9/11 healing: The mothers who found forgiveness, friendship

Translator: YSLU MA translators 2010-2012 Reviewer: Shogher Vardikyan

Phyllis Rodriguez: We are here today

Ֆիլլիս Ռոդրիգես. Մենք այսօր այստեղ ենք,

because of the fact

քանի որ

that we have what most people consider

ունենք մի բան, որը շատերը համարում են

an unusual friendship.

անսովոր ընկերություն:

And it is.

Ու դա, իրոք, այդպես է:

And yet, it feels natural to us now.

Այնուամենայնիվ, հիմա դա մեզ արդեն բնական է թվում:

I first learned

2001 թվականի սեպտեմբերի 11-ի առավոտյան իմացա,

that my son had been in the World Trade Center

որ որդիս եղել էր

on the morning of September 11th, 2001.

Համաշխարհային Առևտրի Կենտրոնում:

We didn't know

Հետագա 36 ժամերի ընթացքում

if he had perished yet

մենք դեռ չգիտեինք`

until 36 hours later.

նա զոհվել է, թե ոչ:

At the time,

Այդ ժամանակ

we knew that it was political.

ամեն ինչ վերագրում էինք քաղաքականությանը:

We were afraid of what our country was going to do

Բոլորս` ամուսինս` Օրլանդոն, ես ու մեր ամբողջ ընտանիքը,

in the name of our son --

անհանգստանում էինք, թե արդյոք ինչպես կպատժի պետությունը

my husband, Orlando, and I and our family.

մեր որդու մահվան մեղավորին:

And when I saw it --

Ու երբ ես դա տեսա...

and yet, through the shock,

Միևնույն է, այդ շոկից,

the terrible shock,

այդ ահավոր հարվածից,

and the terrible explosion in our lives, literally,

մեր կյանքի այդ սարսափելի, բառիս բուն իմաստով, պայթյունից հետո անգամ

we were not vengeful.

մենք վրեժով չէինք լցված:

And a couple of weeks later

Երկու շաբաթ անց,

when Zacarias Moussaoui was indicted

երբ Զաքարիաս Մուսսաուին մեղադրանք ներկայացվեց

on six counts of conspiracy to commit terrorism,

գաղտնի ահաբեկչություն կատարելու վեց կետերով,

and the U.S. government called for a death penalty

ու ԱՄՆ կառավարությունը պահանջեց մեղավոր ճանաչելուց հետո

for him, if convicted,

նրան մահապատժի ենթարկել,

my husband and I spoke out

ամուսինս ու ես հրապարակայնորեն

in opposition to that, publicly.

դրան դեմ արտահայտվեցինք:

Through that

Այդ կերպ

and through human rights groups,

ու նաև մարդու իրավունքների խմբերի միջոցով

we were brought together

մենք հանդիպեցինք

with several other victims' families.

մի քանի այլ զոհվածների ընտանիքների ևս:

When I saw Aicha in the media,

Լրատվամիջոցներով տեսա Աիշային

coming over when her son was indicted,

ելույթ ունենալիս, երբ նրա որդուն մեղադրում էին,

and I thought, "What a brave woman.

ու մտածեցի. «Ի~նչ քաջ կին է:

Someday I want to meet that woman when I'm stronger."

Մի օր, երբ ավելի ուժեղ լինեմ, կուզենամ հանդիպել նրան»:

I was still in deep grief;

Ես դեռ խոր վշտի մեջ էի,

I knew I didn't have the strength.

գիտակցում էի, որ դեռ այդքան ուժ չունեմ:

I knew I would find her someday,

Գիտեի, որ մի օր ես նրան կգտնեմ,

or we would find each other.

կամ մենք իրար կգտնենք:

Because, when people heard that my son was a victim,

Քանի որ, երբ մարդիկ լսում էին, որ տղաս զոհվել է,

I got immediate sympathy.

անմիջապես ցավակցում էին ինձ:

But when people learned

Բայց երբ մարդիկ իմանում էին,

what her son was accused of,

թե ինչում է Աիշայի որդին մեղադրվում,

she didn't get that sympathy.

նրան ոչ ոք չէր կարեկցում:

But her suffering is equal to mine.

Բայց իրականում նրա տառապանքն իմ ցավին չի զիջում:

So we met in November 2002,

Եվ այսպես, մենք հանդիպեցինք 2002 թվականի նոյեմբերին,

and Aicha will now tell you

ու այժմ Աիշան կպատմի,

how that came about.

թե դա ինչպես եղավ:

(Translator) Aicha el-Wafi: Good afternoon, ladies and gentlemen.

(Թարգմանչուհի) Աիշա էլ-Ուաֆի. Բարի օր, տիկնա'յք և պարոնա'յք:

I am the mother of Zacarias Moussaoui.

Ես Զաքարիաս Մուսսաուիի մայրն եմ:

And I asked

Ես խնդրել էի

the Organization of Human Rights

Մարդու Իրավունքների Կազմակերպությանը

to put me in touch with the parents of the victims.

զոհերի ծնողների հետ շփվելու հնարավորություն ընձեռել ինձ:

So they introduced me

Նրանք ինձ

to five families.

հինգ ընտանիքների հետ ծանոթացրին:

And I saw Phyllis, and I watched her.

Ու ես տեսա Ֆիլլիսին, սկսեցի հետևել նրան:

She was the only mother in the group.

Նա միակ մայրն էր այդ խմբում:

The others were brothers, sisters.

Մյուսները եղբայրներ, քույրեր էին:

And I saw in her eyes

Եվ ես նրա աչքերում կարդացի,

that she was a mother, just like me.

որ նա էլ մայր էր` ինձ պես:

I suffered a lot as a mother.

Ես` որպես մայր, շատ եմ տանջվել:

I was married when I was 14.

Ամուսնացել եմ 14 տարեկանում:

I lost a child when I was 15,

15 տարեկանում երեխա եմ կորցրել,

a second child when I was 16.

16-ում`երկրորդին:

So the story with Zacarias was too much really.

Ու Զաքարիասի այս պատմությունն արդեն, իրոք, չափազանց ծանր էր:

And I still suffer,

Ես դեռ տանջվում եմ,

because my son

քանի որ որդիս,

is like he's buried alive.

կարելի է ասել, ողջ-ողջ թաղված է:

I know she really cried for her son.

Գիտեմ, որ Ֆիլլիսը դառնորեն սգացել է իր որդու համար:

But she knows where he is.

Բայց նա գոնե գիտի, թե որտեղ է տղան:

My son, I don't know where he is.

Իսկ իմ որդին… Ես չգիտեմ՝ ուր է նա:

I don't know if he's alive. I don't know if he's tortured.

Չգիտեմ՝ արդյոք ողջ է, խոշտանգված է:

I don't know what happened to him.

Չգիտեմ՝ նրա հետ ինչ է կատարվել:

So that's why I decided to tell my story,

Դրա համար էլ որոշեցի պատմել իմ պատմությունը,

so that my suffering is something positive for other women.

որ իմ տառապանքը որոշ չափով օգտակար լինի մյուս կանանց համար:

For all the women, all the mothers that give life,

Բոլոր կանանց համար, բոլոր մայրերի համար, որոնք կյանք են տալիս.

you can give back,

դուք կարող եք փոխհատուցել,

you can change.

կարող եք փոխվել:

It's up to us women,

Որոշումը մերն է,

because we are women,

որովհետև մենք կին ենք,

because we love our children.

որովհետև սիրում ենք մեր զավակներին:

We must be hand-in-hand

Մենք պիտի ձեռք ձեռքի տանք

and do something together.

ու միասին փորձենք մի բան անել:

It's not against women,

Դա դեմ չէ կանանց,

it's for us, for us women,

դա մեզ ` կանանց համար է,

for our children.

մեր երեխաների համար:

I talk against violence, against terrorism.

Ես դեմ եմ բռնությանը, դեմ եմ ահաբեկչությանը:

I go to schools

Ես դպրոցներ եմ գնում

to talk to young, Muslim girls

ու զրուցում եմ երիտասարդ մահմեդական աղջիկների հետ`

so they don't accept to be married against their will very young.

հորդորելով, որ նրանք չամուսնանան իրենց կամքին հակառակ, շատ երիտասարդ հասակում:

So if I can save one of the young girls,

Ու եթե ինձ հաջողվի փրկել երիտասարդ աղջիկներից թեկուզ մեկին

and avoid that they get married and suffer as much as I did,

և թույլ չտալ, որ նա ամուսնանա ու տառապի, ինչպես ես եմ տառապել,

well this is something good.

ուրեմն ես բարի գործ արած կլինեմ:

This is why I'm here in front of you.

Դրա համար եմ այստեղ` ձեր առջև կանգնած:

PR: I would like to say

Ֆ. Ռ.- Կուզենայի ասել,

that I have learned so much from Aicha,

որ Աիշայից շատ բան եմ սովորել`

starting with that day we had our very first meeting

սկսած մյուս ընտանիքների անդամների հետ

with other family members --

մեր առաջին հանդիպման օրից.

which was a very private meeting with security,

դա շատ գաղտնի հանդիպում էր, անվտանգության աշխատակիցների հսկողությամբ,

because it was November 2002,

քանի որ 2002 թվականի նոյեմբերն էր

and, frankly, we were afraid of the super-patriotism of that time in the country --

ու անկեղծ ասած, մենք` այդ ընտանիքների անդամներս, վախենում էինք

those of us family members.

այդ շրջանում երկրում տիրող «գերհայրենասիրությունից»:

But we were all so nervous.

Մենք բոլորս այնքան հուզված էինք.

"Why does she want to meet us?"

«Ինչու՞ է նա ուզում հանդիպել մեզ»:

And then she was nervous.

Նա էլ էր հուզվում.

"Why did we want to meet her?"

«Մենք ինչու՞ էինք ուզում հանդիպել նրան»:

What did we want from each other?

Ի՞նչ էր մեզ պետք իրարից:

Before we knew each others' names, or anything,

Նախքան միմյանց անունները կամ որևէ այլ բան իմանալը,

we had embraced and wept.

մենք գրկել էինք իրար ու հեկեկում էինք:

Then we sat in a circle

Հետո նստեցինք, շրջան կազմեցինք.

with support, with help,

մեզ օգնում ու աջակցում էին մարդիկ,

from people experienced in this kind of reconciliation.

որոնք նման հաշտեցման փորձ արդեն ունեին:

And Aicha started,

Եվ Աիշան սկսեց՝

and she said,

ասելով.

"I don't know if my son

«Ես չգիտեմ` որդիս

is guilty or innocent,

մեղավոր է, թե անմեղ,

but I want to tell you how sorry I am

բայց ուզում եմ ասել ձեզ, թե որքան եմ ցավում

for what happened to your families.

ձեր ընտանիքների հետ կատարվածի համար:

I know what it is to suffer,

Ես գիտեմ` տառապանքն ինչ է,

and I feel that if there is a crime,

ու գիտակցում եմ, որ եթե հանցագործություն է կատարվել,

a person should be tried fairly and punished."

ուրեմն մեղավորը պետք է արդարացի դատվի ու պատժվի»:

But she reached out to us in that way,

Եվ նրա այս խոսքերն ազդեցին մեզ վրա,

and it was, I'd like to say, it was an ice-breaker.

ու կուզենայի ասել, որ դրանք կոտրեցին սառույցը:

And what happened then is we all told our stories,

Հետո բոլորս պատմեցինք մեր պատմություններն

and we all connected as human beings.

ու սկսեցինք հասկանալ իրար՝ ուղղակի որպես մարդիկ:

By the end of the afternoon --

Մինչ երեկո`

it was about three hours after lunch --

ճաշից երեք ժամ անց,

we'd felt as if we'd known each other forever.

թվում էր, թե մի ամբողջ հավերժություն ճանաչում էինք իրար:

Now what I learned from her,

Գիտե՞ք ինչ եմ սովորել նրանից...

is a woman, not only who could be so generous

կին, ով կարող է այդքան մեծահոգի լինել

under these present circumstances

ներկա իրավիճակների մեջ

and what it was then,

ու այն ամենի մեջ, ինչ կատարվել էր,

and what was being done to her son,

ու դեռ պիտի կատարվեր նրա որդու հետ,

but the life she's had.

ու, ընդհանրապես, նրա ամբողջ կյանքը:

I never had met

Երբեք չէի հանդիպել

someone with such a hard life,

մեկին, ով նման ծանր կյանք էր ունեցել`

from such a totally different culture and environment from my own.

ապրելով բոլորովին այլ մշակույթում, այլ միջավայրում:

And I feel

Ու ես զգում եմ,

that we have

որ մեր միջև

a special connection,

յուրահատուկ կապ կա,

which I value very much.

որը ես շատ եմ գնահատում:

And I think it's all about

Կարծում եմ՝ դա նույնն է,

being afraid of the other,

ինչ մեկից վախենալը,

but making that step

բայց դեպի նա քայլ անելուց հետո

and then realizing, "Hey, this wasn't so hard.

ասելը. «Հեյ, ամեն ինչ այդքան էլ դժվար չէր:

Who else can I meet that I don't know,

Է՞լ ում կարող եմ հանդիպել, որին չեմ ճանաչում,

or that I'm so different from?"

կամ որից այդքան տարբերվում եմ»:

So, Aicha,

Այսպիսով, Աիշա',

do you have a couple of words

մի երկու խոսք կասե՞ս՝

for conclusion?

որպես ամփոփում:

Because our time is up.

Որովհետև մեր ժամանակը սպառվել է:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

(Translator) AW: I wanted to say

(Թարգմանչուհի) Ա. Ու. Կուզենայի նշել,

that we have to try to know other people, the other.

որ մենք պետք է փորձենք ճանաչել այլ մարդկանց, ուրիշներին:

You have to be generous,

Դուք պետք է մեծահոգի լինեք,

and your hearts must be generous,

ձեր սրտերը պետք է բաց լինեն,

your mind must be generous.

դուք պետք է գիտակցաբար մեծահոգի լինեք:

You must be tolerant.

Պետք է հանդուրժող լինեք:

You have to fight against violence.

Պետք է պայքարեք բռնության դեմ:

And I hope that someday we'll all live together

Եվ հույս ունեմ, որ մի օր մենք բոլորս միասին կապրենք

in peace and respecting each other.

խաղաղության մեջ` հարգելով միմյանց:

This is what I wanted to say.

Ահա, թե ինչ էի ուզում ասել:

(Applause)

(Ծափահարություններ)