What separates us from chimpanzees? | Jane Goodall

جین گودآل درباره اینکه چه چیزی ما و میمون‌ها رو از همیدگه جدا میکند بحث میکنه

Translator: Bidel Akbari Reviewer: soheila Jafari

Good morning everyone. First of all, it's been fantastic

صبح همگی بخیر. اول از همه حس میکنم که در طول چند روز گذشته که اینجا بودم خیلی عالی و خارق‌العاده بود.

being here over these past few days.

صبح همگی بخیر. اول از همه حس میکنم که در طول چند روز گذشته که اینجا بودم خیلی عالی و خارق‌العاده بود.

And secondly, I feel it's a great honor to kind of wind up

و دوم اینکه، حس میکنم افتخار خیلی بزرگیه که یه جورایی این دور هم جمع شدن استثنایی

this extraordinary gathering of people,

و دوم اینکه، حس میکنم افتخار خیلی بزرگیه که یه جورایی این دور هم جمع شدن استثنایی

these amazing talks that we've had.

و این سخنرانی‌های متحیر کننده که داشتیم رو به پایان برسونیم.

I feel that I've fitted in, in many ways,

من حس میکنم بعضی از چیزهایی که امروز شنیدم از لحاظ زیادی برام مفید بود.

to some of the things that I've heard.

من حس میکنم بعضی از چیزهایی که امروز شنیدم از لحاظ زیادی برام مفید بود.

I came directly here

من مستقیم از جنگل‌های گرمسیر و پرباران اکوادور به اینجا اومدم،

from the deep, deep tropical rainforest in Ecuador,

من مستقیم از جنگل‌های گرمسیر و پرباران اکوادور به اینجا اومدم،

where I was out -- you could only get there by a plane --

جایی که فقط میشه با هواپیما رفت -- اونجا من با مردم بومی با نقاشی روی صورتشون

with indigenous people with paint on their faces

جایی که فقط میشه با هواپیما رفت -- اونجا من با مردم بومی با نقاشی روی صورتشون

and parrot feathers on their headdresses,

و پرهای طوطی روی موهاشون بودم.

where these people are fighting to try and keep the oil companies,

جایی که مردم برای ممانعت از ورود شرکتهای نفتی ودور نگه داشتن جاده‌ها از جنگلهایشان، در مبارزه اند.

and keep the roads, out of their forests.

جایی که مردم برای ممانعت از ورود شرکتهای نفتی ودور نگه داشتن جاده‌ها از جنگلهایشان، در مبارزه اند.

They're fighting to develop their own way of living within the forest

آنها برای توسعه شیوه زندگی خودشان در جنگل، در دنیایی که پاکه، دنیایی که آلوده نشده، مبارزه میکنند.

in a world that's clean, a world that isn't contaminated,

آنها برای توسعه شیوه زندگی خودشان در جنگل، در دنیایی که پاکه، دنیایی که آلوده نشده، مبارزه میکنند.

a world that isn't polluted.

دنیایی که آلوده نیست.

And what was so amazing to me, and what fits right in

و چیزی که خیلی برای من جالب بود، و چیزی که کاملا با چیزهایی که

with what we're all talking about here at TED,

اینجا در TED راجع بهشون صحبت میکنیم سازگاری داره،

is that there, right in the middle of this rainforest,

اینه که، دقیقا وسط این جنگل‌های پرباران،

was some solar panels -- the first in that part of Ecuador --

پنل‌های انرژی خورشیدی وجود داشت -- برای اولین بار در آن بخش از اکوادور --

and that was mainly to bring water up by pump

و اونها بیشتر برای بالا آوردن آب با پمپ بکار میرفتن

so that the women wouldn't have to go down.

که زنها مجبور نباشن برای آوردن آب به پایین برن.

The water was cleaned, but because they got a lot of batteries,

آب تصفیه میشد، ولی چون اونها باتری‌های زیادی داشتن، میتونستن الکتریسیته زیادی ذخیره کنن.

they were able to store a lot of electricity.

آب تصفیه میشد، ولی چون اونها باتری‌های زیادی داشتن، میتونستن الکتریسیته زیادی ذخیره کنن.

So every house -- and there were, I think, eight houses

بنابراین همه خونه‌ها -- و فکر میکنم هشت خونه در اون جامعه کوچک بود -- میتونستن روشنایی داشته باشن

in this little community -- could have light

بنابراین همه خونه‌ها -- و فکر میکنم هشت خونه در اون جامعه کوچک بود -- میتونستن روشنایی داشته باشن

for, I think it was about half an hour each evening.

فکر میکنم عصرها، برای نیم ساعت.

And there is the Chief, in all his regal finery, with a laptop computer.

و رئیسشون هم، با زیورآلات شاهانه، با یه لپ تاپ کار میکرد.

(Laughter)

(خنده حاضرین)

And this man, he has been outside, but he's gone back,

این مرد، بیرون از اونجا بوده، ولی برگشته،

and he was saying, "You know, we have suddenly jumped into

میگفت، "میدونی، ما یه دفعه به یه دوره جدیدی وارد شدیم، ما 50سال پیش از سفیدپوست‌ها بی خبر بودیم،

a whole new era, and we didn't even know about the white man

میگفت، "میدونی، ما یه دفعه به یه دوره جدیدی وارد شدیم، ما 50سال پیش از سفیدپوست‌ها بی خبر بودیم،

50 years ago, and now here we are with laptop computers,

و حالا یه لپ تاپ داریم، و چیزهایی هست که میخوایم از دنیای مدرن یاد بگیریم.

and there are some things we want to learn from the modern world.

و حالا یه لپ تاپ داریم، و چیزهایی هست که میخوایم از دنیای مدرن یاد بگیریم.

We want to know about health care.

ما میخوایم درباره مراقبت‌های پزشکی بدونیم.

We want to know about what other people do -- we're interested in it.

ما میخوایم درباره کارهایی که دیگران میکنن بدونیم -- ما بهشون علاقمندیم.

And we want to learn other languages.

و ما میخوایم زبان‌های دیگه رو یاد بگیریم.

We want to know English and French and perhaps Chinese,

ما میخوایم انگلیسی و فرانسوی و شاید چینی یاد بگیریم،

and we're good at languages."

و ما در زبان یاد گرفتم با استعدادیم."

So there he is with his little laptop computer,

حالا اون با لپ تاپ کوچیکش اونجا نشسته،

but fighting against the might of the pressures --

ولی داره با نیروی عظیم و فشارهایی که به سمتشون میاد مبارزه میکنه --

because of the debt, the foreign debt of Ecuador --

بخاطر قرض خارجی که اکوادور داره --

fighting the pressure of World Bank, IMF, and of course

با فشارهای بانک جهانی، سازمان پول جهانی

the people who want to exploit the forests and take out the oil.

و البته آدم‌هایی که میخوان جنگل‌ها رو برای بیرون کشیدن نفت خراب کنن مبارزه میکنه.

And so, coming directly from there to here.

بنابراین، مستقیم از اونجا به اینجا اومدم.

But, of course, my real field of expertise

ولی، البته، حوزه واقعی تخصص من در فرهنگ و تمدن دیگری قرار داره --

lies in an even different kind of civilization --

ولی، البته، حوزه واقعی تخصص من در فرهنگ و تمدن دیگری قرار داره --

I can't really call it a civilization.

من واقعا نمیتونم اون رو تمدن بنامم.

A different way of life, a different being.

نوع دیگه‌ای از زندگی، نوع دیگه‌ای از بودن.

We've talked earlier -- this wonderful talk by Wade Davis

ما قبل تر راجع به -- سخنرانی شگفت انگیز وید دیویس درباره فرهنگ‌های متفاوت مردم دنیا -- صحبت کردیم --

about the different cultures of the humans around the world --

ما قبل تر راجع به -- سخنرانی شگفت انگیز وید دیویس درباره فرهنگ‌های متفاوت مردم دنیا -- صحبت کردیم --

but the world is not composed only of human beings;

ولی دنیا فقط از انسان‌ها تشکیل نشده،

there are also other animal beings.

حیوانات دیگری هم وجود دارند.

And I propose to bring into this TED conference,

و من پیشنهاد میکنم که صدای قلمرو حیوانات

as I always do around the world, the voice of the animal kingdom.

رو به این کنفرانس TED بیاوریم، همونطور که من در سرتاسر دنیا اینکار رو میکنم.

Too often we just see a few slides, or a bit of film,

معمولا ما چندتا اسلاید، یا تکه‌ای از یک فیلم رو میبینیم،

but these beings have voices that mean something.

ولی این موجودات صداهایی دارند که معنی خاصی دارن.

And so, I want to give you a greeting,

بنابراین، من میخوام بصورت یک شامپانزه در جنگل‌های تانزانیا به شما خوشامد گویی کنم --

as from a chimpanzee in the forests of Tanzania --

بنابراین، من میخوام بصورت یک شامپانزه در جنگل‌های تانزانیا به شما خوشامد گویی کنم --

Ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh!

اووه، اووه ... اووه!

(Applause)

(تشویق حاضرین)

I've been studying chimpanzees in Tanzania since 1960.

من دارم شامپانزه‌ها رو از سال 1960 در تانزانیا مطالعه میکنم.

During that time, there have been modern technologies

در طول این دوران تکنولوژی‌های مدرنی بوجود اومدن

that have really transformed the way

که واقعا روش‌هایی که بیولوژیست‌ها کارهاشون رو انجام میدن رو تغییر دادن.

that field biologists do their work.

که واقعا روش‌هایی که بیولوژیست‌ها کارهاشون رو انجام میدن رو تغییر دادن.

For example, for the first time, a few years ago,

برای مثال، برای اولین بار، چند سال پیش،

by simply collecting little fecal samples

با جمع آوری مقدار کمی نمونه‌های مدفوع

we were able to have them analyzed -- to have DNA profiling done --

ما تونستیم اونها رو -- برای بدست آوردن پروفایل DNA -- آنالیز و بررسی کنیم

so for the first time, we actually know which male chimps

خب برای اولین بار، ما عملا متوجه شدیم کدوم شامپانزه نر پدر کدوم بچه است.

are the fathers of each individual infant.

خب برای اولین بار، ما عملا متوجه شدیم کدوم شامپانزه نر پدر کدوم بچه است.

Because the chimps have a very promiscuous mating society.

چون شامپانزه‌ها جامعه خیلی بی قید و بندی از نظر مسائل جنسی دارن.

So this opens up a whole new avenue of research.

بنابراین این اتفاق باعث میشه راه کاملا جدیدی در رابطه با تحقیق باز بشه.

And we use GSI -- geographic whatever it is, GSI --

و ما داریم از GSI -- یه چیز جغرافیایی، GSI --

to determine the range of the chimps.

برای مشخص کردن محدوده شامپانزه‌ها استفاده میکنیم.

And we're using -- you can see that I'm not really into this kind of stuff --

-- میبینید که من خیلی به این وسیله‌ها وارد نیستم --

but we're using satellite imagery

ولی داریم از تصویر برداری ماهواره‌ای استفاده میکنیم

to look at the deforestation in the area.

که نگاهی به جنگل زدایی‌ها در این منطقه داشته باشیم.

And of course, there's developments in infrared,

و البته، پیشرفت‌هایی در زمینه مادون قرمز بوده،

so you can watch animals at night,

که میشه حیوانات رو در شب مشاهده کرد،

and equipment for recording by video,

و تجهیزات تصویربرداری ویدویی، و نوارهای ضبط دارن سبکتر و بهتر میشن.

and tape recording is getting lighter and better.

و تجهیزات تصویربرداری ویدویی، و نوارهای ضبط دارن سبکتر و بهتر میشن.

So in many, many ways, we can do things today

خب در خیلی موارد، امروزه کارهایی میتونیم انجام بدیم که نمیتونستیم در سال 1960 بکنیم.

that we couldn't do when I began in 1960.

خب در خیلی موارد، امروزه کارهایی میتونیم انجام بدیم که نمیتونستیم در سال 1960 بکنیم.

Especially when chimpanzees, and other animals

مخصوصا وقتی شامپانزه‌ها و دیگر حیوانات با مغز بزرگ در اسارت مورد مطالعه قرار میگیرند،

with large brains, are studied in captivity,

مخصوصا وقتی شامپانزه‌ها و دیگر حیوانات با مغز بزرگ در اسارت مورد مطالعه قرار میگیرند،

modern technology is helping us to search

تکنولوژی مدرن به ما در جستجو کردن برای سطوح بالای شناخت در بعضی از این حیوانات غیر انسانی کمک میکنه.

for the upper levels of cognition in some of these non-human animals.

تکنولوژی مدرن به ما در جستجو کردن برای سطوح بالای شناخت در بعضی از این حیوانات غیر انسانی کمک میکنه.

So that we know today, they're capable of performances

خب ما امروزه میدونیم، اونها میتونن کارهایی رو انجام بدن که زمانی که من شروع کردم نشدنی به نظر میرسیدن.

that would have been thought absolutely impossible

خب ما امروزه میدونیم، اونها میتونن کارهایی رو انجام بدن که زمانی که من شروع کردم نشدنی به نظر میرسیدن.

by science when I began.

خب ما امروزه میدونیم، اونها میتونن کارهایی رو انجام بدن که زمانی که من شروع کردم نشدنی به نظر میرسیدن.

I think the chimpanzee in captivity who is the most skilled

من فکر میکنم متخصص ترین شامپانزه از نظر کارایی بر اساس هوش و ذکاوت

in intellectual performance is one called Ai in Japan --

اونیه که اسم "آیAi " است در ژاپن-- اسمش به معنی عشق --

her name means love --

اونیه به اسم Ai در ژاپن-- اسمش به معنی عشق --

and she has a wonderfully sensitive partner working with her.

و اون یک همراه خیلی حساس و احساساتی داره که باهاش کار میکنه.

She loves her computer --

اون عاشق کامپیوترشه --

she'll leave her big group, and her running water,

اون گروه بزرگ دوستاش، آب بازی، درخت‌ها و همه چیز رو رها میکنه.

and her trees and everything.

اون گروه بزرگ دوستاش، آب بازی، درخت‌ها و همه چیز رو رها میکنه.

And she'll come in to sit at this computer --

و میاد پای این کامپیوتر میشینه --

it's like a video game for a kid; she's hooked.

مثل یه بازی ویدئویی برای یه بچه‌اس، اون مجذوبش شده.

She's 28, by the way, and she does things with her computer screen

راستی اون 28 سالشه، و اون کارهایی با صفحه کامپیوترش و صفحه لمسی‌اش می کنه که از بیشتر انسانها سریعتر این کارها رو انجام میده.

and a touch pad that she can do faster than most humans.

راستی اون 28 سالشه، و اون کارهایی با صفحه کامپیوترش و صفحه لمسی‌اش می کنه که از بیشتر انسانها سریعتر این کارها رو انجام میده.

She does very complex tasks, and I haven't got time to go into them,

اون کارهای خیلی پیچیده‌ای انجام میده، من وقت نکردم برم پیششون،

but the amazing thing about this female is

ولی چیز جالبی که این خانم داره اینه که اون دوست نداره اشتباه کنه.

she doesn't like making mistakes.

ولی چیز جالبی که این خانم داره اینه که اون دوست نداره اشتباه کنه.

If she has a bad run, and her score isn't good,

وقتی بد بازی میکنه، و نتیجه خوبی از بازیش نمیگیره،

she'll come and reach up and tap on the glass --

میاد و دستشو بالا میاره و به شیشه میزنه --

because she can't see the experimenter --

چون نمیتونه آزمونگر رو ببینه --

which is asking to have another go.

یعنی که یه دور دیگه میخواد بازی کنه.

And her concentration -- she's already concentrated hard

و میخواد تمرکز کنه -- اون پیش از این 20 دقیقه تمرکز کرده بوده، و الان دوباره میخواد از اول اینکار رو بکنه،

for 20 minutes or so, and now she wants to do it all over again,

و میخواد تمرکز کنه -- اون پیش از این 20 دقیقه تمرکز کرده بوده، و الان دوباره میخواد از اول اینکار رو بکنه،

just for the satisfaction of having done it better.

فقط برای خشنود شدن از اینکه ایندفعه بهتر انجامش بده.

And the food is not important -- she does get a tiny reward,

و غذا مهم نیست -- اون یه پاداش خیلی کوچکی میگیره،

like one raisin for a correct response --

مثل یه کشمش به ازای هر جواب درست --

but she will do it for nothing, if you tell her beforehand.

ولی حاضره بدون پاداش هم اینکار رو بکنه، اگراز قبل بهش بگی.

So here we are, a chimpanzee using a computer.

خب حالا ما یه شامپانزه داریم که داره با کامپیوتر کار میکنه.

Chimpanzees, gorillas, orangutans also learn human sign language.

شامپانزه‌ها، گوریل‌ها، اورانگوتان‌ها همچنین زبان نشانه انسان‌ها رو یاد میگیرن.

But the point is that when I was first in Gombe in 1960 --

ولی نکته اینجاست که وقتی من اولین بار سال 1960 در گومبه بودم --

I remember so well, so vividly, as though it was yesterday --

خیلی خوب یادم میاد، خیلی واضح، انگار دیروز بود --

the first time, when I was going through the vegetation,

اولین بار، وقتی من داشتم از بین گیاهان و بوته‌ها رد میشدم،

the chimpanzees were still running away from me, for the most part,

بیشتر شامپانزه‌ها داشتن هنوز از من فرار میکردن،

although some were a little bit acclimatized --

هرچند بعضی‌هاشون داشتن عادت میکردن --

and I saw this dark shape, hunched over a termite mound,

و من این شکل تاریک رو دیدم، که روی یه تپه ساخته شده توسط موریانه‌ها قوز کرده بود،

and I peered with my binoculars.

و من دوربین دو چشمی ام رو بیرون آوردم.

It was, fortunately, one adult male whom I'd named David Greybeard --

اون خوشبختانه، یک نر بالغ بود که من اسمش رو دیوید گریبرد گذاشتم --

and by the way, science at that time was telling me that I shouldn't name the chimps;

و راستی علم اون روز میگفت نباید شامپانزه‌ها رو اسم گذاری کرد، اونها باید عددگذاری بشن، که علمی تره.

they should all have numbers; that was more scientific.

و راستی علم اون روز میگفت نباید شامپانزه‌ها رو اسم گذاری کرد، اونها باید عددگذاری بشن، که علمی تره.

Anyway, David Greybeard -- and I saw that

بهرحال، دیوید گریبرد -- و من دیدم که اون داره قطعه‌هایی از سبزه‌ها رو برمیداره

he was picking little pieces of grass and using them

بهرحال، دیوید گریبرد -- و من دیدم که اون داره قطعه‌هایی از سبزه‌ها رو برمیداره

to fish termites from their underground nest.

و از اونها برای گرفتن موریانه‌ها که در آشیانه زیرین قرار داشتند استفاده میکنه.

And not only that -- he would sometimes pick a leafy twig

و نه فقط این -- بعضی وقتا هم یک شاخه پر برگ رو برمیداره و برگ‌هاش رو میکنه.

and strip the leaves --

و نه فقط این -- بعضی وقتا هم یک شاخه پر برگ رو برمیداره و برگ‌هاش رو میکنه.

modifying an object to make it suitable for a specific purpose --

تغییر یک چیز برای تبدیل اون به چیزی که اون رو برای رسیدن به مقصود خاصی سازگار میکنه --

the beginning of tool-making.

شروع ساختن ابزار.

The reason this was so exciting and such a breakthrough

دلیل اینکه این خیلی مهیج بود و یک پیشرفت علمی حساب میشد این بود که

is at that time, it was thought that humans,

در اون موقع فکر میکردن که فقط انسانها هستن که ابزار ساختند و از ابزار استفاده کردن.

and only humans, used and made tools.

در اون موقع فکر میکردن که فقط انسانها هستن که ابزار ساختند و از ابزار استفاده کردن.

When I was at school, we were defined as man, the toolmaker.

وقتی من مدرسه میرفتم، ما به عنوان انسان، سازنده ابزار شناخته میشدیم.

So that when Louis Leakey, my mentor, heard this news,

بنابراین وقتی لوئیس لیکی، مربی من، این خبر رو شنید،

he said, "Ah, we must now redefine 'man,' redefine 'tool,'

گفت، "اه، حالا باید انسان و ابزار رو از اول تعریف کنیم یا شامپانزه‌ها رو به عنوان انسان بپذیریم."

or accept chimpanzees as humans."

گفت، "اه، حالا باید انسان، ابزار رو از اول تعریف کنیم یا شامپانزه‌ها رو به عنوان انسان بپذیریم."

(Laughter)

(خنده حاضرین)

We now know that at Gombe alone, there are nine different ways

حالا ما میدونیم که فقط در گومبه، نه روش جداگانه از هم وجود داره

in which chimpanzees use different objects for different purposes.

که شامپانزه‌ها اشیاء جداگانه‌ای رو برای اهداف جداگانه استفاده میکنند.

Moreover, we know that in different parts of Africa,

بیشتر از این، ما میدونیم که در قسمت‌های مختلف آفریقا، هر کجا که شامپانزه‌ها مورد مطالعه قرار گرفتن،

wherever chimps have been studied,

بیشتر از این، ما میدونیم که در قسمت‌های مختلف آفریقا، هر کجا که شامپانزه‌ها مورد مطالعه قرار گرفتن،

there are completely different tool-using behaviors.

کاملا رفتارهای جداگانه‌ای در استفاده از ابزارها وجود داره.

And because it seems that these patterns are passed

و چون به نظر میرسه که این الگوها از نسلی به نسل دیگه، از طریق مشاهده،

from one generation to the next, through observation,

و چون به نظر میرسه که این الگوها از نسلی به نسل دیگه، از طریق مشاهده،

imitation and practice -- that is a definition of human culture.

تقلید و تمرین، منتقل شده‌اند -- این تعریفی از فرهنگ انسانی است.

What we find is that over these 40-odd years

چیزی که ما در طول این 40 سالی که من و دیگران که به بررسی شامپانزه‌ها

that I and others have been studying chimpanzees

چیزی که ما در طول این 40 سالی که من و دیگران که به بررسی شامپانزه‌ها

and the other great apes, and, as I say, other mammals

و میمونهای بزرگ دیگر، و اونطور که من میگم، پستانداران دیگر با مغزها و سیستم‌های اجتماعی پیچیده پیدا کردیم

with complex brains and social systems,

و میمونهای بزرگ دیگر، و اونطور که من میگم، پستانداران دیگر با مغزها و سیستم‌های اجتماعی پیچیده پیدا کردیم

we have found that after all, there isn't a sharp line

ما متوجه شدیم از همه اینها گذشته، خط مشخصی که انسانها رو از دیگر حیوانات جدا کنه وجود نداره.

dividing humans from the rest of the animal kingdom.

ما متوجه شدیم از همه اینها گذشته، خط مشخصی که انسانها رو از دیگر حیوانات جدا کنه وجود نداره.

It's a very wuzzy line.

این خطی بسیار باریکه.

It's getting wuzzier all the time as we find animals doing things

و این خط خیلی باریکتر میشه هروقت ما میبینیم حیوانات کارهایی رو انجام میدن که ما از سر خودخواهی فکر میکردیم فقط مخصوص انسانهاست.

that we, in our arrogance, used to think was just human.

و این خط خیلی باریکتر میشه هروقت ما میبینیم حیوانات کارهایی رو انجام میدن که ما از سر خودخواهی فکر میکردیم فقط مخصوص انسانهاست.

The chimps -- there's no time to discuss their fascinating lives --

شامپانزه‌ها -- وقت نداریم که راجع به زندگی جالبشون بحث کنیم --

but they have this long childhood, five years

ولی اونها زمان کودکی بلندی دارن، پنج سال مکیدن و خوابیدن با مادرشون،

of suckling and sleeping with the mother,

ولی اونها زمان کودکی بلندی دارن، پنج سال مکیدن و خوابیدن با مادرشون،

and then another three, four or five years

بعدش سه، چهار، یا پنج سال دیگه که از نظر احساسی بهش وابسته هستن، حتی وقتی که بچه بعدی متولد میشه.

of emotional dependence on her, even when the next child is born.

بعدش سه، چهار، یا پنج سال دیگه که از نظر احساسی بهش وابسته هستن، حتی وقتی که بچه بعدی متولد میشه.

The importance of learning in that time, when behavior is flexible --

اهمیت یادگیری در اون زمان، وقتی که رفتارشون انعطاف پذیره --

and there's an awful lot to learn in chimpanzee society.

و چیزهای خیلی زیادی برای یادگرفتن از اجتماع شامپانزه‌ها هست.

The long-term affectionate supportive bonds

رابطه گرم و صمیمی و قابل اتکاء دراز مدتی که در طول این دوره طولانی کودکی با مادر،

that develop throughout this long childhood with the mother,

رابطه گرم و صمیمی و قابل اتکاء دراز مدتی که در طول این دوره طولانی کودکی با مادر،

with the brothers and sisters,

و برادرها و خواهرها بوجود میاد،

and which can last through a lifetime,

که میتونه در طول یک عمر باقی بمونه، میتونه تا 60 سال طول بکشه.

which may be up to 60 years.

که میتونه در طول یک عمر باقی بمونه، میتونه تا 60 سال طول بکشه.

They can actually live longer than 60 in captivity,

اونها در واقع میتونن بیشتر از 60 سال در اسارت زنده بمونن،

so we've only done 40 years in the wild so far.

بنابراین ما فقط 40 سال تحقیق در حیات وحش انجام دادیم.

And we find chimps are capable of true compassion and altruism.

و ما متوجه شدیم که شامپانزه‌ها قابلیت دلسوزی و از خود گذشتگی دارن.

We find in their non-verbal communication -- this is very rich --

ما در ارتباط برقرار کردن غیر گفتاری اونها -- که خیلی هم غنی یه --

they have a lot of sounds, which they use in different circumstances,

می بینیم که اونها صداهای خیلی زیادی دارند، که در مواقع مختلفی ازشون استفاده میکنن،

but they also use touch, posture, gesture,

ولی همچنین اونها لمس کردن، فیگور گرفتن، ژشت گرفتن هم دارن،

and what do they do?

اونا چیکار میکنن؟

They kiss; they embrace; they hold hands.

می بوسند، در آغوش میکشن، دست به دست همدیگه میدن.

They pat one another on the back; they swagger; they shake their fist --

اونها با دست به پشت همدیگه میزنن، به همدیگه فخر میفروشن، دست همیدگه رو میفشارن --

the kind of things that we do,

مثل کاری که ما میکنیم --

and they do them in the same kind of context.

و اونها این کارها رو در موقعیت و زمینه مشابهی مثل ما انجام میدن.

They have very sophisticated cooperation.

اونها همکاری خیلی پیچیده ای دارن.

Sometimes they hunt -- not that often,

بعضی وقت ها به شکار میرن -- نه خیلی زیاد

but when they hunt, they show sophisticated cooperation,

ولی وقتی به شکار میرن همکاری پیچیده ای از خودشون نشون میدن،

and they share the prey.

و شکار رو بین خودشون تقسیم میکنن.

We find that they show emotions, similar to -- maybe sometimes the same --

ما متوجه شدیم که اونها احساسات خودشون رو بروز میدن، مثل ما -- بعضی وقتا عینا مثل ما --

as those that we describe in ourselves as happiness, sadness, fear, despair.

مثل اونهایی که ما از خودمون بروز میدیم مثل خوشحالی، ناراحتی، ترس و نومیدی.

They know mental as well as physical suffering.

اونها رنج روحی رو هم مثل رنج جسمی میشناسن.

And I don't have time to go into the information

و من به برای نشون دادن اطلاعاتی که اینها رو به شما ثابت کنه وقت ندارم،

that will prove some of these things to you,

و من به برای نشون دادن اطلاعاتی که اینها رو به شما ثابت کنه وقت ندارم،

save to say that there are very bright students, in the best universities,

فقط این رو میگم که در بهترین دانشگاه ها دانش آموزان باهوشی هستند،

studying emotions in animals, studying personalities in animals.

که دارن درباره احساسات و شخصیت حیوانات درس میخونن.

We know that chimpanzees and some other creatures

ما میدونیم که شامپانزه ها و بعضی موجودات دیگه

can recognize themselves in mirrors -- "self" as opposed to "other."

میتونن خودشون رو توی آینه تشخیص بدن -- شناخت خود در مقابل دیگری.

They have a sense of humor, and these are the kind of things

اونها شوخ طبعی میکنن، و اینها چیزهاییه که بصورت سنتی از امتیازات ویژه انسان ها به حساب میومد.

which traditionally have been thought of as human prerogatives.

اونها شوخ طبعی میکنن، و اینها چیزهاییه که بصورت سنتی از امتیازات ویژه انسان ها به حساب میومد.

But this teaches us a new respect -- and it's a new respect

ولی این به ما حرمت و احترام جدیدی رو میاموزه -- و این یک عزت و حرمت جدیده

not only for the chimpanzees, I suggest,

نه فقط برای شامپانزه ها، بلکه من پیشنهاد میکنم،

but some of the other amazing animals with whom we share this planet.

برای بعضی از موجودات دیگری که ما این سیاره رو با اونها تقسیم کرده ایم.

Once we're prepared to admit that after all,

وقتی بلاخره آماده شدیم که قبول کنیم،

we're not the only beings with personalities, minds

ما تنها موجوداتی نیستیم که شخصیت و ذهن و از همه مهمتر احساسات داریم، بعدش ما به فکر

and above all feelings, and then we start to think

ما تنها موجوداتی نیستیم که شخصیت و ذهن و از همه مهمتر احساسات داریم، بعدش ما به فکر

about ways we use and abuse

استفاده ها و سوءاستفاده هایی میافتیم که روی این سیاره از اینهمه موجود با احساس و عاقل کردیم،

so many other sentient, sapient creatures on this planet,

استفاده ها و سوءاستفاده هایی میافتیم که روی این سیاره از اینهمه موجود با احساس و عاقل کردیم،

it really gives cause for deep shame, at least for me.

این واقعا باعث شرمنده گی میشه، حداقل برای من.

So, the sad thing is that these chimpanzees --

خب، نکته ناراحت کننده اینه که این شامپانزه ها --

who've perhaps taught us, more than any other creature, a little humility --

که احتمالا بیشتر از هر موجود دیگه ای به ما فروتنی یاد دادن --

are in the wild, disappearing very fast.

در حیات وحش دارن به سرعت نابود میشن.

They're disappearing for the reasons

اونها دارن به دلیلی ناپدید میشن که شما که در این سالن هستید خیلی خوب میدونید.

that all of you in this room know only too well.

اونها دارن به دلیلی ناپدید میشن که شما که در این سالن هستید خیلی خوب میدونید.

The deforestation, the growth of human populations, needing more land.

جنگل زدایی، رشد جمعیت انسانی که نیاز به سرزمین قابل سکونت بیشتری داره.

They're disappearing because some timber companies

اونها در حال نابودی اند چون چند شرکت تولید چوب و الوار برای بریدن درختها به جنگل ها میرن.

go in with clear-cutting.

اونها در حال نابودی اند چون چند شرکت تولید چوب و الوار برای بریدن درختها به جنگل ها میرن.

They're disappearing in the heart of their range in Africa

اونها در قلب منطقه زندگیشون در آفریقا در حال ناپدید شدن هستند

because the big multinational logging companies have come in and made roads --

چون شرکت های عظیم چند ملیتی آمده اند و درخت ها رو برای ساختن جاده بریده اند --

as they want to do in Ecuador

مثل کاری که میخوان در اکوادور بکنن

and other parts where the forests remain untouched --

و جاهای دیگه ای که جنگل ها دست نخورده باقی موندن --

to take out oil or timber.

که الوارها یا نفت رو استخراج کنن.

And this has led in Congo basin, and other parts of the world,

و این اتقاق در کنگو و دیگر جاهای دنیا

to what is known as the bush-meat trade.

باعث شده تجارت گوشت های حیوانات شکار شده رونق بگیره.

This means that although for hundreds, perhaps thousands of years,

یعنی با اینکه برای صدها، شاید هم هزاران سال،

people have lived in those forests, or whatever habitat it is,

آدم هایی که در اون جنگل ها یا هرکجای دیگه

in harmony with their world, just killing the animals they need

با هماهنگی با دنیای اطرافشون زندگی میکردند و فقط به اندازه نیاز خودشون و خانواده شون حیوانات رو شکار میکردن --

for themselves and their families --

با هماهنگی با دنیای اطرافشون زندگی میکردند و فقط به اندازه نیاز خودشون و خانواده شون حیوانات رو شکار میکردن --

now, suddenly, because of the roads,

حالا، یه دفعه، بخاطر جاده ها،

the hunters can go in from the towns.

شکارچیان میتونن از شهرها وارد بشن.

They shoot everything, every single thing that moves

اونها همه چیز رو با تیر میزنن، هر چیزی که تکون بخوره

that's bigger than a small rat; they sun-dry it or smoke it.

چیزی که بزرگتر از یه موش کوچیک باشه، اونها بوسیله خورشید خشکش میکنن یا دودی اش میکنن.

And now they've got transport; they take it on the logging trucks

حالا اونها امکان حمل و نقل دارن، اونها رو بار کامیون های حمل کننده الوار یا معدن میکنن

or the mining trucks into the towns where they sell it.

و به شهر میبرن، جایی که بتونن بفروشن.

And people will pay more for bush-meat, as it's called,

و مردم بابت این نوع گوشت نسبت به گوشت های بومی خودشون پول بیشتری میدن، همونطور که از اسمش میاد

than for domestic meat -- it's culturally preferred.

-- از نظر فرهنگی مورد علاقه تره.

And it's not sustainable, and the huge logging camps in the forest

و این پایدار نیست، و کمپ های الوار بری در جنگل ها

are now demanding meat, so the Pygmy hunters in the Congo basin

نیاز به گوشت دارن، بنابراین کار شکار شکارچیان"پیگمی Pygmy"-( نژادی کوتاه قد در آفریقا) در کنگو

who've lived there with their wonderful way of living

که برای صدها سال در اونجا با روش شگفت انگیزشون زندگی کرده اند، خراب شده.

for so many hundreds of years are now corrupted.

که برای صدها سال در اونجا با روش شگفت انگیزشون زندگی کرده اند، خراب شده.

They're given weapons; they shoot for the logging camps; they get money.

به اونها اسلحه دادند، اونها برای کمپ های الوار بری کار میکنن و دستمزد میگیرن.

Their culture is being destroyed,

فرهنگشون در حال نابودیه،

along with the animals upon whom they depend.

و همینطور حیواناتی که اونها بهشون وابسته اند.

So, when the logging camp moves, there's nothing left.

بنابراین وقتی که کمپ های الوار بری جابجا میشن، چیزی باقی نمیمونه.

We talked already about the loss of human cultural diversity,

ما قبلا راجع به از بین رفتن تنوع فرهنگ های انسانی صحبت کردیم،

and I've seen it happening with my own eyes.

و من اتقاق افتادن این موضوع رو با چشمهای خودم دیدم.

And the grim picture in Africa -- I love Africa,

و منظره تاریک و وحشتناک آفریقا -- من عاشق آفریقا هستم،

and what do we see in Africa?

و ما در آفریقا چه چیزی میبینیم؟

We see deforestation;

ما جنگل زدایی میبینیم،

we see the desert spreading; we see massive hunger;

ما گسترش کویر رو میبینیم، ما گرسنگی عظیم رو میبینیم،

we see disease and we see population growth in areas

ما بیماری و گسترش جمعیت رو در ناحیه هایی میبینیم

where there are more people living on a certain piece of land

که در منطقه مشخصی از اونجا تعداد آدم هایی که زندگی میکنن بیشتر از چیزیه که میتونه در خودش جا بده،

than the land can possibly support,

که در منطقه مشخصی از اونجا تعداد آدم هایی که زندگی میکنن بیشتر از چیزیه که میتونه در خودش جا بده،

and they're too poor to buy food from elsewhere.

و اونها فقیر تر از اونی هستن که بتونن از جای دیگه غدا بخرن.

Were the people that we heard about yesterday,

آیا مردمی که دیروز درباره شون شنیدیم،

on the Easter Island, who cut down their last tree -- were they stupid?

مردم" ایستر ایلند Easter Island"- (جزیره درجنوب اقیانوس آرام)، که آخرین درخت خودشون رو بریدند -- اونها احمق بودن؟

Didn't they know what was happening?

نمیدونستن چه اتفاقی داره میافته؟

Of course, but if you've seen the crippling poverty

البته که میدونستن، ولی اگه شما فقر فلج کننده رو در بعضی از قسمت های دنیا میدیدین

in some of these parts of the world

البته که میدونستن، ولی اگه شما فقر فلج کننده رو در بعضی از قسمت های دنیا میدیدین

it isn't a question of "Let's leave the tree for tomorrow."

سوال و مساله این نیست که -- درختها رو برای فردا نگه داریم.

"How am I going to feed my family today?

بلکه اینه که چطوری میخوام امروز خانواده ام رو سیر کنم؟

Maybe I can get just a few dollars from this last tree

ممکنه بتونم از این آخرین درخت چند دلاری گیر بیارم که میتونه کمکمون کنه کمی بیشتر ادامه بدیم،

which will keep us going a little bit longer,

ممکنه بتونم از این آخرین درخت چند دلاری گیر بیارم که میتونه کمکمون کنه کمی بیشتر ادامه بدیم،

and then we'll pray that something will happen

بعدش دعا میکنیم اتفاقی بیافته که ما رو از عاقبت اجتناب ناپذیرمون نجات بده."

to save us from the inevitable end."

بعدش دعا میکنیم اتفاقی بیافته که ما رو از عاقبت اجتناب ناپذیرمون نجات بده."

So, this is a pretty grim picture.

بنابراین این یک تصویر تاریک و ترسناکه.

The one thing we have, which makes us so different

یک قابلیت ای که ما داریم، که ما رو خیلی از شامپانزه ها یا دیگر موجودات زنده متمایز میکنه،

from chimpanzees or other living creatures,

یک قابلیت ای که ما داریم، که ما رو خیلی از شامپانزه ها یا دیگر موجودات زنده متمایز میکنه،

is this sophisticated spoken language --

این سیستم پیچیده زبان محاوره ای ماست --

a language with which we can tell children

زبانی که بوسیله اون میتونیم با بچه ها درباره چیزهایی که اینجا وجود ندارند صحبت کنیم.

about things that aren't here.

زبانی که بوسیله اون میتونیم با بچه ها درباره چیزهایی که اینجا وجود ندارند صحبت کنیم.

We can talk about the distant past, plan for the distant future,

میتونیم راجع به گذشته دور، برنامه های آینده های دوردست صحبت کنیم، و درباره ایده هامون با همدیگه بحث کنیم،

discuss ideas with each other,

میتونیم راجع به گذشته دور، برنامه های آینده های دوردست صحبت کنیم، و درباره ایده هامون با همدیگه بحث کنیم،

so that the ideas can grow from the accumulated wisdom of a group.

بنابراین ایده ها میتونن از دانش و شعور جمع شده در یک گروه رشد کنن.

We can do it by talking to each other;

میتونیم این کار رو با صحبت کردن با همدیگه انجام بدیم،

we can do it through video; we can do it through the written word.

میتونیم بوسیله ویدئو، میتونیم توسط یه نوشته انجام بدیم.

And we are abusing this great power we have to be wise stewards,

و ما داریم از این قدرت عظیم که به ما اجازه میده ناظرین دانا و خردمندی باشیم، سوءاستفاده میکنیم،

and we're destroying the world.

و داریم ازش برای نابود کردن دنیا استفاده میکنیم.

In the developed world, in a way, it's worse,

در مناطق پیشرفته دنیا یه جورایی، اوضاع بدتره،

because we have so much access to knowledge

چون دسترسی ما به اطلاعات کارهای احمقانه ای که داریم میکنیم بالاست.

of the stupidity of what we're doing.

چون دسترسی ما به اطلاعات کارهای احمقانه ای که داریم میکنیم بالاست.

Do you know, we're bringing little babies

میدونید، ما داریم بچه هایی رو به دنیا میاریم، که در خیلی از نقاط، آب داره مسمومشون میکنه؟

into a world where, in many places, the water is poisoning them?

میدونید، ما داریم بچه هایی رو به دنیا میاریم، که در خیلی از نقاط، آب داره مسمومشون میکنه؟

And the air is harming them, and the food that's grown

و هوا، و غذایی که از زمین آلوده حاصل شده داره بهشون آسیب میرسونه.

from the contaminated land is poisoning them.

و هوا، و غذایی که از زمین آلوده حاصل شده داره بهشون آسیب میرسونه.

And that's not just in the far-away developing world; that's everywhere.

و این فقط در کشورهای در حال توسعه دوردست نیست، این اتفاق داره همه جا میافته.

Do you know we all have about 50 chemicals

میدونید که همه ما در بدن‌هامون 50نوع ماده شیمیایی داریم که در 50 سال پیش وجود نداشتن؟

in our bodies we didn't have about 50 years ago?

میدونید که همه ما در بدن‌هامون 50نوع ماده شیمیایی داریم که در 50 سال پیش وجود نداشتن؟

And so many of these diseases, like asthma

و خیلی از این مریضی ها، مثل آسم

and certain kinds of cancers, are on the increase

و بعضی از سرطان ها، در جاهایی که ما زباله های کثیف و مسموم رو میریزیم در حال زیاد شدن هستن.

around places where our filthy toxic waste is dumped.

و بعضی از سرطان ها، در جاهایی که ما زباله های کثیف و مسموم رو میریزیم در حال زیاد شدن هستن.

We're harming ourselves around the world,

ما داریم در سرتاسر دنیا به خودمون آسیب میزنیم،

as well as harming the animals, as well as harming nature herself --

و همچنین به حیوانات و به خود طبیعت آسیب میزنیم.

Mother Nature, that brought us into being;

طبیعت که مثل مادری ما رو بوجود آورد.

Mother Nature, where I believe we need to spend time,

طبیعت مادر، جایی که به نظر من ما باید وقتمون بگذرونیم،

where there's trees and flowers and birds

جایی که درخت و گل و پرنده وجود داره

for our good psychological development.

برای پیشرفت و توسعه روانی بهتر خودمون.

And yet, there are hundreds and hundreds of children

و حالا، صدها و صدها بچه در کشورهای پیشرفته هستند که هیچوقت طبیعت رو ندیدن،

in the developed world who never see nature,

و حالا، صدها و صدها بچه در کشورهای پیشرفته هستند که هیچوقت طبیعت رو ندیدن،

because they're growing up in concrete

چون اونها در فضایی سیمانی بزرگ شدن و همه چیز رو از طریق واقعیت مجازی بلدن،

and all they know is virtual reality,

چون اونها در فضایی سیمانی بزرگ شدن و همه چیز رو از طریق واقعیت مجازی بلدن،

with no opportunity to go and lie in the sun,

بدون هیچ شانسی که برن زیر آفتاب لم بدن،

or in the forest, with the dappled sun-specks

یا به جنگل برن، و نور خال خالی ای رو ببینن

coming down from the canopy above.

که داره از سایبان بالای سرشون پایین میاد.

As I was traveling around the world, you know,

میدونید، چون من داشتم اطراف دنیا مسافرت میکردم،

I had to leave the forest -- that's where I love to be.

باید جنگل رو ترک میکردم -- جایی که عشق میکنم توش باشم.

I had to leave these fascinating chimpanzees

من باید این شامپانزه های جالب رو با شاگردان و کارمندهای اونجا تنها میگذاشتم که به مطالعاتشون ادامه بدن

for my students and field staff to continue studying

من باید این شامپانزه های جالب رو با شاگردان و کارمندهای اونجا تنها میگذاشتم که به مطالعاتشون ادامه بدن

because, finding they dwindled from about two million

چون، وقتی فهمیدم که اونها در طول 100 سال از دو میلیون به 150,000تا کاهش پیدا کردن،

100 years ago to about 150,000 now,

چون، وقتی فهمیدم که اونها در طول 100 سال از دو میلیون به 150,000تا کاهش پیدا کردن،

I knew I had to leave the forest to do what I could

متوجه شدم که باید جنگل رو رها کنم تا هرکاری میتونم برای زیاد کردن آگاهی مردم در سرتاسر دنیا انجام بدم.

to raise awareness around the world.

متوجه شدم که باید جنگل رو رها کنم تا هرکاری میتونم برای زیاد کردن آگاهی مردم در سرتاسر دنیا انجام بدم.

And the more I talked about the chimpanzees' plight,

و هرچی که من بیشتر راجع به مساله شامپانزه ها صحبت کردم،

the more I realized the fact that everything's interconnected,

بیشتر متوجه این واقعیت شدم که همه چی به هم مربوطه،

and the problems of the developing world

و مشکلات کشورهای در حال توسعه بیشتر نتیجه حرص و طمع کشورهای بیشرفته است،

so often stem from the greed of the developed world,

و مشکلات کشورهای در حال توسعه بیشتر نتیجه حرص و طمع کشورهای بیشرفته است،

and everything was joining together, and making -- not sense,

و همه چی داشت دست به دست هم میداد، و -- بی معنی، شما گفتید امید در معنی نهفته است -- بی معنی بودن رو میساخت.

hope lies in sense, you said -- it's making a nonsense.

و همه چی داشت دست به دست هم میداد، و -- بی معنی، شما گفتید امید در معنی نهفته است -- بی معنی بودن رو میساخت.

How can we do it?

دیروز یکنفر پرسید ما چیکار می کنیم؟

Somebody said that yesterday.

دیروز یکنفر پرسید ما چیکار می کنیم؟

And as I was traveling around, I kept meeting young people who'd lost hope.

و در حالی که سفر میکردم، مرتبا" جوانانی رو میدیدم که امیدشون رو از دست داده بودن.

They were feeling despair,

اونها غمگین بودن،

they were feeling, "Well, it doesn't matter what we do;

اونها حس میکردن، "خب اصلا مهم نیست که ما چه کاری میکنیم، میخوریم، مینوشیم و خوشحالیم، فردا خواهیم مرد.

eat, drink and be merry, for tomorrow we die.

اونها حس میکردن، "خب اصلا مهم نیست که ما چه کاری میکنیم، میخوریم، مینوشیم و خوشحالیم، فردا خواهیم مرد.

Everything is hopeless -- we're always being told so by the media."

همه چی ناامید کننده اس -- ما همش داریم توسط رسانه ها این ها رو میشنویم."

And then I met some who were angry,

بعدش کسانی رو دیدم که عصبانی بودند، عصبانیتی که میتونه به خشونت منتهی بشه،

and anger that can turn to violence,

بعدش کسانی رو دیدم که عصبانی بودند، عصبانیتی که میتونه به خشونت منتهی بشه،

and we're all familiar with that.

و همه ما با این موضوع آشنا هستیم.

And I have three little grandchildren,

و من سه نوه کوچیک دارم،

and when some of these students would say to me

و وقتی که بعضی از این دانش آموزان من در دبیرستان یا دانشگاه به من میگن، "ما عصبانی هستیم"،

at high school or university, they'd say, "We're angry,"

و وقتی که بعضی از این دانش آموزان من در دبیرستان یا دانشگاه به من میگن، "ما عصبانی هستیم"،

or "We're filled with despair, because we feel

یا میگن "ما از پر از ناامیدی هستیم چون ما حس میکنیم شما آینده ما رو فروختین، و ما دیگه کاری نمیتونیم راجع بهش بکنیم."

you've compromised our future, and there's nothing we can do about it."

یا میگن "ما از پر از ناامیدی هستیم چون ما حس میکنیم شما آینده ما رو فروختین، و ما دیگه کاری نمیتونیم راجع بهش بکنیم."

And I looked in the eyes of my little grandchildren,

و من توی چشمای نوه هام نگاه کردم،

and think how much we've harmed this planet since I was their age.

و درباره آسیب هایی که ما به زمین، از وقتی که من هم سن و سال اونا بود زدیم فکر کردم.

I feel this deep shame, and that's why in 1991 in Tanzania,

من این شرمندگی عمیق رو حس میکنم، و بخاطر همینه که در سال 1991 در تانزانیا،

I started a program that's called Roots and Shoots.

یه برنامه ای رو به اسم Roots and Shoots (ریشه ها و جوانه ها) شروع کردم.

There's little brochures all around outside,

یه سری بروشور کوچیک بیرون هست،

and if any of you have anything to do with children and care about their future,

اگر کسی از شماها به هرصورتی ربطی به بچه ها و مراقبت از آینده شون داره،

I beg that you pick up that brochure.

ازتون خواهش میکنم این بروشور ها رو برداره.

And Roots and Shoots is a program for hope.

و این برنامه Roots and Shoots (ریشه ها و جوانه ها) برنامه ای برای امیده.

Roots make a firm foundation.

ریشه ها زیرساخت قوی ای رو میسازن.

Shoots seem tiny,

جوانه ها به نظر کوچک و ناچیز میان،

but to reach the sun they can break through brick walls.

ولی برای رسیدن به خورشید میتونن آجرهای دیوارها رو پشت سر بزارن.

See the brick walls as all the problems

به آجرهای دیوارها به عنوان همه مشکلاتی نگاه کنید که ما به این سیاره تحمیل کرده ایم.

that we've inflicted on this planet.

به آجرهای دیوارها به عنوان همه مشکلاتی نگاه کنید که ما به این سیاره تحمیل کرده ایم.

Then, you see, it is a message of hope.

بعد، شما میبینید، این یک پیغام امیدواریه.

Hundreds and thousands of young people around the world

صدها و صدها جوان سرتاسر دنیا میتونن از این دیوار بگذرند، و میتونن این رو تبدیل به دنیای بهتری کنن.

can break through, and can make this a better world.

صدها و صدها جوان سرتاسر دنیا میتونن از این دیوار بگذرند، و میتونن این رو تبدیل به دنیای بهتری کنن.

And the most important message of Roots and Shoots

و مهمترین پیغام Roots and Shoots(ریشه ها و جوانه ها) اینه که هر فرد میتونه باعث بوجود اومدن تغییر بشه.

is that every single individual makes a difference.

و مهمترین پیغام Roots and Shoots (ریشه ها و جوانه ها) اینه که هر فرد میتونه باعث بوجود اومدن تغییر بشه.

Every individual has a role to play.

هر فرد نقشی رو برای بازی کردن به عهده داره.

Every one of us impacts the world around us everyday,

هر کدوم از ما هر روز بر دنیای اطراف ما تاثیر میزاره،

and you scientists know that you can't actually --

و شما دانشمندها میدونید که بهرحال نمیشه بی تاثیر بود --

even if you stay in bed all day, you're breathing oxygen

حتی اگر کسی تمام روز رو در رختخواب باشه، داره با اکسیژن نفس میکشه

and giving out CO2, and probably going to the loo,

و CO2 تولید میکنه، و شایدم به توالت بره، و چیزایی شبیه این.

and things like that --

و CO2 تولید میکنه، و شایدم به توالت بره، و چیزایی شبیه این.

you're making a difference in the world.

شما باعث تغییر در این دنیا میشوید.

So, the Roots and Shoots program

بنابراین برنامه Roots and Shoots(ریشه ها و جوانه ها) جوانان رو در سه نوع پروژه درگیر میکنه.

involves youth in three kinds of projects.

بنابراین برنامه Roots and Shoots(ریشه ها و جوانه ها) جوانان رو در سه نوع پروژه درگیر میکنه.

And these are projects to make the world around them a better place.

و اینها پروژه هایی هستند برای بهتر کردن دنیای اطراف اونها.

One project to show care and concern for your own human community.

یکی برای نشان دادن مراقبت و علاقه به گروه انسانی خودمون.

One for animals, including domestic animals -- and I have to say,

یکی برای حیوانها، شامل حیوانات اهلی -- و باید بگم،

I learned everything I know about animal behavior

من هرچی از رفتار حیوانات حتی قبل از زماینکه به گمبه و کنار شامپانزه ها برم یاد گرفتم رو از سگم، Rusty( راستی) یاد گرفتم.

even before I got to Gombe and the chimps from my dog, Rusty,

من هرچی از رفتار حیوانات حتی قبل از زماینکه به گمبه و کنار شامپانزه ها برم یاد گرفتم رو از سگم، Rusty( راستی) یاد گرفتم.

who was my childhood companion.

که رفیق و همراه بچی گی من بود.

And the third kind of project: something for the local environment.

و یه جورایی پروژه سوم، چیزی برای محیط اطرافه.

So what the kids do depends first of all, how old are they --

خب کارایی که بچه ها میکنن اول از همه به اینکه چند سالشونه مربوطه --

and we go now from pre-school right through university.

و ما الان محدوده پیش مدرسه ای تا دانشگاه رو پوشش میدیم.

It's going to depend whether they're inner-city or rural.

به اینکه داخل شهر زندگی میکنن یا توی روستا مربوطه.

It's going to depend if they're wealthy or impoverished.

به اینکه پولدارن یا فقیرن مربوطه.

It's going to depend which part, say, of America they're in.

به اینکه در کدوم بخش یا ناحیه زندگی میکنن، مثلا، کدوم بخش از آمریکا مربوطه.

We're in every state now, and the problems in Florida

ما الان در همه ایالتها فعالیت داریم و مشکلات فلوریدا با مشکلات نیویورک فرق دارن.

are different from the problems in New York.

ما الان در همه ایالتها فعالیت داریم و مشکلات فلوریدا با مشکلات نیویورک فرق دارن.

It's going to depend on which country they're in --

به اینکه در کدوم کشور زندگی میکنن مربوطه --

and we're already in 60-plus countries, with about 5,000 active groups --

و ما الان در بیشتر از 60 کشور در قالب 5,000 گروه فعال حضور داریم --

and there are groups all over the place that I keep hearing about

و گروه هایی در سرتاسر جاها هستند که من ازشون خبردار میشم

that I've never even heard of, because the kids are taking the program

که من اصلا نمیشناختمشون، چون بچه ها دارن در برنامه ها حاضر میشن و خودشون اون رو انتشار میدن.

and spreading it themselves.

که من اصلا نمیشناختمشون، چون بچه ها دارن در برنامه ها حاضر میشن و خودشون اون رو انتشار میدن.

Why?

چرا؟

Because they're buying into it,

چون اونها اون رو قبول کردند،

and they're the ones who get to decide what they're going to do.

و اونها کسانی هستند که باید تصمیم بگیرن میخوان چیکار کنن.

It isn't something that their parents tell them,

این چیزی نیست که پدر مادراشون بهشون بگن،

or their teachers tell them.

یا معلماشون بهشون بگن.

That's effective, but if they decide themselves,

اون هم موثره، ولی اگر خودشون تصمیم بگیرن،

"We want to clean this river

"ما میخوایم این رودخانه رو تمیز کنیم و ماهی هایی که قبلا توش بودن رو بهش برگردونیم.

and put the fish back that used to be there.

"ما میخوایم این رودخانه رو تمیز کنیم و ماهی هایی که قبلا توش بودن رو بهش برگردونیم.

We want to clear away the toxic soil

ما میخوایم این ناحیه رو از خاک سمی پاک کنیم و یک باغ ارگانیک داشته باشیم.

from this area and have an organic garden.

ما میخوایم این ناحیه رو از خاک سمی پاک کنیم و یک باغ ارگانیک داشته باشیم.

We want to go and spend time with the old people

ما میخوایم بریم با آدم های مسن وقت بگذرونیم و داستانهاشون رو بشنویم و تاریخ شفاهی اونها رو ثبت کنیم.

and hear their stories and record their oral histories.

ما میخوایم بریم با آدم های مسن وقت بگذرونیم و داستانهاشون رو بشنویم و تاریخ شفاهی اونها رو ثبت کنیم.

We want to go and work in a dog shelter.

ما میخوایم بریم و در یک پناهگاه سگ ها کار کنیم.

We want to learn about animals. We want ... "

ما میخوایم درباره حیوانات یاد بگیریم. ما میخوایم... "

You know, it goes on and on, and this is very hopeful for me.

میدونید، این ها همینطور ادامه داره، و این خیلی برای من امیدوار کننده اس.

As I travel around the world 300 days a year,

همینطور که من 300 روز در سال مسافرت میکنم،

everywhere there's a group of Roots and Shoots of different ages.

همه جا یک گروه از Roots and Shoots (ریشه ها و جوانه ها) در رده سنی مختلف وجود داره.

Everywhere there are children with shining eyes saying,

همه جا بچه هایی با چشمانی که برق میزنه هستن که میگن،

"Look at the difference we've made."

"به تغییراتی که ما بوجود آوردیم نگاه کنید."

And now comes the technology into it,

و حالا تکنولوژی هم بهش اضافه شده،

because with this new way of communicating electronically

چون با ابزار جدید ارتباط برقرار کردن بصورت الکترونیکی

these kids can communicate with each other around the world.

این بچه ها میتونن در سرتاسر دنیا با همدیگه ارتباط برقرار کنن.

And if anyone is interested to help us, we've got so many ideas

و اگر کسی علاقه داره به ما کمک کنه، ما کلی ایده داریم

but we need help -- we need help to create the right kind of system

ولی به کمک نیاز داریم -- ما برای درست کردن سیستم صحیح احتیاج به کمک داریم

that will help these young people to communicate their excitement.

که به این جوانان کمک کنه بتونن شور و هیجانشون رو با همدیگه ارتباط بدن.

But also -- and this is so important -- to communicate their despair,

همچنین -- و این خیلی مهمه -- نومیدی شون رو با همدیگه ارتباط بدن،

to say, "We've tried this and it doesn't work, and what shall we do?"

که بگن، "ما این رو امتحان کردیم و نشد، باید چیکار کنیم؟"

And then, lo and behold, there's another group answering these kids

و بعدش، یه گروه دیگه ای به این ها جواب بده که مثلا ممکنه در آمریکا، یا شایدم گروهی در اسرائیل باشه،

who may be in America, or maybe this is a group in Israel,

و بعدش، یه گروه دیگه ای به این ها جواب بده که مثلا ممکنه در آمریکا، یا شایدم گروهی در اسرائیل باشه،

saying, "Yeah, you did it a little bit wrong. This is how you should do it."

بگه "بله، شما اون رو مقداری نادرست انجام دادین. اینطوری باید انجامش بدین."

The philosophy is very simple.

فلسفه خیلی ساده ای داره.

We do not believe in violence.

ما معتقد به خشونت نیستیم.

No violence, no bombs, no guns.

بدون خشونت، بدون بمب، بدون سلاح.

That's not the way to solve problems.

اونها روش های حل مشکلات نیستند.

Violence leads to violence, at least in my view.

خشونت به خشونت منتهی میشه، حداقل در دیدگاه من.

So how do we solve?

بنابراین ما چگونه میتونیم مشکلات رو حل کنیم؟

The tools for solving the problems are knowledge and understanding.

ابزار حل کردن مشکلات آگاهی و درک هستند.

Know the facts, but see how they fit in the big picture.

واقعیت ها را بدانید، ولی ببینید چطوری در کل قضیه قرار میگیرن.

Hard work and persistence --don't give up --

سخت کوشی و ایستادگی -- منصرف نشوید -- و عشق و دلسوزی ما رو به سمت احترام قائل شدن برای زندگی هدایت میکنه.

and love and compassion leading to respect for all life.

سخت کوشی و ایستادگی -- منصرف نشوید -- و عشق و دلسوزی ما رو به سمت احترام قائل شدن برای زندگی هدایت میکنه.

How many more minutes? Two, one?

چند دقیقه بیشتر؟ دو، یک؟

Chris Anderson: One -- one to two.

کریس اندرسون: یک -- یک تا دو دقیقه.

Jane Goodall: Two, two, I'm going to take two.

جین گودآل: دو، دو، من دو دقیقه رو میخوام.

(Laughter)

(خنده حاضرین)

Are you going to come and drag me off?

تو میخوای بیای و من رو از این بالا بکشی پایین؟

(Laughter)

(خنده حاضرین)

Anyway -- so basically, Roots and Shoots

بهرحال -- پس اساسا، Roots and Shoots (ریشه ها و جوانه ها)

is beginning to change young people's lives.

داره شروع میکنه به تغییر دادن زندگی جوانان.

It's what I'm devoting most of my energy to.

این چیزیه که من دارم بیشتر انرژی ام رو صرفش میکنم.

And I believe that a group like this can have a very major impact,

و من معتقدم که یک گروه مثل این میتونه اثر خیلی عظیمی داشته باشه،

not just because you can share technology with us,

نه بخاطر اینکه شما میتونید تکنولوژی در اختیار ما بزارید،

but because so many of you have children.

بلکه بخاطر اینکه خیلی از شماها بچه دارین.

And if you take this program out, and give it to your children,

و اگر شما این برنامه رو ببرید، و اون رو به بچه تون بدید،

they have such a good opportunity to go out and do good,

اونها فرصت خوبی دارن که برن و کار خوبی انجام بدن،

because they've got parents like you.

چون اونها پدر و مادرهای خوبی مثل شما دارن.

And it's been so clear how much you all care

و کاملا مشخصه که تلاش کردن برای بهتر کردن این دنیا چقدر برای شما مهمه.

about trying to make this world a better place.

و کاملا مشخصه که تلاش کردن برای بهتر کردن این دنیا چقدر برای شما مهمه.

It's very encouraging.

این خیلی دلگرم کننده است.

But the kids do ask me --

ولی بچه ها از من میپرسن --

and this won't take more than two minutes, I promise --

و این از دو دقیقه بیشتر طول نمیکشه، قول میدم --

the kids say, "Dr. Jane, do you really have hope for the future?

بچه ها میگن، "دکتر جین، آیا شما واقعا نسبت به آینده خوشبین هستید؟

You travel, you see all these horrible things happening."

شما که مسافرت میکنید و اینهمه چیزهای وحشتناک رو که دارن اتفاق میافتن رو میبینید."

Firstly, the human brain -- I don't need to say anything about that.

اول از همه، مغز انسان -- من لازم نیست چیزی راجع به اون بگم.

Now that we know what the problems are around the world,

حالا که ما از مشکلات در سرتاسر دنیا اطلاع داریم،

human brains like yours are rising to solve those problems.

مغزهای انسانهایی مثل شماها داره برای حل اون مشکلات برانگیخته میشه.

And we've talked a lot about that.

و ما درباره اون خیلی صحبت کرده ایم.

Secondly, the resilience of nature.

دوم حالت ارتجاعی طبیعت.

We can destroy a river,

ما میتونیم یک رودخانه رو از بین ببریم، و ما دوباره میتونیم اون رو به زندگی برگردونیم.

and we can bring it back to life.

ما میتونیم یک رودخانه رو از بین ببریم، و ما دوباره میتونیم اون رو به زندگی برگردونیم.

We can see a whole area desolated,

ما میتونیم شاهد ویرانی یک منطقه باشیم،

and it can be brought back to bloom again, with time or a little help.

و اون میتونه دوباره با گذشت زمان و اندکی کمک به شکوفایی مجدد برسه.

And thirdly, the last speaker talked about -- or the speaker before last,

و سوم، آخرین سخنران راجع بهش صحبت کرد -- یا یکی قبل از اون،

talked about the indomitable human spirit.

درباره روح رام نشدنی انسانها صحبت کرد.

We are surrounded by the most amazing people

ما در میان شگفت انگیزترین آدم ها زندگی میکنیم که کارهایی میکنن که به نظر نشدنی میاد.

who do things that seem to be absolutely impossible.

ما در میان شگفت انگیزترین آدم ها زندگی میکنیم که کارهایی میکنن که به نظر نشدنی میاد.

Nelson Mandela -- I take a little piece of limestone

نلسون ماندلا -- من یک قطعه از سنگ آهکی از زندان جزیره Robben ( روبن)، که او 27 سال در آنجا رنج کشید را برداشتم،

from Robben Island Prison, where he labored for 27 years,

نلسون ماندلا -- من یک قطعه از سنگ آهکی از زندان جزیره Robben(روبن)، که او 27 سال در آنجا رنج کشید را برداشتم،

and came out with so little bitterness, he could lead his people

و از اونجا با مقدار خیلی کمی تلخی و ناراحتی بیرون اومد، و او تونست مردمش رو بدون بوجود اومدن خونریزی از وحشت آپارتاید رهبری کنه.

from the horror of apartheid without a bloodbath.

و از اونجا با مقدار خیلی کمی تلخی و ناراحتی بیرون اومد، و او تونست مردمش رو بدون بوجود اومدن خونریزی از وحشت آپارتاید رهبری کنه.

Even after the 11th of September -- and I was in New York

حتی بعد از 11 سپتامبر -- و من در نیویورک بودم

and I felt the fear -- nevertheless, there was so much human courage,

و من ترس رو حس کردم -- هرچند، رشادت های انسانی و عشق و ترحم زیادی هم وجود داشت،

so much love and so much compassion.

و من ترس رو حس کردم -- هرچند، رشادت های انسانی و عشق و ترحم زیادی هم وجود داشت،

And then as I went around the country after that and felt the fear --

و بعدش وقتی من به اطراف شهر رفتم و ترس رو حس کردم --

the fear that was leading to people feeling

ترسی که باعث شده بود مردم حس کنند دیگه نمیتونن درباره محیط اطراف نگران باشن،

they couldn't worry about the environment any more,

ترسی که باعث شده بود مردم حس کنند دیگه نمیتونن درباره محیط اطراف نگران باشن،

in case they seemed not to be patriotic --

در این زمینه اونها وطن پرست به نظر نمیرسیدند --

and I was trying to encourage them,

و من داشتم سعی میکردم که اونها رو دلگرم کنم،

somebody came up with a little quotation from Mahatma Gandhi,

یه نفر یک نقل قول کوتاه از مهاتما گاندی به نظرش اومد،

"If you look back through human history,

"اگر شما به گذشته تاریخ انسانها نگاه کنید، خواهید دید که همه رژیم های شریر مغلوب خوبی و درستی شده اند."

you see that every evil regime has been overcome by good."

"اگر شما به گذشته تاریخ انسانها نگاه کنید، خواهید دید که همه رژیم های شریر مغلوب خوبی و درستی شده اند."

And just after that a woman brought me this little bell,

و بعد از اون یک خانم این زنگوله کوچک رو به من داد،

and I want to end on this note.

و من میخوام با این نکته سخنرانی رو تموم کنم.

She said, "If you're talking about hope and peace, ring this.

اون خانم گفت، "وقتی داری راجع به امید و صلح صحبت میکنی، این زنگ رو به صدا بیار،

This bell is made from metal from a defused landmine,

این زنگ از آهن یک مین خنثی شده از مناطق کشت و کشتار Pot pot( پات پات- نخست وزیراسبق کامبوج) ساخته شده --

from the killing fields of Pol Pot --

این زنگ از آهن یک مین خنثی شده از مناطق کشت و کشتار Pot pot ساخته شده --

one of the most evil regimes in human history --

یکی از شریر ترین رژیم های تاریخ انسانی --

where people are now beginning to put their lives back together

جایی که آدم ها دارن شروع میکنن به دوباره ساختن زندگی شون بعد فروپاشی اون رژیم.

after the regime has crumbled.

جایی که آدم ها دارن شروع میکنن به دوباره ساختن زندگی شون بعد فروپاشی اون رژیم.

So, yes, there is hope, and where is the hope?

پس، بله، امید وجود داره، و امید کجاست؟

Is it out there with the politicians?

آیا اون پیش سیاستمدارهاست؟

It's in our hands.

اون در دستان ماست.

It's in your hands and my hands

اون در دستان شما و دستان من و در دستان بچه های ماست.

and those of our children.

اون در دستان شما و دستان من و در دستان بچه های ماست.

It's really up to us.

اون واقعا به ما بستگی داره.

We're the ones who can make a difference.

ما کسانی هستیم که میتونیم تغییر بوجود بیاریم.

If we lead lives where we consciously leave

اگر ما طوری زندگی کنیم که بطور خودآگاه کمترین جای پای ممکن رو روی محیط اطراف بزاریم،

the lightest possible ecological footprints,

اگر ما طوری زندگی کنیم که بطور خودآگاه کمترین جای پای ممکن رو روی محیط اطراف بزاریم،

if we buy the things that are ethical for us to buy

اگر چیزهایی رو تهیه کنیم که تهیه کردنشون از نظر اخلاقی صحیحه

and don't buy the things that are not,

و اونهایی که از نظر اخلاقی تهیه کردنشون صحیح نیست رو تهیه نکنیم،

we can change the world overnight.

میتونیم یک شبه دنیا رو تغییر بدیم.

Thank you.

با تشکر.