are different from the problems in New York.

ก็แตกต่างจากปัญหาที่พบ ในนครนิวยอร์ก

It's going to depend on which country they're in --

นอกจากนั้นยังต้องคำนึงว่าอยู่ในประเทศใด

and we're already in 60-plus countries, with about 5,000 active groups --

ขณะนี้มีการจัดโครงการในมากกว่า 60 ประเทศ มีกลุ่มนักเคลื่อนไหวกว่า 5 พันกลุ่ม

and there are groups all over the place that I keep hearing about

และดิฉันมักได้ข่าวอยู่เสมอๆ จากหลายสถานที่

that I've never even heard of, because the kids are taking the program

ที่ไม่คุ้นเคย ว่าเด็กๆ เข้าร่วมโครงการ ด้วยความสมัครใจ

and spreading it themselves.

และช่วยกันเผยแพร่โครงการ

Why?

ทำไมน่ะหรือคะ

Because they're buying into it,

เพราะว่าพวกเด็กๆ ชอบโครงการนี้มาก

and they're the ones who get to decide what they're going to do.

เด็กๆ สามารถตัดสินใจ ได้ด้วยตัวเองว่าจะทำอะไร

It isn't something that their parents tell them,

โดยพ่อแม่ไม่ได้บังคับ

or their teachers tell them.

หรือคุณครูบอกให้ทำ

That's effective, but if they decide themselves,

สิ่งนี้จะส่งผลดี เพราะถ้าเด็กๆ ได้ตัดสินใจเอง

"We want to clean this river

"พวกเราอยากทำให้แม่น้ำสะอาด

and put the fish back that used to be there.

และให้ปลากลับมาอยู่ในที่ที่มันเคยอยู่

We want to clear away the toxic soil

พวกเราอยากจะแก้ปัญหาดินที่ปนเปื้อน

from this area and have an organic garden.

ในบริเวณนี้และทำสวนชีวภาพ

We want to go and spend time with the old people

เราอยากไปใช้เวลาอยู่กับคุณปู่คุณย่า หรือคุณตาคุณยาย

and hear their stories and record their oral histories.

เพื่อฟังเรื่องราวในสมัยก่อน และอัดเสียงไว้

We want to go and work in a dog shelter.

เราอยากไปทำงานที่ศูนย์พักพิงสุนัข

We want to learn about animals. We want ... "

เราอยากเรียนรู้เกี่ยวกับพฤติกรรมของสัตว์

You know, it goes on and on, and this is very hopeful for me.

โครงการจะพัฒนาต่อยอดไปเรื่อยๆ และนี่ทำให้ดิฉันมีความหวัง

As I travel around the world 300 days a year,

ดิฉันเดินทางรอบโลกปีละกว่า 300 วัน

everywhere there's a group of Roots and Shoots of different ages.

โครงการ Roots and Shoots แต่ละที่ จะมีเด็กๆ จากหลายช่วงอายุ

Everywhere there are children with shining eyes saying,

ดิฉันจะเห็นเด็กๆ ที่มีแววตาเป็นประกาย

"Look at the difference we've made."

พูดขึ้นว่า "ดูการเปลี่ยนแปลงที่เราสร้างขึ้นสิ"

And now comes the technology into it,

และด้วยเทคโนโลยีที่เข้ามามีบทบาท

because with this new way of communicating electronically

เพราะเทคโนโลยีทางการสื่อสารนี้เอง

these kids can communicate with each other around the world.

ที่ช่วยให้เด็กๆ จากทุกมุมโลก สามารถติดต่อหากันได้

And if anyone is interested to help us, we've got so many ideas

ถ้าทุกท่านสนใจอยากช่วยเหลือ เรามีแนวคิดอยู่มากมายทีเดียว

but we need help -- we need help to create the right kind of system

แต่เราต้องการความช่วยเหลือ เราต้องการสร้างระบบที่มีประสิทธิภาพ

that will help these young people to communicate their excitement.

ที่ช่วยให้เด็กๆ สามารถ บรรยายความรู้สึกตื่นเต้น

But also -- and this is so important -- to communicate their despair,

และที่สำคัญคือการบอกเล่า ความผิดหวังที่พบเจอ

to say, "We've tried this and it doesn't work, and what shall we do?"

เช่น "พวกเราลองวิธีนี้แล้ว แต่ไม่ได้ผล เราจะทำอย่างไรดี"

And then, lo and behold, there's another group answering these kids

และทันใดนั้น เด็กๆ จากอีกกลุ่มหนึ่ง

who may be in America, or maybe this is a group in Israel,

อาจจะอยู่ในอเมริกา หรือเป็นกลุ่มในประเทศอิสราเอล

saying, "Yeah, you did it a little bit wrong. This is how you should do it."

ตอบกลับว่า "เธออาจจะทำตรงนี้ผิดนิดหน่อย ลองทำแบบนี้ดูนะ"

The philosophy is very simple.

ปรัชญาของเราเรียบง่ายมาก

We do not believe in violence.

เราไม่เชื่อในความรุนแรง

No violence, no bombs, no guns.

ไม่มีความรุนแรง ไม่มีระเบิด ไม่มีปืน

That's not the way to solve problems.

นั่นไม่ใช่หนทางในการแก้ไขปัญหา

Violence leads to violence, at least in my view.

ความรุนแรงย่อมทำให้เกิดความรุนแรง อย่างน้อยก็ในมุมมองของดิฉัน

So how do we solve?

แล้วเราจะทำอย่างไรดีคะ

The tools for solving the problems are knowledge and understanding.

เครื่องมือที่สำคัญที่สุดในการแก้ปัญหา คือความรู้และความเข้าใจ

Know the facts, but see how they fit in the big picture.

เรียนรู้ความจริง และนำไปใช้ในการแก้ปัญหาในภาพรวม

Hard work and persistence --don't give up --

การทำงานหนัก และความอดทน อย่ายอมแพ้ค่ะ

and love and compassion leading to respect for all life.

ความรักและความเมตตา ย่อมนำไปสู่การเคารพในชีวิตของสรรพสิ่ง

How many more minutes? Two, one?

เหลือเวลาอีกกี่นาทีคะ สอง---หนึ่ง

Chris Anderson: One -- one to two.

คริส แอนเดอร์สัน: หนึ่ง---หนึ่งถึงสองครับ

Jane Goodall: Two, two, I'm going to take two.

เจน กู๊ดดอล์ล: สองหรือคะ สอง ดิฉันขอสองนะคะ

(Laughter)

(เสียงหัวเราะ)

Are you going to come and drag me off?

คุณคงไม่มาลากดิฉันลงไปใช่ไหมคะ

(Laughter)

(เสียงหัวเราะ)

Anyway -- so basically, Roots and Shoots

เพราะฉะนั้น โดยสรุปแล้ว โครงการ Roots and Shoots

is beginning to change young people's lives.

เป็นจุดเริ่มต้นของการเปลี่ยนแปลง ชีวิตของเยาวชนรุ่นใหม่

It's what I'm devoting most of my energy to.

เป็นสิ่งที่ดิฉันทุ่มเทพลังกายและใจ ให้มากที่สุด

And I believe that a group like this can have a very major impact,

และดิฉันเชื่อว่ากลุ่มคนเหล่านี้ จะสร้างการเปลี่ยนแปลงที่ยิ่งใหญ่ได้

not just because you can share technology with us,

ไม่ใช่เพียงเพราะเรามีเทคโนโลยีช่วยเหลือ

but because so many of you have children.

แต่เพราะทุกท่านต่างก็มีบุตรหลาน

And if you take this program out, and give it to your children,

และถ้าทุกท่านนำโครงการนี้ไปบอกกับเด็กๆ

they have such a good opportunity to go out and do good,

เด็กๆ ก็จะมีโอกาสที่จะออกไปทำสิ่งดีๆ

because they've got parents like you.

เพราะพวกเขามีพ่อแม่แบบพวกคุณ

And it's been so clear how much you all care

และก็เป็นที่ประจักษ์ว่า ทุกท่านห่วงใย

about trying to make this world a better place.

ที่จะทำให้โลกนี้น่าอยู่มากขึ้น

It's very encouraging.

เราเริ่มมีความหวังสำหรับอนาคต

But the kids do ask me --

แต่เด็กๆ ก็เคยถามดิฉัน

and this won't take more than two minutes, I promise --

ไม่เกินสองนาทีแน่นอนค่ะ ดิฉันสัญญา

the kids say, "Dr. Jane, do you really have hope for the future?

เด็กๆ ถามว่า "ดร.เจนยังมีความหวัง สำหรับอนาคตจริงๆ หรือเปล่าคะ

You travel, you see all these horrible things happening."

แม้จะเห็นสิ่งเลวร้ายต่างๆ มามากมายทั่วโลก"

Firstly, the human brain -- I don't need to say anything about that.

ประการแรก มันสมองของมนุษย์ ที่เราไม่จำเป็นต้องอธิบายให้มากความ

Now that we know what the problems are around the world,

เราต่างรู้ว่าปัญหาทั่วโลกมีอะไรบ้าง

human brains like yours are rising to solve those problems.

และมันสมองอย่างพวกคุณ ก็เป็นกุญแจในการแก้ไขปัญหาเหล่านั้น

And we've talked a lot about that.

และเราก็ได้อภิปรายกันไปมากแล้ว

Secondly, the resilience of nature.

ประการที่สองคือ การทำให้ธรรมชาติ กลับคืนสู่สภาวะปกติ

We can destroy a river,

แม้เราจะทำลายแม่น้ำจนเสื่อมโทรม

and we can bring it back to life.

แต่เราก็สามารถฟื้นฟูแหล่งน้ำได้

We can see a whole area desolated,

แม้เราจะเห็นสภาพผืนดินที่รกร้าง

and it can be brought back to bloom again, with time or a little help.

แต่เราก็สามารถทำให้กลับมาอุดมสมบูรณ์ ด้วยเวลาและความร่วมมือ

And thirdly, the last speaker talked about -- or the speaker before last,

และประการที่สาม ก็เป็นสิ่งที่ผู้พูด ท่านที่แล้ว หรือก่อนหน้านั้นกล่าวถึง

talked about the indomitable human spirit.

นั่นก็คือ แรงใจที่ไม่ย่อท้อของเรา

We are surrounded by the most amazing people

เราห้อมล้อมไปด้วยผู้คนที่น่าทึ่ง

who do things that seem to be absolutely impossible.

ที่ทำสิ่งต่างๆ ที่ดูแทบจะเป็นไปไม่ได้

Nelson Mandela -- I take a little piece of limestone

เนลสัน แมนเดลา ดิฉันเก็บหินปูนก้อนนี้

from Robben Island Prison, where he labored for 27 years,

มาจากคุกที่เกาะร็อบเบน ที่เขาถูกคุมขังอยู่นานกว่า 27 ปี

and came out with so little bitterness, he could lead his people

และออกมาด้วยความขมขื่นเพียงเล็กน้อย เขาสามารถนำประชาชนเคลื่อนไหว

from the horror of apartheid without a bloodbath.

ต่อต้านการแบ่งแยกสีผิว โดยปราศจากการนองเลือด

Even after the 11th of September -- and I was in New York

หรือแม้แต่หลังเหตุวินาศกรรม 11 กันยายน ตอนนั้นดิฉันอยู่ที่นครนิวยอร์ก

and I felt the fear -- nevertheless, there was so much human courage,

ดิฉันรู้สึกถึงความหวาดหวั่น แต่ก็สัมผัสได้ถึงความกล้าหาญของผู้คน

so much love and so much compassion.

ทั้งความรักและความอาทร

And then as I went around the country after that and felt the fear --

และเมื่อดิฉันเดินทางไปยังหลายๆ สถานที่ ดิฉันสัมผัสได้ถึงความหวาดกลัว

the fear that was leading to people feeling

ที่ทำให้รู้สึกว่าการดูแลสิ่งแวดล้อม

they couldn't worry about the environment any more,

กลายเป็นสิ่งที่ไม่สำคัญไปเสียแล้ว

in case they seemed not to be patriotic --

และเมื่อเป็นเช่นนั้น

and I was trying to encourage them,

ดิฉันจึงได้พยายามให้กำลังใจพวกเขา

somebody came up with a little quotation from Mahatma Gandhi,

มีบางคนเคยพูดถึงวลีของมหาตมะ คานธี

"If you look back through human history,

"ถ้าเธอมองย้อนกลับไป ยังประวัติศาสตร์ของมนุษย์

you see that every evil regime has been overcome by good."

ความชั่วร้ายของระบอบอันอำมหิต ย่อมพ่ายต่อความดี

And just after that a woman brought me this little bell,

จากนั้นก็มีหญิงคนหนึ่ง มอบกระดิ่งลูกเล็กๆ นี้ให้กับดิฉัน

and I want to end on this note.

และดิฉันขอจบการสนทนา

She said, "If you're talking about hope and peace, ring this.

เธอพูดว่า "เมื่อใดที่คุณพูดถึงความหวัง และสันติ ขอให้สั่นกระดิ่งนี้"

(เสียงกระดิ่ง)

This bell is made from metal from a defused landmine,

กระดิ่งลูกนี้ทำมาจากเศษกับระเบิด

from the killing fields of Pol Pot --

ในทุ่งสังหารของพอลพต

one of the most evil regimes in human history --

หนึ่งในผู้นำระบอบที่โหดเหี้ยมที่สุด ในประวัติศาสตร์มนุษยชาติ

where people are now beginning to put their lives back together

ที่ซึ่งตอนนี้ผู้คนกลับมา ตั้งรกรากกันอีกครั้ง

after the regime has crumbled.

หลังจากการล่มสลายของระบอบอำมหิต

So, yes, there is hope, and where is the hope?

ใช่ค่ะ ความหวังยังมีอยู่ และมันอยู่ที่ไหนกัน

Is it out there with the politicians?

ความหวังอยู่ที่นักการเมือง ข้างนอกอย่างนั้นหรือ

It's in our hands.

ความหวังอยู่ในมือของเราค่ะ

It's in your hands and my hands

ในมือของทุกท่าน และในมือของดิฉัน

and those of our children.

และในมือของลูกหลานของเรา

It's really up to us.

ทุกอย่างขึ้นอยู่กับเราค่ะ

We're the ones who can make a difference.

พวกเราคือคนที่สร้างความเปลี่ยนแปลงได้

If we lead lives where we consciously leave

ถ้าเราดำเนินชีวิตอย่างตระหนักรู้

the lightest possible ecological footprints,

ลดจำนวนรอยเท้านิเวศน์ให้เหลือน้อยที่สุด

if we buy the things that are ethical for us to buy

ถ้าเราซื้อหาสิ่งที่ดีต่อโลก

and don't buy the things that are not,

และไม่ซื้อสินค้าสิ่งที่เป็นภัยต่อธรรมชาติ

we can change the world overnight.

เราก็จะสามารถเปลี่ยนแปลงโลก ได้เพียงชั่วข้ามคืน

Thank you.

ขอบคุณค่ะ