Michael Pritchard: How to make filthy water drinkable

Translator: Norik Krasniqi Reviewer: Helena Bedalli

Good morning everybody.

Mirëmëngjes të gjithëve.

I'd like to talk about a couple of things today.

Sot, do të doja të flisja për disa gjëra.

The first thing is water.

Gjëja e parë është uji.

Now I see you've all been enjoying the water

E shoh që te gjithë e keni shijuar ujin

that's been provided for you here at the conference,

që ju është dhënë këtu në konferencë,

over the past couple of days.

gjatë ditëve të fundit.

And I'm sure you'll feel that it's from a safe source.

Dhe besoj që ju duket se është nga një burim i sigurt.

But what if it wasn't?

Po sikur të mos ishte?

What if it was from a source like this?

Çka nëse do të ishte nga një burim si ky?

Then statistics would actually say

Atëherë statistikat në fakt do të thonin

that half of you would now be suffering

që gjysma nga ju tani do të vuante

with diarrhea.

nga diareja.

I talked a lot in the past about statistics,

Kam folur shumë në të kaluarën për statistikat,

and the provision of safe drinking water for all.

dhe për sigurimin e ujit të pijshëm për të gjithë.

But they just don't seem to get through.

Por si duket ato nuk po kuptohen.

And I think I've worked out why.

Dhe mendoj se kam kuptuar se pse ndodh.

It's because, using current thinking,

Kjo për shkak se, duke përdorur të menduarit e tanishëm,

the scale of the problem

shkalla e problemit

just seems too huge to contemplate solving.

duket shum e madhe për të parashikuar zgjidhjen.

So we just switch off:

Pra ne vetëm ndërpresim.

us, governments and aid agencies.

Ne, qeveritë dhe agjencitë e ndihmës.

Well, today, I'd like to show you

Pra, sot, do të doja t'ju tregoja

that through thinking differently,

që duke menduar ndryshe

the problem has been solved.

problemi është zgjidhur.

By the way, since I've been speaking,

Me që ra fjala, prej se fillova të flas,

another 13,000 people around the world

edhe 13,000 njerëz tjerë në mbarë botën

are suffering now with diarrhea.

janë duke vuajtur tani nga diareja.

And four children have just died.

Dhe katër fëmijë sapo kanë vdekur.

I invented Lifesaver bottle

Une shpika shishen "Lifesaver"

because I got angry.

sepse isha i irrituar

I, like most of you, was sitting down, the day after Christmas in 2004,

Unë, si shumë nga ju, isha ulur, ditën pas Krishtlindjeve në 2004,

when I was watching the devastating news

dhe po shikoja lajmet tronditëse

of the Asian tsunami as it rolled in,

të cunamit Aziatik që godiste,

playing out on TV.

te shfaqur në TV.

The days and weeks that followed,

Në ditët dhe javët në vijim,

people fleeing to the hills,

njerëzit largoheshin në male.

being forced to drink contaminated water

duke u detyruar të pinin ujë të ndotur,

or face death.

ose të përballeshin me vdekjen.

That really stuck with me.

Kjo me të vërtetë më mbërtheu.

Then, a few months later,

Dhe, disa muaj më vonë,

Hurricane Katrina slammed into the side of America.

Uragani Katrina u përplas në anën e Amerikës.

"Okay," I thought, "here's a First World country, let's see what they can do."

"Ok", mendova, "ky është një vend i kategorisë së parë, të shohim se çfarë mund të bëjnë kta."

Day one: nothing.

Dita e parë: asgjë.

Day two: nothing.

Dita e dytë: asgjë.

Do you know it took five days to get water to the Superdome?

A e dini që atyre ju desht pesë ditë për të dërguar ujë në Superdome?

People were shooting each other on the streets

Njerëzit qëllonin me armë njëri tjetrin në rrugë,

for TV sets and water.

për televizore dhe ujë.

That's when I decided I had to do something.

Aty ishte kur vendosa se duhet të bëj diçka.

Now I spent a lot of time in my garage, over the next weeks and months,

Kalova shumë kohë në garazhin tim, gjatë javëve dhe muajve të ardhshëm.

and also in my kitchen -- much to the dismay of my wife. (Laughter)

Gjithashtu në kuzhinën time, me frikë të madhe nga gruaja ime.

However, after a few failed prototypes,

Megjithatë, pas disa prototipeve të dështuara,

I finally came up with this, the Lifesaver bottle.

Më në fund arrita ne këtë, shishën "Lifesaver".

Okay, now for the science bit.

Tani ana shkencore.

Before Lifesaver, the best hand filters were only capable

Para "Lifesaver", filterat më të mirë të dorës ishin në gjendje

of filtering down to about 200 nanometers.

të filtronin deri në 200 nanometër.

The smallest bacteria is about 200 nanometers.

Bakteria më e vogël është rreth 200 nanometër.

So a 200-nanometer bacteria

Pra një bakterie 200-nanometërshe

is going to get through a 200-nanometer hole.

do të kalonte nëpër një vrimë 200-nanometërshe.

The smallest virus, on the other hand,

Virusi më i vogël, në anën tjetër,

is about 25 nanometers.

është rreth 25 nanometra.

So that's definitely going to get through those 200 nanometer holes.

Pra ky definitivisht do të kalonte nëpër një vrimë 200-nanometërshe.

Lifesaver pores are 15 nanometers.

Poret/Vrimat e "Lifesaver" janë 15 nanometër

So nothing is getting through.

Pra asgjë nuk depërton.

Okay, I'm going to give you a bit of a demonstration.

Në rregull, unë do t'ju jap një demostrim.

Would you like to see that?

Doni ta shihni?

I spent all the time setting this up, so I guess I should.

Kam kaluar gjithë kohën duke punuar në këtë. Kështu që mendoj se duhet.

We're in the fine city of Oxford.

Jemi në qytetin e mirë të Oxfordit.

So -- someone's done that up.

Pra -- dikush e ka bere atë.

Fine city of Oxford, so what I've done is I've gone

Qyteti i mire i Oxfordit, pra çka unë bëra ishte se shkova

and got some water from the River Cherwell,

dhe mora pak ujë nga Lumi Cherwell,

and the River Thames,

dhe Lumi Thames,

that flow through here. And this is the water.

që rrjedhin ketu përmes. Dhe ky është uji.

But I got to thinking, you know,

Por fillova të mendoj, e keni parasysh,

if we were in the middle of a flood zone

nëse do të ishim në nje zonë përmbytjesh

in Bangladesh, the water wouldn't look like this.

në Bangladesh, uji nuk do të dukej kështu.

So I've gone and got some stuff to add into it.

Pra shkova dhe mora disa gjëra dhe i hodha aty.

And this is from my pond.

Dhe kjo është nga pellgu im.

(Sniffs) (Coughs) Have a smell of that, mister cameraman.

(Nuhat) (Kollitet) Merri erë kësaj, zoti kameraman.

Okay. (Laughs) Right.

Mirë. (Te qeshura) Në rregull.

We're just going to pour that in there.

Do ta hedhim këtë aty.

Audience: Ugh!

Audienca: Ueeek!

Michael Pritchard: Okay. We've got some runoff

Michael Pritchard: Mirë. Kemi një lloj barazie

from a sewage plant farm.

nga një impiant i ujërave të zeza.

So I'm just going to put that in there.

Pra po e vendos edhe këtë aty.

(Laughter)

(Qeshje)

Put that in there. There we go.

Vendose atë aty. Ja ku është.

(Laughter)

(Qeshje)

And some other bits and pieces, chuck that in there.

Dhe disa copa dhe pjesë të tjera, i hedhim aty.

And I've got a gift here from a friend of mine's rabbit.

Dhe kam një dhuratë këtu nga lepuri i shokut tim.

So we're just going to put that in there as well.

Pra do të vendosim edhe këtë aty.

(Laughter)

(Qeshje)

Okay. (Laughter) Now.

Mirë. (Qeshje) Tash.

The Lifesaver bottle works really simply.

Shishja "Lifesaver" punon shumë thjesht.

You just scoop the water up.

Ju vetëm e merrni ujin.

Today I'm going to use a jug

Sot do të përdor një enë

just to show you all. Let's get a bit of that poo in there.

vetëm për të ju treguar të gjithëve. Le të hedhim pak ndytësirë aty.

That's not dirty enough. Let's just stir that up a little bit.

Kjo nuk është e ndytë sa duhet. Le të përziejme pak atë.

Okay, so I'm going to take this really filthy water,

Në rregull, pra unë do marr këtë ujë të pistë,

and put it in here. Do you want a drink yet?

dhe do ta fus këtu. Doni te pini?

(Laughter)

(Qeshje)

Okay. There we go.

Në rregull. Vazhdojmë.

Replace the top.

Rivendos kapakun.

Give it a few pumps. Okay?

I japim disa shtypje. Në rregull?

That's all that's necessary.

Kaq është e nevojshme.

Now as soon as I pop the teat,

Tash momentin që unë e hap kapakun,

sterile drinking water is going to come out.

do të dale uje steril i pijshëm.

I've got to be quick. Okay, ready?

Duhet të jem i shpejte. Në rregull, gati?

There we go. Mind the electrics.

Shkojme. Kujdes elektriket.

That is safe, sterile drinking water.

Ky është i sigurt, ujë steril i pijshëm.

(Applause)

(Duartrokitje)

Cheers.

Gëzuar.

(Applause)

(Duartrokitje)

There you go Chris.

Ja provoje Chris.

(Applause)

(Duartrokitje)

What's it taste of?

Çfarë shije ka?

Chris Anderson: Delicious.

Chris Anderson: I shijshëm.

Michael Pritchard: Okay.

Michael Pritchard: Mirë.

Let's see Chris's program throughout the rest of the show. Okay?

Le të shohim programin e Chris-it gjate pjesës tjetër të shfaqjes. Në rregull?

(Laughter)

(Qeshje)

Okay. Lifesaver bottle is used by thousands of people around the world.

Në rregull. Shishja "Lifesaver" përdoret nga mijëra njerëz ne mbarë botën.

It'll last for 6,000 liters.

Ajo zgjat për 6000 litra.

And when it's expired, using failsafe technology,

Dhe kur skadon, duke përdorur teknologjinë e emergjencës,

the system will shut off, protecting the user.

sistemi do të ndalet, duke mbrojtur përdoruesin.

Pop the cartridge out. Pop a new one in.

Nxjerr fishekun jashte. Fut të riun brenda.

It's good for another 6,000 liters.

Është i aftë edhe për 6000 litra të tjerë.

So let's look at the applications.

Pra le të shikojmë aplikimet e kësaj.

Traditionally, in a crisis, what do we do?

Tradicionalisht, në një krizë, çfarë bëjmë ne?

We ship water.

Ne trasportojmë ujë.

Then, after a few weeks, we set up camps.

Dhe pas disa javësh, ngrejme kampe.

And people are forced to come into the camps to get their safe drinking water.

Dhe njerëzit janë të detyruar të vijnë nëpër kampe për të marrë ujin e pijshëm.

What happens when 20,000 people congregate in a camp?

Çfarë ndodh kur 20,000 njerëz mblidhen në një kamp?

Diseases spread. More resources are required.

Përhapen sëmundjet. Më shumë ndihma nevojiten.

The problem just becomes self-perpetuating.

Problemi vetëm sa stërzgjatët.

But by thinking differently,

Por duke menduar ndryshe

and shipping these,

dhe dërguar këto,

people can stay put.

njerëzit mund të qëndrojnë aty ku janë.

They can make their own sterile drinking water,

Ata mund të bëjnë vet ujin e pijshëm steril,

and start to get on with rebuilding their homes and their lives.

dhe të fillojnë me rindërtimin e shtëpive dhe jetës së tyre.

Now, it doesn't require a natural disaster

Tani, nuk nevojitet një fatkeqësi natyrore

for this to work.

për këtë të punojë.

Using the old thinking, of national infrastructure

Duke përdorur të menduarit e vjetër, të infrastrukturës kombëtare,

and pipe work, is too expensive.

dhe vendosje tubash, është shumë e shtrenjtë.

When you run the numbers on a calculator,

Kur i bën llogaritë ne kalkulatrice,

you run out of noughts.

te mbarojne zerot.

So here is the "thinking different" bit.

Pra këtu është pjesa e "të menduarit ndryshe"

Instead of shipping water,

Në vend qe të dërgojmë ujë,

and using man-made processes to do it,

dhe te përdorim fuqinë njerzore për të bërë atë,

let's use Mother Nature. She's got a fantastic system.

le të përdorim Nënën Natyrë. Ajo ka një sistem fantastik.

She picks the water up from there,

Ajo merr ujin nga një vend

desalinates it, for free, transports it over there,

e çkripezon atë, falas, transporton në një vend tjetër,

and dumps it onto the mountains, rivers, and streams.

e shpërndan nëpër male, lumenj dhe përrenj.

And where do people live? Near water.

Dhe ku jetojnë njerëzit? Pranë ujit.

All we've go to do

E vetmja gje qe duhet bërë

is make it sterile. How do we do that?

është të bëjmë steril atë. Si do të bëjmë këtë?

Well, we could use the Lifesaver bottle.

E pra, ne mund të përdorim shishen "Lifesaver".

Or we could use one of these.

Ose mund të përdorim një nga këto.

The same technology, in a jerry can.

Të njëjtën teknologji, në një bidon.

This will process 25,000 liters of water;

Kjo proceson 25,000 litra ujë.

that's good enough for a family of four,

Kjo është mjaft e mirë për një familje prej katër vetash,

for three years.

për tre vjet.

And how much does it cost?

Dhe sa kushton?

About half a cent a day to run.

Rreth gjysmë cent-i në ditë për të shfrytëzuar.

Thank you.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)

So, by thinking differently, and processing water

Pra, duke menduar ndryshe, dhe përpunuar ujin

at the point of use,

në atë pikë të përdorimit,

mothers and children no longer have to walk four hours a day

nënat dhe fëmijët nuk duhet të ecin katër orë në ditë

to collect their water.

për tu furnizuar me ujë.

They can get it from a source nearby.

Ata mund të marrin nga një burim i afërt.

So with just eight billion dollars,

Pra, me vetëm tetë miliardë dollarë,

we can hit the millennium goal's target

ne mund të arrijmë qëllimet e mijëvjeçarit

of halving the number of people

duke përgjysmuar numrin e njerëzve

without access to safe drinking water.

pa qasje në ujë të pijshëm.

To put that into context,

Për të vënë në kontekst,

The U.K. government spends about 12 billion pounds

Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar shpenzon rreth 12 miliard funta

a year on foreign aid.

në vit për ndihmat e huaja.

But why stop there?

Por pse të ndalemi këtu?

With 20 billion dollars, everyone can have access to safe drinking water.

Me 20 miliardë dollarë, të gjithë mund të kenë qasje në ujë të pijshëm.

So the three-and-a-half billion people

Pra, tre miliard e gjysmë njerëz

that suffer every year as a result,

që vuajnë çdo vit, si rezultat,

and the two million kids that die every year,

dhe dy milionë fëmijë që vdesin çdo vit,

will live.

do të jetojnë.

Thank you.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)