9/11 healing: The mothers who found forgiveness, friendship

Translator: Dita Bytyci Reviewer: Helena Bedalli

Phyllis Rodriguez: We are here today

Fillis Rodriguez: "Ne sot jemi këtu

because of the fact

sepse ne kemi

that we have what most people consider

çfarë shumë njerëz do ta konsideronin

an unusual friendship.

miqësi të pazakontë.

And it is.

Dhe e tillë është.

And yet, it feels natural to us now.

Megjithatë, kjo tani për ne është e natyrshme.

I first learned

Për herë të parë mësova

that my son had been in the World Trade Center

se djali im kishte qenë në Qendrën Tregtare Botërore

on the morning of September 11th, 2001.

në mëngjesin e 11 shtatorit 2001.

We didn't know

Ne akoma nuk e dinim

if he had perished yet

nëse ai kishte vdekur

until 36 hours later.

deri 36 orë më vonë.

At the time,

Në atë kohë,

we knew that it was political.

ne e dinim se kjo ishte politike.

We were afraid of what our country was going to do

Ne ishim të frikësuar se çfarë do të bënte shteti ynë

in the name of our son --

në emër të djalit tonë --

my husband, Orlando, and I and our family.

burrit tim, Orlando, mua dhe familjes sonë.

And when I saw it --

Dhe kur e pashë --

and yet, through the shock,

e shokuar,

the terrible shock,

tmerrësisht e shokuar,

and the terrible explosion in our lives, literally,

edhe pas këtij shpërthimi të tmerrshëm në jetën tonë,

we were not vengeful.

ne nuk ishim hakmarrës.

And a couple of weeks later

Dhe disa javë më vonë,

when Zacarias Moussaoui was indicted

kur Zakarias Moussaoui u padit

on six counts of conspiracy to commit terrorism,

me gjashtë akuza për konspiracion për kryerjen e aktit terrorist,

and the U.S. government called for a death penalty

dhe qeveria e SHBA bëri thirrje për denim me vdekje

for him, if convicted,

për të, nëse do të shpallej fajtor,

my husband and I spoke out

burri im dhe unë

in opposition to that, publicly.

publikisht.

Through that

Përmes kësaj

and through human rights groups,

dhe grupeve për të drejtat e njeriut,

we were brought together

ne u mbledhëm së bashku

with several other victims' families.

me familjet e viktimave të tjera.

When I saw Aicha in the media,

Kur e pashë Aishën në media,

coming over when her son was indicted,

kur djali i saj u akuzua,

and I thought, "What a brave woman.

mendova, "Sa grua e guximshme.

Someday I want to meet that woman when I'm stronger."

Një ditë dua ta takoj atë grua, kur të jem më e fortë."

I was still in deep grief;

Ende isha shumë e mërzitur,

I knew I didn't have the strength.

e dija se ende nuk isha e fortë ta bëja atë.

I knew I would find her someday,

E dija se do ta gjeja një ditë,

or we would find each other.

ose do ta gjenim njëra-tjetrën.

Because, when people heard that my son was a victim,

Sepse, kur njerzit dëgjonin se djali im ishte viktimë,

I got immediate sympathy.

më shprehnin ngushëllime.

But when people learned

Por kur njerëzit dëgjonin

what her son was accused of,

se për çfarë ishte akuzuar djali i saj,

she didn't get that sympathy.

asaj nuk i shprehnin ngushëllime.

But her suffering is equal to mine.

Por vuajtja e saj është e barabartë me timen.

So we met in November 2002,

Ne u takuam në nëntor 2002.

and Aicha will now tell you

Dhe Aisha tani do t’ju tregojë

how that came about.

se si ndodhi.

(Translator) Aicha el-Wafi: Good afternoon, ladies and gentlemen.

(Përkthyesja) Aisha el-Uafi: Mirëdita, zonja dhe zotërinj.

I am the mother of Zacarias Moussaoui.

Unë jam nëna e Zakarias Moussaoui.

And I asked

Unë kisha kërkuar nga

the Organization of Human Rights

Organizata për të Drejtat e Njeriut

to put me in touch with the parents of the victims.

për të më vënë në kontakt me prindërit e viktimave.

So they introduced me

Kështu ata më njohën

to five families.

me pesë familje.

And I saw Phyllis, and I watched her.

E pashë Fillis, dhe po e shihja.

She was the only mother in the group.

Ajo ishte nëna e vetme në grup.

The others were brothers, sisters.

Të tjerët ishin vëllezër, motra.

And I saw in her eyes

Dhe pashë në sytë e saj

that she was a mother, just like me.

se ajo ishte një nënë, ashtu sikur unë.

I suffered a lot as a mother.

Kam vuajtur shumë si nënë.

I was married when I was 14.

Jam martuar kur isha 14 vjeçe.

I lost a child when I was 15,

Humba një fëmijë kur isha 15,

a second child when I was 16.

fëmijën tjetër kur unë isha 16.

So the story with Zacarias was too much really.

Dhe historia me Zakarian ishte shumë, me të vërtetë.

And I still suffer,

Dhe unë ende vuaj,

because my son

sepse djali im

is like he's buried alive.

është sikur është varrosur për së gjalli.

I know she really cried for her son.

Unë e di se ajo me të vërtetë qau për djalin e saj.

But she knows where he is.

Por ajo e di se ku është ai.

My son, I don't know where he is.

Biri im, unë nuk e di ku është.

I don't know if he's alive. I don't know if he's tortured.

Nuk e di nëse ai është gjallë. Nuk e di nëse torturohet.

I don't know what happened to him.

Nuk e di se çfarë ka ndodhur me të.

So that's why I decided to tell my story,

Pra, kjo është arsyeja që unë vendosa të tregoj historinë time,

so that my suffering is something positive for other women.

në mënyrë që vuajtja ime të jetë diçka pozitive për gratë e tjera.

For all the women, all the mothers that give life,

Për të gjitha gratë, të gjitha nënat që japin jetë,

you can give back,

ju mund të jepni,

you can change.

ju mund të ndryshoni.

It's up to us women,

Varet nga ne femrat,

because we are women,

sepse ne jemi femra,

because we love our children.

sepse i duam fëmijët tanë.

We must be hand-in-hand

Ne duhet të mbahemi dorë për dore

and do something together.

dhe të veprojmë së bashku.

It's not against women,

Kjo nuk është kundër femrave,

it's for us, for us women,

është për ne, për ne gratë,

for our children.

për fëmijët tanë.

I talk against violence, against terrorism.

Unë flas kundër dhunës, kundër terrorizmit.

I go to schools

Unë shkoj në shkolla

to talk to young, Muslim girls

dhe flas me vajzat e reja myslimane

so they don't accept to be married against their will very young.

që ato të mos pranojnë të martohen kundër vullnetit të tyre shumë të reja.

So if I can save one of the young girls,

Nëse unë mund të shpëtoj një nga vajzat e reja,

and avoid that they get married and suffer as much as I did,

që të mos martohet dhe të vuajë sa unë,

well this is something good.

kjo është diçka e mirë.

This is why I'm here in front of you.

Kjo është arsyeja pse unë jam këtu para jush.

PR: I would like to say

FR: Do doja të them

that I have learned so much from Aicha,

se kam mësuar aq shumë nga Aisha,

starting with that day we had our very first meeting

duke filluar nga ajo ditë kur u takuam për herë të parë

with other family members --

me anëtarët e familjeve tjera --

which was a very private meeting with security,

që ishte një takim shumë privat me sigurim,

because it was November 2002,

sepse ishte nëntor 2002,

and, frankly, we were afraid of the super-patriotism of that time in the country --

dhe, sinqerisht, kishim frikë nga super-patriotizmi i asaj kohe në vend --

those of us family members.

dhe anëtarëve të familjeve.

But we were all so nervous.

Por të gjithë ishim aq nervoz.

"Why does she want to meet us?"

"Përse donte ajo të takohej me ne?"

And then she was nervous.

Dhe pastaj ajo ishte nervoze.

"Why did we want to meet her?"

"Përse ne donim ta takonim atë?"

What did we want from each other?

Çfarë donim nga njëri-tjetri?

Before we knew each others' names, or anything,

Para se ne të dinim emrat e njëri-tjetrit, apo diçka tjetër,

we had embraced and wept.

ne u përqafuam dhe qamë.

Then we sat in a circle

Pastaj ne u ulëm përreth

with support, with help,

në mbështetje dhe ndihmë

from people experienced in this kind of reconciliation.

nga njerëz me përvojë në këtë lloj pajtimi.

And Aicha started,

Dhe Aisha filloi,

and she said,

dhe tha,

"I don't know if my son

"Unë nuk e di nëse djali im

is guilty or innocent,

është fajtor apo i pafajshëm,

but I want to tell you how sorry I am

por dua t’ju tregoj se sa keq më vjen

for what happened to your families.

për atë që ndodhi në familjet tuaja.

I know what it is to suffer,

Unë e di se çfarë do të thotë të vuash,

and I feel that if there is a crime,

dhe mendoj, se për një krim të kryer,

a person should be tried fairly and punished."

një person duhet të gjykohet drejt dhe të dënohet."

But she reached out to us in that way,

Kështu na u drejtua ajo.

and it was, I'd like to say, it was an ice-breaker.

Dhe kjo, do të thoja, e theu akullin.

And what happened then is we all told our stories,

Më pas ne të gjithë i treguam historitë tona,

and we all connected as human beings.

dhe u afruam me njëri-tjetrin.

By the end of the afternoon --

Deri në fund të pasdites --

it was about three hours after lunch --

rreth tre orë pas drekës --

we'd felt as if we'd known each other forever.

ne ndjeheshim sikur ishim njohur tërë jetën.

Now what I learned from her,

Tani ajo çfarë kam mësuar prej saj,

is a woman, not only who could be so generous

është një grua, jo vetëm për atë se mund të jetë aq bujare

under these present circumstances

në këto rrethana aktuale

and what it was then,

dhe ato të së kaluarës,

and what was being done to her son,

dhe çka po i bëhej djalit të saj,

but the life she's had.

por jetën që ajo kishte pasur.

I never had met

Unë kurrë më parë nuk kisha takuar

someone with such a hard life,

dikë me një jetë aq të vështirë,

from such a totally different culture and environment from my own.

nga një kulturë dhe mjedis aq të ndryshëm nga i imi.

And I feel

Dhe mendoj

that we have

se kemi

a special connection,

një lidhje të veçantë,

which I value very much.

të cilën e vlerësoj shumë.

And I think it's all about

Dhe mendoj, se e gjithë kjo ka të bëjë

being afraid of the other,

me të pasurit frikë nga tjetri,

but making that step

dhe pastaj ta bësh atë hap

and then realizing, "Hey, this wasn't so hard.

dhe pastaj ta kuptosh, “Hej, kjo nuk ishte aq e vështirë.

Who else can I meet that I don't know,

Kë tjetër mund ta takoj që nuk e njoh,

or that I'm so different from?"

ose që ndryshon aq shumë nga unë?"

So, Aicha,

Pra, Aisha,

do you have a couple of words

a ke për të thënë diçka

for conclusion?

për fund?

Because our time is up.

Sepse koha jonë gati mbaroi.

(Laughter)

(Të qeshura)

(Translator) AW: I wanted to say

(Përkthyesja) AW: Do doja të thoja

that we have to try to know other people, the other.

se ne duhet të përpiqemi të njohim njerëzit tjerë, tjetrin.

You have to be generous,

Duhet të jeni shpirtgjerë,

and your hearts must be generous,

zemrat tuaja duhet të jenë bujare,

your mind must be generous.

mendjet tuaj duhet të jenë të lira

You must be tolerant.

Duhet të jetë tolerantë.

You have to fight against violence.

Duhet të luftoni kundër dhunës.

And I hope that someday we'll all live together

Dhe shpresoj që një ditë ne të gjithë do të jetojmë së bashku

in peace and respecting each other.

në paqe dhe duke respektuar njëri-tjetrin.

This is what I wanted to say.

Kjo është ajo që desha të them.

(Applause)

(Duartrokitje)